________________
પદના અધિકારી હતા. આવું સર્વોપયોગી ઉપકારી સાધુ પદ ૧૫ કર્મભૂમિમાં સર્વત્ર વિજયવંત રહો.
સાધુ વિરતિધર્મ સ્વીકારે તે પૂર્વે દાનાદિ ૪ ધર્મનું યથાશક્તિ આરાધન કરે. જ્યારે એ મુનિ થાય ત્યારે સૂક્ષ્મભાવે ચા૨ે ધર્મનું પાલન કરે. તેથી કહેવાય છે કે, શ્રાવક સવા (૧।) વસા જીવદયાનું પાલન કરે જ્યારે સાધુ-૧૬ વસા જીવદયાનું પાલન કરવા આગ્રહ રાખે. જીવદયા જ્યારે પાળવાની વાત આવે ત્યારે જયણાપૂર્વક આઠ પ્રકારે જીવદયા એ પાળે. સાધુ સંયમ ધર્મનો સ્વીકાર કરે ત્યારે નવો જન્મ લીધો કહેવાય. આઠ પ્રવચન માતાઓ તેમનું પાલન કરે. જ્યારે દશ યતિધર્મ તે શ્રમણના પિતા તુલ્ય કહેવાય. સંયમી જીવન આ જન્મમાં મુખ્યત્વે બાળપણમાં લેનાર માટે પૂર્વભવના સંસ્કાર કારણ બને છે. યુવાવસ્થામાં વૈરાગ્યમય ઉપદેશ શ્રવણ યા વાંચન નિમિત્તરૂપ બને અને છેલ્લે ગમે તે અવસ્થામાં દીક્ષા લેવા અસાર સંસારના ખાટાં-મીઠાં અનુભવ પ્રેરણા આપનાર બને છે. સાધુ થવા ઉંમર કે બીજા પ્રશ્નો
નડતા નથી.
‘મૌન રહે તે મુનિ' – મૌન શા માટે રહે ? વચન-ભાષા વર્ગણાના પુદ્ગલો કારણ વગર ન વાપરવા તે માટે મોન રહે. મનન-ચિંતનમાં સમયનો સદુપયોગ કરવા માટે મોન રહે. વિચારોને પરિપક્વ-સ્થિર કરવા મૌનનું આલંબન લે. શુદ્ધ આચાર પાળવા દ્વારા બોલ્યા વગર બીજા જીવોને સંયમધર્મની અનુમોદના કરવા ભાવના થાય તેથી મૌન રહે. કહ્યું પણ છે, ‘મૌનમ્ સર્વાર્થ સાધનં’.
મુનિઓ અપરિગ્રહી હોય, *૯ કલ્પી વિહાર કરી સંયમ યાત્રા, તીર્થ યાત્રા કરે, વસ્ત્રાદિની નિત્ય પ્રતિલેખના કરે. મલિન વસ્ત્રને અલ્પ જળના ઉપયોગથી શુદ્ધ કરે. સ્વાવલંબી જીવનમાં માથાના વાળનો લોચ કરી કાયકષ્ટ સહે. ઉઘાડે પગે વિચરી
જયણાપૂર્વક પૃથ્વીતલને પાવન કરે. અશુચિમય દ્રવ્યોને યોગ્ય ભૂમિ ઉપર પરઠવી સાધુધર્મના આચારને પ્રસંગે પ્રસંગે પાળે. આ છે એ આદર્શ મુનિના જીવનના આચાર.
‘તપ કરે તે તપસ્વી' મુનિ બાય-અત્યંતર ૧૨ પ્રકારના તપ કરવાના રસિયા હોય. તીર્થંકર પરમાત્મા પણ નિર્વાણ સમયે તપ કરી અણાહારી પદના સ્વામી થાય છે. સવાર, સાંજ-રાત્રે પણ મુનિ સ્વાધ્યાય-ધ્યાન-જાપાદિ તપ વિવિધ પ્રકારે કરે. ગોચરી જાય અને કોઈ કારણ વશાત ગોચરી ન મળે તો તપોવૃદ્ધિ સમજી સમભાવ કેળવે અને ગોચરી મળે તો સંયમવૃદ્ધિના કારણે અનાસક્ત રીતે આહાર વાપરે.
નિશ્ચલ(ય) દયા.
♦ દ્રવ્યદયા, ભાવદયા, સ્વદયા, પરદયા, સ્વરૂપદયા, અનુબંધ દયા, વ્યવહાર દયા, * શેષકાળના ૮ મહિનાના ૮ વિહાર અને એક ચોમાસાના પ્રવેશ માટે એમ ૯ કલ્પી વિહાર.
૫૭
