Book Title: Agam 03 Sthanang Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, ‘સ્થાનાંગ’ સ્થાન-૪ ઉદ્દેશો-૧ સૂત્ર-૨૪૯ ચાર અંતક્રિયાઓ કહી છે. તેમાં પ્રથમ અંતક્રિયા આ - કોઈ અલ્પકર્મી આત્મા મનુષ્યભવમાં ઉત્પન્ન થાય છે. તે મુંડ થઈને ગૃહવાસ છોડી અણગારપણે પ્રવ્રજિત થઈને ઉત્તમ સંવર, ઉત્તમ સમાધિવાળો થઈ, રૂક્ષવૃત્તિ, પાર પામવાનો અર્થી, ઉપધાન તપ કરનારો, દુઃખક્ષય કરતો તપસ્વી થાય છે, તેને ઘોર તપ કરવો પડતો નથી, ઘોર વેદના થતી નથી એવો પુરુષ દીર્ધાયુ ભોગવી સિદ્ધ થાય છે, બુદ્ધ થાય છે. મુક્ત થાય છે. પરિનિર્વાણ પામે છે, સર્વે દુઃખોનો અંત કરે છે. જેમ તે ચાતુરંત ચક્રવર્તી ભરત - આ પહેલી અંતક્રિયા. હવે બીજી અંતક્રિયા - કોઈ જીવ મહાકર્મી થઈને મનુષ્યભવમાં ઉત્પન્ન થાય છે, તે મુંડ થઈ ઘરથી નીકળી અણગારપણે પ્રવ્રજિત થઈને ઉત્તમ સંયમ, ઉત્તમ સંવર યાવત્ ઉપધાન તપ કરનારો, દુઃખ ક્ષય કરનારો, તપસ્વી થાય. તેને ઘોર તપ કરવો પડે, દુઃસહ વેદના સહેવી પડે, એવો પુરુષ અલ્પકાળનો પર્યાય પાળીને સિદ્ધ થાય છે થાવત્ અંત કરે છે. જેમ તે ગજસુકુમાલ અણગાર. આ બીજી અંતક્રિયા. હવે ત્રીજી અંતક્રિયા - મહાકર્મવાળો મનુષ્યત્વને યાવત્ પ્રાપ્ત કરે, મુંડ થઈને, ઘરથી નીકળી અણગાર પ્રવ્રજ્યા પામીને ઇત્યાદિ બીજી અંતક્રિયા મુજબ જાણવુ. વિશેષ એ કે - તે દીર્ધકાળની પ્રવજ્યા વડે સિદ્ધ થાય છે યાવત્ સર્વે દુઃખોનો અંત કરે છે. જેમ સનકુમાર ચક્રી. આ ત્રીજી અંતક્રિયા. હવે ચોથી અંતક્રિયા - અલ્પ કર્મવાળો મનુષ્યત્વને પામીને, મુંડ થઈને યાવત્ પ્રવ્રજ્યા પામીને ઉત્તમ સંયમી યાવત્ ઘોર તપ ન કરે, દુઃસહ વેદના ન વેદે, તેવો પુરુષ અલ્પકાલીન પ્રવજ્યા વડે સિદ્ધ થાય યાવત્ સર્વે દુઃખોનો અંત કરે. જેમ મરુદેવી ભગવતી. આ ચોથી અંતક્રિયા છે. સૂત્ર-૨૫૦ 1. ચાર પ્રકારે વૃક્ષો કહે છે - દ્રવ્યથી ઊંચા-ભાવથી ઊંચા, દ્રવ્યથી ઊંચા-ભાવથી નીચા, દ્રવ્યથી નીચાભાવથી ઊંચા, દ્રવ્યથી નીચા-ભાવથી નીચા. 2. એ રીતે ચાર પ્રકારે પુરુષો કહ્યા - દ્રવ્યથી ઊંચા-ભાવથી ઊંચા તે પ્રમાણે યાવત્ દ્રવ્યથી નીચા-ભાવથી નીચા. 3. ચાર પ્રકારે વૃક્ષો કહે છે - દ્રવ્યથી ઊંચા-ભાવથી શુભ પરિણત, દ્રવ્યથી ઊંચા-ભાવથી અશુભ પરિણત, દ્રવ્યથી નીચા-ભાવથી શુભ પરિણત, દ્રવ્યથી નીચા-ભાવથી અશુભ પરિણત. 4. એ રીતે પુરુષો ચાર પ્રકારે કહ્યા - દ્રવ્યથી ઊંચા અને ભાવથી ઉચ્ચ પરિણત. એ રીતે ચાર ભેદો કહેવા. પ. ચાર પ્રકારે વૃક્ષો કહે છે - ઉન્નત અને ઉન્નતરૂપ, એ રીતે ચાર ભેદો. 6. એ પ્રમાણે ચાર પ્રકારે પુરુષો કહ્યા - ઉન્નત અને ઉન્નતરૂપ. ૭.ચાર ભેદે પુરુષો કહ્યા- દ્રવ્યથી ઉન્નત-ભાવથી ઉન્નત મનવાળા આદિ ચાર. આ રીતે 8. સંકલ્પ, ૯.પ્રજ્ઞા 10. દષ્ટિ, 11. શીલાચાર, 12. વ્યવહાર, 13. પરાક્રમ. આ ‘મન’ આદિમાં પુરુષના ભેદ જાણવા, વૃક્ષના સૂત્ર નથી. 14 થી 26. ચાર પ્રકારે વૃક્ષો કહ્યા - કોઈ ઋજુ - ઋજુ, કોઈ ઋજુ - વક્ર. એમ ચાર ભંગો જાણવા. એ રીતે પુરુષો ચાર પ્રકારે કહ્યા - કોઈ ઋજુ - ઋજુ. એ રીતે ઉન્નત-પ્રણત વડે આલાવા કહ્યા તેમ ઋજુ-વક્રમાં પરિણત થી ‘પરાક્રમ' સુધી કહેવા. સૂત્ર-૨૫૧ થી 253. (૨૫૧)પ્રતિમાધારી અણગારને ચાર ભાષા બોલવી કલ્પ. - યાચની-આહાર આદિ યાચના માટે બોલવું, પ્રચ્છની-સૂત્રાર્થ કે માર્ગ પૂછવા બોલવું, અનુજ્ઞાપની-સ્થાન આદિની આજ્ઞા લેવા બોલવું, વ્યાકરણી-ઉત્તર ભાષા મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 46
