Agam 10 Ang 10 Prashna Vyakaran Sutra Sthanakvasi

Book Title: Agam 10 Ang 10 Prashna Vyakaran Sutra Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 738
________________

६८०
प्रश्रव्याकरणसूत्रे नकालिकमिन्द्रियगोचरम्-यथा-'मुनिरयं शास्त्रं पठतीत्यादि । तथा-उपनीतादि चतुष्कं वचनम् , तत्र-उपनीतवचनम्-गुणारोपणवचनम् , यथा-'रूपवानयं मनस्वी ' त्यादि ! अपनीतवचनं-गुणापनयनवचनम् , यथा-' दुःशीलोऽयं दुर्वचनोऽय' मित्यादि । उपनीतापनीतवचनम् कंचिद् गुणमारोप्य कोऽपि गुणोऽपनीयते येन वचनेन तदुपनीतापनीतवचनम् , यथा-' रूपवानयं किन्तु दुःशीलः' इत्यादि ! एतद्विपर्थयेणअपनीतोपनीतवचनमपि भवति । येन वचनेन पूर्व कमपि गुणमपनीय पश्चादपरः कोऽपि गुण उपनीयते तदपनीतोपनीतवचनम् , यथा'दुःशीलोऽयं किन्तुरूषवा' नित्यादि । तथा-षोडशं वचनम्-' अज्झत्थं' अध्याहै, जैसे " ऋषमो बभूव” यह वाक्य परोक्ष अर्थको विषय करनेवाला होने से परोक्ष माना जाता है १० । जो वाक्य वर्तमान काल को विषय करता है वह प्रत्यक्ष वाक्य माना जाता है जैसे "मुनिरयं शास्त्र पठति" यह प्रत्यक्ष वाक्य है ११। उपनीतवचन १२, अपनीतअवचन १३, उपनीतापनीतवचन १४ और अपनीतोपनीतवचन १५, इस प्रकार ये उपनीतादि चार हैं। इनमें जो वचन गुणों का आरोपण करता है वह उपनीत वचन है-जैसे “ यह मनस्वी अच्छे रूप वाला है १ । जो वचन गुणों का अपनयन करता है वह अपनीत वचन है-जैसे यह दुःशील है २। जो वचन किसीगुणको आरोपित करके किसी गुण का अपनयन करता है वह उपनीतापनीतवचन है, जैसे यह रूपवाला तो है परन्तु दाशील है ३ । इसी तरह जो किसी गुण का अपनयन करके गुण का आरोपक होता है वह वह अपनोतोपनीतवचन है, जैसे यह दुःशील हाय छ, म "ऋषभा बभूव” “ म २७ गयो” मा पाध्य परीक्ष અર્થને વિષય કરનારું હોવાથી પક્ષ મનાય છે ૧૦ જે વાક્ય વર્તમાન કાળને વિષય કરે છે તે પ્રત્યક્ષ મનાય છે “મુનિ આ શાસ્ત્ર વાંચે છે ૧૧ (१२) अपनीतपयन, (13) मपनीतपयन, (१४) 6पनीतापनीतवयन भने (૧૫) અપની નીતવચન એ રીતે ઉપનીતાદિ ચાર વચન છે. (૧) તેમાં ગુણોનું આરોપણ કરનાર વચનને ઉપનીત વચન કહે છે જેમ કે “ આ મનસ્વી સારા રૂપવાળે છે ” (૨) જે વચન ગુણોનું અપનયન કરે છે તે अपनीत वन्यन छ, म है “ मा दु:शी छ” (3) 2 वयन गर्नु આપણુ કરીને કોઈ ગુણનું અપનયન કરે છે તે ઉપનીતાપીત વચન છે, જેમકે “તે રૂપાળે છે પણ દુરશીલ છે” એ જ રીતે જે વાકય કઈ ગુણનું અપનયન કરીને કોઈ ગુણનું આરોપણ કરતું હોય તે અપની તેપનીત વચન છે
શ્રી પ્રશ્ન વ્યાકરણ સૂત્ર


Page Navigation
1 ... 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010