________________
બળતો હોય, શરીરમાં રોગ હોય, શાંતિથી ખાવાનું સમજાયું ન હોય તો એ ભોજન કાંઈ ફળ ન આપે. તેમ વાચના-અંગે સમજવું. " જ્ઞાન પ્રાપ્તિ માટે શુશ્રુષા-સાંભળવાની ઈચ્છા. શ્રવણ - સાંભળવું. ગ્રહણ - જ્ઞાનને ગ્રહણ-સ્વીકાર કરવું. ધારણ - યાદ કરવું. (વાગોળવું.) ઉહ - તર્કથી સ્થિર કરવું (થવું). અપોહ - ઉડાણથી સૂક્ષ્મમાં જવું. અર્થ અને તત્ત્વજ્ઞાનના સહારે નિશ્ચયાત્મક જ્ઞાન મેળવવું. આ વાતો પણ મહત્વની સમજવી.
ઉપાધ્યાયજી મહારાજ પાસેથી પાંચ વિભાગે જ્ઞાન મેળવવાની પરંપરા છે. (૧) વાચના - સંબંધી ઉપર થોડા વિચારો કર્યા. તેની સાથે શિષ્યની જ્ઞાન પ્રાપ્તિની જિજ્ઞાસા કેવી હોવી જોઈએ એની પણ ચર્ચા કરી. હવે (૨) પૃચ્છના - જ્ઞાન લીધા પછી કાંઈક જાણવા-સમજવાની જરૂર પડે તો તે અંગે સમાધાન વિવેકથી મેળવવું. (૩) પરાવર્તના - જ્ઞાન હૃદયમાં (મનમાં) સ્થિરતા પામે સંસ્કારીત થાય તે માટે ફરી યાદ કરવાના પ્રયત્ન કરવો તે. (૪) અનુપ્રેક્ષા -સૂત્ર-અર્થ ને નજર સામે રાખી ઊંડી વિચારણા કરી સૂત્રના મહિમાને અવધારવો-તેના શુદ્ધ ઉચ્ચારણ દ્વારા થતા લાભ (પુણ્ય)ને સ્વીકારવા. (૫) ધર્મકથા - સમ્યજ્ઞાનથી, સૂત્રજ્ઞાનથી જે જે જીવોને લાભ થયો તે ધર્મકથા દ્વારા અધ્યયન કાળમાં અવસરોચીત યાદ કરવી-કહેવી.
સાધુને આચારનું જ્ઞાન આપવાની ભાવનાથી ઉપાધ્યાયજી ખાસ ૨૨ પરિષહ, તેને સમભાવે જીતનારા મહાપુરુષો, કર્મ અને ગુણસ્થાનકને વાચનામાં પ્રસંગોપાત સમજાવતા હોય છે. આચાર-એ એક સાધુ જીવનનું મહત્વનું અંગ છે. તેથી ધારેલું કાર્ય સાધુ સિદ્ધ કરી શકે છે. “વાણી તેવું વર્તન'નો અપ્રગટ આચારમાં સંદેશ છૂપાયો છે. આ રહ્યા એ નવતત્ત્વ-સંવર તત્ત્વમાં કહેલા ૨૨ પરિષહ. ક્રમ ગુણસ્થાનક | કર્મોદય
પરિષહ (નંબર મુજબ નામ સમજવા) ૧ | ૧ થી ૧૩ | અશાતાવેદનીયના ઉદયથી | ૧,૨,૩,૪,૫,૯,૧૧,૧૩
૧૬,૧૭, ૧૮ (કુલ-૧૧) ૨ | ૧ થી ૧૨ | જ્ઞાનાવરણીયના (ક્ષયોપશમ), ૨૦ ૩. ૧ થી ૧૦ | જ્ઞાનાવરણીયનો ઉદય
૨૧. ૪ | ૧ થી ૧૨ લાભાંતરાયનો ઉદય ૧૫ ૫૧ થી ૯ | દર્શન મોહનીયનો ઉદય ૨૨ ૧ થી ૯ | ચારિત્ર મોહનીયનો ઉદય ૬,૭,૮,૧૦,૧૨,૧૪, ૧૯
(કુલ-૭). 4 ઈચ્છામિખમાં... શ્રી કૃષ્ણ, ઈરિયાવહિય... અઈમુત્તા, નવકારમંત્ર-શ્રીમતિ. લઘુશાંતિ,
ઉવસગ્ગહર, સંતિકર વિ. ૪૮
