________________
મોલમાં ત્યારે જ જાય જ્યારે આ વેદની વિટંબણા દૂર કરે. બ્રહ્મચર્યના શુદ્ધ પાલનમાં આ વેદનું પણ અવાંતર રીતે મહત્વ દર્શાવવામાં કહેવામાં આવ્યું છે. મંત્રની ફળશ્રુતી બ્રહ્મચર્યની પવિત્રતા ઉપર છૂપાઈ છે. દ્રૌપદી સતી વિકટ સંયોગોમાં ફસાઈ ગઈ હતી. તરત મહાસતીએ એકાગ્રતાથી નમસ્કાર મહામંત્રનું સ્મરણ શરૂ કર્યું. પરિણામે સૌધર્મેન્દ્રનું વિમાન અટકી ગયું. જ્ઞાનથી ઈન્દ્ર કારણ શોધ્યું, સેનાપતિ દ્વારા સંકટ દૂર કરાવ્યું. પછી જ વિમાન આગળ ગયું.
બ્રહ્મચર્યને સ્થાને બીજો એક શબ્દ બ્રહ્મતેજ વપરાય છે. માંડવગઢના રાજા જયસિંહનો ધર્મનિષ્ઠ-વિશ્વાસપાત્ર પેથડ મંત્રીએ ભરયુવાનીમાં (૩૨ વર્ષની વયે) બ્રહ્મચર્ય વ્રતનો સ્વીકાર કર્યો. એક વખત રાણી લીલાવતીની દાસી મંત્રીના ઘરે આવેલી. વાતવાતમાં કહ્યું રાણીસાહેબને તાવ આવે છે. ઘણા ઉપચાર કર્યા જતો નથી. ત્યારે મંત્રીશ્વરના પત્નીએ મંત્રીના પૂજાના વસ્ત્ર આપીને કહ્યું, કપડું ઓઢાડજો, તાવ ચાલ્યો જશે. અને બ્રહ્મતેજના કારણે એમ જ થયું. રાજાનો રણરંગ હાથી જ્યારે તોફાને ચડ્યો ત્યારે પણ આ વચ્ચે જ તેને શાંત કર્યો.
જનમ જનમની અબ્રહ્મની ખીણમાં પડેલ આત્મા સદ્ગુરુઓના શુભ આશીર્વાદથી બ્રહ્મચર્યની શિખર ઉપર આરુઢ થાય છે. એ આત્મા દાનધર્મ વડે પરિગ્રહની સંજ્ઞાને નિર્મળ કરે છે. નબળી-દબાવી દે છે. દાન એટલે ત્યાગ કરવો. જે ત્યાગનો માર્ગ અપનાવે તેને સંગ્રહ કરવો ગમે જ નહિ. શીલ-મૈથુન-સંજ્ઞાની સામે લડવું પડે. અનાદિની આ કામશક્તિવાલી સંજ્ઞા વિશિષ્ટ પ્રયત્ન કર્યા વિના વશ થાય જ નહિં. તપ-આહારસંજ્ઞાને પાતળી પાડે છે. જ્યારે ભાવધર્મનું સમ્યગુજ્ઞાન ચિંતન સંસાર યાત્રાને મોક્ષયાત્રામાં ફેરવી દે. આ બધુ નિષ્ઠાનો અંશ જીવનમાં આવે તો શક્ય છે.
અખિયનમેં અવિકારા' એ કવિની કલ્પના બ્રહ્મચર્યની સાધનામાં ઘણી જરૂર છે. જ્યાં વિકાર છે ત્યાં પતન છે. જ્યાં અવિકાર છે ત્યાં ઉત્થાન છે. મારી આંખોમાં એવું અંજન કરી દો, એવી ભક્તિ ભરી દો જેથી હું અવિકારી બનું.
ઈતિહાસ કહે છે કે સીતાજીએ રાવણને સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહ્યું હતું કે, ૩/ હાથની મર્યાદા રેખાની અંદર ભૂલે ચૂકે આવતા નહિ. જે પળે એ મર્યાદાની રેખા ઓળંગશો તે ક્ષણે સીતા નહીં પણ સીતાનું કલેવર (મડદુ) તમોને જોવા મળશે. ટૂંકમાં મર્યાદા-બ્રહ્મચર્યનું રક્ષણ કરવા રામબાણ ઉપાય છે.
જ્યારે રાવણ સીતાજીને ઉપાડી જાય છે. ત્યારે પોતે ક્યા માર્ગે ગયા તેની સાક્ષી તરીકે સીતાજી કાનના કંડલ માર્ગમાં નાખતાં ગયાં. રામચંદ્રજીના હાથમાં એ કુંડલ આવ્યા. લક્ષ્મણજીને પૂછયું, આ કુંડલ કોના છે ? લક્ષ્મણજીએ જવાબ આપ્યો,
૧૦૧
