Book Title: Agam 03 Sthanang Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, ‘સ્થાનાંગ’ સૂત્ર-૪૫૮ પાંચ ભેદે પરિજ્ઞા કહી છે-ઉપધિ પરિજ્ઞા, ઉપાશ્રય પરિજ્ઞા, કષાય પરિજ્ઞા, યોગ પરિજ્ઞા, ભક્ત-પાન પરિજ્ઞા. સૂત્ર-૪૫૯ વ્યવહાર પાંચ પ્રકારે કહ્યા - આગમ, શ્રત, આજ્ઞા, ધારણા, જીત. જ્યાં સુધી આગમથી નિર્ણય થાય ત્યાં સુધી આગમ વડે જ વ્યવહાર કરવો. આગમથી નિર્ણય ન થતો હોય ત્યાં શ્રુતમાં પ્રાપ્ત હોય તો મૃત વડે વ્યવહાર કરવો. જો મૃત વડે નિર્ણય ન થતો હોય તો આજ્ઞા વડે વ્યવહાર કરવો. આજ્ઞા વડે નિર્ણય ન થતો હોય તો ધારણા અનુસાર વ્યવહાર કરવો. ધારણાથી નિર્ણય ન થતો હોય ત્યાં જીત - આચાર અનુસાર વ્યવહાર કરવો. આ પ્રમાણે પાંચ વ્યવહારો સ્થાપવા - આગમથી યાવત્ જીતથી. તેમાં જેવા કેવા પ્રકારનો આગમ યાવત્ જીત વ્યવહાર તેનો હોય તેવા તેવા પ્રકારના વ્યવહારને પ્રવર્તાવે. હે ભગવન્! શ્રમણ નિર્ચન્થ આગમ વ્યવહારને જ પ્રમુખ માને છે તો આ પાંચ વ્યવહાર કેમ ? આ પાંચ વ્યવહારમાં જ્યારે જ્યારે જે જે પ્રયોજનમાં જે જે વ્યવહાર ઉચિત હોય તે તે અવસરે તે તે પ્રયોજનમાં સર્વ આશંસા રહિત અંગીકૃત વ્યવહારને સમ્યગૂ રીતે પ્રવર્તાવતો શ્રમણ નિર્ચન્થ આજ્ઞાનો આરાધક થાય છે. સૂત્ર-૪૬૦ થી 463 (460) સુતેલા સંયત મનુષ્યોના પાંચ વિષયો જાગૃત હોય છે - શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ. જાગૃત મનુષ્યોના પાંચ વિષયો સુપ્ત હોય છે - શબ્દ યાવત્ સ્પર્શ. સૂતેલા કે જાગતા અસંયત મનુષ્યોના પાંચ વિષયો જાગૃત હોય છે - શબ્દ યાવત્ સ્પર્શ. (461) પાંચ કારણે જીવ કર્મજ ગ્રહણ કરે છે - પ્રાણાતિપાતથી, મૃષાવાદથી, અદત્તાદાનથી, મૈથુનથી પરિગ્રહથી. પાંચ કારણોથી જીવ કર્મરાજ ને વમે છે, ખપાવે છે, જેમ કે - પ્રાણાતિપાત વિરમણથી યાવતુ પરિગ્રહ વિરમણથી. (462) પાંચ માસવાળી ભિક્ષુ પ્રતિમાને અંગીકાર કરનાર અણગારને પાંચ દત્તિ ભોજનની અને પાંચ દત્તિ પાણીની લેવી કલ્પ છે. (463) ઉપઘાત પાંચ પ્રકારે છે. તે આ - ઉદ્ગમ ઉપઘાત-(આધાકર્માદિ ઉદ્ગમ દોષોથી થતો ચારિત્ર ઘાત, ઉત્પાદન ઉપઘાત, એષણા ઉપઘાત, પરિકર્મ ઉપઘાત, પરિહરણ ઉપઘાત. વિશોધિ પાંચ ભેદે છે. તે આ - ઉગમ વિશોધિ, ઉત્પાદન વિશોધિ, એષણા વિશોધિ, પરિકર્મ વિશોધિ, પરિહરણ વિશોધિ. સૂત્ર-૪૬૪ પાંચ કારણોથી જીવો, દુર્લભબોધિપણાના કર્મને બાંધે છે. તે આ પ્રમાણે - (1) અરિહંતનો અવર્ણવાદ કરતા, (2) અરિહંત પ્રજ્ઞપ્ત ધર્મનો અવર્ણવાદ કરતા, (3) આચાર્ય-ઉપાધ્યાયનો અવર્ણવાદ કરતા, (4) ચતુર્વર્ણ સંઘનો અવર્ણવાદ કરતા, (5) ઉત્કૃષ્ટ તપ અને બ્રહ્મચર્યથી થયેલ દેવોનો અવર્ણવાદ કરવાથી. પાંચ કારણોથી જીવો સુલભ બોધિપણાના કર્મને બાંધે છે. તે આ પ્રમાણે - અરિહંતોના ગુણાનુવાદ કરતો યાવત્ દેવોના ગુણાનુવાદ કરતો. સૂત્ર-૪૬૫ થી 469 (465) પ્રતિસંલીન પાંચ કહ્યા છે. તે આ પ્રમાણે શ્રોસેન્દ્રિય પ્રતિસંલીન યાવત્ સ્પર્શનેન્દ્રિય પ્રતિસંલીન. અપ્રતિસલીન પાંચ કહ્યા છે. તે આ પ્રમાણે - શ્રોત્રેન્દ્રિય અપ્રતિસંલીન યાવત્ સ્પર્શનેન્દ્રિય અપ્રતિસલીન. સંવર પાંચ છે, તે આ પ્રમાણે - શ્રોત્રેન્દ્રિય સંવર યાવત્ સ્પર્શનેન્દ્રિય સંવર. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 85
