________________
પ્રાપ્ત કરવા લાગ્યા. પરિણામ સુધારી જ્ઞાનના ઉપયોગ દ્વારા કર્મ ન બંધાય તે રીતે પ્રવૃત્તિ કરવા તન્મય થઈ ગયા.
મુનિ તો હવે ઘણાં સાવધ થયા હતા. છતાં તેઓનો ઉપયોગ કેટલો જાગતો છે, તે શોધવા ઈન્દ્ર મહારાજા પદ્મીની જેવી સ્વરૂપવાન સોળ શણગાર સજેલી સ્ત્રીનું રૂપલઈ મુનિવર્યશ્રી પાસે પહોંચી ગયા. મુનિ તરત જ્ઞાનચક્ષુથી સ્ત્રીને દેવસ્વરૂપે ઓળખી ગયા. તેથી ઈન્દ્રને તેમાં સફ્ળતા ન મળી. બીજી વખત બ્રાહ્મણનું રૂપ કરી મુનિ પાસે આવી ઉપકારી ગુરુને પૂછ્યું, મારું આયુષ્ય કેટલું છે ? જવાબમાં નૂતન મુનિ દેવમાયાને પામી ગયા અને કહ્યું, “ભૂદેવ ! તમારું આયુષ્ય બે સાગરોપમમાં કાંઈક ન્યૂન છે.’’ ઈન્દ્રની હજી મુનિના જ્ઞાનની પરીક્ષા કરવાની ભાવના થઈ. તેથી પ્રત્યક્ષ થઈ, સ્તુતિ કરી નિગોદના સ્વરૂપને સમજાવવા વિનંતી કરી.
મુનિરાજે કહ્યું, હે સૂરેશ્વર ! જીવો એક સાથે ઉત્પન્ન થાય અને સાથે મરે. શ્વાસોશ્વાસ અને આહાર પણ સમૂહમાં સાથે લે તેને નિગોદના જીવો કહેવાય છે. ચૌદરાજ લોકમાં નિગોદના અસંખ્યાતા ગોળા છે અને એકેક નિગોદના ગોળામાં અનંતા જીવોનો સમૂહ છે. એ જીવો અસંખ્યાત આત્મપ્રદેશવાળા હોય છે. તથા એકેક આત્મપ્રદેશે અનંતી કર્મ વર્ગણા છે. એ વર્ગણામાં અનંતા પરમાણુઓ છે. હજી આગળ વિચારીએ તો એ એકેક પરમાણુમાં અનંતા ગુણ પર્યાય છે. બીજી રીતે નિગોદના જીવો સૂક્ષ્મ અને બાદર છે. આ રીતે વીતરાગ પરમાત્માએ નિગોદનું વર્ણન કર્યું છે.”
મુનિશ્રીના શ્રી મુખે નિગોદનું સ્વરૂપ સાંભળી ઈન્દ્ર પ્રસન્ન થયા. ત્યાંથી મુનિના ગુરુ પાસે જઈ પૂછ્યું, “હે પરમોપકારી ગુરુદેવ ! નૂતનમુનિ આટલા સૂક્ષ્મ જ્ઞાનોપયોગી છે, તેથી તેઓ ક્યું ફળ પામશે ?'' ગુરુએ કહ્યું, હે દેવેન્દ્ર ! એ મુનિ તપ-જપ-આરાધના ઉપરાંત ખાસ સૂક્ષ્મ જ્ઞાનોપયોગવાન છે. આવી જાગ્રત જ્ઞાનની સાધના હોવાથી એ તીર્થંકર પદને પામશે. અહીંથી આયુષ્ય પૂર્ણ કરી મહાશુક્ર દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થશે અને ત્યાંથી મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં તીર્થંકર પદ ભોગવી પરમપદ પામશે.
જયંતદેવ મુનિ (રાજા) માત્ર જ્ઞાનપદની ઉત્કૃષ્ટ આરાધનાના અને સૂક્ષ્મજ્ઞાનના આરાધક થઈ જેમ મુક્તિ મંદિરે પહોંચ્યા, તેમ અન્ય જીવો પણ કર્મની નિર્જરા જ્ઞાનની આરાધના દ્વારા કરી ધન્ય બને.
૭૦
આર્યરક્ષિતસૂરિ પાસે નિગોદનું સ્વરૂપ જાણી દેવ સંતોષ પામ્યો.
