________________
ઘાતકર્મ ખપાવી કેવળી થઈ અંતર્મુહૂર્ત કરતાં વધુ સમય સુધી આ સંસારમાં ઉપદેશ આપી અંતે ચાર ઘાતકર્મોનો ક્ષય કરી, આયુષ્ય પૂર્ણ કરી શિવરમણી-મોક્ષને પામે. (૩) હવે જે આત્માઓએ તીર્થંકર નામકર્મ બાંધ્યું છે તે ચારઘાતી કર્મનો ક્ષય કરી ભાવજિન સ્વરૂપે સમવસરણમાં બિરાજી ચતુર્વિધ શ્રી સંઘની, ગણધરાદિની સ્થાપના કરી ૩૫ ગુણથી શોભતી આયુષ્ય કર્મ જ્યાં સુધી હોય ત્યાં સુધી અનેકાનેક વખત દેશના આપી અંતે અણસણવ્રત સ્વીકારી મોક્ષે જાય તે “તીર્થકર કેવળી' સમજવા. જો કે ત્રણેનું કેવળજ્ઞાન સરખું પણ આયુષ્ય કર્મના કારણે આ વિભાગ સામાન્ય બુદ્ધિવાળા જીવોને આશ્રયી દર્શાવ્યા છે.
કેવળજ્ઞાન-સંપૂર્ણજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ પૂર્વે એ આત્માએ ચાર ઘાતકર્મનો ક્ષય કરેલો હોવો જોઈએ. ઉદા. બાહુબલીજીને ૧૨ મહિના બાદ અભિમાન ત્યજ્યા પછી જ કેવળજ્ઞાન થયું. મરૂદેવી માતાને પુત્રના મોહનો ત્યાગ કર્યા પછી વૈરાગ્યભાવે હાથીની અંબાડી ઉપર કેવળજ્ઞાન થયું. ગૌતમસ્વામીજીને રાગદશાના પરિણામ વીતરાગ અવસ્થામાં પલટાવ્યા પછી જ કેવળજ્ઞાન થયું. ટૂંકમાં આત્મગુણનો ઘાત કરનાર ચાર ઘાતકર્મનો ક્ષય કેવળજ્ઞાન આપે છે.
ઉપાધ્યાય વીરવિજયજી મ. આયુષ્યકર્મ પૂજામાં એક દ્રષ્ટાંત આપે છે, કે મુનિને અલ્પ સમયમાં જ મોક્ષ પ્રાપ્ત થવાનું હતું પણ આયુષ્ય કર્મના ૭ લવ જેટલા દલિકો ઓછા પડ્યા જ્યારે બીજી તરફ એક છ8 તપનું પુણ્ય ઓછું પડયું. તેથી એ આત્મા મનુષ્યગતિમાંથી આયુષ્ય પૂર્ણ કરી ૩૩ સાગરોપમના આયુષ્યવાળા સર્વાથસિદ્ધ વિમાનમાં દેવપણાને પામ્યો. ત્યાનું આયુષ્ય પૂર્ણ ભોગવી બીજે ભવે મનુષ્ય થઈ ઉત્તમ આરાધન કરી મોક્ષે જશે. આજ રીતે અવધિજ્ઞાનની પ્રાપ્તિમાં કાજો કાઢી રહેલા મુનિએ હાસ્ય-મોહનીય કર્મ નડ્યું. અવધિજ્ઞાન ન થયું. માતા રૂઢસોમાને પ્રસન્ન કરવા આર્યરક્ષિત પુત્રે પૂર્વનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા ગુરુના ચરણે જીવન અર્પણ કર્યું.
જ્ઞાનની આરાધના જેમ મોલની નજીક લઈ જાય છે, તેમ જ્ઞાનની નાની-મોટી વિરાધના ભવભ્રમણ વધારે છે. સ્થૂલભદ્રજીએ ૭ બહેનો સાથે મેળવેલા જ્ઞાનનું પ્રદર્શન કરવા સિંહનું રૂપ લઈ બાલચેષ્ઠા કરી તેથી ચાર પૂર્વનું અર્થ સહિતનું જ્ઞાન તેઓ ન પામ્યા. વરદત્તકુમારે પૂર્વ ભવમાં મુનિઓને વાચના આપવાનું બંધ કર્યું તેથી તેમજ શ્રેષ્ઠી પુત્રી ગુણમંજરીએ બાળકોના પુસ્તકો બાળી બાળકોને જ્ઞાનથી વંચીત રાખ્યા તેથી બીજા ભવે બન્ને મૂંગા-મંદબુદ્ધિવાળા રોગી થયા. આનો અર્થ એજ થયો કે, સંસાર વધે તેવા જ્ઞાનની (મિથ્યાજ્ઞાન) કાંઈ કિંમત નથી. ભવભ્રમણ ઘટે તેવું જ્ઞાન જ આદરનીય પ્રસંશનીય છે. તેનું બીજું નામ-સમ્યગૂજ્ઞાન. જે આત્મા તેની વિશિષ્ટ રીતે આરાધના કરે તેના જ્ઞાનાવરણીય કર્મ ખપે છે.
તીર્થકર ૨૪.
૬૫
