Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Stahanakvasi
Author(s): Madhukarmuni, Rajendramuni, Shobhachad Bharilla
Publisher: Agam Prakashan Samiti
View full book text
________________
प्रथम प्रतिपत्ति: नैरयिक-वर्णन]
[ ७३
शेष कथन त्रीन्द्रियों की तरह जानना चाहिए यावत् ये चतुरिन्द्रिय जीव असंख्यात कहे गये हैं । पंचेन्द्रियों का कथन
३१. से किं तं पंचेंदिया ?
पंचेंदिया चउव्विहा पण्णत्ता, तं जहा
रइया, तिरिक्खजोणिया, मणुस्सा, देवा ।
[३१] पंचेन्द्रिय का स्वरूप क्या है ?
पंचेन्द्रिय चार प्रकार के कहे गये हैं, यथा - नैरयिक, तिर्यंचयोनिक, मनुष्य और देव ।
विवेचन — निकल गया है इष्टफल जिनमें से वे निरय' हैं अर्थात् नरकावास हैं । उनमें उत्पन्न होने
वाले जीव नैरयिक हैं। प्रायः तिर्यक्लोक की योनियों में उत्पन्न होने वाले तिर्यंक्योनिक या तियँकयोनिज हैं । 'मनु' यह मनुष्य की संज्ञा है । मनु की सन्तान मनुष्य हैं। जो सदा सुखोपभोग करते हैं, सुख में रमण करते हैं, व देव हैं ।
नैरयिक- वर्णन
३२. से किं तं नेरइया ।
नेरड्या सत्तविहा पण्णत्ता, तं जहा - रयणप्पभापुढविनेरइया जाव अहेसत्तमपुढविनेरइया । समासओ दुविहा पण्णत्ता, तं जहा - पज्जत्ता य अपज्जत्ता य ।
तेसिं णं भंते! जीवाणं कति सरीरगा पण्णत्ता ?
गोयमा ! तओ सरीरया पण्णत्ता, तं जहा - वेडव्विए, तेयए, कम्मए ।
तेसिं णं भंते! जीवाणं केमहालिया सरीरोगाहणा पण्णत्ता ?
गोयमा ! दुविहा सरीरोगाहणा पण्णत्ता, तं जहा
भवधारणिज्जा य उत्तरवेडव्विया य ।
तत्थ णं जा सा भवधारणिज्जा सा जहण्णेणं अंगुलस्स असंखेज्जो भागो, उक्कोसेणं पंचधाई ।
तत्थं णं जा सा उत्तरवेउव्विया सा जहण्णेणं अंगुलस्स संखेज्जइभागं उक्कोसेणं धणुसहस्सं ।
तेसिं णं भंते! जीवाणं सरीरा किंसंघयणा पण्णत्ता ?
गोमा ! छहं संघयणाणं असंघयणी; णेवट्टी, णेव छिरा, णेव ण्हारु, णेव संघयणमत्थि, जे पोग्ला अणिट्ठा अकंता, अप्पिया, असुभा, अमणुण्णा अमणामा ते तेसिं संघातत्ताए परिणमंति ?
- वृत्ति |
१. तत्र अयम् - इष्टफलं कर्म, निर्गतं अयं येभ्यस्तेनिरया नरकावासाः । २. प्रायः तिर्यग्लोके योनयः उत्पत्तिस्थानानि येषां ते तिर्यग्योनिकाः ।
३. मनुरिति मनुष्यस्य संज्ञा । मनोरपत्यानि मनुष्याः । ४. दीव्यन्तीति देवाः । - मलयवृत्ति