Book Title: Agam 03 Sthanang Gujarati Translation
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Dipratnasagar, Deepratnasagar
View full book text
________________ આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, “સ્થાનાંગ’ ક્રોધ ચાર પ્રકારે - આભોગ નિવર્તિત-(જાણી વિચારીને થતો ક્રોધ), અનાભોગ નિવર્તિત-(વિચાર્યા વિના થતો ક્રોધ), ઉપશાંત-(અપ્રગટ ક્રોધ), અનુપશાંત, એ રીતે નૈરયિક યાવતુ વૈમાનિકને જાણવા. એ રીતે યાવતુ લોભમાં યાવત્ વૈમાનિકને જાણવું. સૂત્ર—૨૬૪ જીવો ચાર કારણો વડે આઠ કર્મપ્રકૃતિઓ એકઠી કરતા હતા - ક્રોધ વડે, માન વડે, માયા વડે, લોભ વડે. એ પ્રમાણે વૈમાનિક પર્યન્ત જાણવુ. એ રીતે એકઠી કરે છે અને એકઠી કરશે. એ રીતે ત્રણ દંડકો જાણવા. એ જ રીતે - ઉપચય, બંધ, ઉદીરણા, વેદન, નિર્જરા કર્યા છે - કરે છે - કરશે યાવત્ વૈમાનિક, ચોવીશે. દંડકમાં નિર્જરા પર્યન્ત ત્રણ-ત્રણ દંડકો કહેવા જોઈએ. સૂત્ર—૨૬૫ ચાર પ્રતિમા કહી છે - સમાધિ-(શ્રત અને ચારિત્રરૂપ અભિગ્રહ), ઉપધાન-(તપ વિશેષ), વિવેક(ભોજન, પાન, વસ્ત્ર આદિ સંબંધી) અને વ્યુત્સર્ગ-(કાયોત્સર્ગ રૂપ). ચાર પ્રતિમાઓ કહી છે - ભદ્રા, સુભદ્રા, મહાભદ્રા, સર્વતોભદ્રા-(આ ચારેમાં એક-બે-ચાર–દશ અહોરાત્ર પ્રમાણ કાયોત્સર્ગ હોય છે). ચાર પ્રતિમાઓ કહી છે - લઘુમોક-(પ્રશ્રવણ/મૂત્ર)પ્રતિમા, મહામોકપ્રતિમા, જવમધ્યા, વજમધ્યા. સૂત્ર-૨૬૬ થી 268 (266) ચાર અસ્તિકાયને અજીવકાય કહ્યા છે- ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, પુદ્ગલાસ્તિકાય. ચાર અસ્તિકાય અરૂપીકાય કહ્યા છે. ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય, જીવાસ્તિકાય. (267) ચાર ફળો કહ્યા - કાચું છતાં કંઈક મીઠું, કાચું છતાં અધિક મીઠું. પાકુ છતાં કંઈક મીઠું. પાકુ છતાં, અધિક મીઠું. આ પ્રમાણે ચાર પ્રકારે પુરુષ કહ્યા છે - શ્રત અને વયથી અલ્પ હોવા છતાં પણ થોડા મીઠા ફળની. સમાન અલ્પ ઉપશમ આદિ ગુણવાળા થાય છે. આ પ્રમાણે ચારે ભંગ સમજવા. (268) ચાર ભેદે સત્ય છે - કાયસરળતારૂપ સત્ય , ભાષાસરળતારૂપ સત્ય, ભાવસરળતા રૂપ સત્ય, અવિસંવાદનાયોગ રૂપ સત્ય. ચાર ભેદે મૃષા છે - કાય વક્રતારૂપ અસત્ય, ભાષા વક્રતારૂપ અસત્ય, ભાવ વક્રતારૂપ અસત્ય વિસંવાદના યોગરૂપ અસત્ય. ચાર ભેદે પ્રણિધાન કહ્યું છે - મનપ્રણિધાન, વચન પ્રણિધાન, કાયપ્રણિધાન, ઉપકરણપ્રણિધાન; એ રીતે નૈરયિક યાવત્ વૈમાનિક સુધી સમસ્ત પંચેન્દ્રિય દંડકમાં આ ચારે પ્રણિધાન હોય છે. ચાર સુપ્રણિધાન કહ્યા. મન સુપ્રણિધાન યાવત્ ઉપકરણ સુપ્રણિધાન; એ પ્રમાણે સંયત મનુષ્યોને આ ચારે સુપ્રણિધાન હોય છે. ચાર ભેદે દુપ્રણિધાન કહ્યા - મન દુપ્રણિધાન યાવત્ ઉપકરણ દુપ્રણિધાન; એ રીતે નૈરયિક યાવત્ વૈમાનિક સુધી સમસ્ત પંચેન્દ્રિય દંડકમાં આ ચારે દુપ્રણિધાન હોય છે. સૂત્ર-૨૬૯ ચાર પ્રકારે પુરુષ કહ્યા - વાર્તાલાપમાં ભદ્રક લાગે પણ સહવાસે અભદ્રક, સહવાસ ભદ્રક પણ વાર્તાલાપ અભદ્રક, કોઈ વાર્તાલાપમાં ભદ્રક અને સહવાસમાં પણ ભદ્રક, કોઈ બંનેમાં અભદ્રક. ચાર પ્રકારે પુરુષ કહ્યા - પોતાના પાપ જુએ પણબીજાના પાપ ન જુએ ઇત્યાદિ ચાર ભેદ. ચાર પ્રકારે પુરુષ કહ્યા - પોતાના પાપને ઉદીરે, બીજાના નહીં આદિ ચાર. ચાર પ્રકારે પુરુષ કહ્યા- પોતાના પાપ ઉપશમાવે બીજાના નહીં તેવા ચાર. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 49
