Book Title: Agam 03 Sthanang Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, “સ્થાનાંગ’ (481) ઇન્દ્રિયોના વિષયો પાંચ કહ્યા છે. તે આ - શ્રોત્રેન્દ્રિયના વિષય, યાવત્ સ્પર્શનેન્દ્રિયના વિષય. | મુંડ પાંચ કહ્યા છે - શ્રોત્રેન્દ્રિય મુંડ યાવત્ સ્પર્શનેન્દ્રિય મુંડ - અથવા - મુંડ પાંચ ભેદે કહ્યા છે. તે આ - ક્રોધમુંડ, માનકુંડ, માયામુંડ, લોભમુંડ અને શિરમુંડ. સૂત્ર-૪૮૧ અધોલોકમાં પાંચ બાદર કહ્યા છે–પૃથ્વીકાયિક, અપ્રકાયિક, વાયુકાયિક, વનસ્પતિકાયિક, સ્થૂલ ત્રસ પ્રાણી ઊર્ધ્વલોકમાં પાંચ બાદર કહ્યા છે-પૂર્વવતુ. તિર્થાલોકમાં પાંચ બાદર કહ્યા છે–એકેન્દ્રિય યાવતુ પંચેન્દ્રિય. પાંચ ભેદે બાદર તેજસ્કાયિક કહ્યા - અંગારા, જવાલા, મુર્ખર, અર્ચિ, અલાત. બાદર વાયુકાયિક પાંચ ભેદે છે-પૂર્વનો વાયુ, પશ્ચિમનો વાયુ, દક્ષિણનો વાયુ, ઉત્તરનો વાયુ, વિદિશાનો વાયુ. પાંચ ભેદે અચિત વાયુકાયિક છે. આક્રાંત-ભૂમિ પર પગ પછાડવાથી ઉત્પન્ન વાયુ. માત-શંખ આદિથી ઉત્પન્ન વાયુ. પીડિત-વસ્ત્ર ઝાટકવાથી ઉત્પન્ન વાયુ, શરીરાનુગત-શરીરથી નીકળતો વાયુ. સંમૂચ્છિમ વાયુ. સૂત્ર-૪૮૩ નિર્ચન્થો પાંચ ભેદે કહ્યા - પુલાક, બકુશ, કુશીલ, નિર્ગસ્થ, સ્નાતક. પુલાક પાંચ ભેદે છે - જ્ઞાનપુલાક, દર્શન-પુલાક, ચારિત્રપુલાક, લિંગપુલાક, યથાસૂક્ષ્મ પુલાક. બકુશ પાંચ ભેદે છે - આભોગબકુશ, અનાભોગ બકુશ, સંવૃત્ત બકુશ, અસંવૃત્ત બકુશ, યથાસૂક્ષ્મ બકુશ. કુશીલ પાંચ ભેદે છે - જ્ઞાનકુશીલ, દર્શનકુશીલ, ચારિત્રકુશીલ, લિંગકુશીલ, યથાસૂક્ષ્મકુશીલ, નિર્ચન્જ પાંચ ભેદે છે - પ્રથમ સમય, અપ્રથમ સમય, ચરમ સમય, અચરમ સમય, યથાસૂક્ષ્મ. સ્નાતક પાંચ ભેદે છે - 1. અચ્છવિ-કાયયોગનો વિરોધ કરનાર, 2. અસબલ- નિર્દોષ ચારિત્રનાં ધારક, 3. અકસ્મશ-કર્મોનો નાશ કરનારા, 4. સંશુદ્ધ જ્ઞાનદર્શનઘર અરિહંત જિન કેવલી, 5. અપરિશ્રાવી-સંપૂર્ણ કાયયોગનો વિરોધ કરનાર યોગી જિન. સૂત્ર-૪૮૪ સાધુ, સાધ્વીને પાંચ પ્રકારના વસ્ત્રો રાખવા કે પહેરવા કહ્યું છે. તે આ - જાંગિક-કંબલ આદિ, ભાંગિકઅલસીનું વસ્ત્ર, શાનક- શણનું વસ્ત્ર, પોતક-કપાસનું વસ્ત્ર, તિરિડપટ્ટ-વૃક્ષની છાલનું વસ્ત્ર. સાધુ-સાધ્વીને પાંચ રજોહરણ ગ્રહણ કરવા અને વાપરવા કલ્પ છે. તે આ - ઉનનું, ઔષ્ટ્રિક-ઊંટના વાલોનું બનેલું, શાનક-શણનું, વલ્વજ-ઘાસની છાલનું અને મુંજ (ઘાસ વિશેષનું). સૂત્ર-૪૮૫ થી 487 (485) ધર્મનું આચરનાર સાધુને પાંચ નિશ્રા કહેલ છે-તે આ છે - છ કાય, ગણ, રાજા, ગૃહપતિ અને શરીર. (486) પાંચ વિધાન કહ્યા છે તે આ છે - પુત્રનિધિ, મિત્રનિધિ, શિલ્પનિધિ, ધનનિધિ અને ધાન્યનિધિ. (487) શૌચ પાંચ પ્રકારે કહેલ છે - પૃથ્વીશૌચ, જલશૌચ, અગ્નિશૌચ, મંત્રશૌચ અને બ્રહ્મશૌચ. સૂત્ર-૪૮૮ થી 92 (488) આ પાંચ સ્થાનોને છદ્મસ્થ પૂર્ણરૂપે ન જાણે, ન દેખે- ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, શરીરરહિત જીવ, પરમાણુ પુદ્ગલ. આ સ્થાનોને ઉત્પન્ન જ્ઞાન-દર્શનધર સર્વ ભાવથી જાણે છે અને જુએ છે - ધર્માસ્તિકાય યાવત્ પરમાણુ (489) અધોલોકમાં પાંચ મોટી નરકો છે. જેમ કે - કાલ, મહાકાલ, રૌરવ, મહારૌરવ, અપ્રતિષ્ઠાન. ઉર્ધ્વલોકમાં પાંચ મહાવિમાન છે - જેમ કે - વિજય, વૈજયંત, જયંત, અપરાજિત, સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાન. (490) પુરુષો પાંચ ભેદે છે - શ્રીસત્વ, હીમનસત્વ, ચલસત્વ, સ્થિરસત્વ, ઉદાત્તસત્વ. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 89
