________________
સિદ્ધગતિ પ્રાપ્ત કરવા માટેનો માર્ગ સમ્યગૂ દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર છે. એમ તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્રમાં સૂત્રકારે કહ્યું છે. એનો અર્થ એ જ કે, જે જીવ સમ્યપૂર્વક રત્નત્રયીની આરાધના મન-વચન-કાયાની શુદ્ધિથી કરે તે શાશ્વત સુખને પામે. શાસ્ત્રોમાં મોક્ષ પ્રાપ્તિના ઉપાય તરીકે ટૂંકમાં નીચેના વિચાર આપ્યા છે.
૧. કર્મક્ષય માટે તીવ્રતપ કરવાથી. ૨. મોક્ષ-મુક્તિ પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છા-ભાવનાં ભાવવાંથી. ૩. શુદ્ધ સિદ્ધાંત સાંભળવાથી. ૪. શુદ્ધ મને નવું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાથી. ૫. પાંચ ઈન્દ્રિયોના વિષયોનો ત્યાગ કરવાથી. ૬. છ કાયાના જીવોની દયા પાળવાથી. ૭. ભણેલા જ્ઞાનને વારંવાર યાદ કરવાથી. ૮. દેવ-ગુરુની પૂજા-ભક્તિ કરવાથી. ૯. ધર્મ ધ્યાનમાં સમય વાપરવાથી. ૧૦. ત્રણ યોગે ૯ કોટીના શુદ્ધ પચ્ચકખાણ સ્વીકારવાથી. ૧. વિષય-કષાયોના ત્યાગથી. ૧૨. ધર્મ જાગરણ કરવાથી વિગેરે.
સિદ્ધગતિના જીવો ૧. જાગૃતદશા, ૨. સ્વપ્નદશા, ૩. નિદ્રાદશા પૂર્ણ કરી ચોથી-ઉજાગર દશાનો આસ્વાદ (અનુભવ) લઈ રહ્યા છે. ઘાતી-અઘાતી ૮ કર્મનો ક્ષયકરી આત્માના જે ૮ મૂળ ગુણ ૧. અનંતજ્ઞાન ૨. અનંતદર્શન ૩. અવ્યાબાધ સુખ ૪. અનંતચારિત્ર ૫. અક્ષયસ્થિતિ ૬. અરૂપી પણું ૭. અગુરુ લઘુ અને ૮. અનંતવીર્યનો પણ સ્વાભાવિક આનંદ લુંટી રહ્યા છે. મોક્ષમાં ગયા પછી સદંતર લોક સાથેના સંબંધોનો ત્યાગ જ કરી દીધો એમ સમજવું. હવે એ જીવો ફરીથી ચૌદ રાજલોકમાં વસતા સંસારી જીવોના કાંઈક ચિંતા કરવાની નથી. કે ફરી સંસારમાં જન્મવાના નથી. ત્યાંના અનંત સુખનું વર્ણન કદાચ કોઈ કરવા બેસે તો મુખમાં હજાર જીભ હોય અને હૃદયમાં કેવળજ્ઞાન હોય તો પણ એ અશક્ય છે.
સામાન્ય પણે સંસારી જીવ એક ગતિમાંથી બીજી ગતિમાં જુગતિ વક્રગતિથી જાય. જ્યારે મોક્ષમાં જનારો આત્મા ઉર્ધ્વગતિથી જાય. જ્યાં સુધી એ જીવ મનુષ્ય ગતિમાં હોય (છેલ્લો ભવ) ત્યારે તે નિરુપક્રમી (અનપર્વતનીય) આયુષ્ય ભોગવે. વર્ણ લાલ અને ગુણ ૮ હોય છે. જ્યારે સિદ્ધપદની આરાધના કરતો હોય ત્યારે જિનમંદિરમાં બને ત્યાં સુધી સિદ્ધની અવસ્થાવાળી પ્રતિમા સમક્ષ પૂજા-સેવાઆરાધના કરે તે યોગ્ય છે.
૧૬
