Book Title: Agam 03 Sthanang Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, “સ્થાનાંગ’ ત્રણ પ્રકારે ઉત્સર્પિણી કહી છે - ઉત્કૃષ્ટ, મધ્યમ, જઘન્ય. એવી રીતે ત્રણ ભેદથી છ આરા પણ કહેવા, યાવત્ સુષમસુષમ પર્યન્ત. (146) ત્રણ કારણે અચ્છિન્ન પુદ્ગલો ચલિત થાય છે - આહારપણે જીવ વડે પુદ્ગલો ગ્રહણ કરવાથી, વિફર્વણા કરવા વડે પુદ્ગલો ચલિત થાય, એક સ્થાનથી બીજે સ્થાને મૂકવાથી પુદ્ગલ ચલિત થાય. ઉપધિ ત્રણ પ્રકારે છે - કર્મ ઉપધિ, શરીર ઉપધિ, બાહ્ય ભાંડ માત્ર ઉપધિ. એ પ્રમાણે અસુરકુમારોને કહેવું. એવી રીતે એકેન્દ્રિય અને નૈરયિકને વર્જીને યાવત્ વૈમાનિક પર્યન્ત કહેવું - અથવા - ઉપધિ ત્રણ પ્રકારે છે - સચિત્ત, અચિત્ત, મિશ્ર. આ પ્રમાણે નૈરયિક યાવત્ વૈમાનિકોને ત્રણ ઉપધિ કહેવી. પરિગ્રહ ત્રણ પ્રકારે છે - કર્મ પરિગ્રહ, શરીર પરિગ્રહ, બાહ્ય ભાંડ માત્ર પરિગ્રહ. આ ત્રણે અસુરકુમારોને હોય છે, એ પ્રમાણે એકેન્દ્રિય અને નૈરયિકને વર્જીને યાવત્ વૈમાનિક પર્યન્ત કહેવું - અથવા - પરિગ્રહ ત્રણ પ્રકારે છે - સચિત્ત, અચિત્ત, મિશ્ર. આ ત્રણ પરિગ્રહ નૈરવિકથી વૈમાનિક પર્યન્ત છે. સૂત્ર-૧૪૭ ત્રણ પ્રકારે પ્રણિધાન કહ્યા છે - મનપ્રણિધાન, વચનપ્રણિધાન, કાયપ્રણિધાન. એ પ્રમાણે પંચેન્દ્રિયો યાવતુ વૈમાનિકોને જાણવા. સંયત મનુષ્યોને ત્રણ સુપ્રણિધાન કહ્યા છે - મનસુપ્રણિધાન, વચનસુપ્રણિધાન, કાયસુપ્રણિધાન. ત્રણ દુપ્પણિધાન કહ્યા છે - મનદુપ્પણિધાન, વચનદુપ્રણિધાન, કાયદુપ્રણિધાન. એ રીતે પંચેન્દ્રિય યાવત્ વૈમાનિક. સૂત્ર–૧૪૮ યોનિ ત્રણ પ્રકારે છે - શીત, ઉષ્ણ, શીતોષ્ણ. એ રીતે તેઉકાયને છોડીને બાકીના એકેન્દ્રિય, વિકલેન્દ્રિય, સંમૂચ્છિમ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક અને સંમૂચ્છિમ મનુષ્યોને હોય છે. યોનિ ત્રણ પ્રકારે છે - સચિત્ત, અચિત્ત, મિશ્ર. એ રીતે એકેન્દ્રિય, વિકસેન્દ્રિય, સંમૂચ્છિમ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચયોનિક અને સંમૂચ્છિમ મનુષ્યોને હોય છે. યોનિ ત્રણ પ્રકારે છે - સંવૃત્ત, વિવૃત્ત, મિશ્ર. યોનિ ત્રણ પ્રકારે છે - કૂર્મોન્નતા, શંખાવર્તા, વંશીપત્રા. તેમાં કૂર્મોન્નતા યોનિ ઉત્તમ પુરુષોની માતાને હોય છે, કૂર્મોન્નતા યોનિમાં ત્રણ પ્રકારના ઉત્તમપુરુષો ગર્ભમાં ઉત્પન્ન થાય - અરિહંત, ચક્રવર્તી, બલદેવ-વાસુદેવ. શંખાવર્તા યોનિ સ્ત્રી રત્નની હોય છે, શંખાવર્તા યોનિમાં ઘણા જીવો અને પુદ્ગલો આવે છે, જાય છે - ચ્યવે છે અને ઉત્પન્ન થાય છે, પણ તેની નિષ્પત્તિ થતી નથી. વંશીપત્રા યોનિ સામાન્ય મનુષ્યોની છે, તેમાં સામાન્યજનો ઉત્પન્ન થાય છે. સૂત્ર-૧૯ તૃણવનસ્પતિકાયિક ત્રણ પ્રકારે કહી છે - સંખ્યાત જીવવાળી, અસંખ્યાત જીવવાળી અને અનંત જીવવાળી. સૂત્ર-૧૫૦ જંબુદ્વીપનામક દ્વીપમાં ભરતક્ષેત્રને વિશે ત્રણ તીર્થો કહેલ છે - માગધ, વરદામ અને પ્રભાસ. એ રીતે ઐરવતમાં પણ (ત્રણ તીર્થો) છે. જંબુદ્વીપ નામક દ્વીપમાં મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં એક-એક ચક્રવર્તી વિજયમાં ત્રણ તીર્થો કહેલા છે - માગધ, વરદામ અને પ્રભાસ. એ પ્રમાણે ધાતકી ખંડ દ્વીપમાં પૂર્વાદ્ધમાં પણ છે. પશ્ચિમાર્દ્રમાં પણ છે. પુષ્કરધરદ્વીપાર્ટ્સના પૂર્વાર્ધમાં પણ છે અને પશ્ચિમાર્યમાં પણ છે. (દરેકમાં ત્રણ-ત્રણ તીર્થો છે.) સૂત્ર-૧૫૧ 1. જંબૂદ્વીપ નામક દ્વીપમાં ભારત અને ઐરાવત ક્ષેત્રમાં અતીત ઉત્સર્પિણીમાં સુષમાં આરામાં ત્રણ કોડાકોડી સાગરોપમ કાળ હતો. 2. એ રીતે અવસર્પિણીમાં પણ કહેલ છે. 3. આગામી ઉત્સર્પિણીમાં પણ એ પ્રમાણે જ મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 30
