Book Title: Agam 03 Sthanang Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, ‘સ્થાનાંગ’ ચૂલિકા, 23. શીર્ષપ્રહેલિકાંગ અને શિષપ્રહેલિકા, ...24. પલ્યોપમ અને સાગરોપમ, ...25. ઉત્સર્પિણી, અવસર્પિણી એ પ્રત્યેક (સમય કે કાલના માપો) જીવ અને અજીવપણે કહેવાય છે. ગામ, નગર, નિગમ, રાજધાની, ખેડ, કર્બટ, મડંબ, દ્રોણમુખ, પાટણ, આકર, આશ્રમ, સંબાહ, સંનિવેશ, ઘોષ, આરામ, ઉદ્યાન, વન, વનખંડ, વાપી, પુષ્કરિણી, સરોવર, સરપંક્તિ, કૂપ, તળાવ, દ્રહ, નદી, પૃથ્વી, ઘનોદધિ, વાતસ્કંધ, અવકાશાંતર, વલય, વિગ્રહ, દ્વીપ, સમુદ્ર, વેલ, વેદિકા, દ્વાર, તોરણ, નૈરયિક, નરકવાસો, યાવત્ વૈમાનિક, વૈમાનિકાવાસ, કલ્પ, કલ્પવિમાનાવાસ, વર્ષક્ષેત્રો, વર્ષધર પર્વતો, કૂટ, કૂટાગાર, વિજય કે રાજધાની, એ બધાં (સ્થાનો) જીવ અને અજીવ કહેવાય છે. છાયા, આતપ, જ્યોત્સના, અંધકાર, અવમાન, ઉન્માન, અતિયાનગૃહ, ઉદ્યાનગૃહ, અવલિંબ કે સનિપ્રપાત જીવ અને અજીવ કહેવાય છે. સૂત્ર-૧૦૦ - બે રાશિ કહી છે - જીવરાશિ અને અજીવરાશિ. - બંધ બે ભેદે કહેલ છે - રાગબંધ અને દ્વેષબંધ. - જીવોને બે સ્થાને પાપકર્મોનો બંધ થાય છે - રાગથી અને દ્વેષથી. - જીવોને બે સ્થાને પાપકર્મ ઉદીરણા થાય છે - અભ્યપગમિકી-(સ્વેચ્છાથી સ્વીકૃત વેદનાથી), ઔપક્રમિકી-(કર્મોદયના કારણથી થનાર વેદનાથી). - એ રીતે વેદના અને નિર્જરા પણ બબ્બે ભેદે કહેલ છે.- અભ્યપગમિકી, ઔપક્રમિકી. સૂત્ર-૧૦૧ બે સ્થાનથી આત્મા શરીરને સ્પર્શીને નીકળે છે - દેશથી પણ આત્મા શરીરને સ્પર્શીને નીકળે, સર્વથી પણ આત્મા શરીરને સ્પર્શીને નીકળે છે. એ રીતે બે પ્રકારે આત્મા શરીરથી ભાર નીકળે છે- શરીરને ફરકાવીને, સ્ફોટના કરીને, સંકોચીને અને જીવપ્રદેશથી જૂદું કરીને નીકળે છે. સૂત્ર-૧૦૨ બે સ્થાન વડે આત્મા કેવલિપ્રજ્ઞપ્ત ધર્મને શ્રવણપણે પ્રાપ્ત કરે છે - કર્મોના ક્ષયથી કે ઉપશમથી એ રીતે યાવતુ બે કારણોથી જીવ મન:પર્યવજ્ઞાન પામે છે - ઉદયપ્રાપ્ત કર્મોના ક્ષય કે અનુદિત કર્મોના ઉપશમથી. સૂત્ર-૧૦૩ થી 106 (103) બે પ્રકારે ઉપમાવાળો કાળ કહ્યો છે - પલ્યોપમ, સાગરોપમ. તે પલ્યોપમ શું છે? પલ્યોપમ - (104) જે એક યોજન લાંબો-પહોળો-ઊંડો (કૂવો) પલ્ય હોય. તેને એકથી સાત દિવસના ઊગેલા કરોડો વાલાગ્રો વડે ઠાંસી ઠાંસીને ભરવો. - (105) તે વાલાગ્રમાંથી સો સો વર્ષે એક એક વાલાઝને કાઢવાથી જેટલે કાળે તે પલ્ય ખાલી થાય તેટલા કાળને એક પલ્યોપમ કાળ જાણવો. - (106) એ એક પલ્યોપમને દશ કોડાકોડી ગુણા કરવાથી એક સાગરોપમના કાળનું પ્રમાણ થાય છે. સૂત્ર-૧૦૭ થી 109 (107) ક્રોધ બે પ્રકારે છે - આત્મપ્રતિષ્ઠિત અને પરપ્રતિષ્ઠિત. એ રીતે નૈરયિકથી લઈને વૈમાનિક પર્યંત જાણવું. એ રીતે માં, માયા, લોભ થી મિથ્યાદર્શનશલ્ય પર્યત જાણવું. (108) સંસાર સમાપન્નક-(સંસારી) જીવો બે ભેદે છે - ત્રસ અને સ્થાવર. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 23
