Book Title: Agam 03 Sthanang Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, “સ્થાનાંગ’ (7) હવે સાતમું વિર્ભાગજ્ઞાન કહે છે - જ્યારે તથારૂપ શ્રમણ કે માહણને વિર્ભાગજ્ઞાન ઉપજે છે, ત્યારે તે સમુત્પન્ન જ્ઞાન વડે દેખે છે - સૂક્ષ્મ વાયુકાયથી સ્પષ્ટ પોર્ગલકાયને કંપતુ, વિશેષ કંપતુ, ચાલતુ, ક્ષોભ પામતું, સ્પર્શતુ, ઘટ્ટન કરતુ, પ્રેરતુ તે - તે ભાવને પરિણમતું જોઈને તેને એમ થાય કે - મને અતિશય જ્ઞાન, દર્શન ઉત્પન્ન થયા છે. આબ બધા જીવ છે. કેટલાક શ્રમણ કે માહણ કહે છે - જીવ અને અજીવ છે. જેઓ આમ કહે છે તે મિથ્યા કહે છે. તેવાને આ ચાર જીવનિકાય યથાર્થ સમજાયા નથી, તે આ - પૃથ્વી, અપુ, તેલ, વાયુકાયિકો. આ ચાર નિકાયો. વિશે મિથ્યાદંડને પ્રવર્તાવે છે. આ સાતમું વિર્ભાગજ્ઞાન. સૂત્ર-પ૯૪ થી 596. (પ૯૪) યોનિ સંગ્રહ સાત ભેદે કહ્યો છે - અંડજ-ઇંડાથી ઉત્પન્ન, પોતજ-ચામડીનાં આવરણ વિના ઉત્પન્ન થનારા, જરાયુજ-ચર્મ આવરણ રૂપ, રસજ-રસમાં ઉત્પન્ન થનાર, સંસ્વેદજ-પસીનાથી ઉત્પન્ન, સંમૂચ્છિમજસંયોગ વિના ઉપન્ન, ઉભિન્ન-ભૂમિ ભેદીને ઉત્પન્ન થનાર. અંડજ જીવ સાત ગતિક, સાત આગતિક કહ્યા છે - અંડજ જીવ, અંડજમાં ઉપજતો, પોતજમાંથી યાવત્ ઉભિજ્જોમાંથી ઉત્પન્ન થાય છે. તે જ અંડજ, અંડજપણાને છોડતો અંડજપણે, પોતજપણે યાવત્ ઉભિન્નપણે ઉત્પન્ન થાય. પોતજ સાત ગતિ અને સાત આગતિવાળા છે. એ રીતે સાતે જીવોની ગતિ આગતિ કહેવી. યાવત્ ઉભિજ્જ (સુધી આ પ્રમાણે કહેવું.) (પ૯૫) આચાર્ય-ઉપાધ્યાયને ગણમાં સાત સંગ્રહ સ્થાનો કહ્યા છે - આચાર્ય-ઉપાધ્યાય ગણમાં આજ્ઞા, ધારણાને સમ્યક્ પ્રવર્તાવનાર હોય છે. એ રીતે પાંચમા સ્થાન મુજબ આચાર્ય-ઉપાધ્યાય ગણમાં પૂછીને પ્રવૃત્તિ કરનાર હોય, પૂછડ્યા વિના નહીં. આચાર્ય-ઉપાધ્યાય ગણમાં અપ્રાપ્ત ઉપકરણને સમ્યફ રીતે પ્રાપ્ત કરે. આચાર્ય ઉપાધ્યાય પૂર્વે પ્રાપ્ત ઉપકરણોને સમ્ય રીતે સંરક્ષણ અને સંગોપન કરે, અસમ્યક્ રીતે નહીં. આચાર્ય-ઉપાધ્યાયને ગણમાં સાત અસંગ્રહ સ્થાનો કહ્યા છે - આચાર્ય ઉપાધ્યાયને ગણમાં આજ્ઞા કે ધારણાને સમ્યક્ રીતે પ્રવર્તાવનાર ન હોય - યાવત્ - ઉપકરણોને સમ્ય સંરક્ષણ, સંગોપન ન કરે. (596) પિંડેષણાઓ સાત કહી છે. સાત પાણેષણાઓ કહી છે. સાત અવગ્રહ પ્રતિમાઓ કહી છે. સાત સમૈકક કહ્યા છે. સાત મહા અધ્યયનો કહ્યા છે. સપ્ત સપ્તમિકા ભિક્ષુ પ્રતિમા 49 અહોરાત્ર વડે તથા 196 ભિક્ષા દત્તિથી યથાસૂત્ર, યથાઅર્થ યાવત્ આરાધિત થાય. સૂત્રપ૯૭ અધોલોકમાં સાત પૃથ્વીઓ કહી છે, સાત ઘનોદધિ, સાત ઘનવાત, સાત તનુવાતો, સાત આકાશાંતરો કહ્યા છે. આ સાત આકાશાંતરોમાં સાત તનુવાતો સ્થિત છે. સાત તનુવાતોમાં સાત ઘનવાતો સ્થિત છે. સાત ઘનવાતોમાં સાત ઘનોદધિ સ્થિત છે. સાત ઘનોદધિમાં પિંડલક, પુષ્પ ભાજન સંસ્થાન સંસ્થિત સાત પૃથ્વીઓ કહી છે. તે આ પહેલી યાવત્ સાતમી. આ સાતે પૃથ્વીના સાત નામો કહ્યા છે, તે આ - ધર્મા, વંશા, શૈલા, અંજના, રિઝા, મઘા, માઘવતી. આ સાતેના સાત ગોત્રો કહ્યા છે. તે આ - રત્નપ્રભા, શર્કરા પ્રભા, વાલુકાપ્રભા, પંકપ્રભા, ધૂમપ્રભા, તમઃપ્રભા, તમસ્તમપ્રભા. સૂત્ર-પ૯૮ થી 601 (598) બાદર વાયુકાયિક સાત ભેદે કહ્યા - પૂર્વવાયુ, પશ્ચિમવાયુ, દક્ષિણવાયુ, ઉત્તરવાયુ, ઊંચોવાયુ, અધોવાયુ, વિદિશાવાયુ. (પ૯૯) સાત સંસ્થાનો કહ્યા છે - દીર્ઘ, સ્વ, વર્તુળ, ચુસ, ચતુરસ, પૃથુલ અને પરિમંડલ. (100) સાત ભયસ્થાનો કહ્યા છે - ઈહલોક ભય, પરલોક ભય, અકસ્માત ભય, વેદના ભય, મરણ ભય અને અપકીર્તિ ભય. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 101
