Book Title: Atma Siddhi Shastra Vivechan Part 4
Author(s): Shrimad Rajchandra, Rakeshbhai Zaveri
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram

View full book text
Previous | Next

Page 503
________________ 470 શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર' - વિવેચન આ વાતને ધ્યાનમાં રાખીને શ્રીમદે તત્ત્વવિચારના ક્ષેત્રમાં છ પદનું આગવું સ્થાન બતાવીને તે સંબંધી સહજ જિજ્ઞાસાઓને સંતોષી છે. આત્મવિચાર અર્થે છ પદનું અત્યંત વિશદ, સ્પષ્ટ અને સર્વાગી નિરૂપણ કર્યું છે. છ પદના માધ્યમથી શ્રીમદે આત્મસ્વરૂપ સંબંધી સુંદર પ્રકાશ પાડ્યો છે. નિશ્ચયનયની દષ્ટિએ આત્મા કેવો છે? વ્યવહારનયની દૃષ્ટિએ આત્મા કેવો છે? આત્માની મોક્ષ અવસ્થા કેવી છે? આદિ બાબતો અન્ય ગ્રંથોની સહાય વગર સમજી શકાય તેટલી સરળ રીતે રજૂ કરી છે. શુદ્ધ નિશ્ચયનયની દૃષ્ટિએ જીવનું સ્વરૂપ એક જ્ઞાયકભાવ છે, તેમજ તેને સ્વભાવનું કર્તુત્વ અને ભોક્નત્વ છે; પરંતુ જ્યારે જીવ સ્વભાવમાં સ્થિર નથી હોતો ત્યારે તે વ્યવહારનયની દૃષ્ટિથી કર્મનો કર્તા અને ભોક્તા છે - આ સર્વ સિદ્ધાંતો સમજાવવાનો તેમનો પ્રયત્ન અત્યંત સફળ રહ્યો છે. જે વાત પૂર્વાચાર્યોએ કરી છે, તે જ વાત સંક્ષેપમાં તેમણે આ ગ્રંથમાં સમાવી દીધી છે. તેમાં ઊંડા ઊતરવાથી તેનું રહસ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. તેમણે આ ગ્રંથમાં વિચારવા યોગ્ય એવા નિશ્ચય-વ્યવહાર, ઉપાદાન-નિમિત્ત આદિ ગહનતમ વિષયોને ગૂંથ્યા છે. મુમુક્ષુઓ માટે તેમાં વિચારવા, મનન કરવા માટે અખૂટ ખજાનો છે. જો શાંત અને વૈરાગ્યયુક્ત ચિત્તથી તેની વારંવાર વિચારણા કરવામાં આવે તો અવશ્ય જીવનું કલ્યાણ થાય. આમ, શ્રીમદે શેનો વિચાર કરવો જોઈએ તેનું, અર્થાત્ વિચારના વિષયનું આલેખન કર્યું છે અને એ વિચારણાનું ફળ બતાવતાં તેઓ ‘શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રમાં લખે છે - “સ્થાનક પાંચ વિચારીને, છઠું વર્તે જેહ; પામે સ્થાનક પાંચમું, એમાં નહિ સંદેહ.' (1941) વળી, શ્રીમદે સુવિચારનો આધાર, અર્થાત્ સુવિચારણા કોના દ્વારા થાય તે દર્શાવતાં જણાવ્યું છે કે સુવિચારણા જાગૃત કરવા માટે પ્રત્યક્ષ સગુરુનો બોધ તે ઉત્કૃષ્ટ અને સર્વશ્રેષ્ઠ સાધન છે, પરંતુ તેમનો યોગ ન થયો હોય તો, અથવા યોગ થયો હોય પણ સમાગમ નિરંતર ન રહેતો હોય તો, મહાપુરુષોનો ચૈતન્યસ્વરૂપી આત્મા જેમાં અક્ષરસ્વરૂપે વ્યક્ત થયો છે એવા સતુશાસ્ત્રનું અવલંબન જીવને ઉપકારી નીવડે છે. પ્રત્યક્ષ સગુરુનો વિરહ હોય ત્યારે સતુશાસ્ત્રનો આધાર લેતાં અથવા સગુરુની આજ્ઞાએ સતુશાસ્ત્રનો અભ્યાસ કરતાં જીવને સુવિચારણા પ્રગટે છે. આ વાતને સ્પષ્ટ કરતાં શ્રીમદ્ લખે છે - આત્માદિ અસ્તિત્વનાં, જેહ નિરૂપક શાસ્ત્ર; પ્રત્યક્ષ સદ્ગુરુ યોગ નહિ, ત્યાં આધાર સુપાત્ર.” (13) અથવા સદગુરુએ કહ્યાં, જે અવગાહન કાજ; તે તે નિત્ય વિચારવાં, કરી મતાંતર ત્યાજ.” (14) Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794