Book Title: Agam 03 Sthanang Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, “સ્થાનાંગ’ સ્થાન-૫, ઉદ્દેશો-૨ સૂત્ર-૪૫૦ સાધુ, સાધ્વીઓને આ કહેલી, સંખ્યા કરેલી, સ્પષ્ટ નામવાળી સમુદ્ર જેવા જળવાળી પાંચ મહાનદીઓ એક માસમાં બે, ત્રણ વખત કરવાનું કે નાવાદિ વડે ઊતરવાનું ન કલ્પે - ગંગા, યમુના, સરસ્વતી, ઐરાવતી, મહી. પાંચ કારણે ઊતરવી કહ્યું - ભયમાં, દુર્ભિક્ષમાં, કોઈના દ્વારા પીડા કરાતા, નદીના પ્રવાહમાં વહેતા કોઈને કાઢવા માટે, કોઈ અનાર્ય દ્વારા પીડા કરાતા. સૂત્ર૪૫૧ સાધુ, સાધ્વીને પ્રથમ વર્ષાકાળમાં ગ્રામાનુગ્રામ વિહાર કરવો ન કલ્પે, પણ પાંચ કારણે કલ્પ - ભયમાં, દુર્ભિક્ષમાં યાવત્ અનાર્ય દ્વારા પીડા પહોંચતા. વર્ષાવાસ રહેલ સાધુ-સાધ્વીને ગ્રામાનુગ્રામ વિહાર કરવો ન કલ્પે, પણ પાંચ કારણે કલ્પ - જ્ઞાન પ્રાપ્તિ માટે, દર્શન પુષ્ટિ અર્થે, ચારિત્ર રક્ષાર્થે, આચાર્ય-ઉપાધ્યાયનું મરણ થતા બીજા આચાર્ય-ઉપાધ્યાયના આશ્રયાર્થે. આચાર્ય-ઉપાધ્યાયની વૈયાવચ્ચ કરવા માટે. સૂત્ર-૪૫૨ પાંચ અનુઘાતિક કહ્યા છે હસ્તકર્મ કરનારને, મૈથુન સેવનારને, રાત્રિભોજન કરનારને, સાગારિક પિંડ ભોગવતો, રાજપિંડ ભોગવતો. સૂત્ર-૪૫૩ પાંચ કારણે શ્રમણ નિર્ચન્થ, રાજાના અંતઃપુરમાં પ્રવેશે તો આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કરતો નથી - (1) નગર પરસૈન્યથી ઘેરાયેલ હોય તેથી નગરના દ્વાર બંધ કરાયા હોય, ઘણા શ્રમણ-બ્રાહ્મણ આહાર-પાણી માટે ક્યાંય પ્રવેશ-નિર્ગમન કરી ન શકતા હોય તો વિજ્ઞપ્તિ કરવાને અંતઃપુરમાં જઈ શકે છે. (2) પ્રાતિહારિક પીઠ, ફલક, સંસ્તારક આદિ પાછા આપવા રાજઅંતઃપુરમાં પ્રવેશે. (3) દુષ્ટ અશ્વ કે હાથી સામે આવતા ભયભીત થઈ અંતઃપુરમાં જાય. (4) કોઈ બીજો સહસા કે બળપૂર્વક હાથ પકડીને અંતઃપુરમાં પ્રવેશ કરાવે. (5) નગરની બહાર બગીચા કે ઉદ્યાનમાં ગયેલ સાધુને રાજાનું અંતઃપુર ચોતરફ વીંટીને ક્રીડા કરવાનું કહે ત્યારે અંતઃપુરમાં રહેલ કહેવાય. આ પાંચ કારણે શ્રમણ નિર્ચન્થ યાવત્ અંતઃપુરમાં જતા આજ્ઞા ન ઉલ્લંઘે. સૂત્ર-૪૫૪ પાંચ કારણે સ્ત્રી, પુરુષ સાથે સમાગમ ન કરવા છતાં ગર્ભને ધારણ કરે છે - (1) સ્ત્રીની યોનિ અનાવૃત્ત હોય, પુરુષના સ્મલિત વીર્યવાળા સ્થાને બેસે અને શુક્રાણુ યોનિમાં પ્રવેશી જાય. (2) શુક્ર પુદ્ગલ સંસૃષ્ટ વસ્ત્રા યોનિમાં પ્રવેશે. (3) સ્વયં શુક્રપુદ્ગલને યોનિમાં પ્રવેશ કરાવે. (4) બીજા કોઈ શુક્ર પુદ્ગલને યોનિમાં પ્રવેશ કરાવે. (5) જળાશયમાં શીત જળમાં આચમન માટે કોઈ સ્ત્રી જાય અને તે સમયે તેની યોનિમાં શુક્રાણુ જાય. પાંચ કારણે સ્ત્રી, પુરુષ સાથે સહવાસ કરવા છતાં ગર્ભ ધારણ ન કરે - (1) અપ્રાપ્ત યૌવન, (2) અતિક્રાંત યૌવન, (3) જન્મથી વંધ્યત્વ, (4) જે રોગી હોય, (5) દૌર્મનસ્યા. આ પાંચ કારણે યાવત્ ન ધારણ કરે. પાંચ કારણે સ્ત્રી, પુરુષ સાથે સહવાસ કરતા ગર્ભ ધારણ ન કરે - (1) નિત્ય રજસ્રાવ થતો હોય, (2) કદી રજસાવ ન થતો હોય, (3) ગર્ભાશયદ્વાર આવૃત્ત હોય, (4) ગર્ભાશયદ્વાર રોગગ્રસ્ત હોય, (5) અનંગપ્રતિસેવીની હોય. આ પાંચ કારણે સ્ત્રી, પુરુષ સાથે સંભોગ કરવા છતાં ગર્ભવતી ન થાય. પાંચ કારણે સ્ત્રી યાવત્ ગર્ભ ધારણ ન કરે - (1) રજસ્રાવકાળમાં પુરુષ સાથે સવિધિ સહવાસ ન કરે, (2) મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 83
