Agam 03 Sthanang Gujarati Translation

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar

Page 76

આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, “સ્થાનાંગ’ (404) ચાર કારણે જીવ નૈરયિકપણાનું કર્મ બાંધે છે - મહા આરંભથી, મહા પરિગ્રહથી, પંચેન્દ્રિયના વધથી, માંસાહારથી. .....ચાર કારણે જીવ તિર્યંચયોનિકપણાનું કર્મ બાંધે છે - માયા કરવાથી, વેશ બદલીને ઠગવાથી, જૂઠ બોલવાથી, ખોટા તોલ-માપ કરવાથી. .... ચાર કારણે જીવ મનુષ્યત્વ યોગ્ય કર્મ બાંધે છે - પ્રકૃતિ ભદ્રતાથી, પ્રકૃતિ વિનીતતાથી, દયાળુતાથી, મત્સર રહિતતાથી. .....ચાર કારણે જીવ દેવપણાને યોગ્ય કર્મ બાંધે છે - સરાગ સંયમથી, દેશવિરતિપણાથી, બાળતપોકર્મથી, અકામ-નિર્જરાથી. (405) ચાર પ્રકારે વાદ્ય કહ્યા છે - તત, વિતત, ધન, સુષિર. ચાર ભેદે નાટ્ય કહ્યા - અંચિત, રિભિત, આરબડ, ભિસોલ. ચાર ભેદે ગેય કહ્યા - ઉક્લિપ્ત, મંદ, રોજિંદક. ચાર ભેદે માલ્ય કહ્યા - ગ્રંથિમ, વેષ્ટિમ, પૂરિમ, સંઘાતિમ. ચાર ભેદે અલંકાર કહ્યા - કેશાલંકાર, વસ્ત્રાલંકાર, માલ્યાલંકાર, આભરણાલંકાર. ચાર ભેદે અભિનય કહ્યા છે - દાર્જીન્તિક, પાંડુચુત, સામંતોલાચનિક, લોકમધ્યાવસાન. (406) સનસ્કુમાર અને માહેન્દ્રકલ્પ વિમાનો ચાર વર્ણવાળા કહ્યા - નીલા, પીળા, રાતા, ધોળા. મહાશુક્ર અને સહસ્ત્રાર દેવોના ભવધારણીય શરીરો ઉત્કૃષ્ટથી ચાર હાથની ઊંચાઈવાળા કહ્યા છે. સૂત્ર-૪૦૭ થી 411 (407) ચાર ઉદક ગર્ભો કહ્યા - ઓસ, મહિકા, શીતા, ઉષ્મિતા. ઉદક ગર્ભો ચાર કહ્યા - હિમપાત, આકાશાચ્છાદન, શીતોષ્ણ, પંચરૂપિતા. (408) મહામાં હિમપાતગર્ભ- ઝાકળરૂપ, ફાગણમાં અભસંસ્કૃત-આકાશ વાદળોથી છવાયેલા રહે, ચૈત્ર માસમાં શીતોષ્ણ-સહિત અને ઉષ્ણ મિશ્રરૂપ અને વૈશાખ માસમાં પંચરૂપિત ગર્ભ –ગર્જના વિદ્યુત આદિ હોય છે. (409) માનુષીગર્ભ ચાર ભેદે છે - સ્ત્રીપણે, પુરુષપણે, નપુંસકપણે, બિંબપણે. (410) અલ્પવીર્ય અને વિશેષ રજ હોય તો સ્ત્રીગર્ભ થાય અલ્પરજ - બહુ શુક્ર હોય તો પુરુષગર્ભ થાય. (411) બંને તુલ્ય હોય તો નપુંસક ગર્ભ થાય, સ્ત્રીના વાયુ આદિ સમયોગથી બિંબરૂપે ઉત્પન્ન થાય. સૂત્ર-૪૧૨ થી 419 (412) ઉત્પાદપૂર્વની ચાર મૂલવસ્તુ કહી છે. (413) કાવ્ય ચાર ભેદે છે - ગદ્ય, પદ્ય, કથ્ય, ગેય. (414) નૈરયિકોને ચાર સમુદ્દાત કહ્યા છે - વેદના સમુઠ્ઠાત, કષાય સમુદ્યાત, મારણાંતિક સમુઠ્ઠાત, વૈક્રિય સમુધ્ધાત. એ રીતે વાયુકાયિકોને પણ આ ચાર જાણવા (415) અરિહંત અરિષ્ટનેમિને જિનસદશ, સર્વાક્ષર સંનિપાતિક, જિનની જેમ અવિતથ વચન કહેનારા 400 ચૌદપૂર્વીની સંપદા હતી. (416) શ્રમણ ભગવંત મહાવીરને દેવ-મનુષ્ય-અસુરો સહિત પર્ષદામાં કોઈથી પરાજય ન પામનારા 400 વાદીની ઉત્કૃષ્ટ સંપદા હતી. (417) નીચેના ચાર કલ્પો અર્ધ ચંદ્ર સંસ્થાન સંસ્થિત કહ્યા છે - સૌધર્મ, ઈશાન, સનકુમાર, માહેન્દ્ર. મધ્યના ચાર કલ્પો પરિપૂર્ણ ચંદ્રાકાર સંસ્થિત કહ્યા - બ્રહ્મલોક, લાંતક, મહાશુક્ર, સહસાર, ઉપરના ચાર કલ્પો અર્ધચંદ્રાકાર સંસ્થિત કહ્યા - આનત, પ્રાણત, આરણ, અચુત. (418) ચાર સમુદ્રો ભિન્ન રસવાળા કહ્યા - લવણોદ, વરુણોદ, શીરોદ, ધૃતોદ (419) ચાર આવર્ત કહ્યા છે - ખરાવર્ત-, ઉન્નતાવર્ત, ગૂઢાવર્ત, આમિષાવર્ત. એ દૃષ્ટાંતે કષાયો ચાર કહ્યા - ખરાવર્ત સમાન ક્રોધમાં વર્તતો જીવ, ઉન્નતાવર્ત સમાન માનમાં વર્તતો જીવ, ગૂઢાવર્ત સમાન માયામાં વર્તતો જીવ, આમિસાવર્ત સમાન લોભમાં વર્તતો જીવ. એ ચારેના ઉદયવાળો જીવ મરીને નૈરયિકમાં ઉત્પન્ન થાય છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 76