Agam 03 Sthanang Gujarati Translation

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar

Page 94

આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, “સ્થાનાંગ’ દુઃખ છ પ્રકારે છે - શ્રોત્રેન્દ્રિય દુઃખ (અસાતા) યાવત્ નોઇન્દ્રિય દુઃખ. (532) પ્રાયશ્ચિત્ત છ ભેદે છે - આલોચના યોગ્ય, પ્રતિક્રમણ યોગ્ય, તદુભય યોગ્ય, વિવેક યોગ્ય, વ્યુત્સર્ગયોગ્ય, તપને યોગ્ય. સૂત્ર-પ૩૩ થી પ૩૮ (533) છ પ્રકારે મનુષ્યો કહ્યા - જંબૂદ્વીપજ, ધાતકીખંડદ્વીપ પૂર્વાર્ધજ, ધાતકીખંડદ્વીપ પશ્ચિમાર્કંજ, પુષ્કરવરદ્વીપાદ્ધ પૂર્વાર્ધજ, પુષ્કરવરદ્વીપાદ્ધ પશ્ચિમાર્કંજ, અંતÁિપજ. અથવા મનુષ્યો છ ભેદે છે - સંમૂચ્છિમ મનુષ્યો ત્રણ ભેદે - કર્મભૂમિજ, અકર્મભૂમિજ, અંતÁિપજ. ગર્ભજ મનુષ્યો ત્રણ પ્રકારે - કર્મભૂમિજ, અકર્મભૂમિજ, અંતર્લિંપજ. (પ૩૪) ઋદ્ધિમાન મનુષ્યો છ ભેદે કહ્યા - અરિહંત, ચક્રવર્તી, બલદેવ, વાસુદેવ, જંઘાચારણ, વિદ્યાધર. ઋદ્ધિ-રહિત મનુષ્યો છ ભેદે કહ્યા છે - હેમવંતજ - હૈરણ્યવંતજ - હરિવર્ષજ - રમ્યજ - કુરુક્ષેત્રજ - અંતરદ્વીપ ક્ષેત્રના મનુષ્યો. (535) અવસર્પિણી છ પ્રકારે કહી - સુષમસુષમાં યાવત્ દુષમદુષમાં. ઉત્સર્પિણી છ પ્રકારે કહી છે - દુષમદુષમા યાવત્ સુષમસુષમાં. (536) જંબૂદ્વીપના ભરત-ઐરાવત ક્ષેત્રમાં અતીત ઉત્સર્પિણીમાં સુષમસુષમાં આરામાં મનુષ્યો 6000 ધનુષ ઊંચા હતા, છ અર્ધ (ત્રણ) પલ્યોપમનું પરમ આયુ પાળતા. જંબુદ્વીપમાં ભરત-ઐરાવતક્ષેત્રમાં આ અવસર્પિણીમાં સુષમ-સુષમામાં એમજ જાણવુ. જંબૂદ્વીપમાં ભરત-ઐરવતમાં આગામી ઉત્સર્પિણીમાં સુષમસુષમામાં એમજ જાણવુ યાવતુ આયુ પાળશે. દેવકુરુ-ઉત્તરકુરુના મનુષ્યો 6000 ધનુષ ઊંચા, છ અર્ધપલ્યોપમાયુવાળા છે. પૂર્વોક્ત રીતે ધાતકીખંડ દ્વીપના પૂર્વાર્ધમાં ચાર આલાપકો યાવત્ પુષ્કરવરદ્વીપના પશ્ચિમાર્ધમાં ચાર આલાપકો કહેવા. (537) સંઘયણો છ ભેદે કહ્યા છે - વજઋષભનારાચ સંઘયણ, ઋષભનારા સંઘયણ, નારાચ સંઘયણ, અર્ધનારાચ, કીલિકા, સેવાર્ત સંઘયણ. (538) સંસ્થાન છ ભેદે કહ્યા છે. તે આ - સમચતુરસ, ન્યગ્રોધ પરિમંડલ, સાદિ, કુન્જ, વામન અને હૂંડક. સૂત્ર-પ૩૯ થી પ૪૩ (539) અનાત્મભાવવર્તી (કષાયી) માટે છ સ્થાન અહિત માટે, અશુભ માટે, અશાંતિ માટે, અકલ્યાણ માટે, અશુભ પરંપરા માટે થાય છે. તે આ પ્રમાણે સંયમપર્યાય, શિષ્યપરિવાર, શ્રુતજ્ઞાન, તપ, લાભ, પૂજા સત્કાર. આત્મભાવવર્તી માટે છ સ્થાનો હિત માટે યાવત્ શુભપરંપરા માટે થાય - સંયમપર્યાય યાવત્ પૂજાસત્કાર. (540) જાતિ આર્ય મનુષ્ય છ પ્રકારે કહ્યા છે. તે આ પ્રમાણે - (541) અંબષ્ઠ, કલંદ, વૈદેહ, વેદગાયક, હરિત અને ચુંચણ-ઇભ્યજાતિ. (542) કુલાર્ચમનુષ્યો છ ભેદ-ઉગ્ર, ભોગ, રાજન્ય, ઇસ્યાકુ, જ્ઞાન, કૌરવ્ય. (543) લોકસ્થિતિ છે ભેદે કહી છે. તે આ - આકાશ પ્રતિષ્ઠિત વાયુ, વાયુ પ્રતિષ્ઠિત ઉદધિ, ઉદધિ પ્રતિષ્ઠિત પૃથ્વી, પૃથ્વી પ્રતિષ્ઠિત ત્રસ સ્થાવર પ્રાણી, જીવ પ્રતિષ્ઠિત અજીવ, કર્મપ્રતિષ્ઠિત જીવ. સૂત્રપક્સ થી પ૪૮ (54) છ દિશાઓ કહી છે - પૂર્વ, પશ્ચિમ, દક્ષિણ, ઉત્તર, ઊર્ધ્વ, અધો. (1) આ છ દિશામાં જીવોની ગતિ પ્રવર્તે છે. એ રીતે (2) આગતિ, (3) વ્યુત્ક્રાંતિ, (4) આહાર, (5) વૃદ્ધિ, (6) નિવૃદ્ધિ, (7) વિફર્વણા, (8) ગતિપર્યાય, (9) સમુદ્ઘાત, (10) કાલસંયોગ, (11) દર્શનાભિગમ, (12) જ્ઞાનાભિગમ, (13) જીવાભિગમ, (14) અજીવાભિગમ એમ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ અને મનુષ્યોને પણ જાણવુ. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 94