________________
ઓછામાં ઓછા છેલ્લા બે ચક્રને જાગ્રત કરે. જો કે આ બધી પ્રક્રિયા શરીર સાથે સંકળાયેલી છે. આ ધ્યાન અપ્રગટ અને અદ્રશ્ય હોવાથી ક્રિયાત્મક-પ્રવૃત્તિમય છતાં અનુભવગમ્ય છે. આત્માની અનંત શક્તિનો એક યા બીજી રીતે અનુભવ થાય છે.
આ ચક્રને નવગ્રહ સાથે પણ કેટલાક સાંકળી લે છે. તેથી (૮-૧) વાર સાથે એની સાધનાનો વિચાર કરીશું તો જે ગ્રહ અનુકૂળ હોય તે ગ્રહને તેવારે નિશ્ચિત ચક્રને નજર સામે રાખી સાધના શરૂ કરવામાં આવે તો ધાર્યા કરતાં જલદી ફળે. ટૂંકમાં ક્રિયા-ધ્યાન કે વેશ્યા આત્મશુદ્ધિ તરફ લઈ જાય છે. ભાલસ્થળ-કપાળે પંચ પરમેષ્ઠીરૂપ ૩ૐકારનું જો ધ્યાન થાય તો તેથી સાધકને સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે.
વ્યાકરણમાં કર્તા, કર્મ અને ક્રિયાપદના પ્રયોગ કરવા પડે છે. તો જ વાક્યનો અર્થબોધ થાય. એક શબ્દને ૨૧ પ્રત્યયો જો લગાડવામાં આવે તો એક મૂળ શબ્દના ૨૧ અર્થ બુદ્ધિથી નિયમોના આધારે થાય. તેમ ક્રિયા કરતી વખતે મનથી કરો ત્યારે પવિત્રતા, વચનથી કરો ત્યારે વાણીમાં મધુરતા અને કાયાથી કરો ત્યારે ધર્મક્રિયાના સમયે ચરવળો-મુહપત્તી-દંડાસણ અને સંસારી ક્રિયા કરો ત્યારે આંખેથી જયણા અને હાથમાં પુંજણી હોય તો સમજવું આ ક્રિયા નિરર્થક નહિં સાર્થક છે.
*જ્ઞાની પુરુષોએ જોઈ જોઈને ચાલવા, જરૂર પડતું જ પ્રિય બોલવા, નકામા દ્રવ્ય ફેક્તાં જમીન ઉપર જીવજંતુ નથી ને તે જોવા, બેસવા-ઉઠવા મૂકવામાં પૂજવાપ્રમાર્જના કરવા, આપવા-લેવામાં ઉપયોગ રાખવાનું ભારપૂર્વક કહ્યું છે. તેથી જીવનની દરેક ક્રિયામાં જીવદયા-જયણાના દર્શન થશે. એ ઉપરાંત મનને ગોપવી રાખવું. વચન પર બ્રેક-કંટ્રોલ રાખવો, કાયાને સભ્યવ્યક્તિ વાપરે તે રીતે વાપરવાનું દર્શાવ્યું છે.
તમને થશે કે આ બધી સંસારીની પંચાત જ્ઞાનીઓને કરવાની શી જરૂર ? પણ જીવન જન્મ્યા તે દિવસથી બંધનમય-વિરતિમય-ઉપયોગવાળું જીવવાનું હોય છે. પ્રમાદી માનવી એ ભૂલી ન જાય તે માટે યાદ આપવા ઉપકારી પુરુષો ઉપકારાર્થે આ સંસારીને દીવાદાંડી રૂપ કહે–બતાડે-સમજાવેલ છે.
પોસાતી ઉપધાન મંડપમાં કે ભોજનગૃહમાં એકાસણું-આયંબિલ કરવા જાય ત્યારે પોસાતી મંગળકારી-કલ્યાણકારી જયણા છે તે વાત યાદ કરાવવા સર્વ પ્રથમ જયણા મંગળ' બોલે. સાધુ ધર્મથી લાભ થશે એવો ધર્મલાભનો સંદેશ સંભળાવે જ્યારે પોસાતી પોતાને વાપરવાના ઉપકરણ-સાધનની પડીલેહણ કરે. આ એક એવી ક્રિયા છે જેમાં સવારથી સાંજ સુધી પાપ ન લાગે તેવા કાર્ય કરતા રહેવાનું જ્ઞાન વિરતિધરને અપાય છે. * પાંચ સમિતિ, ત્રણ ગુપ્તિ.
