Agam 03 Sthanang Gujarati Translation

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar

Page 55

આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, ‘સ્થાનાંગ’ સૂત્ર-૩૦૨ ચાર પ્રકારે પુરુષો કહ્યા છે- કોઈ શરીરથી કૃશ અને મનથી કૃશ હોય, કોઈ શરીરથી કૃશ પણ મનથી દઢ હોય, કોઈ શરીરથી દઢ પણ મનથી કૃશ હોય, કોઈ શરીરથી દઢ અને મનથી દઢ હોય. ચાર ભેદે પુરુષ છે - કોઈ કૃશ અને કૃશ શરીર હોય, કોઈ કૃશ અને દઢ શરીર હોય, કોઈ દઢ અને કૃશ શરીર હોય, કોઈ દઢ અને દઢ શરીર હોય. ચાર પ્રકારે પુરુષ છે (1) કોઈ કૃશ શરીરીને જ્ઞાનદર્શન ઉત્પન્ન થાય છે, પણ દઢ શરીરીને નહીં, (2) કોઈ દઢ શરીરીને જ્ઞાનદર્શન ઉત્પન્ન થાય છે, પણ કૃશ શરીરીને નહીં, (3) કોઈ કૃશ શરીરીને જ્ઞાનદર્શન ઉત્પન્ન થાય છે, દઢ શરીરીને પણ થાય છે, (4) કોઈ કૃશ શરીરીને જ્ઞાનદર્શન ઉત્પન્ન થતા નથી અને દઢશરીરીને ઉત્પન્ન થતા નથી. સૂત્ર-૩૦૩ ચાર કારણે નિર્ઝન્થ અને નિર્ચન્થીને આ સમયમાં કેવળ જ્ઞાનદર્શનની ઉત્પત્તિની ઇચ્છા છતાં ઉત્પન્ન ના થાય. તે આ - (1) વારંવાર સ્ત્રી કથા, ભોજન કથા, દેશ કથા, રાજ કથાને કહેનાર હોય છે. (2) જે પોતાના આત્માને વિવેક અને વ્યુત્સર્ગથી ભાવિત ન કરે, (3) રાત્રિના પૂર્વ-પશ્ચિમ ભાગમાં ધર્મજાગરિકા કરતા નથી. (4) પ્રાસુક, એષણીય, અલ્પ આહાર માટે બધા ઘરોમાં સમ્યક ગવેષણા ન કરે. આ ચાર કારણે નિર્ચન્થ-નિર્ચન્થીઓને યાવત્ કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન ન થાય. ચાર કારણે નિર્ચન્થ-નિર્ચન્થીઓને અતિશય જ્ઞાનદર્શનની ઇચ્છા હોય તો તે ઉત્પન્ન થાય છે - (1) સ્ત્રી કથા, ભક્ત કથા, દેશ કથા, રાજ કથા ન કહે, (2) વિવેક અને વ્યુત્સર્ગપૂર્વક આત્માને ભાવિત કરે, (3) રાત્રિના પૂર્વપશ્ચિમ ભાગમાં ધર્મજાગરિકા કરે અને (4) પ્રાસુક, એષણીય, અલ્પ આહાર માટે બધા ઘરોમાં સમ્યક્ ગવેષણા કરે. આ ચાર સ્થાને નિર્ઝન્થ-નિર્ચન્થીઓ યાવત્ જ્ઞાનાદિ પામે. સૂત્ર-૩૦૪ થી 307 04) સાધુ-સાધ્વીને ચાર મહા પડવાએ સ્વાધ્યાય કરવો ન કલ્પે. તે આ - અષાઢી પડવો. આસોનો પડવો, કાર્તિકી પડવો, ચૈત્રી પડવો (પડવો એટલે વદ એકમ.) - સાધુ-સાધ્વીને ચાર સંધ્યાએ સ્વાધ્યાય કરવો ન કલ્પે, તે આ - સૂર્યોદયે, મધ્યાહે, સંધ્યાએ, મધ્યરાત્રિએ. (પૂર્વ પશ્ચાત્ ઘડી). (305) લોક સ્થિતિ ચાર ભેદે છે - આકાશ પ્રતિષ્ઠિત વાયુ, વાયુ પ્રતિષ્ઠિત ઉદધિ, ઉદધિ પ્રતિષ્ઠિત પૃથ્વી, પૃથ્વી પ્રતિષ્ઠિત ત્રણ સ્થાવર પ્રાણી. (306) ચાર પ્રકારે પુરુષો કહ્યા - તથાપુરુષ-(આજ્ઞાનો સ્વીકાર કરનાર), નોતથાપુરુષ-(આજ્ઞાનો સ્વીકાર ન કરનાર), સૌવસ્તિક, -(સ્વામીની સ્તુતિ કરનાર) પ્રધાન-(જે સ્વામી કે રાજા હોય). ચાર ભેદે પુરુષો કહ્યા (1) આત્માંતકર-(પોતાના ભવનો અંત કરે) પણ પરાંતકર-(બીજાના ભવનો નહીં, (2) પરાંતકર, આત્માંતકર નહીં, (3) આત્માંતકર અને પરાંતકર, (4) આત્માંતકર નહીં અને પરાંતકર નહીં. ચાર ભેદે પુરુષ - સ્વયં ચિંતા કરે પણ બીજાને ન કરાવે. ઇત્યાદિ ચાર પ્રકારે. ચાર ભેદે પુરુષ - આત્મદમ-આત્મ દમન કરે પણ પરંદમ-બીજાનું દમન ન કરે નહીં ઇત્યાદિ. (307) ગહ ચાર ભેદે છે - (1) પ્રાયશ્ચિત્ત લેવા ગુરુ પાસે જઉં તે એક ગહ. (2) ગહણીય દોષ દૂર કરું તે બીજી ગર્તા. (3) જે કંઈ અનુચિત હોય તેનું મિથ્યાદુષ્કૃત આપું તે ત્રીજી ગર્હ. (4) સ્વદોષ ગર્થાથી શુદ્ધિ થાય તેમ માનવું તે ચોથી ગહ. સૂત્ર-૩૦૮ 1. ચાર ભેદે પુરુષો છે - કોઈ પોતાને દુષ્પવૃત્તિથી બચાવે છે, બીજાને નહીં. કોઈ બીજાને દુષ્પવૃત્તિથી મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 55