________________
અરિહંતાદિનો પ્રશસ્ત ભાવે વિનય કરનાર ભોજન કરી ઉપવાસનું ફળ પામે. દેશવિરતિ ધર્મ અને સર્વવિરતિ ધર્મના જે અણુવ્રત યા મહાવ્રતો છે. તેની પ્રરૂપણા વિનય-વિવેક ધર્મના માટે છે. જીવને જેટલી જરૂરીઆત છે તેથી વધુ સ્વીકારવી નહિં અને જે સ્વીકારેલી છે તેથી ઓછી વાપરવી પાપના બંધથી અળગા રહેવા માટેની ભાવના વિનયના કારણે અપનાવી શકાય છે. તો જ અણુવ્રત કે મહાવ્રતધારી આત્મા ક્રમશઃ આગળ વધે, કર્મ રહિત થઈ શકે.
*
ગુરુઓ પાસે પાઠ-વાચના જ્યારે લેવાય છે ત્યારે જે ૩ *આદેશ માગવામાં આવે છે તથા જ્ઞાન જે પાંચ પદ્ધતિથી લેવાય છે, તેની પાછળ નમ્રતા-વિનય સાચવવાનો જ ભાવ છે. જ્ઞાનીઓએ કમ ખા, ગમ ખા, નમ જા,ની હિતશિક્ષા તેથી જ આપી છે. શરીરની સ્વસ્થતા મનને પ્રસન્ન રાખે. મનની નિર્મળતા જ્ઞાન પ્રાપ્તિ માટે ઘણી ઉપયોગી બને.
પશુ જેમ ખાધા પછી વાગોળે છે, તેમ વિનય પદ વાગોળવાને વિચારવાને ચિંતન કરવાનો સંદેશ આપે છે. જે જીવ આ સંદેશાને માથે ચઢાવે છે, તેનું કલ્યાણ થાય છે. કલ્યાણવાંછુ આત્મા સંદેશાને જીવનમાં ઉતારી ધન્ય બને. દેવવંદન ભાષ્યમાં ૨૦૭૪ અને ગુરુવંદન ભાષ્યમાં ૪૯૨ ભેદ સમજવા જેવા છે.
વિનયપદ આરાધક ધનદેવ :
રાજ્યમાં કોટવાલનું કામ કરતા પિતાના પુત્રને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન થયું હતું. તેથી એ ઓછું બોલે છે. એક દિવસ પિતાએ રાતના ચોકી કરવાનું કામ પુત્રને સોપ્યું. પુત્ર રાતના મીઠાં અવાજે પાંચ શ્લોક બોલતો રાઉન્ડ મારે છે. રાજાએ નવા આવેલા કોટવાલ પુત્રને બોલાવી શ્લોક અર્થ સાથે પૂછ્યો. પુત્રે કહ્યું, “જન્મ દુઃખ છે, વૃદ્ધાવસ્થા દુઃખ છે, પત્ની પરિવાર દુઃખ છે, મરણ પણ દુઃખ છે. માટે હે જીવ ! જાગતો રહેજે, જાગતો રહેજે.”
પુત્ર રાજાને શ્લોક સંભળાવી સીધો ગુરુના ચરણે સંયમ લેવા નિકળી પડ્યો. તેમ ધનશેઠે વિનય પદ આત્મસાત કેવી રીતે કર્યું તે જોઈએ.
કૃતિકાનગરીમાં રાજા જિતારી રાજ્ય કરતો હતો. નગરીમાં સભ્યષ્ટિ એવા સુદત્તશ્રેષ્ઠીને ધન અને ધરણ નામે બે પુત્ર હતા. એક જ માતાના બે સંતાન છતાં કર્મના કારણે ધન ગુણવાન ને ધરણ નિર્ગુણી હતો. હંમેશાં ધરણ મોટા ભાઈનું અહિત કરવામાં ઈર્ષા અદેખાઈની મદદ લેતા. ભાઈની પ્રગતિ તેને ખુંચતી હતી.
૧. વાયણા સંદિસાહું ? ૨. વાયા લેશું ? ૩. વાયણા પ્રસાદ કરાવશોજી ?
♦ વાચના, પૃચ્છના, પરાવર્તના, અનુપ્રેક્ષા, ધર્મકથા.
* જન્મ દુઃખ, જરા દુઃખ, મૃત્યુ દુઃખં પુનઃ પુનઃ.
૮૬
