Agam 03 Sthanang Gujarati Translation

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar

Page 90

આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, “સ્થાનાંગ’ (491) મત્સ્ય પાંચ પ્રકારે છે. જેમ કે - અનુશ્રોતચારી, પ્રતિશ્રોતચારી, અંતચારી, મધ્યચારી, સર્વચારી. આ જ પ્રમાણે ભિક્ષુ પાંચ પ્રકારે કહ્યા છે. તે આ - અનુશ્રોતચારી યાવત્ સર્વચારી. (492) વનીપક પાંચ પ્રકારે કહ્યા છે. તે આ - અતિથિ વનીપક, દરિદ્રી વનીપક, બ્રાહ્મણ વનીપક, શ્વાના વનીપક, શ્રમણ વનીપક. સૂત્ર-૯૩ પાંચ કારણે અચેલક સાધુ પ્રશસ્ત થાય છે - (1) અલ્પ પ્રત્યુપ્રેક્ષા, (2) પ્રશસ્ત લાઘવપણુ, (3) વૈશ્વાસિકરૂપ, (4) અનુજ્ઞાત તપ અને (5) મહાન ઇન્દ્રિય નિગ્રહ. સૂત્ર-૯૪ ઉત્કટ પુરુષ પાંચ કહ્યા - 1. દંડ ઉત્કટ, 2. રાજ્ય ઉત્કટ, 3. સ્તન ઉત્કટ, 4. દેશ ઉત્કટ, 5. સર્વ ઉત્કટ. સૂત્ર-૪૯૫ સમિતિઓ પાંચ કહી છે- ઈર્ષા સમિતિ, ભાષા સમિતિ, એષણા સમિતિ, આદાન-ભાંડ-માત્ર-નિક્ષેપણા સમિતિ, પારિષ્ઠાપનિકા સમિતિ. સૂત્ર-૪૯ (96) (1) સંસારી જીવો પાંચ ભેદે કહ્યા - એકેન્દ્રિયથી પંચેન્દ્રિય. (2) એકેન્દ્રિયો પાંચ ગતિ અને પાંચ આગતિવાળા છે. તે આ રીતે - એકેન્દ્રિય, એકેન્દ્રિયમાં ઉપજતો એકેન્દ્રિય યાવત્ પંચેન્દ્રિયમાંથી આવીને ઉપજે તે જ એકેન્દ્રિય જીવ. તે એકેન્દ્રિયત્નને છોડતો એકેન્દ્રિયથી. પંચેન્દ્રિયપણામાં જાય. (3) બેઇન્દ્રિય જીવો પાંચ ગતિ - પાંચ આગતિવાળા પૂર્વવત્ જાણવા. (4 થી 6) એ રીતે યાવત્ પંચેન્દ્રિયો પાંચ ગતિ - પાંચ આગતિવાળા કહ્યા છે. યાવત્ પંચેન્દ્રિયમાં ઉપજે. (7) સર્વે જીવો પાંચ ભેદે કહ્યા - ક્રોધકષાયી, માન કષાયી, માયાકષાયી, લોભકષાયી અને અકષાયી. અથવા સર્વે જીવો પાંચ ભેદે કહ્યા છે. તે આ પ્રમાણે - નૈરયિક, તિર્યંચ, મનુષ્ય, દેવ અને સિદ્ધ. સૂત્ર-૪૯૭ (497) હે ભગવન્ ! વટાણા, મસૂર, તલ, મગ, અડદ, વાલ, કળથી, ચોળા, તુવેર અને કાળા ચણા - આ ધાન્યોને કોઠારમાં નાંખ્યા હોય. તો જેમ (ત્રીજા સ્થાનમાં) શાલિમાં કહ્યું, તેમ યાવત્ તેટલો કાળ તેની યોનિ સચિત્ત રહે? હે ગૌતમ ! જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત, ઉત્કૃષ્ટથી પાંચ વર્ષ સુધી. ત્યારપછી યોનિ પ્લાન થાય યાવત્ નાશ પામે. સૂત્ર-૪૯૮ (1) પાંચ સંવત્સરો કહ્યા. તે આ - નક્ષત્ર સંવત્સર, યુગ, પ્રમાણ, લક્ષણ અને શનૈશ્ચર સંવત્સર. (2) યુગ સંવત્સર પાંચ ભેદે છે, તે આ - ચંદ્ર, ચંદ્ર, અભિવર્ધિત, ચંદ્ર, અભિવર્ધિત. (3) પ્રમાણ સંવત્સર પાંચ ભેદે છે, તે આ - નક્ષત્ર સંવત્સર-૩૨૭ દિવસ, ચંદ્ર સંવત્સર-૩૫૪ દિવસ, ઋતુ સંવત્સર-૩૬૦ દિવસ,, આદિત્ય-૩૬૫ દિવસ, અભિવર્ધિત 383 દિવસ. (4) લક્ષણ સંવત્સર પાંચ ભેદે છે. તે આ પ્રમાણે - નક્ષત્ર, ચંદ્ર, ઋતુ, આદિત્ય, અભિવર્ધિત સંવત્સર. સૂત્ર-૪૯૮ થી 503 | (499) સમાનપણે નક્ષત્રો યોગ કરે છે, સમપણે ઋતુ પરિણમે છે, અતિ ઉષ્ણ નહીં તેમ શીત નહીં અને બહુ ઉદકવાળો તે નક્ષત્ર સંવત્સર. (500) જેમાં ચદ્ર સર્વે પૂર્ણિમાઓ સાથે યોગ કરે છે, નક્ષત્ર વિષમચાર છે, અતિ શીત-અતિ તાપ હોય, બહુ પાણી હોય તેને ચંદ્ર સંવત્સર કહે છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 90