________________
જીવનમાં રાખે છે. અડગ શ્રદ્ધાના કારણે મહાપાપી અર્જુન માળી પણ શાંત થઈ ગયો હતો. જ્યારે ક્ષાયિક સમકિતના સ્વામી શ્રેણિકે પણ જીવનમાં કર્મની લીલા આગળ કોઈનું ચાલતું નથી એમ માની અનેક વખત પોતાના સમકિતને શુદ્ધ રાખવા વિચારો શુદ્ધ, સ્થિર રાખ્યા હતા.
અંધ-અપંગ ઈષ્ટ ઠામ લે'' આ એક પ્રાચીન કડી છે. એમાં દર્શન ને જ્ઞાનના સહયોગથી આત્મા ઈષ્ટ-ઈચ્છીત સ્થળ પ્રાપ્ત કરી શકે છે, એવો મૂક સંદેશ છે. ઉદા. જંગલમાં બે ઝાડના ઓટલા ઉપર બે વ્યક્તિ બેઠી છે. એક અંધ છે બીજો અપંગ છે. બન્નેને જંગલની બહાર જવું છે, પણ શરીરની ખામીના કારણે મુંઝાયા છે. છેવટે અપંગે અંધને કહ્યું, ઉભો થઈ હું કહું તેમ ધીરે ધીરે મારી પાસે આવ. તારી આ ક્રિયાના કારણે મારી પાસે આવ્યા પછી હું તારા ખભા ઉપર બેસી જઈશ. પછી એકબીજાના સહકારથી એટલે આંખેથી હું જોઈ તને રસ્તો બતાડીશ તે પ્રમાણે તું ચાલીશ તો આપણે બન્ને જંગલની બહાર નિકળી જઈશું. આનું જ નામ - “જ્ઞાન ક્રિયાભ્યાં મોક્ષ.”
દર્શનની શુદ્ધિ માટે શ્રદ્ધા-જ્ઞાન-આચારને પ્રયત્ન (કષ્ટ) જરૂર છે. ગુણની પ્રાપ્તિ માટે ગુણીની આરાધના કરવી જ પડશે. ઉપરના ચારમાંથી એક-બે ભૂલ્યા તો બધું નકામું સમજવું. દર્શન-શ્રદ્ધા-વફાદારી વિના બધું નકામું થાય છે. જેમ વૈદ્યકીય જ્ઞાન વિનાનો વૈદ્ય કે કર્માદિના જ્ઞાન વિનાનો મનુષ્ય નકામો છે, તેમ શ્રદ્ધા વિના બધું નિરર્થક છે.
આ સંસારમાં નમસ્કાર કરવા લાયક પંચપરમેષ્ઠી જ છે, એ વાત પહેલા સમજી લેવા જેવી છે. પછી એક બીજા એક બીજાના પૂરક છે, એ સમજાઈ જશે. અરિહંતના શાસનમાં જ સિદ્ધગતિનું જ્ઞાન થાય, આરંભ થાય અને એક આત્મા સિદ્ધ થાય તે પછી જ બીજો (પંચ પરમેષ્ઠીનો) આત્મા અવ્યવહારમાંથી વ્યવહારમાં આવે. ટૂંકમાં દર્શન એ મનમાં વસાવવાનું છે અને જ્ઞાનને આચારમાં લાવવાનું છે. એ બન્નેની શક્તિનું મિલન આત્મકલ્યાણ કરાવશે.
“તત્ત્વાર્થ શ્રદ્ધાનું સમ્યગૂ દર્શન” (તસ્વાર્થ સૂત્ર) “જિણ પણૉ તૉ ઈએ સમ્મત્ત સૂએ ભણિઅં” “સમકિત દાયક ગુરુતણો, પચ્ચવરાણ ન થાય” “એયાઈ નવપયાઈ.....”
આ શાસ્ત્રોક્ત વચનોનો સાર એ જ છે કે, રન જેમ સ્વાવલંબી પ્રકાશમાન છે. તેમ સમ્યગદર્શનને પામેલો આત્મા ક્રમશઃ શાશ્વત સુખનો ભોક્તા બની શકે છે. સાયિક સમ્યકત્વ જીવનમાં એક જ વાર આવે છે. ઉપશમ સમકિત પાંચવાર જ્યારે ૭૪
