Atma Siddhi Shastra Vivechan Part 4

Book Title: Atma Siddhi Shastra Vivechan Part 4
Author(s): Shrimad Rajchandra, Rakeshbhai Zaveri
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram

View full book textPrevious | Next

Page 571
________________

પ૩૮
શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર' - વિવેચન ૧) સમ્યગ્દર્શન – સમ્યગ્દર્શનમાં ‘દર્શનનો પ્રયોગ શ્રદ્ધાના અર્થમાં છે અને ‘સમ્યક' પદ વિપરીત અભિનિવેશ(ઊંધા અભિપ્રાય)નો નિષેધ કરવા માટે છે, એથી જીવાદિ તત્ત્વાર્થના વિપરીત અભિનિવેશરહિત શ્રદ્ધાનને સમ્યગ્દર્શન કહેવાય છે. સમ્યગ્દર્શનને સમજાવવા માટે જિનાગમમાં જુદાં જુદાં સ્થાનો ઉપર જુદી જુદી પરિભાષાઓ આપી છે. જેમ કે - i) સાચા દેવ-ગુરુ-ધર્મનું શ્રદ્ધાન સમ્યગ્દર્શન છે. ii) સ્વ-પરનું ભેદવિજ્ઞાન સમ્યગ્દર્શન છે. iii) આત્મશ્રદ્ધાન જ સમ્યગ્દર્શન છે.
ઉપર્યુક્ત પરિભાષાઓ પ્રથમ દૃષ્ટિએ જોતાં અલગ અલગ પ્રતીત થાય છે, પરંતુ ઊંડાણથી વિચાર કરવામાં આવતાં બધાંનો એક જ અભિપ્રાય છે એમ સુપ્રતીત થાય છે. દરેક વ્યાખ્યામાં કોઈ એકને મુખ્યપણે લેવામાં આવ્યું છે, છતાં તેમાં ગૌણપણે બીજાં બધાં આવી જાય છે, કેમ કે તે બધાં પરસ્પર જોડાયેલાં છે. જેમ કે જીવ, અજીવ, પુષ્ય, પાપ, આસવ, સંવર, બંધ, નિર્જરા અને મોક્ષ એ નવ તત્ત્વોમાં દેવગુરુ-ધર્મ આ પ્રમાણે ગર્ભિત થઈ જાય છે - મોક્ષતત્ત્વને પ્રાપ્ત આત્મા જ દેવ છે અને સંવર-નિર્જરાતત્ત્વને પ્રાપ્ત આત્મા જ ગુરુ છે તથા દેવ અને ગુરુની વાણી જ શાસ્ત્ર છે, એથી નવ તત્ત્વોનું સાચું સ્વરૂપ જાણવાથી દેવ-શાસ્ત્ર-ગુરુનું જ્ઞાન થઈ જાય છે. એ જ પ્રમાણે નવ તત્ત્વોમાં આત્મતત્ત્વ આવી જાય છે, એથી સ્વપરભેદજ્ઞાન અને આત્માનુભૂતિ પણ ગર્ભિતપણે તેમાં આવી જાય છે.
મુક્તિના માર્ગમાં સમ્યગ્દર્શનનું સ્થાન સૌથી અધિક મહત્ત્વપૂર્ણ છે. મુક્તિમહેલની એ પ્રથમ સીડી છે. એના વિના જ્ઞાન અને ચારિત્ર સમ્યક્ હોવાનું સંભવિત નથી. જે પ્રમાણે બીજ વિના વૃક્ષની ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ, વૃદ્ધિ અને લાગમ સંભવિત નથી; તે જ પ્રમાણે સમ્યગ્દર્શન વિના સમ્યજ્ઞાન અને સમ્મચારિત્રની ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ અને વૃદ્ધિ તથા ફલાગમ (મોક્ષ) સંભવિત નથી. સમ્યગ્દર્શન ધર્મનું મૂળ છે. જે એનાથી ભ્રષ્ટ છે તે ભ્રષ્ટ જ છે, તેને મુક્તિ પ્રાપ્ત થઈ શકતી નથી. ૨) સમ્યજ્ઞાન – જ્ઞાન આત્માનો ગુણ છે. જાણવું એ તેનું કાર્ય છે. સમ્યગ્દર્શન સહિતના જ્ઞાનને સમ્યજ્ઞાન અને મિથ્યાદર્શન સહિતના જ્ઞાનને મિથ્યાજ્ઞાન કહે છે. જ્ઞાનના સમ્યકુપણા અને મિથ્યાપણાનો નિર્ણય લૌકિક વિષયોની સામાન્ય જાણકારીની યથાર્થતા કે અયથાર્થતા ઉપર આધારિત નથી, પરંતુ સમ્યગ્દર્શન અને મિથ્યાદર્શનની ઉપસ્થિતિ ઉપર આધારિત છે. ૧- જુઓ : આચાર્યશ્રી ઉમાસ્વાતિજીપ્રણીત, ‘શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર', અધ્યાય ૧, સૂત્ર ૨
તાર્યશ્રદ્ધાને સખ્યનમ્ |’
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org


Page Navigation
1 ... 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794