Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavanakalpataruH 42. * zAsanasamrAjAmiha samudAya meruparvatIpamye eka kalpatarunandanavana-satko'yaM nandatAta sUcitramA bhIDa AcAryazrIkastUrasUrivizeSaH vi.saM. 2075 uttarAyaNam - saGkalanam : paM. kalyANakIrtivijayaH gaNI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ marma gabhIram AsthA kalyANakIrtivijayaH kazcanaiko janaH kabIraM svaguruM manvAnaH, kadAcit kiJcana nikRSTaM pApaM kRtavAMstatazca prabuddhAntaHkaraNaH san pazcAttApena dagdhaH / paraM cittazAntinaSTA tasya / "etAdRzaM pApamAcaritavAnahaM kathaM zuddho bhaviSyAmi ?' - iti satataM cintAgrastamAnasaH sa 'guruvaryasakAzAnmArgadarzanaM grahISyAmi' - iti vicArya kabIrasya gRhamAgataH / tadAnIM kabIraH kenacit kAryeNa bahirgata AsIt / gRhe tatpatnI putrshcaa''staam| kabIraH kadA pratyAgamiSyatIti nizcitaM nA''sIt / asya ca cittazAnti prAptumatyadhikotkaNThA''sIt / tena cintitaM yat - 'gurupatnyA kila bahUni varSANi guroH sAnnidhye uSitam / ataH sA'pi me prAyazcittaM cittazAntezcopAyaM darzayiSyatIti' / tatastenaitadarthaM gurupatnyeva pRSTA / tayA'pi sahajatayA 'gaGgAsnAnaM kRtvA triH bhagavannAma gRhNAtu / tava cittazAntirbhaviSyati pApaM ca vinajhyatI'ti kathitam / etadAkarNya jano'sau pramudito jAtaH / sadyaH sa gaGgAM prati dhAvitaH / atho madhyemArgameva svakArya samApya pratyAgacchan kabIro dhAvantaM taM dRSTavAn, etAvatyAstvarAyAH kAraNaM pRSTavAMzca / tena nijapApaM, pazcAttApaM, gurupatnyAzca sakAzAt prAyazcittagrahaNamityAdi sarvamapyuktam / tat sarvaM zrutvA kabIro maunamevA'sthAt / tato gRhaM gatvA sa patnIM kathitavAn - 'mayA saheyanti varSANyuSitvA'pi bhavatI bhagavannAmno mahimAnaM naiva jJAtavatItyayaM khedakaro viSayaH / bhavatyA tasya janasya cittazAntyarthaM ko vopAyaH pradarzitaH?' tayoktaM - 'mayA samIcIna evopAyo darzitaH kila ? ko vA doSastatra ? kiM bhagavannAmni tAdRzaM sAmarthyaM nAsti khalu ?' / kabIreNa kathitam - 'bhoH ! ekavArameva gRhItaM bhagavannAma manaHzAnti kartuM sarvathA'laM, tadA vAratrayaM kimarthaM grahItavyam / evaMkaraNe hi bhagavannAmno mahimA'lpIkRto bhavatyA / bhavatI cirakAlenA'pi matsAnnidhyAdetAvadapi na zikSitavatItyasya bhRzaM khedo mama / bhagavannAmni bhavatyA dRDho vizvAso nAsti - iti duHkhaM ca' /
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ nandanavanakalpataruH 42 saGkalanam : paM. kalyANakIrtivijayaH // prakAzanam : zrIjainagranthaprakAzanasamitiH, khaMbhAta // vi.saM. 2075, I.saM. 2019 mUlyam : rU. 120/ asmin jAlapuTe'pi upalabhyate - email : nandanavanakalpataru99@gmail.com prAptisthAnam : zrIvijayanemisUrijJAnazAlA zAsanasamrAT bhavana, trIjo mALa, zeTha haThIsiMha kesarIsiMhanI vADI, dillI daravAjA bahAra, zAhIbAga roDa, amadAvAda - 380004 phona : 079-22168554, 9726590949 samparkasUtram : paM. kalyANakIrtivijayaH C/o. Atul H. Kapadia A-9, Jagruti Flats, Behind Mahavir Tower, Paldi, Ahmedabad-380007 dUrabhASa : 079-26574981 M.9979852135 mudraNam : kriSnA grAphiksa nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013 dUrabhASa : 09898659902
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAstAvikam...... yugo'yaM jJAnapradhAno'sti / sarvatra prAyo darIdRzyate yajjanAH kiJcana nUtanaM jJAnaM (information) prAptuM, kiJcidabhinavaM zikSituM prayatamAnA vartante / yo hi samadhikajJAnavAn sa evA'bhiprete kSetre'gresaro bhavitumarhati nA'nyaH / yo hyanyebhyo'dhikaM kiJcicchikSitavAn sa eva saphalaH parigaNyate / ato jJAnaM zikSaNaM ca sarvathA'nivAryamaparihAryaM ca / etadarthameva ca yatra tatra sarvatra zikSaNavargAH (Coaching Classes) saMsthAnAni ca (institutions) pravartamAnAni dRzyante / (etairvargaH saMsthAnaizca sAmAnyajanatAyAH kazcana lAbho bhavedvA na vA, paraM tatsaJcAlakAnAM tu bhavatyeveti tvanyA vArtA !!) kintu, sAmAjasyoparitane tale kecana prabuddhA janA vartante / te'nye ca kecana svAbhipretakSetreSvatyantaM sAphalyaM prAptavanto janA vadanti yad - agresarIbhavituM sAphalyaM ca prAptuM kevalaM zikSaNaM jJAnaM vA na paryAptamasti / AvazyakamanivArya cA'pyastyeva paraM paryAptaM tu naivA'sti / etadarthaM tu tIvratayA''vazyakatA'sti pustakapaThanasya / yAvantyadhikAni pustakAni paThyante tAvadadhikamagresaratvaM, tAvaccA'dhikaM sAphalyam / AdhunikavijJAnibhirapyetat pramANIkRtamasti yat - pustakavAcanena janasya kalpanAzaktiH prAcuryeNa vikasitA bhavati / sA ca kalpanAzaktivikAsasya nUtanA diza udghATayati / manasi suSuptAvasthAyAM sthitAM sarjanazaktiM saMracanAsAmarthyaM ca jAgarayati janaM ca prabuddhaM karoti / yena likhitAnAM pustakAnAM koTizomitAH pratayo'dyaparyantaM vikrItAH, yazcA'dyatve jagato'pi zreSThAnAM paJcAnAM lekhakAnAmanyatamo vartate tAdRzo jephrI-ArcaraH nAma lekhaka ekasmin sAkSAtkAre (interview) avadat - "kalAkSetre sAhityakSetre vA pravRtta eko'pi janastAdRzo nAsti yena pustakavAcanasyA
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bhyAso'bhirucirvA nA''tmasAtkRte / yadi daivayogAt kazcana kalAkAro lekhako digdarzako vA (director) tAdRza upalabhyeta yaH pustakapaThane sarvathA'rucimAn syAt, athA'pi svakAryaM zreSThatayA kurvan syAt tadA sa kalAkArAditayA naiva parigaNyetA'pi tu zobhanapravidhijJatayA(technician) parigaNyeta" / ekasmin sarvekSaNe tathyamidamupalabdhaM yat - 'bhikSA tenaiva mArgaNIyA bhavati yaH kadA'pi pustakAni na vAcitavAn syAt / yena pustakAnAM vAcanaM kRtaM sa nizcapracaM kathamapi svajIvikAmarjayatyeva' / bhavatu nAma / asmAkaM pUrvasUrayo'pyasmAn sanirbandhaM kathitavantaH satataM pustakapaThanArthaM jJAnArjanArthaM ca / evameva bahuzrutatvamAvirbhavati khalvasmAkam ! / etadeva kathanaM sAmpratikavijJAnasyA'pi / taddhayevaM manyate yat - pustakavAcanAd bahavo lAbhA jAyante / dvivAn lAbhAn vicArayAmastAvat / tatra prathamo mahAMzca lAbho'sti - pustakavAcanAt samayApavyayo rakSito bhavati / prAyazo janaistaya'te yat - pustakapaThanaM nAma samayadurvyayaH / paraM vAstavena tu pustakavAcanaM mahat samayarakSakam / vividhaviSayakapustakavAcanena jano vividhAni saMvedanAni naikAzcA'nubhUtIvinA''yAsenaivA'vaboddhaM zakto bhavati / itarathA tAni saMvedanAni tAzcA'nubhUtIH sAkSAdanubhavituM tena varSANi yApitavyAni bhaveyuH / pustakapaThanena tAni varSANi rakSitAni bhavanti / bhaviSyati cotpatsyamAnAnAM vipattInAM parihAropAyA idAnImeva prApyante / tatazca pradIpte vahnau kUpakhananaM nA''vazyakam / atIte bhaviSyati kAle ca vihartuM vijJAnakathAkAraiH samayayantrasya kalpanA kriyate / paraM pustakAni tu sAkSAdeva samayayantrANi / teSAM paThanena vayaM bhUte bhaviSyati ca sarvathA svatantrayA vihartuM zaktAH / pustakapaThanasya dvitIyo mahAn lAbho'sti - vicArANAM vANyA vartanasya ca saMzodhanaM saMskaraNaM ca / etacca dvitayamapi paryAptamAtrayA bhavati, na tu yathAkathaJcit / yato hi pustakavAcanAdAtmanirIkSaNaM vyavahAraparIkSaNamantarmukhatA cotpadyante vardhante ca / phalataH svIyA doSAH skhalanAni ca pratyakSANi bhavanti / tatasteSAM parimArjanaM, saMskaraNaM ca sambhavati / __mAnasacikitsakA vadanti yat - pustakapaThanAt tarkakarkazasvabhAvo'pi janaH saumyatAM prApnoti / niyatatayA pustakavAcakena sahavAsastena saha saMlApazca janebhyo'dhikatayA rocate / yataH pustakapaThanAt tasmin parAvarjanakSamatA parapratyAyanakSamatA ca vikasitA bhavati / vizeSatastu pratyekaM paristhitistena saralatayA'vabudhyate, samAyAM viSamAyAM vA paristhitau kathaM pravartanIyamiti sa samyaktayA jAnAti ca / pustakavAcanasya tRtIyo viziSTo lAbho'sti - tat khalu vAcakasyA'ntaHkaraNe dhairyaM zauryaM ca saJcArayati / pratyekaM manuSyasya jIvane priyA apriyAzca ghaTanAH samApadyanta eva / tatrA'priyAsu ghaTanAsu samApatitAsu kathaM svIye manasi dhairyaM prapUraNIyaM ? kathaM ca tAdRzeSu prasaGgeSu svAtmA saMrakSaNIyaH ? kathaM vA svasya yogyaM mUlyAGkanaM kRtvA tAsAM ghaTanAnAM pAraM prAptavyamityAdi sarvaM pustakavAcanato'tyantaM saralatayA'smanmAnase'vabudhyate /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyekaM manuSyaH svajIvane ekasmAt tattvAdatyarthaM bibheti / tat tattvaM khalvasti niSphalatA / jIvanasya yasmin kasmiMzcidapi kSetre niSphalatAyAH sammukhIkaraNaM manuSyaM vihvalaM nirAzaM ca karoti / kintu yena janena pustakavAcanena svamanaH sajjIkRtamasti sa etasmAnnairAzyAdatIva sAralyena niSkrAnto bhavati, svamanasi ullAsaM prapUrya sAphalyaprAptyarthaM prayatnazIlo bhavati / evamaneke lAbhAH pustakavAcanAt jAyante / paraM sAkalyena vaktavyaM ced yo manuSyo yAvanti pustakAni paThitavAn sa tAvAnanubhavasamRddhaH, sa eva satyatayA jIvanaM jIvitaH, jagataH pravAhaizca paricito bhavati / parametatsarvaM prApaNArthaM pustakamudghATya paThanIyaM khalu ? vayamapi kilA'dhikAdhikapustakAni paThema bahuzrutatvaM ca prApnuyAmetyAzAsamAno viramAmi / paM. kalyANakIrtivijayaH mahAvIrasvAmijanmakalyANakadinam cetra - zuklA trayodazI, 2075 zrIstambhatIrthanagaram Arthikasaujanyam nandanavanakalpatarordvAcatvAriMzyAH (42) zAkhAyAH prakAzanArthaM zAsanasamrATasamudAyavartinyAH sAdhvI zrIdhRtiyazAzriyaH ziSyAyAH sA. zrI parAgayazAzriyo vardhamAnatapasaH olikAzatasya pUrNAhuti nimittIkRtya sUratamahAnagarasthena zrIvarAchAjainasaGkhena sampUrNa ArthikaH sahayogaH kRto'sti / etadarthaM bahuzo dhanyavAdAH // 5
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAcakAnAM pratibhAvaH saprazrayaM praNatayaH AcAryacaraNeSu / praNamyate ca mAnyA kiirtitryii| "nItyA prItyA ca svasvakarmaNi jAgarUkaiH bhAvyam" iti nandanavanakalpataroH 39tame aGke vyaktaH vicAraH 40tame aGke puSTaH jAtaH / punaH punaH etadarthaM vicAryam AcaraNIyam ca / / __ "vayaM rASTre jAgRyAma purohitAH" iti kRtvA, asmAkaM manISibhiH etadeva, bhAvanApUrvakam AdiSTam / ye nAma, puraH sthitaM hitaM vicArayanti, te sarve'pi purohitAH jAgRtAH bhaveyuH / atra, prathamapuruSataH kRtaH nirdezaH, nirdizati yad etAdRzAH vayameva purohitAH / asmAbhireva ekaikazaH jAgRtiH sevyA / "ekAkI ahaM kiM kuryAm ?" iti vicAraNA tyAjyA / vayameva samarthAH sarvaM sAdhayitum / vicAreNA'nena, kAryaH kAryArambhaH / zanaiH zanaiH syAt saMghabalam, zanaiH zanaiH syAt sAphalyam // iti / punazca bhAvyaM vizvagurutvam / asmatprayatnaireva zakyaM tat / devastatra sahAyakRt / astu zrIH / Do. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgarthaH' ahamadAbAda-15
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampUjyAH AcAryavaryAH, mAnyA kIrtitrayI, namaskArAH / etaddezaprasUtasya sakAzAdagrajanmanaH / svaM svaM caritraM zikSeran pRthivyAM sarvamAnavAH // iti vacanaM, vyutkramaprAptamadhunA / pareSAM guNavikAsaH bhavatu, iti bhAvayamAnAH vayaM, svaguNavikAsaM vismRtavantaH / vastutaH, mahattvaM tu prathamapuruSasya / 'aham' iti padam, AMglabhASAyAM 'I' iti padaina vAcyate / I is always capital. sarvatra, mahattvaM 'mama' vartate / kendrIbhUto'ham iti sarvathA svIkAryam / evaM jAte, yasya kasyApi satkAryasya prArambhaH mayA eva syAditi sahajaM svIkAryam / svacchatA, jJAnAptiH, guNAnAM vikAsaH - sarvaM cedaM, yadi janaH svayameva na kariSyati, tarhi na kiJcit sambhAvyam / na mayA kAryamatrAsti sarvamanyaH kariSyati / mamodarasya saMtRptiH bhavedanyasya yojane // iti vRttiH bhrAntAnAm / kAryArambhaH svayameva kAryaH, iti nizcitA matiH prathamaM kAryA / tataH sarvaM - rASTrahitaM, vizvahitaM vA''pi svayameva syAt / kartavyapAlanaM kRtvA svayamAdarzavAnbhava / anusaranti saMsAre dizAzUnyAstu darzakam // astu svakarmaniSThA me| iti zam / Do. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgartha' 354, sarasvatInagara, AMbAvADI, ahamadAbAda-380015
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampUjyAH AcAryAH, kalpataroH ekacatvAriMzI zAkhA'tyantamAnandena paThitA / prAstAvike bhraSTAcArasambandhi vaco yaduktaM tattu satyameva / kintu dhArmikakAryANi bAlyAdeva pAThanIyAni / etasyA'bhAvAdeva sarvatra janA jananAyakAzca pApAnyAcaranti / abhirAjarAjendramizravaryasya gItike atIvA'rocetAm / rAmaliGgazAstriNaH "saMskRtaM sarvatobhadram" iti lekhaH cintoddIpaka AsIt / kalyANakIrtivijayairanUditaH "hiTalaraH, stAlinaH, mAo vA, kaH krUratamaH ?" iti lekho lokazAsakAnAM krUratAyA nidarzanadAyaka AsIt / teSAJca satyaprasaGgo'pi atIva ruciraH / akSayaratnamunInAM kathA, api rucirAH / anyAH kanyA api hRdyAH, navInaprayogayutAzca / asya mAsasya (25 - varSapUrvaM likhitasya) patramapi paNDitocitaprayogaiH manoraJjakam AsIt / narmakaNikAbhirmanaH prasannaM kRtam / saMskRtAnuvAdena prAkRtakAvyamAsvAditam / kintvanuvAdarahitaH prAkRtagadyavibhAgaH samyak na avagataH / iti bhavadIyaH vinItavidheyaH ravIndraH (em. e. ravIndran, pAlakkADu) (4) nandanavanakalpataruH 41 - iti patrikA samadhigatA / atra mama suhRdo Do. gadAdhara-tripAThino racanAdvayaM vilasati / sampAdakIye satyaM nigaditaM - yadi samAje nyAyopetaM dhanArjanaM janA na kurvanti, tarhi alaM zikSayA dharmazikSayA vA / prAyazaH sarvA racanAH paThanIyAH santi / bhavadIyaH DaoN. rUpanArAyaNaH pANDeyaH
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaH kRtiH kartA ___ pRSTham tIrtha-tIrthapatistavanam kSaNe kSaNe gatirbhinnA pratiSThitaM bhAratarASTram bhadrabhAvavardhakam sva. A. vijayadharmadhurandharasUrayaH pro. kamalezakumAra cha. cokasI DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgarthaH' DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgarthaH' orm w9 6 7 AsvAdaH yazastilakacampvAM varNitA dvAdazAnuprekSAH kSamA vIrasya bhUSaNam Do. ec vi. nAgarAjarAvaH sA. mokSayazAzrIH AcAryavarya-vijayakastUrasUrivizeSaH paramaguruAyariyasirivijayaNemisUri-thuI A. vijayazIlacandrasUriH AyariyasirinaMdaNasUri-thuI A. vijayazIlacandrasUriH AyariyasirivinnANasUri-thuI A. vijayazIlacandrasUriH AyariyasirikatthUrasUri-thuI A. vijayazIlacandrasUriH AcAryavaryazrIvijayakastUrasUrijIvanavRttam kalyANakIrtivijayaH guravo sirikatthUrasUriNo sA. hemapUrNAzrIH AcAryavaryazrIvijayakastUrasUrINAM kRtayaH 1. sirivIrajiNathuI 2. paramagurUNaM thuI 3. zrIcandracaritram 4. siricaMdarAyacariyaM 5. prAkRtavijJAnapAThamAlA 6. pAiyavinnANakahA 7. prAkRtarUpamAlA 8. siriusahaNAhacariyaM
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalyANakIrtivijayaH sA. haMsalekhAzrIH 9. karuNarasakadaMbagaM (saGkalanam) 10. pAiyavinnANagAhA (saGkalanam) 11. abhidhAnacintAmaNikoza-vivaraNam pustaka-samIkSA paryaTanam aNahillapurapattana(pATaNa)nagarasya vaiziSTyam kathA saMskAraprapA zAkhAcchedaH sAdhutA mahAn vaijJAnikaH nApitasya cAturyam viveko bodhazca duhituH prema divyaprema anuzAsanam draSTAro'ndhAH marma narma muniakSayaratnavijayaH munizrutAGgacandravijayaH munizrutAGgacandravijayaH munimalayagirivijayaH munibhAgyahaMsavijayaH sA. kairavayazAzrIH sA. tattvananditAzrIH sA. tattvananditAzrIH sA. jayananditAzrIH sA. saMvegarasAzrIH kalyANakIrtivijayaH 100 102 104 106 paM.narendracandra-jhA 102 prAkRtavibhAgaH prAkRtavyAzrayamahAkAvyasya saMskRtapadyAnuvAdaH smaraNAJjaliH paNDitavoM vedAntAcAryaH zrIvrajalAla-upAdhyAyamahodayaH DaoN. madhusUdana ma. vyAsaH 124 10
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrtha-tIrthapatistavanam sva. A. vijayadharmadhurandharasUrayaH yadIyaM mAhAtmyaM tribhuvanalalAmaM hRdi dharan jinaH zrInAbheyo navanavatipUrvaM samasarat / gaNAdhIzAzvA'nye gaNanarahitA muktimiyaruH prabhAvAd yasyA'haM vimalamacalaM staumi sukhadam // 1 // zivAdevInando vijitasumanaHsAyakavaraH kumAro mAreNAvicalitavicAro jinavaraH / vikAraM vidhvasyA'vicalavimalaM jJAnamakalaM zivaM cA''pto yatra praNamata janA raivatagirim // 2 // aye moha ! tvaM te manasi kimu jAnAsi lalanAsahAyo niHsaGgaM kalayasi bhUzaM mAM praharasi / ito dUraM yAyAH parijanayuto satvaramadhaH kadambazrIvIro hatavihatamAro'nvavati mAm // 3 // ahaM bhrAmaM bhrAmaM nikhilabhuvane bhrAmakamatabhramIbhUtaH kAmaM kSaNamapi virAmaM na pragataH / kadambezaH prAptastribhuvanasamAkhyAtayazasaM samIkSya zrIvIraM hatavihatapApaH samabhavam // 4 // kadambAsaMsargAdazivanicayaM prApya hRdaye mayA saGgaH kAryo na hi pamato nizcitamiti /
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaM saMsAre'smin prabhavati kadambAdaghahatiH zritastvAM kAdambAuzivahativilambaM kuru nahi // 5 // mayA dRSTaH sarvaH surasamudayaH sattvarahitaH paraM svAmin ! zrIman ! tvamasi viditaH satvara-hitaH / samuddhartuM zakto bhavagahanataH sampratijinaH kadambAdhIzastvaM hara bhavabhayaM samprati jinaH // 6 // namIzaM nemIzaM vRSabhamatha sImandharajinaM mahAvIraM dhIraM jalanidhigabhIraM sukhakaram / jinAnanyAn sarvAn gatasamayajaM sampratiprabhuM kadambe vande'haM jinapatikadambaM pratidinam // 7 // kadambAkhyaH prakhyaH prathamagaNabhRt sampratiprabhovRtaH sadyaH koTImuniparivRtaH siddhilalanAm / yadIyA'cchacchAyA zaraNavazataH karmadahanaM kadambaM taM vande pracuramahimAnaM zivapradam // 8 // aye lokAH ! zokagrasitamanasaH ! kiM tata itaH sukhaM prAptuM mithyAcaraNamabhikurvantyanudinam / amuM sAkSAd vAJchAsuraviTapinaM pUrNamahima kadambaM sevadhvaM natasurakadambaM girivaram // 9 // zriyo vRddhiM nemiH pravitaratu sudarzanamalaM karotu svacchandaM samudayamudaM nandanayatu / pradattAM vijJAnaM caraNayugapadmapraNamanAt sa me'pAyAt pAyAdamRtamayalAvaNyavapuSA // 10 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNe kSaNe gatibhinnA pro. kamalezakumAra cha. coksI kSaNe kSaNe gatirbhinnA jagati dRzyate kvacit / varNyate sA gatiratra naiSA sthitiH sanAtanI // 1 // buddhimatA manuSyeNa jJeyA sthitiriyaM sadA / zakyaM yAvad bhavet tAvad rakSyaH svAtmA prayatnataH // 2 // sthitiM sanAtanI jAnan nirAkaroti paNDitaH / na zaknoti nirAkartum abudhaH sAdhanaiH saha // 3 // bhinnasthitivazAdatra kAryaM na sidhyati kvacita / abhinlAM hi sthitiM kartuM zakto bhavati mAnavaH // 4 // ata eva kaviratra ghaTanAnAmanubhavAt / AzramezvaracitrANi citritavAn svayatnataH // 5 // kSaNe ruSTaH kSaNe tuSTa: ruSTa: tuSTaH kSaNe kSaNe / avyavasthitacittasya prasAdo'pi bhayaGkaraH // 6 // ityeSA nItikArasya vANI manasi me sthitA / AkArayati citrANi nimnoktAni mayA svayam // 7 // kSaNe tIvrA kSaNe mandA tIvramandA kSaNe kSaNe / samma yAnacAlasya bhavati gatirIdRzI // 8 // kSaNe tApaH kSaNe chAyA tApacchAye kSaNe kSaNe / abhre gatimate meghe pRthivyAM gatirIdRzI // 9 // 1. Azrama = 4, Izvara = 1 arthAt 14 / 2. labdhe mArge tIvA gatiH avaruddhe ca mandA - iti vivekaH /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNe khinnaH kSaNe'khilaH khrinAkhinaM kSaNe kSaNe / bAlAnAM haThadharmiNAM pratigRhaM paristhitiH // 10 // kSaNe sukhaM kSaNe duHkhaM sukhaM duHkhaM kSaNe kSaNe / abhAvayuktajIvAnAM gatirbhavati sarvadA // 11 // kSaNe mUlyaM kSaNe'mUlyaM mUlyAmUlyaM kSaNe kSaNe / kRSyutpAdapadArthAnAM dRzyate gatirApaNe // 12 // kSaNe vahniH kSaNe dhUmaH vahnidhUmau kSaNe kSaNe / ArdrakASThayute yajJe paristhitiriyaM kvacit // 13 // kSaNe sthairya kSaNe'sthairya sthairyAsthairya kSaNe kSaNe / mAnavamanasaH nityaM sthiriretAdRzI matA // 14 // kSaNe lAbhaH kSaNe hAniH lAbhahAnI kSaNe kSaNe / lobhataH saMpravRttAnAm nRNAM zeyaradhAriNAm // 15 // kSaNe mRtyuH kSaNe rakSA mRtyurakSe kSaNe kSaNe / yuddhapravRttadezAnAM sainikAnAM sthitiriyam // 16 // kSaNe gatiH kSaNe sthitiH gatisthitI kSaNe kSaNe / tailakUpagate vAyau dvicakrikAgatiriha // 17 // 3. bAlAH prAyaH hasanti rudanti iti saMkalpya etat citram AkAritamasti / bAlaiH bhinnA sthitiH na sevanIyA / sadaiva hasadbhiH bhAvyamiti upadezaH // 4. abhAvena pIDitAH janAH prAyaH pareNa dattena padArthena jIvanti / kadAcid udAro dAtA santRptiM kalpayana sukhaM dadAti kadAcit kRpaNaH sAmAnyaM nirarthakaM ca padArthaM dattvA'bhAvena duHkhitaM janaM punarduHkhaM dadAtIti bhAvaH // 5. kadAcit zAkjAtam atimahApa' bhavati, rUpyakazatena kilomAtram, kadAcit ca atIvAnaghu, rupyakena kilomAtram / anena kRSakAH kaSTamAzrayante / eSA pIDA citritA atra / 6. sati prajvalite agnau dhUmo na bhavati / kASThAnAm ArdratvAt zAnte'gnau dhUmo bhavati / nipuNo jano yena kena prakAreNAgni sAdhayati, parantu anipuNastAdRzam AcarituM zakto na bhavatIti kvacit padasyA'tra prayojanam / 7. caJcalaM hi manaH kRSNa ... / - ityAdivacanAni asya mUlam / 8. zeyaranAmnA vartamAne suprasiddhaH saMpattivizeSaH / tasya samArjanasaMyuktena sAmAnyajanena prAyaH kadAcideva dhanalAbhaH praapyte| so'pi zeyarApaNapatane sampanno'pi san hAniprabhAvena grasto bhavatIti kathanasya hetuH / 9. itastato vA'pi samAgatA golikAH sainikasya prANAn harati / kadAcit samAgatA golikA aspRSTA satI sainikaM svayameva surakSitaM karotIti tAtparyam // 10. prativAhanaM peTrolatailasya kUpo bhavati / tato nAlikayA tailaM yathAsthAnaM nirantaraM vahati / anena kAraNena vAhanasya gatiH pravartate / parantu nAlikAyAmasyAM yadA vAyuH pravizati, tadA tailapravAhasya samupasthitA bAdhA vAhanasya gatimavarodhayati / etat karmA'tra dhyAtavyam / evameva vartamAne pravartitAyAM lekhanyAmapi bhavati /
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaNe gatiH kSaNe sthitiH gatiH sthitiH kSaNe kSaNe / masikUpagate vAyau lekhinyA gatirIdRzI // 18 // kSaNe tyAgaH kSaNe rAgaH tyAgaH rAgaH kSaNe kSaNe / apakvavItarAgasya saMnyAse gatirIdRzI" // 19 // kSaNe mitraM kSaNe zatruH mitraM zatruH kSaNe kSaNe / janavAhakayantrANAM cAlakAnAM sthitiriyam // 20 // kSaNe yuktaH kSaNe muktaH yuktaH muktaH kSaNe kSaNe / akSakrIDAprasaGge vai dhani-dhanasthitiriyam // 21 // kSaNe svasthaH kSaNe rugNaH svasthaH rugNaH kSaNe kSaNe / AIsIyupraviSTAnAM svajanAnAM sthitiriyam // 22 // " bhinnAmetAM sthitiM jJAtvA yathAyogyaM samAcaret / iti sadAzayAdava citritA vividhA sthitiH // 23 // bhinnAyAH saMbhavo yatra sthiterbudhadRzi gataH / sadyaH nirAkRtaM kRtvA kalpyate sukhadaM sadA // 24 // " saMskRtavibhAga, bhASAsAhityabhavana, gujarAta yunivarsiTI, navaraMgapurA, ahamadAbAda-380009 (gujarAta) mo. 9825478876 Email : kamlesh24@yahoo.co.in 11. bhAvukatvAd gRhItasaMnyAso jano vairAgyasya paripakvatAbhAvAt kadAcita bhogaM prati AkRSTaH sanu bhogI api bhavati, vizeSato bhojanAcchAdana-vastrAlaGkArAdipadArtheSu, na tu sarvendriyabhogeSu / saMnyAsitvAt tAdRzatyAgasyA'pekSitatvAd - iti vivekaH // 12. yadi vAhakayavaM sthApayitvA yAtriNaM vAhanasthaM karoti tadA mitratA, anyathA zatrutA - iti saMdarbhaH // 13. jayaM prAptaH san prabhUtaM dhanaM dhArayati / parAjaye satyakiJcanaH san dhanAt sarvathA muktaH, arthAt nirdhano bhavatIti yathAyogyaM vicAraNIyaM bhavati pAThakena / evaM dhanI kadAcit dhanena yukto bhavati kadAcit ca dhanAnmukto bhavatIti suspaSTam // 14. vartamAne cikitsApaddhatau atIva rogijana AIsIyumadhye praviSTo bhavati / tatra kadAcid auSadhaprabhAvena tasya svAsthyaviSaye sutarAM samIcInA sthitirbahirgatena svajanena zrUyate kadAcicca gabhIrA sthitirastIti vRttAntaH / rogiNaH svajanAnAM ca pArasparika-sAkSAtsambandhAbhAvAt sArvatrikI sthitireSA / adyatve AIsIyumadhye praviSTAnAM paricaryA vargavizeSa eva karoti na tu svajanA iti mahatsu cikitsAlayeSu pravartamAnA vyavasthA prasiddhaiv // 15. saMsAre sarvatra bhinnA bhinnA sthitiH pravartate / tatra kadAcid vayameva kAraNaM kadAcit prakRtiH kadAcit ca padArthaH / evaM sati buddhimatA janena, yA sthitiH sukhadA bhavati sA sarvadaiva pravarteta, tAdRza udyogaH karaNIyaH / asya matrasya vicArasya vA pratipAdanAya kAvyamidaM grathitamastIti kAvyakArasya me prAnte nivedanam //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiSThitaM bhAratarASTram // Do. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgarthaH' akhaNDabhAratarASTra nUnam kAryaM citte vinA vivAdam / saMrakSaNaM tathaiva hi zakyam balaM tadarthaM sampAdyam // naiva gUrjarANAM zithilatvam yasmin kasminnapi viSaye / buddhiM dhanaM prayuJjan prItyA rakSanti rASTra bahudhA te // gAMdhI meghANI ca vallabhaH rASTrahitArthaM sdaivotsukH| yatkAryaM kArya, kurvanti rakSaNArthamapi svasthasainikAH // grAme prAnte rASTre vizve, yathA pratiSThA bhAratIyA / saMgaThane syAttathA'smadIyA rItiH kAryA mahanIyA // jAnantu duSTAssarve'pi buddhiryasya balaM tasya / dhAvandhAvan raNapradeze nirbuddhirmUgajalaM pibet //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhadabhAvavardhakam // mAnavatvapAlanaM rASTradharmapAlanam bhadrabhAvavardhakaM sarvakarmasAdhakam // mAnavatvapAlane sujJatA samanvitA satyadharmazAsane bhAratIyatA zubhA; mAnavatve varaM sarvaloka saukhyadam bhadrabhAvavardhakam... saMvadana-saMgatiM sAdhayitvA varAm kAmayAmahe sadaiva karmaniSThAM parAm; bhAvayAmahe mudaiva mAnavAnparasparam, bhadrabhAvavardhakam... kevalaM na bhautikaM pAramArthikaM param dharmakarmasevane naiva bhavati duHkhadam; RSivaraizca munivarairevameva darzitam bhadrabhAvavardhakam... -X 7 DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgarthaH ' 354, sarasvatInagara, AmbAvADI, ahamadAbAda - 15. phona : 079-26745754
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsvAdaH yazastilakacamvAM varNitA dvAdazAnuprekSA: Do. ec vi. nAgarAjarAv somadevasUriviracitA yazastilakacampU: saMskRtasAhityasya suvarNakalazAyamAnA pRthivyAM prathate / asyAM zabdasaundaryam arthagAmbhIryaM dharmarahasyaM ca gocarIbhavati / jainamatasya tattvAni kAvyarItyA somadevasUriNA'tra nyarUpiSata / dvitIyAzvAse yazodharmamahArAjasya vairAgyaM samajanIti vaktavye sandarbha kaviAdazAnuprekSAH samIcInayA zailyA vivRNoti / tatra pIThikArUpeNedaM vAkyaM tenopanyasyate - "tadanu saMjAtanirvedasaMvedanahRdayaH savidhataraniHzreyasAbhyudayaH saccaritalokalocanacandramAH punarimAH kila zIlasArAH sasmAra saMsArasAgarottaraNapotapAtradazA dvAdazA'pyanuprekSAH" iti / ___ anuprekSAH - bhAvanAH / zarIrAdInAM svabhAvaH kaH?, nityaM kim anityaM kim ? ityAdyAlocanA anuprekSeti jainairabhidhIyate / prapaJcasthiteranucintanA'nuprekSeti jJAnino vadanti / dvAdazAnuprekSA AcAryairupadiSTA yathA - 1. adhruvAnuprekSA, 2. azaraNAnuprekSA, 3. ekatvAnuprekSA, 4. anyatvAnuprekSA, 5. saMsArAnuprekSA, 6. lokAnuprekSA, 7. azucitvAnuprekSA, 8. AsravAnuprekSA, 9. saMvarAnuprekSA, 10. nirjarAnuprekSA, 11. bodhidurlabhAnuprekSA, 12. dharmAnuprekSA ca / etAsAmanuprekSANAM hRdyamanavadyaM nirUpaNaM kRtaM somdevsuurinnaa| tAH prasannena manasA parizIlayAmastAvat - 1. adhuvAnuprekSA utsRjya jIvitajalaM bahirantarete riktA vizanti maruto jalayantrakalpAH / ekodyamaM jarati yUni mahatyaNau ca sarvaGkaSaH punarayaM yatate kRtAntaH / atropamAlaGkAreNa kavirjIvitasyA'dhruvatvaM nyarUpayat / jalayantrakalpA ityasya araghaTTaghaTImAlA sadRzA ityarthaH / "ISadasamAptau kalpabdezyadezIyaraH"2 iti pANiniH / ISadasamAptiH sAdRzye paryavasyati / vyAkhyAtranusAreNa sarvaGkaSaH punaH - ityasya dAvAnalasadRza ityarthaH / punaHzabda ivArthe vartate iti vadati vyAkhyAkAraH /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ punarAha somadevasUriH - lAvaNyayauvanamanoharaNIyatAdyAH kAyeSvamI yadi guNAzciramAvasanti / santo na jAtu ramaNIramaNIyasAraM saMsAramenamavadhIrayituM yatante / kintu santo jinAH saMsAramavadhIrayanti / tena jJAyate guNA lAvaNyAdayazciraM kAyeSu na vasantIti / pazyAmaH khalu loke strINAM paramaramaNIyAnAmapi kAlAntare zocanIyaM rUpaM vArdhakyarogAdibhiH / ato yauvanAdInAm anityatvaM pratyakSasiddham / punarAha somadevasUriH - uccaiH padaM nayati jantumadhaH punastaM vAtyeva reNunicayaM capalA vibhUtiH / zrAmyatyatIva janatA vanitAsukhAya tAH sUtavat karagatA api viplavante // atrA'pyupamayA vivakSitArthaM dRDhIkaroti kaviH / sUtavadityasya pAradarasavadityarthaH / kareNa yathA pAradaM grahItuM na zaknumaH, tathA vanitA api vazIkartuM na zaknumo mahatA'pi zrameNeti bhAvaH / atra strIpremNo'nityatvaM kathitam / punarAha - zUraM vinItamiva sajjanavatkulInaM vidyAmahAntamiva dhArmikamutsRjantI / cintAjvaraprasavabhUmiriyaM hi lokaM lakSmIH khalakSaNasakhI svavazIkaroti // lakSmyAH ke na vazaMvadAH ? zUrA vinItAH sajjanAH kulInA vidyAvantazca lakSmImicchanto'pi tayotsRjyante / tAn vihAya kAtarAn avinItAn durjanAn akulInAn vidyAhInAn adhArmikAn eva lakSmIH samAzrayati / tatrA'pi nityaM na tiSThati / tadevoktaM khalakSaNasakhIti / khalavadurjanavat kSaNasakhI alpakAlasnehinI iti vyAkhyAkAraH / evaM ca lakSmIH kasyA'pi na nityeti phalitam / punaH strIsaGgasyA'vizvAsyatAm Aha somadeva: vAci bhruvordRzi gatAvalakAvalISu yAsAM manaHkuTilatAtaTinItaraGgAH / antarna mAnta iva dRSTipathe prayAtAH kastAH karotu saralAstaralAyatAkSIH //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAgAdiSu sarveSu strINAM kuTilatvaM vakratvameva vartate / tA na kazcit saralAH kartuM zakta ityabhiprAyaH / punazca - saMsArabaddhakavalasya yamasya loke kaH pazyatoharavidheravadhi prayAtaH / yasmAjjagattrayapurIparamezvaro'pi tatrA''hitodyamaguNe vidhurAvadhAnaH // yamaH AyuSAM pazyatoharaH / pazyato yo haratyarthAn sa coraH pazyatoharaH ityamarasiMhaH / pazyantam anAdRtya arthaharaNe sa samartha iti bhAvaH / ato vidheH purastAt paramezvaro'pi vidhurAvadhAnaH / punazca - itthaM kSaNakSayahutAzamukhe patanti vastUni vIkSya paritaH sukRtI yatAtmA / tatkarma kiJcidanusartumayaM yateta yasminnasau nayanagocaratAM na yAti // asau yamo yathA netrapAlatvaM na yAti, tAdRzaM karma kartuM vivekI yatnaM kuryAditi tAtparyam / evaM loke yadyat sAmAnyapuruSairabhilaSyate, dhanaM vA'dhikAraH strIprema vA tatsarvam adhruvam, anityam iti bhAvanA krtvyaa| tadaiva vairAgyAGkara utpadyate / 2. azaraNAnuprekSA nAze samupasthite na kazcit kaJcidrakSati / yasyA''yuH samAptaM taM na ko'pi vaidyo rakSituM samarthaH / ato mama zaraNaM na kiJcid iti cintanA azaraNAnuprekSA / tadvivRNoti somadevaH - dattodaye'rthanicaye hRdaye svakArye sarvaH samAhitamatiH purataH samAste / jAte tvapAyasamaye'mbupatau patatreH potAdiva drutavataH zaraNaM na te'sti // naukAyA drutavataH pakSiNaH samudre yathA na kazciccharaNaM, tathA apAyasamaye jIvasya na zaraNamasti / bandhuvrajaiH subhaTakoTibhirAptavagaiH mantrAstratantravidhibhiH parirakSyamANaH / janturbalAdadhinalo'pi kRtAntadUtai rAnIyate yamavazAya varAka eSaH // rAjJo bandhavaH santi, aGgarakSakAssubhaTAssanti, AptAH sacivAssanti / taiH parirakSyamANo'pi yamadUtairnIyate / ato mRtyukAle zaraNaM nAsti /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsIdatastava na jAtu samasti zAstA tvattaH paraH paramavAptasamagrabodheH / tasyAM sthite tvayi yato duritopatApa seneyameva suvidhe ! vidhurAzrayA syAt // tvattaH paraH zaraNIbhavitumarho nAsti / samagrabodhi prAptavAn tvameva tava zaraNam / bodhau yadA tvaM sthAsyasi, tadA duritopatApasenA svayaM vidhurAzrayA bhaviSyatIti saccaritaM jIvaM pratyAha / ittham azaraNAnuprekSA karaNIyA / 3. saMsArAnuprekSA jananamaraNacakre bhramaNaM saMsAraH / atra sarve duHkhAbhibhUtAH niviNNA bhavantIti cintanA saMsArAnuprekSA / tadvivRNoti somadevasUriH - kaoNrpitaM kramagatiH puruSaH zarIramekaM tyajatyaparamAbhajate bhavAbdhau / zailUSayoSidiva saMsRtirenameSA nAnA viDambayati citrakaraiH prapaJcaiH // zailUSayoSinnaTI / seva saMsRtiH citrakaraiH prapaJcaiviDambayati / hAsyAspadaM karoti / karmArpitamekaM zarIraM jIvastyajati aparaM gRhNAti / eSA saMsArarItiH / saMsAre kimapi sukhaM nAstItyAhA'pareNa padyena - daivAddhaneSvadhigateSu paTurna kAyaH kAye paTau na punarAyuravAptavittam / itthaM parasparahRtAtmabhirAtmadharmeM lokN suduHkhayati janmakaraH prabandhaH // dhanino na dehArogyaM, dehArogye satyapi na dIrghamAyuH, yasyA''yustasya na dhanam / evaM saMsAro jIvaM duHkhayati / punazcA'nyaH saMsAradoSa ityAcaSTe - AstAM bhavAntaravidhau suviparyayo'yam atraiva janmani nRNAmadharoccabhAvaH / alpaH pRthuH pRthurapi kSaNato'lpa eva svAmI bhavatyanucaraH sa ca tatpadAhaH // anyasmin janmani uccanIcabhAvo viparyayaM gacchatIti tAvadAstAm / asminneva janmani sa dRzyate / bhikSuko lakSAdhipatirbhavati / lakSAdhipatiH paredhubhikSuko dRzyate / svAmI sevakasya sevako bhavati / eSa prakAraH saMsArasya / 11
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaicitryamityamanubhUya bhavAmburAzerAtaGkavADavaviDambitajantuvAreH / ko nAma janmaviSapAdapapuSpakalpaiH svaM mohayenmRgadRzAM kRtadhIH kaTAkSaiH // sadyaH prANaharo vyAdhirAtaGka ucyate iti vyAkhyA / strI-kaTAkSAya spRhayanti manuSyAH / te viSavRkSakusumasadRzAH / mohanaM teSAM svabhAvaH / kRtadhIrbuddhimAn / sa tairAtmAnaM na mohayatIti saMsAravaiyarthyacintanA mokSApekSiNA kAryA / 4. ekatvAnuprekSA eka eva jIvo'trA''yAti, eka eveto niryAti / sarve'nye tAtkAlikA iti bhAvanA ektvaanuprekssaa| tAmAha - ekastvamAvizasi janmani saMkSaye ca bhoktuM svayaM svakRtakarmaphalAnubandham / anyo na jAtu sukhaduHkhavidhau sahAyaH svAjIvanAya militaM viTapeTakaM te // anye kimarthaM tava savidhe upasthitA iti cet svasya jIvikAyai / patnIputrAdayaH tava sAhAyakaM kartuM naiva tvAm upasarpanti / api tu svArtheneti vijAnIhi iti jIvaM sambodhya kathyate / punarAha - bAhyaH parigrahanidhistava dUramAstAM deho'yameti na samaM sahasambhavo'pi / kiM tAmyasi tvamanizaM kSaNadRSTanaSTai rdArAtmajadraviNamandiramohapAzaiH // sahasambhavo deho'pi tvayA samaM naiti, kSaNadRSTanaSTaiH dArAdibhiH mohapAzaiH kiM tAmyasIti spaSTo'rthaH / saMzocya zokavivazo divasaM tamekamanyedhurAdaraparaH svajanastavA'rthe / kAyo'pi bhasma bhavati pracayAccitAgneH saMsArayantraghaTikAghaTane tvamekaH // ekameva divasaM zocitvA bandhumitrAdayo mRtasya vitta labdhaM ceSTAM kurvanti / kAyo bhasmIbhavati / jIva eka eva ziSyate /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ eSa svayaM tamacalairnanu karmajAlailUMtena veSTayati naSTamatiH svamekaH / puNyAtpunaH prazamatantukRtAvalamba staddhAma dhAvati vidhUtasamastabAdham // naSTamatirAtmAnaM karmajAlairveSTayati / lUtevetyupamAnam / puNyamatiH punaH nirbAdhaM dhAma gacchati / ubhayatraika eva yAti iti ekatvabhAvanA dhyeyA / ityekatvAnuprekSA / 5. pRthaktvAnuprekSA jagati samastasya duHkhasya mUlaM zarIrAtmanoH pRthaktvajJAnAbhAvaH / AtmA zarIrAt pRthagiti bhAvanA'pekSitA vairAgyasya dADhAya / tadvadati somadevasUriH - dehAtmako'hamiti cetasi mA kRthAstvaM tvatto yato'sya vapuSaH paramo vivekaH / tvaM dharmazarmavasatiH parito'vasAyaH kAyaH punarjaDatayA gatadhInikAyaH // dharmasya zarmaNaH (sukhasya) cA''zraya AtmA / zarIraM tu pAJcabhautikaM na tatheti virAginA jJeyam / punazca - AsIdati tvayi sati pratanoti kAyaH krAnte tirobhavati bhUpavanAdirUpaiH / bhUtAtmakasya mRtavanna sukhAdibhAva stasmAtkRtI karaNataH pRthageva jIvaH // __ Atmani sati kAya utpadyate vardhate ca / Atmani niSkrAnte paJcabhUtarUpam AsAdya nazyati / kartA''tmA, karaNaM vapuH / karaNaM kartubhinnam / sAnandamavyayamanAdimanantazaktimuddyotinaM nirupalepaguNaM prakRtyA / kRtvA jaDAzrayamimaM puruSaM samRddhAH santApayanti rasavaduritAgnayo'mI // sAnandatvAdidharmayutamAtmAnaM duritAgnayo jaDAzrayaM kRtvA pAradarasavatsantApayanti / api ca - karmAsavAnubhavanAt puruSaH paro'pi prApnoti pAtamazubhAsu bhavAvanISu / 13
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ tasmAttayoH paramabhedavido vidagdhAH zreyastadAdadhatu yatra na janmayogaH // tayoH zarIrAtmanoH paramabhedaM jJAtvA janmayogAbhAvAya mokSAya vidagdhA vivekinaH prayateranniti pRthaktvAnuprekSA krtvyaa| 6. athA'zucitvAnuprekSA / zarIraM sarvAzucInAM nidhAnamiti ko na jAnAti ? taccintanA vairAgyaM dRDhIkaroti / ata Aha - AdhIyate yadiha vastu guNAya kAntaM kAye tadeva muhuretyapavitrabhAvam / chAyApratAritamatirmalarandhrabandhaM kiM jIva ! lAlayasi bhaGgurametadaGgam // zarIraM sugandhi kartuM yatsrakcandanAdi AdhIyate, tadapi zIghraM durgandhi apavitraM ca bhavati / tAdRzaM zarIraM kiM lAlayasi iti jIvaM pratyanuyogaH / punarAha zarIrasya heyatvam - yoSidbhirAdRtakaraM kRtamaNDanazrIryaH kAmacAmararucistava kezapAzaH / so'yaM tvayi zravaNagocaratAM prayAte pretAvanISu vanavAyasavAsago'bhUt // manuSye mRte tasya kezAn hatvA vAyasAH svanIDeSu sthApayanti / ato'tra moho na dhArya iti bhAvaH / antarbahiryadi bhavedvapuSaH zarIraM daivAttadAnubhavanaM nanu dUramAstAm / kautUhalAdapi yadIkSitumutsaheta kuryAttadA'bhiratimatra bhavAn zarIre // zarIrasyA'ntaryadraktamAMsamajjAdikamasti, tadyadi bahirbhavet, tadA kasya tatra jugupsA na jAyate ? bIbhatsametaditi bhAvaH / tasmAnnisargamalinAdapi labdhatattvAH kInAzakelimanavAptadhiyo'cirAya / kAyAdataH kimapi tatphalamArjayantu yasmAdanantasukhasasyavibhUtireSA //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuceH kAyAt samyagjJAnaM yadi prApnuyAma, tarhi tatsaphalam / anyathA sarvadA'zucau kAye prItirna kAryetyabhiprAyaH / iti azucitvAnuprekSA / 7. AstravAnuprekSA hiMsA, anRtaM, steyam, abrahmacarya, parigraha ityetAni Asravasya dvArANi / taiH pApam Atmani pravizati / etad dhyAtvA ahiMsAdikam evA''caraNIyam / vadati somadevaH - antaH kaSAyakaluSo'zubhayogasaGgAt karmANyupArjayati bandhanibandhanAni / rajjUH kareNuvazagaH karaTI yathaitA stvaM jIva ! muJca tadimAni durIhitAni // krodhamAnamAyAlobhAdayaH kaSAyAH / tairmalinAntaHkaraNaH puruSo bandhakAraNAni karmANyarjayati / tatropamA karaTI (gajaH) / ato matimAn durIhitAni parityajet / saGkalpakalpatarusaMzrayaNAt tvadIyaM ceto nimajjati manorathasAgare'smin / tatrA'rthatastava cakAsti na kiJcanA'pi pakSe paraM bhavasi kalmaSasaMzrayasya // sukhaM prAptavyamiti saGkalpAcceto manorathasAgare majjati / etatkalmaSAzrayaNasya kAraNaM bhavati / punarAha kaviH - seyaM vibhUtiSu manISitasaMzrayANAM cakSurbhavattava nijAtiSu moghavAJcham / pApAgamAya parameSa bhavedvimUDha ! kAmAt kutaH sukRtadUravatAM hitAni // IrSyAsahitamapi vibhUtiSu manISitAni bhavanti / tatra cakSuH mano vA moghavAJchaM viphalAzaM bhavati / ato jIvasya vimUDheti sambodhanam / idaM sarvaM pApAgamAya kalpate / kAmAt hitAni na bhavantIti arthAntaranyAsaH / daurvidhyadagdhamanaso'ntarupAttabhuktezcittaM yathollasati te sphuritottaraGgam / dhAmni sphuredyadi tathA paramAtmasaMjJe kautaskutI tava bhavedviphalA prasUtiH // daurvidhyaM dAridyam / tena dagdhamanasastava cittaM param AtmasaMjJe dhAmni nilaye tejasi vA yadi bhavet,
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadA tava prasUtiH viphalA kautaskutI bhavet / tava janma saphalaM bhavediti tAtparyam / ityAsravAnuprekSA / 8. saMvarAnuprekSA saMvara Asravasya virodhI / cAritrarakSaNayA saMvara utpadyate / somadevasUrirvadati - Agacchato'bhinavakArmaNareNurAzeH jIvaH karoti yadavaskhalanaM vitandraH / sattattvacAmaradharaiH praNidhAnahastaiH santo vidustamiha saMvaramAtmanInam // atra sAvayavarUpakAlaGkAraH / kArmaNareNurAziH / sattattvacAmarANi / praNidhAnahastAH ityatra sa jJeyaH / AtmanInamityasya Atmane hitamityarthaH / idaM saMvarasya sundaraM vivaraNam / yastvAM vicintayati saMcarate vicAraizcArvI cinoti parimuJcati caNDabhAvam / ceto nikuJcati samaJcati vRttamuccaiH / / sa kSetranAtha ! niruNaddhi kRtI rajAMsi // he kSetranAtha ! Atman ! / kSetraM zarIraM tasya nAthaH patiH / tvaM kRtI san rajAMsi niruNaddhi iti updeshH| nIrandhrasandhiravadhIritanIrapUraH potaH saritpatimapaiti yathA'napAyaH / jIvastathA kSapitapUrvatapaHpratAnaH kSINAsravazca paramaM padamAzrayeta // poto'tropamAnatvena nirdiSTaH / sa nIrandhrasandhizcet samudraM tarati / tathA kSINAsrava AtmA saMsAraM tIrkhA paramaM padam AzrayiSyatIti saMvarAnuprekSA kartavyA / 9. lokAnuprekSA vetrAsanajhallarImRdaGgAkAreNa lokatrayaM sthitaM jainadarzanAnusAreNa / manuSyaloke alpaM sukham adhikaM duHkham / narake kevalaM duHkham / Urdhvaloke sukhAdhikyam / somadevaH padyenaikena varNayati lokam - madhyAdharordhvaracanaH pavanatrayAntastulyaH sthitena jaghanasthakareNa puMsA / ekasthitistava niketanameSa loka strasyannikIrNajaTharo'graniSaNNalokaH // asya lokasya na kazcit kartA'stIti padyAntareNA'ha -
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ kartA na tAvadiha ko'pi dhiyecchayA vA dRSTo'nyathA kaTakRtAvapi sa prasaGgaH / kAryaM kimatra sadanAdiSu takSakAdyai - rAhRtya cet tribhuvanaM puruSaH karoti // yadi kazcidIzvarastribhuvanaM karoti, sa eva kaTaM ghaTaM paTaM ca karoti / kaTakAreNa kasmAtparizramaH kartavyaH ? iti prasaGgaH / gRhAdinirmANe takSakAdibhiH kasmAt kAryaM kartavyam ? iti ca praznaH / loke jIvasya vRttiM padyenaikena varNayati somadevaH / yathA - tvaM kalmaSAvRtamatiniraye tirazci puNyorjito divi nRSu dvayakarmayogAt / itthaM niSIdasi jagattrayamandire'smin svairaM pracAravidhaye tava loka eSaH / pApairnarake nivAsaH puNyaiH svarge, pApapuNyarUpakarmadvayayogairbhUloke iti lokatraye jIvaH saMcaratIti bhAvaH / punarAha - atrA'sti jIva ! na ca kiJcidabhuktamuktaM sthAnaM tvayA nikhilataH parizIlanena / tatkevalaM vigalitAkhilakarmajAlaM spRSTaM kutUhaladhiyA'pi na jAtu dhAma // atra lokatraye jIvenA'bhuktamuktaM kiJcidapi sthAnaM nAsti / vigalitAkhilakarmajAlaM dhAma tu na spRSTam / iti lokAnuprekSA / 10. nirjarAnuprekSA tapazcaraNena karmANi vilIyante / anenaiva mokSasAdhanam Apyate / somadeva Aha - ApAtaramyaracanairvirasAvasAnaijanmodbhavaiH sukhalavaiH skhalitAntaraGgaH / duHkhAnuSaGgakaramArjitavAn yadena stat tvaM sahasva hatajIva ! navaprayAtam // hatajIveti sambuddhiH / sukhalavAzayA tvaM skhalitAntaraGgaH / ataH enaH (pApam) ArjitavAn / tat karmavipAkaM sahasveti atra kathyate / punazca - kAluSyameti yadiha svayamAtmakAmo jAgarti tatra nanu karma purAtanaM te / 17
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ yo'hiM vivardhayati ko'pi vimugdhabuddhiH svasyodayAya sa naraH pravaraH kathaM syAt // sarpa vivardhitavAn narapravaro na / karma vivardhitavAnapi tathA / matimatA nirjarAvRddhau yatanIyamiti tAtparyam / tadanuvartayannAha - AtaGkapAvakazikhAH sarasAvalekhAH svasthe manAGmanasi te laghu vismaranti / tatkAlajAtamativisphuritAni pazcA jjIvA'nyathA yadi bhavanti kuto'priyaM te // 11. dharmAnuprekSA anuprekSAsu mukhyA dharmAnuprekSA / tatra dharmaviSaye AptavAkyaM pramANam / dharma kaM vadantyAptA ityAha zraddhAbhisandhiravadhUtabahissamIhastattvAvasAyasalilAhitamUlabandhaH / AtmA yamAtmani tanoti phaladvayArthI dharmaM tamAhuramRtopamasasyamAptAH // AptAH sarvajJA jinAH / tattvAni jIvAjIvAzravabandhasaMvaranirjarAmokSarUpANi sapta / avasAya: samyag jJAnam / phaladvayArthI svarga-mokSAkAGkSI / ziSTaM spaSTam / maitrIdayAdamazamAgamanirvRtAnAM bAhyendriyaprasaravajitamAnasAnAm / vidyAprabhAprahatamohamahAgrahANAM dharmaH parAparaphalaH sulabho narANAm // maitryAdayo guNAH, indriyanigrahaH, vidyA ceti trayaM yeSu teSAM dharmaH sulabha iti tAtparyam / dharmaH kiM karotItyAha - icchAH phalaiH kalayati, praruNaddhi bAdhAH sRSTerasAmyavibhurabhyudayAdibhiryaH / jyotIMSi dUtayati cA''tmasamIhiteSu dharmaH sa zarmanidhirastu satAM hitAya // jyotIMSi zrutAvadhimanaHparyAyAdIni / dUtayati dUtarUpeNa prahiNoti preSayatIti / atra dharmamahimA proktaH /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ dehopahArakutapaiH svaparopatApaiH kRtvAdhvarezvaramiSaM vidalanmanISAH / dhamaiSiNo ya iha kecana mAndyabhAja ste jAtajIvitadhiyo viSamApibanti // atra yAgAnAm adharmakAraNatvaM kathitam / yAgamiSeNa jIvahiMsAM kurvANA viSamAsvAdayanti / svAhitaM svayam AcarantIti bhAvaH / ye'nyatra mantramahimekSaNamugdhabodhAH zarvaiSiNaH punarataH zivatAM gRNanti / te nAvi tAraNadRzo dRSado'valambya duSpAramambudhijalaM parilaGghayanti // __zarvaiSiNo rudramatAnuyAyinaH / zivatAM zivasvarUpaprAptiH asmAkaM bhaviSyatIti vadanti / dRSadaH zilAH avalambya samudraM te titIrSanti / tathaiva muktiprAptau viphalA bhaviSyanti iti bhAvaH / dharmazruteriha paratra ca ye'vicArAH sandihya tAmasadRzaH satataM yatante / dugdhAbhidhAnasamatAvilabuddhayaste nUnaM gavArkarasapAnaparA bhavantu // iha jainamate paratrA'nyamateSu ca sandihya sandehaM kRtvA ye yatante yatnaM kurvanti, te gavArkarasapAnaparA bhavantu / arkavRkSasya patrANAM raso dhAvalyena mandatvena ca kSIrasadRzo bhavati / tadeva dugdhamiti kaizcit kthyte| tatpAne kRte roga utpadyate / tAmasadRzo jainetaramataM yadAzrayanti, tat gavArkarasapAnasamAnamiti bhaavH| ajJasya zaktirasamarthavidhernibodhastau cA'ruceriyamamU tudatI na kiJcit / andhAGgrihInahatavAJchitamAnasAnAM dRSTA na jAtu hitavRttiranantarAyA // ajJo jJAnahInaH, asamarthavidhiH cAritrahInaH, aruciH zraddhAhInaH ityete trayo'pi nazyanti / tatra dRSTAnto'sti - vanAgnau jRmbhamANe andhaH, paGgaH, hatavAJchita iti trayo'pi dahyante / ato jJAnaM cAritraM zraddhA ceti trayaM yasmin tasyaiva mokSasiddhiH / tadevA''ha - cAluM rucau taducitAcaraNe ca nRNAM dRSTArthasiddhiragadAdiniSevaNeSu /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ tasmAtparAparaphalapradadharmakAmAH santastrayAvagamanItiparA bhavantu // iti dharmAnuprekSA / 12. bodhidurlabhatAnuprekSA loke dhanaM dArAH suhRdo'nye padArthAzca sulabhAH / kintu bodhiH sudurlabhA / mAnavatvameva sudaivAllabhyate, mAnavajIvana eva bodhirlabhyate, nA'nyajAtijanmasu / tadAha somadevasUriH - saMsArasAgaramimaM bhramatA nitAntaM jIvena mAnavabhavaH samavApi daivAt / tatrApi yadbhuvanamAnyakule prasUtiH tatsaGgatizca tadihA'ndhakavartakIyam / / manuSyatvaM, satkule janma, mahApuruSasaMzrayazceti trayaM yadi kenacillabhyate, tadandhakavartakIyam / kazcidandhako yadRcchayA karatalena karatalaM tADayannasti / vartakaH pakSivizeSaH karatalamadhyAgato gRhyate andhakena / tadyathA andhakasya sudaivAt kadAcideva bhavati iti dRSTAntaH / kRcchrAdvanaspatigatezcyuta eSa jIvaH zvabhreSu kalmaSavazena punaH prayAti / tebhyaH parasparavirodhimRgaprasUtau asyAH pazupratinibheSu kumAnaveSu // vanaspatijanma, tataH zvabhreSu narakeSu gatiH, tataH anyonyavirodhigajasiMhAdijAtiSu janma, tataH pazusadRzeSu mAnavarUpeSu janma / saMsArayantramudayAstaghaTIparItaM sAtAnatAmasaguNaM bhRtamAdhitoyaiH / itthaM caturgatisaritparivartamadhyam AvAhayet svakRtakarmaphalAni bhoktum // sAtAnatAmasaguNam iti savistAratamoguNaprabhAvitam / guNazabdaH zliSTaH / rajjurityapyartho vivakSitaH / udayAstAveva ghaTyaH / Adhaya eta toyAni / evaM sAvayavarUpakamidam / AtaGkazokabhayabhogakalatraputraryaH khedayenmanujajanma manorathAptam / nUnaM sa bhasmakRtadhIriha ratnarAzimuddIpayedatanumohamalImasAtmA // 20
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ manorathairAptaM mAnavajanma vyarthairAtaGkAdibhiH yaH khedayet sa ratnarAziM vahnau kSipet / ratnasadRzaM mAnavajanma tathA na moghIkartavyamiti tAtparyam / bAhyaprapaJcavimukhasya zamonmukhasya bhUtAnukampanarucaH priyatattvavAcaH / pratyakpravRttahRdayasya jitendriyasya bhavyasya bodhiriyamastu padAya tasmai // bodhirnAma ratnatrayaprAptiH / bhavyasya yogyasya manuSyasya / tasmai padAya mokSAkhyAya sthAnAya astu kalpatAm / tasya puruSasya yogyatAdyotakAni SaD vizeSaNAni bAhyaprapaJcavimukhasyetyAdIni / vivekibhirdAdazAnuprekSAH kAryAH / adhruvatvAdInAM cintanA satataM karaNIyA yayA vairAgyaM dRddhiibhvissyti| pataJjalinA'pi yogazcittavRttinirodha ityuktvA abhyAsavairAgyAbhyAM tannirodha iti vairAgyasya prAdhAnyaM pratipAditam / dRSTAnuzravikaviSayavitRSNasya vazIkArasaMjJA vairAgyam iti vairAgyalakSaNaM ca kathitam / vivekacUDAmaNau coktam - vairAgyaM ca mumukSutvaM tIvra yasya tu vidyate / tasminnevA'rthavantaH syuH phalavantaH zamAdayaH // etayormandatA yatra viraktatvamumukSayoH / marau salilavattatra zamAderbhAsamAtratA // iti / vItarAgAya namaH / -x
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSamA vIrasya bhUSaNam sA.mokSayazAzrIH vaividhyapUrNe'smin jagati naikavidhavicArazIlA mAnavAH santi / kecana vimarzakAriNo narAstathA sasaMvedanA janA api kecana virAjante / manorathamayA mAnavAH kecana tathA hiMsakA api kecana santi / pratyekaM manuSyasya hRdi vicAraNAH saMvedanA manorathAzca bhinnA bhinnA bhavanti / yadi mAnavAnAM pArasparikavicArANAM parasparaM suyogyasammelanaM syAt tarhi maitrIbhAvaH prAdurbhavet / anyathA vaimanasyaM syAt / "yatra vaimanasyaM prAdurbhavet tatra kSamA AvazyakI" / svakIyavicAreNa svakIyamanorathena ca saha yadA virodhaH samAgacchatyathavA svakIyecchApUrttiryadA na bhavettadA mAnavaH zIghraM krodhAviSTo bhavati / kintu tatsamaye svakIyamanasi svasthIbhUya vicAraNIyam - 'mayA tu kSamA eva pradAtavyA' iti / pratyekasmin mAnave vicArANAM vaividhyaM vijJAya kSamAdAnakaraNa eva manasaH sthirIkaraNaM varam / kSamAdAnaprabhAvena dehasvAsthyaM prApyate, AtmA ca pramodabhAvena pramudito bhavet / ato mahAvIraprabhoH kSamAM manasi nidhAya svamatAd viparItakAryakAriSu gAlipradAyakeSu nindAkAriSu ca janeSu kSamA eva deyatvena zlAghyatamA mantavyA / ekadA kazcana jJAnipuruSaH sabhAmadhye upaviSTaH / tadaikaH sAmAnyajanaH samAgatya tasmai naikavidhaM gAlipradAnaM cakre / pArzvasthitaM tanmitraM tasmai kathitavAn - "ayaM bhavato bahuvidhAnapazabdAnuktavAn, tayapi bhavato mukhAravinde prasannatA eva darIdRzyate - iti bhavadIyamanaHsthitirAzcaryakAriNI" / mitravaryasya vAkyaM zrutvA sasmitaM jJAnipuruSa uditavAn - "bho priyamitra ! zRNu / yadi ko'pi janaH samAgatya svakIyaM vastu dadyAt, tadvastu ca yadi bhavate na rocate tarhi bhavAn tad gRhNAti kim ?" "naiva, yadi mahyaM na rocate tarhi ahaM na gRhNAmi / " "tathaiva asyA'pazabdeSu madIyA rucirapi na vartate / ato'haM maunIbhUya sthitavAn / " kSamAbhAvasya vikAso na kApuruSANAM kintu vIrapuruSANAM sahajasvabhAvaH / sadAcArarakSaNArthaM pratikArakaraNaM tvAvazyakameva kintu kSamAzIlamanuSyAH pratikAramapi vivekapUrvakaM kurvanti / yathA prabhumahAvIrazcaNDakauzikasarpa prati sudhArasaM pravAhya sarpamapi suralokasyA'tithiM cakAra / tathaiva jagataH sarvaprANiSu premapUrNA savAtsalyA maitrI dhartavyA, sA eva kSamA /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtabhASAvizAradAnAM vidvanmUrdhanyAnAM pUjyAcAryabhagavatAM zrIvijayakastUrasUrIzvarANAM dIkSAzatAbdImupalakSya vijayakastUrasUrivizeSa: prastUyate... 23 23
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramaguruAyariyasirivijayaNemisUri-thuI A. vijayazIlacandrasUriH AsI jo sayalAgamatthaniuNo gIyatthasaMghappahU jo salANapahAvago bahuvihaggaMthANa nimmAyago / jo NaM pAvayaNItipattabirudo vikvAyakittI jage vaMdemo jiNasAsaNulaikaraM taM nemisUrIsaraM // 1 // vANI jassa maNappasAyajaNaNI vakhANavelubbhavA saMdehommahaNI sudhammaparamatthobbhAvaNI pAvaNI / evaM dhammakahItiladdhabirudo vakvANavAyaphaI vaMdemo jiNasAsaNunnairaM taM nemisUrIsaraM // 2 // vAe jeNa parAjiA bahuvihA duvvAiNo sUriNA je sammaggavirohiNo jiNamae te vI ya saMtajjiyA / evaM laddhasuvAipuMgavapao jo nimmao sammao vaMdemo jiNasAsaNulairaM taM nemisUrIsaraM // 3 // puNNANaM jiNaceDyAisukayaTThANANa kajje tahA saMghAIsukyANa dei visae samma muhuttANi jo / evaM jo bhuvi kittio jiNamayojjoeNa nemittio vaMdemo jiNasAsaNulairaM taM nemisUrIsaraM // 4 // 24
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ bajjhabbhaMtarasavabheyatavaso samma samArAhago jo NiccaM kyasaMvaro muNivaro ruddhaasvddaaro| joggo jo sahaI tavassivirudassa'jjhappajogaTThio vaMdemo jiNasAsaNulaikaraM taM nemisUrIsaraM // 5 // ajjate sirisUrimaMtapiDhiyA savvA samArAhiyA jeNaM savihipubvayaM paDhamao mAhappabuDheikarA / jAo maMtapahAvago jiNavarANaM sAsaNe jo mahaM vaMdemo jiNasAsaNulairaM taM nemisUrIsaraM // 6 // akkhaMDeNa sabaMbhacecaraNeNaM vakkasiddho khu jo jo nANAvihajogasiddhikalio sNviggmggaannuo| AsI siddhapahAvago guruvaro titthassa rakkhAkaro vaMdemo jiNasAsaNulaikaraM taM nemisUrIsaraM // 7 // satthANaM rayaNAyareNa guruNA Aimmi aMtammi ya ggaMthANaM raiyA sukabbanivahA oya-ppasAyaliA / tehiM jo sukaItisiddhabirudo sAhiccasatthaNNuo vaMdemo jiNasAsaNulaikaraM taM nemisUrIsaraM // 8 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyariyasirinaMdaNasUri-thuI A. vijayazIlacandrasUriH jo chadasaNasatthasatthakusalo mehAviNaM aggaNI jo NaM kakkasatakkasaMhiyamaI jo kammasatthe viuu| jeNaM vAgaraNAisatthanivahA AloDiyA taM muyA pujjaM naMdaNasUrirAyasuguruM vaMde tikAlaM tihA // 1 // jo siddhaMtaviU pamANa-naya-niklevesu sImAdharo joDaNegaMtamayappavaNamaho kAuM aNalo jage / jo savvAgamapArago buhavaro, taM bhattibhAvalio pujjaM naMdaNasUrirAyasuguruM vaMde tikAlaM tihA // 2 // jo ajjhAvaNakajjasajjasumaI pIUsapANI tahA joIsattha-susippasatthaniuNo jo sabvamanlo sayA / vikkhAo sumuhuttadANaguNao jo sAsaNe, taM muyA pujjaM naMdaNasUrirAyasuguruM vaMde tikAlaM tihA // 3 // jo bAlo sisuNA samaM ca viuo pannANa majjhe gao sAmaneNa jaNeNa saddhi saralo, vacchallavArAMNihI / cANakko maNueNa vakkamahaNA jo vaTTae, taM muyA pujjaM naMdaNasUrirAyasuguruM vaMde tikAlaM tihA // 4 // 26
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo NiccaM jiNasAsaNassa paDiNIyANaM paDIyArago sAmAyArisurakkhaNaM suvihio sammaM ca jo kubbai / pavvANaM taha bArasANa na khayaM buddhiM na jo mannae pujjaM naMdaNasUrirAyasuguruM vaMde tikAlaM tihA // 5 // kAruNNAmayasiMcaNeNa sayalaM saMghe parakkaM jaNaM saMThAvei sakIyavagganivahe jo sacchacittAsayo / 'eso majjha imo paro' ii maNe no jassa taM sammaiM pujjaM naMdaNasUrirAyasuguruM vaMde tikAlaM tihA // 6 // puNNaM jassa samaggasaMghakusale bADhaM pauMjijjaI no IhA niyakittikAyakaraNe saMvaTTae jammaNe / sakkajjANa jaso gurUNa caraNe apper3a jo taM muyA pujjaM naMdaNasUrirAyasuguruM vaMde tikAlaM tihA // 7 // AsI Ayariyo tavogaNavaI nAmeNa nemI guru paTTe tassudayAbhihANasugurU gIyatthasatthaggaNI / paTTe tassa virAiyaM guruguNaM saMghassa sannAyagaM pujjaM naMdaNasUrirAyasuguruM vaMde tikAlaM tihA // 8 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyariyasirivinnANasUri-thuI A. vijayazIlacandrasUriH saMto saMtiko pasaMtakaraNo saMtosabhAvabhuo daMto dummaidukkhadaMdadalaNo nidosayAdAyago / kAruNNAmayapuNNamANasasaro jo nicchalo vacchalo so'yaM rAyau savvamaMgalakaro viNNANasUrIsare // 1 // paMDiccaM bahugaMthasatthavisayaM jeNajjiyaM kiMtu taM AsI moNajuyaM maeNa rahiyaM aMtomuhaM abbhuyaM / sArAsAravivegasaMgayamaI jo digghadiTThI gurU so'yaM rAyau savvamaMgalakaro viNNANasUrIsare // 2 // vacchallaM bhavabhIruyA sucariyaM bhattI gurUNaM tahA sissANaM ghaDaNe kaThorahiyayattaM maggagAmI mii| evaM NegaguNAlao guruvaro dhIro gabhIro ya jo so'yaM rAyau savvamaMgalako viNNANasUrIsare // 3 // 28
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyariyasirikatthUrasUri-thuI A. vijayazIlacandrasUriH jo siddhaMtamahoyahI jiNamae pAraMgao jo paraM jeNaM saMraiyA aNegavisayA gaMthA tahA pAgae / gIyatthociyasabasagguNagaNehiM jo sayA'laMkio amhANaM sugurU sayA jayau so katyUrasUrI mahaM // 1 // gaMbhIro papaIi jo guNagaNANaM sAyaro vacchalo jo NicvaM bhavabhIruyaMciyamaNo cArittaniTTho tahA / sissANaM parivAlago suhagurU ajjhAvayANaM varo amhANaM sugurU sayA jayau so katyUrasUrI mahaM // 2 // saMsuddhaM jiNadesiyaM bahuvihaM taccaM paruvei jo paMcAyAravisuddhapAlaNaparo ArAhago jo thaa| suddhANaujjhavasANagANa rasio jo sacchacitto sayA amhANaM sugurU sayA jayau so katyUrasUrI mahaM // 3 // jo nANAvaraNeNa muddiyamaI AsI sabAlattaNe taM kammaM niyativvaporusabalA jeNaM aho ! nijjiyaM / jAo pAgayapaMDiyANa nivahe sabbuccaThANaTThio amhANaM sugurU sayA jayau so katyUrasUrI mahaM // 4 // 29
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo NiccaM gurupAyasevaNarao ANAraoDaNArayaM sIsaM jassa sayA guruNa kivayA sacchattamAbhAsaI / jaM daTuM gurugoyamaM samaraI vIrassa sissaM jaNo amhANaM sugurU sayA jayau so katyUrasUrI mUhaM // 5 // jo sajjhAyarao na jassa hiyaye appA vi loesaNA siddhate'vi ya uttarAyaNage jo tivvapIIjuo / vakkhANe kusalo'Nuogacauge davANuogaNNuo amhANaM sugurU sayA jayau so katyUrasUrI mahaM // 6 // muddA jassa sayA pasannavayaNA bhavvANa bhaiMkarA vANI jassa sayA pasaMtavayaNA jIvANa aasaasgaa| kajjaM jassa saya'ssiyANa sumuNINaM seyasaMpAyagaM amhANaM suguru sayA jayau so katyUrasUrI mahaM // 7 // vikkhAo sa virAyaI tavagaNeso nemisUrIsaro sIso tassa guNAyaro samanihI vinnANasUrI varo / sIso tassa sa hou amha uvariM NiccaM kivAsiMcago amhANaM sugurU sayA jayau so katyUrasUrI mahaM // 8 // 30
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtavAgvizAradAnAM pUjyAcAryazrIvijayakastUrasUrIzvarANAM jIvanavRttam - kalyANakIrtivijayaH svanAmadhanyAnAM paramagurUNAM zAsanasamrAjAM pUjyAcAryabhagavatAM zrIvijayanemisUrIzvaraNAmaSTau pradhAnaziSyA jJAnena caritreNa tapastejasA ca aSTau diggajA iva tejasvino, guNagaNasamalaGkRtAH, sAmAnyataH sarvavidhAsvapi vidyAzAkhAsu kRtAvagAhA api vizeSato viziSTaviSayeSu kRtabhUriparizramAH pAragAmiNazcA''san / teSu hyaSTasu pradhAnaziSyeSvanyatamA Asan AcAryAH zrIvijayakastUrasUrIzvarAH / yadyapyete khalvAcAryavijayavijJAnasUrIzvarANAM ziSyA abhavan, zAsanasamrAjAM ca praziSyatayA bhuvi khyAtA Asan, tathA'pi te nirmalayA prajJayA dedIpyamAnaizca nijaiviziSTairguNaiH zAsanasamrAjAM diggajatayA vizrutAnAM ziSyANAM parSadi sthAnamalabhanta / ayaM khalu vaikramIyaH 2075 tamaH saMvatsaraH AcAryavaryazrIvijayakastUrasUrIzvarANAM dIkSAyAH zatatamaH saMvatsaraH / tatazca puNyanAmadheyAnAM teSAM dIkSAzatAbdImupalakSya tadIyaM kiJcana jIvanavRttaM yathAyathaM ca guNagaNAnatra varNayitumayamupakramaH / yadyapi nA'yaM janasteSAM jIvanakAlasya sAkSI, nA'pi ca teSAM guNagaNaiH paricitastathA'pi gurujanAnAM sakAzAt teSAM jIvanasya vividhAn prasaGgAn zrAvaM zrAvaM, tathA yatra tatra vikIrNAni teSAM jIvanavRttapatrANi yathAkathaJcit saMgRhyA'tra varNanopakramaM samArabhate / tannopAlabhyo'yaM janaH kutracit skhalan kathaJcidatizayoktiM vA kurvan /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ asti kila gUrjararAjye dhArmika-sAmAjikArthikaudyogika-kalAzikSaNAdikSetreSvagresaraM prAcInaparamparANAmAdhunikarItInAM ca samanvayasthAnarUpaM vANijyakSetre ca nitarAmagriyamaitihAsikaM cA'hamadAbAdanAma mahAnagaram / vaikramIye viMzatitame zatake mahAnagaramidamAsIt khalu jainadharmAvalambinAM mukhyaM nagaram / sahasrazo jainaparivArA atra vasanti sma / asya mahAnagarasya pratyekaM pratolikAyAM jinamandirANi, pauSadhazAlAH, upAzrayAH, jJAnazAlAH - ityAdIni dharmasthAnAnyabhavan / pratyekaM vipaNau jainazreSThinAmeva prAmukhyaM, vyApAra-vyavahAra-vANijyAni ca prAyazo jainavaNijAmeva hastagatAnyAsan / vastrodyogaH samagro'pi jainazreSThibhireva pravartyate sma / vizAlairvastravayanayantrAlayairveSTitaM mahAnagaramidaM bhAratasya 'mAncesTara' nagaramiti vizrutamAsIt / nagare pravartamAnAH sarvA api zikSaNasaMsthAH prAyazo jainazreSThinAM dAnapravAheNaiva spandamAnA Asan / rAjakIyakSetre'pi mahAnagare jainazreSThinAmeva prabhAvo darIdRzyate sma / etasyodAharaNadvayameva pazyema - 'saradAra' iti nAmnA vizrutasya zreSThino lAlabhAI-dalapatabhAI-ityasyA'bhiprAyastAdAtvikenA''GglasarvakArIyavAisaroya-padasthitenA'pi gRhyate sma, manyate sma cA'pi / evameva tadIyaputrasya kastUrabhAI-lAlabhAIityasya gADhaH samparko mahAtmagAndhi-saradArapaTela-naheru-indirAgAndhi-pramukhai rAjanetRbhiH sahA''sIt / etAdRzaijainazreSThibhizcA'tra mahAnagare prAyaH sarvatra kSetreSu nijadhanaM dAnarUpeNa pravAhya mahAnagaramidaM sundaraM ramaNIyaM ca vihitamAsIt / IdRzo'sya mahAnagarasya hRdayasthAnabhUte mANekacoka-iti sthAne saGkhyAtAH pratolikAH santi / tAsvanyatamA'sti kSetrapAlapratolikA / tasyAM pratolikAyAM zreSThizrIphattecaMda-nAnacaMda-kInakhAbavAlA - iti vizrutaM kuTumbamekaM parivasati sma / kuTumbamidaM nitAntaM jinadharmAnurAgi zramaNagaNacaraNasevi cA''sIt / kuTumbamukhyaH zreSThI zrIamIcaMdabhAI-nAmA paramazraddhAvAn zrAvaka AsIt, tatpatnI ca dharmaparAyaNA guNagaNAlaGkRtA campAbena - iti zrAvikA''sIt / tayozca dvau putrau - ratilAlaH, hiMmatalAlazca / dvAvapi saMskAravantau vidyAvantau vinayAdiguNavantau ca / / __ pUrvamapi puNyazAlinoranayordampatyoH purAkRtaM kiJcanotkRSTaM puNyamudayakAlaprAptamiva vaikrame 1957tame varSe pauSakRSNapratipadi zubhalakSaNopetaH sarvasvajanamanaAnandakArI putro janimalabhata / tasya janmasamayaM tatkAlInagrahacAraM yogAMzcA'nyAn saMvIkSya jyotiSikaiH kathitaM yad - 'bAlakasyA'sya janmakuNDalikAyAmatyuttamo grahayogo vartate, tathA janmasamayo'pyasya zreSTho'to bAlo'yaM kuladIpakastu bhaviSyatyeva jagadupakArako'pi bhaviSyati' / tasya ca bAlasya paramakAntimattvAt kAntilAla iti nAma kRtam / jyeSThabhrAtRbhyAmanyena ca svajanavargeNa lAlyamAnasya pitRbhyAM ca pAlyamAnasya kAntilAlasya zaizavamatikrAntaM, vyAvahArikazikSaNArthaM ca sa manasukhabhAI-pratolikAyAM vidyamAnAyAM jainazAlAyAM pravezitaH / yadyapi sa tatrA'kSarajJAnamanyacca paThana-lekhanAdikaM zikSitavAn, tathA'pi tacchikSaNamadhikaM prAptuM tasyotsAha nA''sIt / ataH zAlAgamane sa mandAdaro'bhavat / 32
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ itazca, gRhe paryAptaM dhArmikavAtAvaraNamAsIt, mAtA-pitroH saMskArA api dharmamayA Asan, vizeSeNa ca vayovRddhAH paramatapasvinazcA''cAryavaryAH zrIvijayasiddhisUrIzvarAH (bApajI mahArAja - iti khyAtAH) kAntilAlasya saMsArasambandhena pitRvyA Asan, utkRSTataporatA sAdhvIzrIzAntizrIzca tasya pitRSvasA''sIt / kAntilAlazca 'bhaTThInI bArI'nAmasthale vidyamAne vIravijayopAzraye sthitasya vayaHparyAyobhayavRddhasya zrIpratApavijayAkhyasya jyeSThasAdhoH samIpaM pratyahaM gatvA tadAziSo gRhNAti sma / evaM ca tAruNye paritaH saMyamavatAM sAdhUnAM saMsargAt tanmano vairAgyavAsitaM saJjAtam / pUrvajanmasvArAdhitasya viraktabhAvasya saMskArA udbuddhAH / SoDaze vayasi ca tasya sakalaH saMsArastyAjyatayA pratibhAti sma / etAvatA cA'hamadAbAdanagarasya kendrasthitAyA ratnapratolikAyAH (ratanapola) samIpe paJjarapratolikAyAM (pAMjarApola) zAsanasamrAjaH pUjyAcAryabhagavannaH zrIvijayanemisUrIzvarAH saziSyaparivArAH samAgatAH / vikramAd viMzatitame zatake suvihitayogodvahanAH sakalavidhividhAyakAH sUrimantrasamArAdhakAzca sarvaprathamA AcAryA ete jJAninaH prabhAvakA ArAdhakAzcA''san / api ca, yauvanaM vayaH, vizAlaH ziSyaparivAraH, niSkalmaSaM zIlatejaH, akhaNDaH svAdhyAyaH, niHzabdaM tapaH, hRdayaM dharmarasenA'bhiSiJcatI pravacanadhArA, saralaM dharmavyavahAraM zikSayantI pravacanazailI, vidvattAsattve'pi nirbhAro vyavahAraH, etairetAdRzaizcA'nyairbahubhirvizeSaiH saha jIrNatIrthAnAmuddhAraH, jJAnakozAnAM sthApanaM, yogyajIvebhyo dIkSAdAnaM, ziSyANAM ca jJAna-kriyAvyavahArAdyairyathAvacchikSaNaM, yAtrAsaGghapreraNaM, granthasarjanaM, prAcInasAhityaprakAzanaM, jJAtyAdikalahAnAM samAdhAnamityAdyairvaiziSTyaisteSAM yazaH sarvatra prasAraM prAptamAsIt / ahamadAbAdanagarasya janatA'pi teSAM guNaparimalena pramuditA tadguNarasapAnenollasitA cA''sIt / eSa pramoda ullAsazca kAntilAlamapyAkRSTavantau / so'pi ca gurubhagavatAM vandanArthaM sAnnidhyaprAptyarthaM, tadAzI:prApaNArthaM ca tatra gantuM pravRttaH / vairAgyasaMskAraiH plAvitAntaHkaraNasya tasya sthairyaprAptyai samucitaM sthAnamekaM prAptamiva / paJjarapratolikAyAM kAntilAlasya gamanAgamanaM vRddhiGgatam / tatrasthaiH sAdhubhiH saha tasya samparkaH paricayazcA'pi vRddhi prApat / anyAnyaiH sAdhubhiH paricayaM kurvan sa ekadA paMnyAsapravarANAM zrIvijJAnavijayagaNivarANAM samparkamavApnot / sarvathA nirmalaM nirdezaM nirdambhaM saumyaM ca vyaktitvamAsIt teSAm / kAntilAlazcA'pi nirmalaH saralaH zAntazcA''sIt / ataH prathamaparicayAdeva dvayorapi parasparaM snehaH prAdurbhUtaH / tatazca, kAntilAlaH pratyahaM tAn vandituM, taiH saha dharmacaryAM kartuM, vairAgyarasAmA'n saMlApAn zrotuM, dhArmikI zikSA grahItuM ca samAyAti sma / evaM kurvatA paricayo gADho'bhavat, manasi vairAgyaraGgo dRDho'bhavat, saMsAratyAgArthaM ca nizcalA matirabhavat / sahaiva, manasaiva taina zrIvijJAnavijayagaNivarA gurupade sthApitAstebhyo vijJaptirapi ca kRtA - 'ziSyaste'haM, zAdhi mAM tvAM prapannam' - iti / itazca, samagrAM pRthivIM jalArdI kRtvA tato nirmalA jAtAH zAradA vAridA yathA'Jjasaiva vilIyante, tathaiva zubhairyogaiH kriyAnuSThAnaiH, jJAnavardhakapravacanaizca dharmAmRtaM varSayitvA cAturmAsyaM ca samApya saparivArAH 33
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanasamrAjo bhagavanto medapATaka(mevADa)bhUmiM prati vihartuM samudyatA abhavan / krameNa ca vihRtAste / kAntilAlo'pi yathAnukUlyaM gurubhagavatAM vihAre yAtAyAtaM karoti sma / tanmanaH sarvatyAgaM kartuM, zramaNaveSaM dhartuM, gurucaraNe cA''janmopAsituM nitarAmutkaNThitaM vartate, kintu pitroH sakAzAt tadarthamanumatirlohamayacaNakacarvaNamiva durlabhA''sIt / vastutastu 'dIkSAM grahItumicchAmyaha'miti pitronivedanaM kartumapi sarvathA duHzakamAsIt / kintu dIkSArthaM hRdayagatotkaNThA'pi tathA vivRddhi prAptA yathA tAM dhArayituM sa na zaknoti sma / ata ekadA sa gRhe kamapyanuktvA palAyitaH, medapATakapradeze ca yatra gurubhagavanto virAjamAnA Asan tatra prAptaH / sAnunayaM sAnurodhaM ca gurubhagavadbhayo vijJaptiM kRtvA, dIkSAdAnArthaM cA'nukUlAn kRtvA, vaikrame 1976tame saMvati phAlgunakRSNatRtIyAdine nAvalIsTezanasamIpe godhUmagrAme tena dIkSA gRhItA / panyAsazrIvijJAnavijayagaNinAM ziSyatayA prathitasya tasya nAma - munikastUravijayaH iti sthApitam / / dIkSAdinAdevA''rabhya tena gurucaraNayorAtmA tathA samarpito yathA sa svIyAmicchAmanicchAM vA, rucimaruciM vA, anukUlatAM pratikUlatAM vA sarvathA na gaNayati sma / gurubhagavatAmicchAM rucimAnukUlyaM caiva bhagavadAjJAmiva zirasyavadhArya tadanurUpameva pravartate sma / tathaiva dIkSAgrahaNAnantaramAjIvanaM tena guroH sannidhAvevoSitaM tatsevA ca kRtA / dinamekamapi sa gurUbhagavadbhayo viyukto na jAtaH / api ca, pUjyAH zrIvijJAnavijayagaNivarA samastazrutavido buddhyA ca cANakyanibhA Asan / viSamaparisthitau hi pUjyAH zAsanasamrAjo bhagavantastaiH sahaiva parAmarza kurvanti sma / kintu, ete khalu sarvathA niHspRhAH santoSiNazcA''san / ziSyAn kartumapi teSAM spRhA nA''sIt / kastUravijayasya dIkSAyA anantaraM tainizcitaM yaditaH paraM na ko'pi ziSyatayA svIkartavyo mayA / kastUravijaya eva mama kRte paryAptaH / tameva zruta-vidyAsampannaM kartuM parizramaH kartavyo mayA / tameva zAsanamAnyaM, vidvajjanamUrdhanyaM, zrutapAragAmiNaM, lokavizrutaM ca kartuM sarvAyAsena yatitavyam' / atastaiH kastUravijayamadhyApayituM sarvavidhAH prayatnAH praarbdhaaH| itazca kastUravijayasya jJAnagrahaNakSamatA sImitA''sIt / rucistu tato'pyalpIyasyAsIt / tathA'pi gurubhagavatAM hAdikI bhAvanAmavabudhya, svIyAM sarvAmapi rucimaruciM cA'vagaNayya gurucaraNayorupavizya nirantaraM tanmArgadarzanAnusAraM zAstrAdhyayanArthaM yatnAn kartumArabdhaH / guravo'pi ca tamadhyApayituM sarvAnapi bAhyavyavahArAn tyaktvA, pralobhanAni vimucya, janasamparkAcca dUrIbhUya rAjasthAnapradezasya vividhagrAmeSu vihRtavantastatra ca vijaneSu sthAneSu sthitvA kastUravijayaM svayamadhyApitavantaH, paNDitAnAM yativaryANAM ca sakAzAt zikSA grAhitavantaH / ___ evaM ca kRte kastUravijayasya jJAnagrahaNakSamatA niSThA ca tathA vRddhiGgatA yathA sa satataM jJAnayoganirataH svAdhyAyaparAyaNazca san gacchatA kAlena parama AgamajJo gItArthazca saJjAtaH / satataM jJAnArjanaparizramaH, lokasamparkanivRttiH, pUrNajJAnaniSThA, gabhIraM vairAgyaM, niHspRhatA, niSkAmA gurusevA, gurusamarpaNabhAvazcetyAdibhiguNaiH paripUrNaH sa zrutapAragAmI vidvajjanapracchanIyazca saJjAtaH / 34
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiJca, muneH kastUravijayasya dIkSAyA saptASTavarSAnantarameva gurukRpAyAH phalatvena yathAkAlaM vividhA mumukSavaH samAgatya tatpAveM dIkSAM gRhItvA tacchiSyAH samabhavan / tatra prathama AsIt muniyazobhadravijayaH / tadanu munikumudracandravijayaH, municandrodayavijayaH, munikIrticandravijayaH, anye'pi ca nava munayastasya ziSyatvaM prAptAH / tathA ziSyANAM praziSyANAM cA'pi parivAro bahvavardhata, yeSu munizubhaGkaravijayaH, munisUryodayavijayaH, munijayacandravijayaH, muniprabodhacandravijayaH, muniajitacandravijayaH, munizIlacandravijayaH, munisomacandravijayaH - ityete mukhyAstathA teSAmapi parivAre bahavo munivarAH saJjAtAH / (atra ye ullikhitA munayaste sarve'pi muneH kastUravijayasya sakAzAdeva jJAnArjanaM kRtvA zrutavido bhUtvA AcAryapadasamalaGkRtA abhavan / ayamapi cA''lekhakastadIya eva parivAre dIkSito'sti / ) evameva bahavaH paNDitAH zrAvakA gRhasthAzcA'pi tatsakAzAdadhItya zAstravidaH saJjAtAH / atha ca, vyAkaraNa-saMskRtabhASA-sAhitya-tarka-darzanAdiSu pAraGgatA bahavaH paNDitA Asan santi ca, siddhAnta-karmasAhityAdiSvapi prabhUtAH vidvAMsaH samabhavan vidyante cA'pi, kintu saniyukti-cUrNibhASyA jainAgamAH prabhUtAni prakaraNasUtrANi - ityAdikaM bhUyiSThaM jainasAhityaM yayA bhASayA nibaddhamasti sA prAkRtabhASA'dyatve'tyalpatayA'dhIyate, vidvajjagati ca sA bhASA bhRzamupekSAspadaM saJjAtA'sti / etattathyaM manasikRtya munikastUravijayenA'nyasya sarvavidhasya sAhityasyA'dhyayanena saha prAkRtabhASAzikSaNArthaM tadAtmasAtkaraNArthaM ca kaThoraparizramaH kRtaH / etasya phalatvena samagre'pi jainasamAje vidvatsamavAye ca tasya prasiddhiH prAkRtavAg-vizAradatvena saJjAtAH / prAkRtasAhityaviSayAH sarvA api samasyA munikastUravijaya eva samAdhAsyatIti sarvatra prasiddhirjAtA / rASTrIyANAmantArASTrIyANAM ca naikeSAM viduSAM pRcchAspadaM so'bhavat / tena viracitAH prAkRtarUpamAlA-prAkRtavijJAnapAThazAlA-pAiyavinnANakahA-pramukhA granthAstu vizvavidyAlayAnAM pAThyakrameSvantarbhUtAH santo'dyatve'pi vidyArthinAM prAkRtabhASAsAhityajagati prveshdvaaraaynte| evamevA'nye'pi bahavo granthAstena viracitAH sampAditAH saMzodhitAzca prAdhAnyena prAkRtabhASAsAhityaviSayAstathA'nye'pi saMskRtAdisAhityaviSayAH, ye vidyArthinAM vidvajjanAnAM ca kRte samAnatayopakArakAH saJjAtAH / etadarthaM ca tAn tAdAtvikavidvajjanAnAmivA'dyatve'pi bhUyAMso svadezIyA vaidezikAzca vidvAMsaH prazaMsanti / etAdRzasya muneH kastUravijayasya guNavattAM, jJAnabhAjanatAM, ziSyAdiparivArasampatti, lokavizrutatAM cetyAdikAM sarvAmapi bAhyAbhyantarasamRddhimavalokya prasannaiH pUjyaiH paramagurubhiH zAsanasamrAbhirvaikrame 2001tame varSe phAlgunakRSNacaturthIdine sa AcAryapadapradAnena samalaGkRtaH / itaH paramete AcAryAH zrIvijayakastUrasUrayaH ityabhidhAH samabhavan / AcAryapadopalabdhyanantaramapi teSAM niHspRhatA'nAsaktiH sAralyaM, nirabhimAnatA, gurusamarpaNaM, jJAnArjanapravRttiH, svAdhyAyaH - ityAdayo guNAstu tathaivA'vasthitA iti tu na satyamapi tu vaizadyaM vistAraM 35
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAraM cA'pi prApya nitarAM vRddhiGgatAH / lokasamparkastu tebhya AjIvanaM naiva rocate sma / sadaiva svakArye eva magnAste janArAdhanato dUramevA'vatiSThanti sma / teSAM dve eva kArye priyatare AstAm - adhyApana svAdhyAyazca / etaddvayArthaM hi te sarvadA'pi siddhA evA'vartanta / etadatiricyA'nyasmin kArye te AnukUlya-prAtikUlyAdibhAvAn vicArayanti sma, kintu etaddvaye tu tairna kadApi kimapi vicAritam / kiJca, tainijajIvane kevalaM zAstrIyamadhyayanAdhyApanAdikameva kRtaM, prAcInasAhityAvagAhanameva vA kRtam - iti na, paramAdhunikasAhityAvagAhanamapi tathaiva rucyA, utsAhena, gabhIratayA ca kRtam / prAyazaste sarvavidhairapi samakAlInAdhunikapravAhaiH paricitA Asan, tathA prAcInArvAcInobhayavidhe'pi sAhitye sAdhikAraM parAmarza kartuM samarthAste Asan / evaMvidhAste mahAtmAna AjIvanaM gurusevAM kRtvA, gurau ca svargate sati, nijAnandanimagnAH prAyazaH sarvavidhalokavyavahArAdibhyo vimuktAH, athA'pi svAdhyAyAdhyApanAdiSu niratAH, yathAyathamupasthitAnanivAryAn lokavyavahArAn paripAlya, prAsaGgikakAryANi ca pUrNIkRtya, vayovRddhyA saha svAsthyahAniM cA'pyanubhavanto vaikrame 2032tame varSe vaizAkhakRSNacaturdazIdine hRdayAghAtaM prApya saparamAtmanAmasmaraNaM sasamAdhibhAvaM sojjAgaradazaM ca svarvAsaM prAptAH / (adyatve) ANaMdajilAsthe sojitrAgrAme teSAM svargamanaM saJjAtam / paJcabhUtamayo dehastu teSAM punaH paJcatvaM prApya vilIno jAtaH, kintu teSAmakSaramayo dehaH ziSyaparamparAsvarUpo dehazcA'dyA'pi jIvatitarAM, suciraM ca jIviSyati, jagajjanAnAM ca tadguNasampatteH smAraNaM vitaraNaM ca kariSyati - iti zam / viramAmi tAvat / 36
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ guravo sirikatyUrasUriNo A. hemapUrNAzrIH ahamadAvAdamahAnayare mANekacaukkapaese khetarapAlapolamajjhe kuTuMbamegaM parivasai-phattecaMda-nAnacaMdakInakhAbavAlA-ii / taMmi kuTuMbe amIcaMdaseTThI, campAseTThiNI - ii daMpaiNo gihe railAla-hiMmatalAla - ii bhAuNo'NaMtaraM kAMtilAlaNAmagaputtassa jammo jaao| so ya paDhamajovvaNattho ceva AyariyasirivijayaNemisUrIsara-paTTAbharaNaAyariyasirivijayavinnANasUrIsarasamIve dikkhaM gahIa / tassa ya NAmaM sirikatthUravijayo tti ThAviyaM / / mAyA-piuNo AsIsehiM, gurUNaM ca sirivinnANasUrINaM pasAeNaM katthUravijao samaggasatthaviU pAiyAbhAsAvisArao ya jAo / jaha pArasamaNissa phAseNa ceva lohaM suvaNNIhoi taheva gurukivAe appamai-vinnANo sisso nANI suapAragAmI ya havai / sirikatthUravijayassA'vi emeva gurukivAe visuddhaveraggabhAvaNAe ya saMjamajIviyaMmi gurubhattisuyabhatti-carittabhatti tti tiNhaM rayaNANaM saMgamo havIa / tesiM jIvaNaM tahA pavittaM nimmalaM ca Asi jahA tesiM samIvaM samAgayANaM jIvANaM duhAI uvasamiMsu, hiyayaM ca saMtIe suheNa pasannayAe ya bhariaM havejja / tesiM pasannayA bhAvaNAe ya uccattaNaM pAiya-sakkayabhAsAhiM pAsAiyarIIe raiesu gaMthesu paibiMbiyAI hojja / niyajoggayAe guNapattattAe gurukivAe ya puNNANaM tesiM, paramagurUNaM sirivijayaNemisUrIsarANaM AsIsAe AyariyapayappayANaM jAyaM / tehiM ca niyayanimmalacarittappahAveNa jiNasAsaNassa paMcasaTThisamahiyANaM sissANaM pasissANa ya paNAmaNaM kayaM / esA khu tesiM carittabhattI / ___ aha aNNayA pahAyasamae sUrimaMtaM javaMtANa tesiM jhANaM jhAyaMtANaM paccakkhaM samosaraNaTThiyassa bhAvajiNesarassa darisaNaM saMjAyaM / tao tesiM tArisaM ceva jiNAlayaM nimmaviuM bhAvaNA pAubbhUyA / tAhe tesiM sIseNaM AyariyasiricaMdodayasUriNA evaM bhAvaNaM nAuM taM tArisaM jhANakAle diTuM samosaraNAgAraM jiNaceiaM sirisattuMjayagirirAyamUle nimmAviaM / 37
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ taheva, sirisattuMjayatitthe paMcasayAhiajiNabiMbANa devakuliyAhiM nimmaviassa ahiNavajiNaceiassa paiTThA vi tesiM ceva nissAe saMjAyA / esA khu tersi darisaNabhattI / pAiabhAsAvisAraehiM tehiM annesiM pAiyabhAsAsikkhavaNatthaM paDhamaM pAyayarUvamAlA viraiyA / tao pAiyavinnANapADhamAlA pAiyavAgaraNAnusAreNaM nimmiA, jA savvesiM pAyayabhAsAjjhayaNakAragANaM sikkhagANaM ca ajja vi uvagAraM karei / tao pAiyabhAsAe ceva tehiM pAiyavinnANakahA, sirithaMbhaNapAsaNAhamAhappaM, siririsahadevacariyaM, siricaMdarAyacariyaM iccAiNo gaMthA viraiyA / pAiyavinnANagAhA, karuNassakadaMbago ya tti saMkalaNagaMthA nimmiyA / sakkayabhAsAe zrIcandrarAjacaritraM tahA kalikAlasavvaNNusirihemacaMdasUrIhiM viraiyassa abhihANaciMtAmaNi-NAmasaddakosassa saviveyaNaM saMpAyaNaM kayaM / evamanne vi bahuNo gaMthA viraiyA saMkaliyA saMpAiyA ya / esA khu tersi suyabhattI / ___ evaM ca ee AyariyapAyA savvaM pi niyajIvaNaM darisaNa-suya-caritta-bhattIe volittA savvahA NimmalamANasA pavittacittavittiNo ya arihaMtapayasumaraNaM kareMtA sojittAgAme samAhipuvvayaM saggagAmiNo jAyA / ajja vi tesiM samAhibhUmIe ArAhaNeNaM jaNANaM NANaggahaNasattI vuDhei pAvei / 38
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ guravo sirikatyUrasUriNo AcAryavaryaiH zrIvijayakastUrasUrIzvaraiH saMskRtabhASayA, prAkRtabhASayA, gUrjarabhASayA ca bahavo granthA racitAH, naikAni ca sampAdanAni saMzodhanAni ca kRtAni / tAbhya: keSAJcit granthAnAM paricayalezo'tra prastutaH / sahaiva tadAsvAdanArthaM kecanAM'zAH atra prakAzitAH santi / 39
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ sirivIrajiNathuI, paramagurUNaM thuI - iti dve api kRtI AcAryavaryazrIvijayakastUrasUrIzvarANAM kavitvazakti paricAyayituM pramANayituM ca paryApte / prAkRtabhASayA racitayordvayorapi stutyoH kavitvaprauDhiH kalpanAmAdhuryaM ca hRdayaGgame / 40
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ sirivIrajiNathuI aNaMtuvagArago vIrajiNIsaro (raiyAro-AyariyasirivijayakatthUrasUriNo) sukayaTTho vi jagappahu !, jamhA jaM viharase mahImajjhe / taM anuvayAraTuM, arihaMtANa hi pauttIo // 1 // tattANaM kasAehiM, vANI gosIsacaMdaNasaricchA / rehai jiNiMda ! tumhaM, jagajaMtugaNANa abhayadayA // 2 // AsavvasaMvaraM jaM, cittaM tumheccayaM jagahiyagaraM / devANuttara-saMjami-saMsayaviccheyaNasamatthaM // 3 // kevalanANassa kahaM, mahimA tava mijjae jiNiMdavara ! saMkaMto jahi logo, AyaMse paDikii viveha // 4 // bhIme mahAsamudde, majjaMtANamiha bhaviyajaMtUNaM / / nicchiddA suhakaTThA, nAvAyai tumha ANA hi // 5 // mohanariMdamahAgaya-kuMbhavidAraNakhamA hi devesa ! / tuva pAyapaumasevA, bhayavaM sIhavva chajjei // 6 // kAmagavI-ciMtAmaNi-kappataruahigapahAvasaMjutto / tuM cciya nAhemi ahaM, maNAiregaphaladAyAra ! // 7 // tahavi jagajIvasuhayara !, vihehi vihiyAyaraM pasaNNayaraM / caraNasaroe lINaM, jiNesa ! me mANasaM rattaM // 8 // itthaM vinnANasUrissa, sIsakatthUrasUriNo / mama vIrajiNe bhattI, hojjA sivasuhappayA // // 41
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramagurUNaM thuI AyariyasirivijayanemisUriNo pahAvapuNNA guNA (raiyAro-AyariyasirivijayakatthUrasUriNo) arihaMtaM NamiUNaM, sayalapaccUhabUhasamaNaparaM / thosAmi gurugurumahaM, khAyaM nemitti nAmeNaM // 1 // guNarayaNaniyarabhario, guruvArinihI tarijjar3a kahamimo / taha vi ya bhattitarIe, gaMtuM pAraM paguNao mhi // 2 // pagurusirinemisUrI, tityasamuddharaNasIlasAlI jo / tavagacchagayaNatavaNo, puNNapahAveNa saMjutto // 3 // jassa kivAdiTThIe namirA bhattA havaMti varamaiNo / sUrIsarassa tassa hi, gAyami sadbhUyaguNavisaraM // 4 // AyariyaaTThasaMpaya-dullahaguNagaNavihUsio suurii| pavayaNasArapavaNa-parI sayA jayau pAvayaNI // 5 // dhammakahaM jassa suhaM, pAyaM pAyaM vimuttabhavagaralA / bhavvA vibuhA jAyA, dhammakahI saccamevAyaM // 6 // guhiro jassa ya ghoso, camakkarai juttivijjuAjAo / parisAi varisai sai, vAighaNo'yaM buhasihisuho // 7 // diNNaM jeNa muhuttaM, biMbapaiTThAijjakamaulaM / vitahaM kattha vi nA'bhU, rehai so'yaM nimittaNNU // 8 // 42
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ bajjha-bhaMtaratavasA, subaMbhateeNa taha ya teyaMsI / puhavIvikvAyajaso, paramoyaMsI ya teNeso // // appasahAviyasaMjama-baleNa maMtAiveiNo vi pare / jeNa vimUDhA vihiyA, maMtaviucca sa tao teNa // 10 // pagarisavayaNapahAvA, saddhAvihUsiyabhattavaggANaM / sijhaMti sukajjAiM, teNAyaM vayaNasiddhivaro // 11 // vAgaraNa-nAyagaMthAi-viddANeNa pahAviyaM jeNa / sAsaNamimaM hi teNaM, kavivva sa pahAvago Neo // 12 // siddhAyala-revayagiri-varAititthesu saMghajattAo / pUyApahAvaNAhiM, vihAviyA sUriNA bahuso // 13 // saddhasuhaciMtaNaparo, maNuya-tiriya-dukkhaduriyaharaNe ya / kAruNNapuNNahiyao, karuNArasamuttio teNa // 14 // sUrIsaracakkINaM, eyArisaguNasamiddhijuttANaM / koDI vaMdaNaseNI, hojjA katthUrasUrissa // 15 // jammasayaddIdivahe, navanayaNa-gayaNa-nayaNamie (2029) varise / sirinemisUriguruNo, guNagaNagAnaM hiyaM vihiyaM // 16 // vinANasUrisIseNa, siriktthuursuurinnaa| raiyA gurubhattIe, ciraM jae imA thuI // 17 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ min" "Elai-yA nAgaura mamamamAramaanaa Ramera (tIya nizAna nAmI gaMgA zAyanasabhArapaNAcAvalIvijayamabhUrAzvarapaTTadhara gayANazrIviSayavijJAnamIbhApamAnAkAmAda prajAcAya zrIvijayakastaramarInararipAlaga candracaritram 7. (candrarAjacaritram) diyAnIvATa -mumgAra parama pUjya AcArya zrI vijaya candrodayasUrIzvarajI mahArAja sAheba mimiyamamA pAtha pUjya AcArya iiari ni azokacandrasUrIzvarajI mahArAja sAheba sanna mArgadarzana nayA AzIrvAda parama pUjya AcArya zrI vijaya mAdhacandramarIzvarajI mahArAja sAhaba saMpAdaka: pa.pU.AcArya zrI GAD | vijayazrIcandamUrijI ma.sA Parts prakAzakIragama Har pATomA meSa - 4aat zrI jivitA kastAni hAmaMdira paramaza sabhAcoka sAta-1950 cadacaritram madhyakAlInagarjarabhASAkavinA paNDitazrImohanavijayena gUrjarabhASayA 'caMdarAjAno rAsa' iti nAmnA candrarAjasya caritamAlikhitamasti / tadevA'valambya prathamaM saMskRtabhASayA padyanibaddhaM candracaritram - iti tathA tadanantaraM prAkRtabhASayA gadya-padyobhayanibaddhaM siricaMdarAyacariyaM iti ca pUjyAcAryavaryazrIvijayakastUrasRiibhaviracitam / tatra saMskRtabhASAnibaddhe carite sapta sargAH santi / vividhacchandaHsu viraciteSveteSu sargeSu Ahatya 1929 mitA: zlokAH santi prazastezca 13 zlokAH - iti 1942 mitAH zlokAH santi / mahAkAvyopame'tra carite AcAryavaryANAM kAvyaracanakSamatA spaSTatayA dRggocarIbhavati / 44
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanasamrATapUjyAcAryazrIvijayanemisUrIzvarapaTTadharapUjyAcAryazrIvijayavijJAnasUrIzvarapaTTadharaprAkRtavizAradapUjyAcAryazrIvijayakastUrasUripraNItaM candracaritram (candrarAjacaritram) prathamaH sargaH maGgalazlokAH yatkRpAlavamAsAdya, prajAH prApuH supaddhatim / tamAdyaM tIrthapaM vande, siddhidhAmagataM prabhum // 1 // phaNirAjaphaNacchatraM, pavitritajagatrayam / zrIpArzvezaM dayAsindhuM, manasA praNidadhmahe // 2 // trizalAnandanaM naumi, taM surAsurasevitam / yadIyavAksudhAcAmAd, bhavAbdhirgoSpadAyate // 3 // gautamAdyAn gaNadharAn, dezanAmRtavarSiNaH / / bhavyakai ravazItAMzUn, naumyandhatamasacchide // 4 // AbAlyabrahmaniSThaM taM, gurUNAM gurunAyakam / zrInemisUrisamrAjaM, vande kAruNyavigraham // 5 // zAntyAcAntamRdusvAntaM, bhavyasevyapadAmbujam / vande vijJAnasUrIzaM, mahAntaM sudhiyaM gurum // 6 // kundendughanasArAbhAM, kalahaMsAsanAM surIm / mUkasyA'pi vacasvitva-kAraNaM naumi zAradAm // 7 // kcA'haM mandamati'naM, kUpamaNDUkasannibhaH / kcA'sau mahAdhIH zrIcandra-strijagaccandisadyazAH // 8 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA'pi tasya caritaM, vacmi trailokyapAvanam / zreyase hi kRto yatno, nyUno'pi na vigIyate // 7 // jambUdvIpasya bharata-kSetra pUrvadigAzrayA / 'Abheti nAmnI nagarI, vidyate pUdhurandharA // 10 // Abheva sarvajagataH, sarvasaMskArabandhurA / yAmapekSya surendrasya, nagarI na garIyasI // 11 // nADalaM sA'pyalakA vApi, ratnadvIpo'thavA kutaH ? / tasyAH samatvaM labhate ?, kimandhuH sindhuvad bhuvi ? // 12 // yuktaM laGkAubdhimadhyeDagAd, yadIyasuSamA jitA / mRtirvA dUrasaMprApti-mAne mlAne satAM gatiH // 13 // tatra bhUmau sudurgAbhA, uccaiH saudhA babhAsire / aunnatyena sumeroyeM, laghimAnaM vitanvate // 14 // ratnabhAnvitahANi, zikharazreNikaitavAt / ajhaM hasantyuddantAni, divamAlokya tatra kim ? // 15 // vipaNya ApaNAyante, yasminnApaNasantatiH / ratnAkarAyate vIthI, rohaNAgati' sarvataH // 16 // vyApAriNo nRpAyante, nUpo'pIndrati sampadA / kuberanti mahebhyAzca, yasmin puravare'nizam // 17 // rathyAsu rAjamArgeSu, candanAktajalAplutiH / pArijAtataroreSA, suSamAmapyacUcurat // 18 // tatra zrIvIrasenAhvo, rAjA rAjyamapAlayat / yasya prabhAvAdarayo, muniveSamadIdharan // 19 // prasAde candrati zrImAn, pratApe mihirAyate / dAne karNAyate daNDe, pitRrAjAyate'pyasau // 20 // tasya vIramatInAmnI, devI sarvAGgasundarI / tadrUpeNa jitA nUnaM, ratirdRzyA na bhUtale // 21 // 1. 'rohaNaparvatAyate' /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ taDidvA kimu ? tArA vA ?, jyotsnA vA sA himazruteH ? / tAmAlokya janA evaM, vivadante parasparam // 22 // tayA saha mahIpAlo, rAtrindivamanAkulaH / viSayotthaM sukhaM bheje, paulomyeva purandaraH // 23 // tasya tatsukhamAlokya, surendro'pi divAnizam / prazazaMsa sudharmAsthaH, puro nAkasadAmasau // 24 // athaikadA'zvavyApArI, vAhAnAdAya tatpure / ananigamad rAja-sabhAyAM sabhyazekharaH // 25 // vizAlanayanAnazvAn, kukkuTaskandhakAMstathA / manaHpavanayorvega-jiSNUnuccaiHzravaHsamAn // 26 // yeSAM gatiM samAlokya, saMdihAno jano'bhavat / suparNaH kiM vinA pakSA-veSa yAtIti bhUtale ? // 27 // vidyutkalpA hi sahasA-'dRzyA vellanti lAghavAt / khurAghAtena zakalAn, kurvANAH parvatAnapi // 28 // tauruSkA hAMsalAH zrImatkAmbojA iva te'bhavan / anekajAtisaJjAtAn, dRSTvA rAjA tutoSa tAn // 29 // tasmai dattvA'dhikaM mUlyaM, sarvAnazvAn mahIpatiH / AtmasAtkRtavAn tajjJaH, samaye na hi sIdati // 30 // teSu vakragatiH kazci-dazcaH pamasundaraH / AsIt tatra nRpo'rthe'bhUnmahArAgo'tilubdhavat // 31 // athaikadA mahIpAla-zcaturaGgabalAnvitaH / tamevAzvaM samAruhya, mRgayAyai yayau vanam // 32 // itastataste hariNAn, zazakAn mahiSAn kirIn / palAyamAnAn jagRhu-nArakIyAnivA'ntakAH // 33 // teSu caikaM mRgaM vegAd, nazyantamavalokayan / azvArUDho'nucakrAma, satvaraM tajjighRkSayA // 34 // bahudUragato'pyenaM, nA''sasAda narezvaraH / AyuHsattve na kasyApi, ko'pi kiJcit karoti hi // 35 // (yugmam)
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa vakragatinA'zvena, bahudUramanIyata / ajAnastadgatezceSTAM, samudromimiva prabhuH // 36 // durdamena hRdevAsA-vapi ruddhakhalInakaH / pavanAtigavegena, vAjinA dUramApitaH // 37 // prayatlenA'pi tadvegaM, nRpo roddhamanIzvaraH / tRSArto'cintayad yukti-mavatArAya vAjinaH // 38 // ito vApItaTe kaJcid, vaTavRkSaM vyalokata / tatazAkhAzataizchannaM, nAnApakSininAditam // 39 // taM vIkSya nRpatizcitte, cintayAmAsa 'yadyaham / asya zAkhAmadhizritya, nIcaiH syAM tarhi me sukham // 40 // iti nizcitya sapadi, zAkhAmAlambya vAjinaH / uttatAra mahIpAlaH, so'pyazvo nibhRtaM sthitaH // 41 // taM dRSTvA nizcalaM rAjA, pazcAttApamupAgataH / aho ! ajAnatA vyarthaM, mayA dUramupasthitam // 42 // tRtIyaH sargaH (pRthvIvRttam) sphuratphaNiphaNAvalIsulalitAtapatraH sadA, mRgAGkamadhuracchavirvatanurmahomaNDitaH / vimuktivarasundarIkaranipIDanaprollasa lamajjanasuradrumo vijayatAM sa pArzvaH prabhuH // 1 // (upajAtivRttam) candreNa vAgbhirbahubodhitA'pi, guNAvalI naiva gatA pratItim / kUto'parAdho hi janasya cittaM, karotyanAsthAgrasitaM prasahya // 2 // 48
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRtAJjaliH sA'tha nRpaM jagAda, ___ 'satyaM maduktaM na punarmUSodyam / svapnekSitasvIyamRti: punarnA, jAnAti kiM tadRtamastanidraH ? // 3 // rAtrau mayA jAgaritaM, na te'bhUd, vizvAsa ityatra na kAupi tena / hAniH, prabhurvetti samastameva, jinAdhipo'sau bhuvanAvalokI // 4 // mRSA girantaH puruSAH samastaM, jagad vijAnanti mRSAmayaM hi / yadIkSaNaM pItimadoSaduSTaM pItaM sa gRhNAti padArthasArtham // 5 // kauTilyadakSAH puruSA bhavanti, nAryo na kutrA'pi kalaGkabhItyA / tathA'pyanAsthA yadi te mayi syAt, kuryAM samAdhiM kamahaM tadA'tra // 6 // evaM priyAyA vacanaM nizamya, provAca candro'pi 'vRthA kimartham / mahyaM priye ! krudhyasi niSphalaM tvaM, gAyasva saMvAdaya me na rodhaH' // 7 // svapne kathaM te'bhavadinduvaktre !, vizvAsa evaM kila narmaNokte / athA'pi cet te hRdaye'styanAsthA, jAnIhi sarvaM mama samyaguktam // 8 // zvazrUsametA kuru saukhyamaggraM, yogo manojJo yuvayorayaM hi / tvaM jAtucinmA'pyanugRhya kAntaM, saMdarzayestatkutukaM purastAt // 7 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ samIkSitaM yannizi vIramatyA, saha tvayA tatsakalaM mayA'pi / saMlakSitaM karma na te'stu manyu manmantumetaM lalane ! kSamasva' // 10 // zrutvA vacastasya guNAvalItthaM, provAca 'sarvo'yamasatpralApaH / tasmAnmayi prema vinazvaraM te, jAnAmi nA'nyAva samasti vArtA // 11 // niHsnehamevaM hasatA tvayA'haM, bebhidyamAnAntaridaM yatheSTam / jAnAmi yat te zravaNe'dya ko'pi, prAjaJjabitthaM kathamanyathoktiH // 12 // bahiH pratolyA api nAgamaM kiM, __ vRthaiva mAM dUSayasi priyA'dya ? / viSAktavAkyaM sudhayA plavitvA, jane vimugdhe mayi kiM prayujhe // 13 // (vaMzasthavRttam) kare'nvayA''baddhavivAhakaGkaNaM, nibhAlya kAntaM bhayavismayAkulA / vicintayAmAsa samastameva sA, caritrametad vimalApurodbhavam // 14 // tathA'pi na svIkRtametayA bahuM, . vidhAya mAyA paribhojya vallabham / upAgamad vIramatI guNAvalI, jagAda sarvaM ca patIritaM vacaH // 15 // "mayi prakopaM kurute tavA''tmajo, vibudhya sarvaM vimalApurodbhavam /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ udantametasya puro'khilaM tava, tRNAyate kauzalametadambike ! // 16 // vyadhatta pANigrahaNaM tadaiva sa, nRpAGgajAyA vimalApuraM gataH / mayA bhavatyai kathitaM tadaiva yat, ___ tvayA na tat satyatayopalakSitam // 17 // jagatyanekA viduSI mahIyasI, pumAMsamatyetumasau prabhurnahi / patiM svakIyaM tacchalayantyahaM svayaM, chale nimagnA duradRSTato hahA ! // 18 // chale'tiniSNairapi yaH parairnRpaH pratArito jAtu na sa striyA katham / pratAraNIyo, na hi saGgataM mayA, vyadhAyi tAvat tava saGgadoSataH // 19 // tvadIyavAkyaM na mayA punastathA, kariSyate preritayA'pi jAtucit / kayA svabharturviparItaceSTitaM, vidhIyate kopanayA'pi yoSitA // 20 // virAjatAM te sakalA kalA tato, na me'dhunA kiJcidapi prayojanam / tvayetarA bhartRmatI jananyatho na jAtu kAryA kutukekSaNotsukA // 21 // atha granthakRtprazastiH zrImahAvIraziSyo'bhUcchrIsudharmAbhidho gaNI / yadvANIsuradhunyambu-dhArA zrutidharAtale // 1 // madhumajjitamAdhvIka-mAdhurI mandayantyalam / avizrAntaM nRNAmantaH, punAtyadyA'pi bhAsurA // 2 // yugmam
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadIyapaTTahaTTAlI-krItasaMyamavaibhavaH paJcavratI zAntatandro, jagaccandro babhUvivAn // 3 // tapogacchaM mahAsvacchaM, candro jagadivAkarot / tata eva sa sarvatra, tapogaccho'tipaprathe // 4 // tatpaTTaratnAkarato, hIraH sUrirudIyivAn / akabbaramanodhvAnta-mantamatyantamAnayat // 5 // sena-devau puSpavantau, tatpaTTodayazailataH / tapogacchAmbare'bhAtA-muditau sUrinAyakau // 6 // tatpaTTamaNDano vRddhi-candro vidyAnurAgavAn / pAdacAreNa dharaNiM, papAva bhavimodakRt // 7 // tatpaTTacakranemiH zrI-nemiH sUrivaro'bhavat / kadambapramukhAneka-tIrthoddhAraparAyaNaH // 8 // tatastRtIyastatpaTTa-dharaH zAntAkRtiH paraH / samayajJo'sti vijJAna-sUrizauNDo guNAkaraH // 9 // tadIyApArakAruNya-lezaM samprApya toSabhAk / tatpaTTasarasIjAta-bhAnuH kastUrasUrirAT // 10 // idaM pavitraM zrIcandra-caritraM prANayacchubham / tad gurUNAM zayAmbhoja-dvandve sa ca samArpayat // 11 // vasvAkAzaviyannetra-mite(2008) vaikramavatsare / nemyabde vahnisaMkhyAte(3), pUrNo granthaH zaradvidhau // 12 // (vasantatilakAvRttam) jIyAd yazobalasamRddhisuzIlapadma ___ bhAnuH zubhaGkaraguNodayasiddhipUrNaH / vijJAna eSa munivallabhamunnidhAna kastUrayadvinayakairavacandra AryaH // 13 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ PWLWARYAAVARVAYAug // vijaya ktyuursuuri-virddyN|| siri caMdarAyacariyA siricaMdarAyacariyaM prAkRtabhASayA nibaddha gadya-padyamaye'smin caritre candrarAjasya vistRtA kathA cartuSUddezeSvAlikhitA'sti pUjyAcAryaiH zrIvijayakastUrasUrIzvaraiH / atrA'pi bhASAlAlityaM, varNanakramaH prAsAdikI zailI-ityAdyA kAvyaguNAH prativAkyaM dRSTipathamavataranti hRdayaM cA''hlAdayanti /
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyariyavijayakatthUrasUriviraiyaM siricaMdarAyacariyaM maMgalAyaraNaM paDhamo puDhavInAho, jo AsI titthanAyago paDhamo / taM jiNayaMdaM vaMde, nAhisuyaM sUrasarisAhaM // 1 // nimmalayara-kaMti-sihA-bhUsiyasirayaM usahajiNaMdassa / jAo pommadahAo, siMdhunaIe pavAho ki? // 2 // sahiUNa chuhaM laddhaM, kevalanANaM samappiyaM jeNa / niyamAUe loe, so jaNaNIvacchalo jayau // 3 // jAsa ya vaMsAharaNA, esariyajuyA subhogiNo bhUvA / nANaM lahiUNA''yaM-saghare sivavaravahuM variA // 4 // balle ikkhurasAsI, pAraNage so vi ceva saMjAo / mahuro ikkhuraso so, kuNeu bhadaM subhattANaM // 5 // bArasaaMgadharo jo, suttatthANaM parUvago niccaM / jaMgamanANasamudaM, namemi taM puMDarIgagaNiM // 6 // bhaviyANa iTThadAiNi !, maNagayatamaharaNi ! sArae ! taM ca / sIlAyArakahAe, vattussa mamA''NaNe vasasu // 7 // guNarayaNaniyarabhario, guruvArinihI tarijjai kahamimo / jassuvayAro'NaMto, taM gurupAyaM namasAmi // 8 // pagurusirinemisUriM, titthasamuddharaNatapparaM niccaM / tavagacchagayaNatavaNaM, pahAvasohaMtasUrivaraM // 9 // namiUNa taha ya saguruM, vacchallanihiM pasaMtamuttidharaM / vinnANasUrirAyaM, jhAiya haM saparabohaTuM // 10 // sIlarayaNaramaNijjaM, raemi caMdanivaissa saccariyaM / jaM savaNuttaMsaM sai, siyA niuNadhammasupavittaM // 11 // eyakahArasapurao, vibuhANa suhAraso muhA hoi / taM kavivayaNavilAsaM, suNeha bhaviyA kahArasigA // 12 // mahuro kahApabaMdho, vayaNavilAso kahAgaro ya buho / jaiyA soyA viyaddho, taiyA appei mahurattaM // 13 // aha paDhamo uddeso atthi valayAgArAsaMkhijjadIvasamuddaveDhio lakkhajoyaNavicchiNNo jaMbUrukkhaparimaMDio jaMbUdIvo nAma dIvo / tattha chakkhaMDasohiyaaTTamIsomasarisapayAsagaM bharahakhittaM sayalakhittasiromaNibhAvaM bhyi| jao tattha titthAhirAyasirisiddhAyalamahAtitthaM pavittayamaM sohai / jattha patteyacauddasasahassasariyAparivAraparivariAo gaMgAsiMdhUo duNNi varanaIo saMti / jaMmi saDDhapaNavIsA''riadesA saMti, sesA ya savve aNAriadesA viNNeyavvA / bharahakhittassa majjhakhaMDe ramaNIyayamapuvvadeso atthi, jahiM jiNIsarA kevalanANaM laheire / tammi aNegavisayasamAgayA'hilavatthuparipuNNA aivisAlA AbhApurI nAma nayarI Asi / laMkA alagA ya purI tIe nayarIe sohaM daTThaNaM lajjaMtIo viva dUraM gyaao| tIe nayarIe niyarUvanijjiyadeviMdo dariyasattuniddalaNo verivaggajayaNavIro vIraseNo nAma narIsaro nIIe rajjaM pasAsei / jao - 54
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ duTThassa daMDo duaNassa pUyA, naeNa kosassa ya saMpavuDDI / apakkhavAo rivudesarakkhA, paMceva jAgA kahiyA nivANaM // tassa sayalaMteurapahANA visAlakulasamuppaNNA visAlanayaNA niyarUvasohuvahasiyatiyasaMgaNA vIramaI nAma pahANadevI asthi / tIe saha visayasokkhaM aNuhavamANassa rajjadhurAdharaNadhavalassa suhiyassa tassa kAlo aikammai / aha aNNayA saMgahiyaturaMgarayaNA kei turaMgavAvAriNo tIe nayarIe bAhiM kayAvAsA saMThiA / te turaMgamA siMdhu-vaNAu-kaMboya-valhiga-turukka-haMsappamuhavivihadesuppaNNA vijjuvilAsA jiyavAuvegA diDhakAyA tikkhakhuraghAyapakaMpiyabhUyalA saMti / viNNAyaturaMgAgamaNasarUva-nariMdeNa te turaMgavAvAriNo AhaviA, sallakkhaNaMkiyadehe ya te turaMgame daTThaNa muhamaggiyaM dhaNaM tANaM viyariUNa savve turaMgamA gahiA / egayA rAyA visiTThAgAraM egaM AsarayaNaM nirikkhiUNaM pasaNNamaNo aNNAyavivarIyagaIM taM ArohiUNa seNAsahio migayAnimittaM vaNammi go| tattha vivihasAvayagaNAiNNe kANaNe naravaI dhammarahio parappANavavarovaNavasaNo saMtatacAriNo tiNajala-saMtosavihiyavittiNo migasasaga-varAha-saMvarAipANigaNe vittAsei / AsArohA vi rukkhesu rukkhesu bhamiUNa paramAhammiyA nArage viya te pANigaNe bahuM tAseire / vuttaM ca - haMtUNa parappANe, appANaM jo karei sappANaM / appANaM divasANaM, kaeNa NAsei appANaM // dukkhassa uvviyaMto, haMtUNa paraM karei paDiyAraM / pAvihii puNo dukkhaM, bahuyayaraM tannimitteNa // tAo jUhAo kahaM pi ego hariNo palAiuM laggo / palAyamANaM taM daTThaNa migayAbhirao naravaI tassa piTThammi niyaturaMgamaM perei / so vi migo jiyapavaNavego dhAvamANo pavaMto khaNaMtareNa adaMsaNaM ptto| 'puDhAusaM pANi na ko vi pahariuM tarei' / migaM pahariuM icchamANo so nariMdo migANusArI gacchaMto gayabahupahaM pi na jANei / nivANugAmiNo hayArohA tuvaraMtA vi taM naridaM apecchaMtA aNusariya-haya-payamaggA raNNamajjhammi aNugacchitthA / vaMkagaituraMgamayANato nivo jaha jaha vaggaM Agarisei, taha taha so turaMgamo samuddataraMgarAsivva ucchalaMto cittagaI jAo / so Aso kattha vi ThANe na saMThio, kiMtu appeNa kAleNa bahuM bhUmi ullaMghitthA / nivo accaMtavAulo kiM kAyavvaM tti mUDhamaNo turagAvaharijjamANo tAva vaccei jAva aggao egaM surahisaroyavirAiyaM vAviM tIe ya uvakaMThaM dIhajaDAmaNDalamaNDiyaM sAhappasAhAgahaNaM vaDarukkhaM pAsei, pAsittA ciMtei - 'jai eyaM turaMgAhamaM mottUNaM kahaM vi eyaM vaDarukkhasAhaM AsAemi tayA sohaNaM' / evaM ciMtamANassa so vaDarukkho samIvaM smaago| jayA naravaI vaDasAhaM ghettuM hatthAo vaggaM siDhilei tayA siDhiliyavaggo vaMkagaituraMgamo khalaMtagaI tattha cciya Thio / tayANiM jAyavimhao patthivo viyArei - ayaM turaMgamo vivarIyasikkhio atthi tti NaccA tammi pasaNNacitto sNjaao| aNNAyaturaMgamaigaI haM muhA vaggAgarisaNaparissamaM kuNitthA, na imassa doso / tao kivApUriamANaso 55
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAo turaMgAo oyariUNa vaDatarucchAyAe taM baMdhittA jalapANAya vAvImajjhammi uttarei / bhUvaI tattha jahicchaM jalapANeNa vigayatiso vihiyamajjaNakirio jalakIlaM nivvattei mayaraMdarasaM ca pivai / tatto bAhiraM niggacchittA avarANi vatthAI parihei / tao samAhiyacitto satthIbhUo vAvIsohAnirikkhaNatalliccho mahIvaI rahatthiaM egaM visAlajAligaM dekkhai, tattha ya airamaNijjasovANaseNi viloiUNa hiTuM oyarei / aha asisahejjo sAhasio so nivaI sovANamaggeNa oyaraMto koUhalarao pAyAlamajjhammi agge gacchaMto egaM mahAraNNaM pAsitthA / jao - ujjamo sAhasaM dhijjaM, balaM buddhi-parakkamA / ___ cha ee jahi vijjaMte, tahiM devo vi saMkae // sattasaho nibbhayacitto tattha vaccaMto kIe vi bAligAe karuNasaragabbhiyaM ruiyaM soccA jAyavimhao viArei - aho ! eyammi pAyAlavivare kANaNaM kuo ? nijjaNe ya imammi raNNammi dINANaNabAlA karuNasaraM kahaM roei ? asaMbhavaNijjaM evaM ti ciMtamANo jamajIhAsarisaM karavAlaM karammi dharaMto paruvayAraparo tassaddANusArI purao gacchaMto so muddiyanayaNajugaM paumAsaNAsINaM javamAlAkaliyakaraM vivihapupphadhUvovayArakaliyaM kamavi jogiM pAsei, tassa ya purao kosarahiyAsi payaMDajAlAjaliyaggikuMDaM ca pAsittA jANiyaparamaTTho vivegavigalaM taM NaccA tassovariM nariMdo bhisaM kuppai / puNo ya tAvasassa agge niviDabaMdhanibaddhaM aMsukilinnayaNaM ruyaMtiM egaM bAlaM evaM vayaMti suNei - 'AbhApurIsa ! saraNAgayavacchala ! saraNarahiyaM dINaM maM rakkha rakkha, aNNahA eso niddao jogI me imammi aggikuMDammi pakkhivihii' / itthaM suNiya jAyANukaMpo niyanAmasavaNasaMjAyaacchero nariMdo paccakkhIbhUya nettasaNNAe bAlaM saMkeiUNa niyalAhaveNa ya jogi-samIvatthiaM khaggaM puvvaM ghettUNaM taM vaei - re nigghiNa ! niddaya ! niTTharamANasa ! pAvaraya ! hINamai ! tuM mai vijjamANe imAe bAlAe kahaM baliM kAhisi ? sigdhaM muMca muMca imaM maNoharaM bAlaM, juddhAya vA sajjIbhava, ahuNA tumaM na muMcissaM / evaM naravaivayaNaM nisamiUNa jhANaM caittA niyataNuttANaparo sa jogI palAiUNa vaNammi naTTho / nariMdo tassa piTThammi na gao, tassa ya vijjAsAhaNasayalasAmaggi giNhitthA / satteNa deva-dANava-kheyarA kUrapasuNo vi vasIhavaMti / jao - vikkamaMciyabhUvANaM, seNA sohAikAraNaM / kevalaM sattamukkiTuM, jagarakkhAvihAyagaM // tao bhUvaI taM bAlaM baMdhaNarahiyaM kAUNaM sAyaraM pucchei - niruvamalAyaNNasAliNi ! bAle ! tumaM eyassa tAksAhamassa pAse kahaM paDiyA? AbhApurIrAyA tava piyayamo kahaM saMjAo? kAsa nivaiNo taNayA si? tti ahuNA tuM nibbhayA samANI sutthattaNaM dharia sayalavuttaMtaM mama niveisu / tao sA bAlA taM ciya AbhApurIvihuM niyabhattAraM naccA lajjAnamiramuhI vaei / vuttaM ca - asaMtosI dio naTTho, saMtosI ya mahIvaI / salajjA gaNigA naTThA, nillajjA ya kulaMgaNA //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ naresa ! AbhApurIe paNavIsajoyaNaMte accaMtamaNoharA paumapurI vijjai / tattha sUra-vIrapurisasirasiromaNI paumaseharo mahIvaI / tassa ya sArayasasivayaNA sArayAsarisamaisAliNI rairUvA nAma mahAdevI asthi / tIe kukkhisaMbhavaM caMdAvaI nAma maM jANesu / nAyajiNadhammatattaM aIyabAlabhAvaM kAmijaNamaNaharaM jovvaNavayArUDhaM maM nirikkhiUNaM mama jaNago aNurUvaM varacitaM kAsI / jao bhaNiyaM - nippaMkasuvannasamujjalA vi suisIlasorabhajuyA vi / keyaiphaDasavva suyA, parovayArAya nimmaviyA // kulaM ca sIlaM ca saNAhayA ya, vijjA ya vittaM ca deho vayaM ca / vare guNA satta viloaNijjA, ao paraM bhaggavasA hi kannA // kannatti jAyA mahaI hi ciMtA, kAsa ppadeya tti mahAviyakko / diNNA suhaM jAhii vA na vA, kannApiuttaM khalu kaTThadAiM // jammaMtIe sogo, vaDDhaMtIe ya vaDDae ciMtA / / pariNIAe daMDo, juvaipiA dukkhio niccaM // eyammi samae ko vi nemittio rAyasahAmajjhammi samAgao / raNNo ciMtAkAraNaM niyanANeNa naccA rAyANaM kahei - 'rAya ! ciMtaM mA kuNasu, tava kaNNAe guNarayaNarayaNAgaro AbhApurInarIsaro bhattA hohI' / evaM nemittiyavayaNasuhArasapANeNa harisabhariyamANasA mAyapiyarA vasaNa-bhUsaNa-dhaNehiM nemittiyaM sakkAriUNaM visajjei / ahaM pi piyanAmaM soccA dhariyaromaMcakaMcugA vayaNAiregANaMdaM pattA / aha aNNayA sahIjaNaparivariyA ahaM jalakelinimittaM sariyAtIre gacchitthA / tattha thieNa tAvasAhameNa eeNa iMdajAliyavijjAe tahA haM vippayAriA, jahA ta viNA haM na kaMci pAsitthA / majjha sahINaM diTThibaMdhaM viheUNa maM ca avaharia ettha AgaMtUNa pukkhariNIe jAlimA-maggeNa avayArittA eso eyammi vaNammi ANesI / rAya ! dukkhasAgaramaggAe majjha sahejjasamae ettha samAgaMtUNa imAo mahAvasaNAo tuM maM muMcitthA / guNarayaNajalanihi ! maNohara ! tumha guNe kahiuM na pAremi, ahavA niyapiyArakkhaNakae jaM kiMpi vihijjai tattha uvayAro kahaM maNNijjai ? sa-piyApAlaNaM piyassa dhammo cciya / jao - bAlattaNammi jaNao, juvvaNapattAi hoi bhattAro / vuDDhattaNeNa puttA, sacchaMdattaM na nArINaM // ___ jai ahaM atthiNI hotI tayA tava kittiM gAejjA, jasapaDahaM ca vAejjA / iyANi erisAyAraviseseNa bhavaMtaM pANappiyaM jANAmi / jao - AyAro kulamakkhei, desamakkhei bhAsaNaM / saMbhamo nehamakkhei, dehamakkhei bhoyaNaM //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ eyammi duraMtadukkhammi avaro ko sahejjaM kAuM samAgacchejjA? evaM tIe vayaNaM soccA vIraseNa narIsaro taM pasaMsia sammANaM ca kAUNaM maNohAriNiM taM bAlaM purao kiccA vaNaM aikkamittA taM ciya sovANapaMti ArohiUNa jAligAduvAreNa vAvImajjhe samAgao / puNo vi tattha majjaNaM kariUNa vAvIe bAhiraM niggao / tayA niyapiTThANusAriNI savvaseNigA tattha samAgayA / vihiyanariMdadaMsaNA laddhajIviyA viva savve bhUminayasirA niveyaMti - sAmi ! suhaDabuMdaM caiUNa sAvayagaNAiNNe imammi ghoravaNammi hariNanimittaM egAgiNo niggamaNaM na juttaM, tumhArisA narasiromauDA purisA jatteNa rakkhaNijjA, purisuttamA paipayaM na lahijjati / cauttho uddeso aho ! tiriabhAve me, solasavarisA gayA / suhaM na pAviaM kiMci, ehigaM pAraloiaM // kattha guNAvaNI bhajjA ?, kattha me suhasaMpayA ? / kattha sayaNasaMgo me ? kattha rajjasuhaM mama ? // savvaM me vihalaM jAyaM, asuhakammajogao / veriNI hi vimAyA me, khago haM jIha nimmio // saMsArammi savve jIvA kila niyatthasAhaNaparA saMti, ao ccia nissAro imo gaNijjai / taha ya ime naDA dukkammavivAgajaNiyakukkuDasarUvaM maM ghettUMNaM aNegavisaesu bhamiA, taha vi mama pAvakammANa pajjaMto na Agao / maNuattaNaM caiUNaM ahaM ukkaraDammi bhamiro kukkuDo sNjaao| bahusamae aIe maNUsattaNasaMpattIe ahuNA kA AsA ? mae samIvavaTTiNIe niyabhajjAe samANAe rAidivasAI kahaM jAviyavvAiM? daMsaNaM DahaNaM ca kahaM sahijjai ? mama ramma imaM jovvaNaM niSphalaM gayaM / mama aciMtaNIadukkhavattAe alaM / kevalaM dukkhabhAyaNaM jIviyavvaM muhA maNNemi / saMpattakukkuDabhAvAo maraNaM varaM, tamhA ahuNA eyammi kuMDammi jhaMpApAyaM dAUNaM kallANaM kuNemi / asAre iha saMsAre, kAsa ko vi na vijjai / niyakammANusAreNa, savve jIvA milaMti hi // kAsa mAyA, kAsa piyA, kAsa bhajjA, kAsa nayarI ? ee asAsayA bhAvA na kAsai sAsayA havaMti, ao eesuM moho na kaayvvo| ee amheccayA kayA vi na huvire, ao eesuM mamattaNaM caiyavvaM / savve saMbaMdhiNo niyaniyakajjasAhaNatallicchA saMti / vuttaM ca -
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ ego haM natthi me koI, nA'hamannassa kassai / evaM adINamaNaso, appANamaNusAsai // ego me sAsao appA, nANadaMsaNasaMjuo / sesA me bAhirA bhAvA, savve saMjogalakkhaNA // saMjogamUlA jIveNa, pattA dukkhaparaMparA / tamhA saMjogasaMbaMdhaM, savvaM tiviheNa vosiriaM // evaM viyAraMto jugAinAhaM ca jhAyaMto bhavavirattacitto so pemalAlacchIkarAo sahasA uDDeUNa kuMDammi jhaMpaM payacchei / pemalAlacchI tassa sAhasaM pAsiUNaM saMbhaMtamANasA vaei - pakkhirAya ! tumae eyaM kiM vihiyaM ? ahaM sivamAlAe kiM uttaraM dAhaM ? mAyapiUNaM pi kiM kahissAmi ? thevadivasasaMbaMdhammi tae dINavayaNaM saraNavirahiyaM maM caiUNaM eyaM kiM kayaM ? ahavA maIasiNehaparikkhAnimittaM tumae imaM sAhasaM jai vihiaM siyA, taiyA 'jArisI tuva gaI tArisI mama atthu'tti ciMtiUNa sA vi kAsai akahiUNa tannehapAsanibaddhA taggahaNamiseNa kuMDammi nivaDei / taM daTThaNaM savvattha hAhAkAro saMjAo / pemalAlacchI akamhA taM ghettUM ujjayA hotthA / taiyA vimAUe nibaddho davarago jo juNNattaNaM uvAgao so daivvajogeNa takkarammi samAgao tuTTio ya / tayANi so kukkuDattaNaM jahittA divvarUvadharo caMdarAo payaDIhUo / taM daTTaNaM savve vimhayaM pAveire / taiyA takkhaNeNa sAsaNAhiTThAigA devI samecca te duNNi bAhiraM uddhariUNa kuMDataDammi muMcei / aha pemalAlacchI laddhasatthA niyaM bhattAraM pekkhiUNa accaMtaharisaM uvAgayA / vimhayajaNago eso vuttaMto khaNametteNa savvahiM pasario / tahiM titthanivAsiNo sammaddiTThidevA tANaM uvariM puSphapuTuiM caMdaNacchaMTe a viheire / titthappahAvo savvAsu disAsuM vitthario / jalaM sUriakuMDassa, pAvakammasasohagaM / pasiddhI ia savvattha, jAyA saddhAvivaDaNA // sUriakuMDavAripharisaNAo caMdarAeNa maNUsattaNaM laddhaM ti savvehiM viyANiaM / aha pemalAlacchI lajjaM dharaMtI caMdarAyaM bhaNei - sAmi ! eyammi kuMDammi siNANaM viheUNa siriusahasAmissa vaMdaNaM accaNaM ca samAyaresu, eyassa girirAyassa pahAveNa tumha savve maNorahA siddhA saMjAyA / aho ! assa titthassa ArAhaNaM akkhayaphaladAyagaM / iha siddhA aNege hi, sijjhissaMti ya sAhavo / maNNaMti sAsayaM titthaM, imaM muttipayaM buhA // sammattakapparukkhaM, siMcasu bhAveNa bhattirasajalao / pallavio so hojjA, tumha hi viraiphalalAhagaro //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ aha vihiyamajjaNA te duNNi daMpaIu accuttama-davvehi siriusahajiNIsaraM accNti| jiNavayaNaThavianayaNA te bhAvapUaM viheire / tao so caMdarAo puMDarIyagirirAyaM vaMdamANo vaei - jaM kiMci nAmatitthaM, sagge pAyAli mANuse loe / taM savvameva diTuM, puMDarie vaMdie saMte // 32 // kevalanANuppattI, nivvANaM Asi jattha sAhUNaM / puMDarie vaMdittA, savve te vaMdiyA tattha // 33 // aTThAvaya-saMmee, pAvA-caMpAi ujjita-nage ya / vaMdittA puNNaphalaM, sayaguNaM taM pi puMDarIe // 34 // evaM girivaraM vaMdiUNa jugAipahuM thuNei - he jiNarAya ! paramatiloganAha ! aNuttarapuNNasaMbhAra ! khINarAgadosamoha ! aciMtaciMtAmaNi ! bhayavaM ! paDhamatitthayaro sayA tumaM jayasu / bhuvaNattayapaDipAlaga! samasuhArasasasahara ! bhaviyajaNamaNavaMchiya-samappaNA'bhiNavasurataru ! sayalasurAsurapuraMdaraseviyapayapaMkaya ! aparimiyaguNarayaNarayaNAgara ! thAvarajaMgamajagajjaMtujAyapavaTTiyANa ! pANisamudAyapAvakammamahIdharabheyaNavairasarisa ! savvabhAvANubhavarasa-sAyara ! kevalanANadivAgara ! pahU ! he devAhideva ! nANarayaNasamudda! tuva purao avaradevA chillarajalasarisA, hari-hara-bamhapamuhA ya devA khajjoyasaricchA saMti / he deva ! jalahibhAyaNe asiyagirisarisaM kajjalaM, surataruvarasAhAe lehaNi, puDhavIpattaM ca kAUNaM jai sArayAdevI savvakAlaM lihai taha vi tuva guNANaM pAraM na pAvei / jiNiMda ! sivagirivaraguhAe vasaMto tuM paMcANaNasariccho si / tuva caraNakamalasevAhevAgA accuyadeviMdAiNo kiMkarA saMti / jaha gaMdhahatthigaMdhametteNa aNNe gayA mayarahiyA huMti taha aNaMtaguNasamuddassa tumha purao aNNe devA vimayA huveire / apuvvo tuM garulo si, jao tumhatto kammavisaharA bhayaM pAviUNaM dUrao palAyaMti / je bhavvajIvA tumaM namasaMti te avaradevANaM purao kayA vi hi niyasiraM na namAveire / jao kappatarucchAhiM caiUNaM kaTailladumaM ko sevejjA ? tumhArAhaNameheNa, siMcie bhavvabhUyale / bhavadAvAnalo saMti, uvei pANitAvago // guNarayaNarohaNagirI, parisahauvasaggasahaNadharaNI ya / kammahariNAri-saraho, aNaMtadhammo tumaM jayasu // deva ! te hujja sevA me, tAva sokkhavidhAiNI / jAva hi savvakammehiM, vimutto na bhavAmi haM // bhAva cciya paramattho, bhAvo dhammassa sAhago bhaNio / sammattassa vi bIaM, bhAva ccia biti jagaguruNo // 60
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM suhAsarisaM caMdarAyakevalidesaNaM nisamittA bahavo bhavvajIvA vayaniyamaggahaNeNa niyajIviaM sahalIkuNeire / tao jaMgamatitthasarUvo siricaMdakevalI puDhaviM pavittayaMto bAla-majjhimuttamAipANiNo jahArihaM uvadisaMto kaiha agammA'goarabhAve payAsaMto kameNa viharaMto siddhAyalatitthakkhittaM smaago| 'jaM imaM pavittatitthaM purA vi tassa narattaNalAhammi paramuvayArakAraNaM hotthA, puNo vi nANeNa viNNAyaM - jaM evaM titthaM pajjaMtammi mama siddhapayadAyagaM bhavissai, iha aNaMtANaMtamuNivarA siddhipayaM pattA, assa girirAyassa sumaraNametteNa pANINaM savvakammaviNAso jAyai'tti viyANaMto so tammi ceva mahAtitthammi mAsigiM saMlehaNaM kAsI / so caMdarAyamahArisI egaM varisasahassaM pavvajjApajjAyaM pAliUNa varisANaM tIsasahassAI savvAusaM bhottUNaM pajjate joganirohaM kAUNaM cauddasame ajogiguNaTThANammi paMcahassakkharuccArasamayappamANaM ThAUNaM taiyA veyaNijjA-''usa-nAma-gottANaM cauNhaM aghAikammANaM pi savvahA khayaM kiccA aNaMtavIria-akheyattaNA'iMdiyattaNa'kkhayattaNaM ca labhrUNaM ikkasamayametteNa uDDagamaNaM kAUNaM siddhipayaM pAvitthA / savvaTThasiddhavimANassa uvari duvAlasahiM joyaNehiM gaehiM uttANacchattasaMThANasaMThiyA IsipabbhAranAmA puDhavI vaTTei, sA paNayAlIsalakkhajoyaNAyAmavittharA pariraeNa ya sAhigatiguNA vijji| tIe uvariM joyaNe loyaMto atthi, tattha joyaNassa uvarimo jo koso tassa kosassa chaTThabhAe siddhANaM ogAhaNA jIvapaesanippasaMThANA havei, tattha jAijarAmaraNavippamukko aveyakammakalaMko paNaTThavAbAho kevalanANadaMsaNo niruvamasuhasaMgao savvahA kayakicco sAi-apajjavasio akkhayANaMdasarUvo so jAo / vuttaM ca - aloe paDihayA siddhA, loyagge ya paiTThiyA / ihaM budi caittANa, tattha gaMtUNa sijjhai // IsiM pabbhArAe, sIyAe joyaNammi ya logaMto / bArasahi joyaNehiM, siddhI savvaTThasiddhAo // siddhasilAsarUvaM - nimmala-dagarayavaNNA, tusAra-gokhIra-hArasarivaNNA / uttANaya-chattayasaMThiyA u bhaNiyA jiNavarehiM // bahumajjhadesabhAge, adveva joyaNAi~ bAhallaM / carimaMtesu ya taNuI, aMgula-saMkhijjaI bhAgaM // IsIpabbhArAe, uvari khalu joyaNassa jo koso / kosassa ya chabbhAge, siddhANogAhaNA bhaNiyA // aha sumai-sivakumArasAhavo guNAvalI-pemalAlacchI-sAhuNIo vi ya kameNa aTThakammAiM khaviUNa siddhipayaM pattA / sivamAlApamuhaajjAparivAro savvaTThasiddhavimANaM gacchitthA, tao cavittA mahAvidehammi 61
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ maNuattaNeNa uvvajjiUNa savvAo tAo siddhisuhaM pAveire / evaM sIlarayaNappahAveNa jaha eesi erisI iTThasiddhI saMjAyA, taha he bhaviyA ! caMdarAya vva aNNo vi jo baMbhavayaM pAlejjA so muttisuhaM pAvei / jo navahiM baMbhaceraguttIhiM visuddhasIlo vimala-girivaraM pharisei so caMdanaravai vva paramasaMtasuhArasAsAyaNaparo havai / caMdassa payaDabhAvo sattuvaho ya gamaNaM ca AbhAe / saMjamagahaNaM sivapaya-lAho kahiyA cautthammi // * * * pasatthIevaM nimmalasIlo-variM carittaM hi caMdarAyassa / soccA tahA susIle, jatto bhavieNa kAyavvo // 1 // evaM caMdanivaiNo, nimmalavaraguNagaNe hi gAittA / bhavvANa sIlarayaNe, mae susikkhA varA diNNA // 2 // evaM cariyaM soccA, uvahasiyavvaM na keNa vibuheNa / iha jAyA jA khalaNA, buhasiTThA taM visohaMtu // 3 // ettha na payalAlittaM, uttamakavisArisI na payarayaNA / maMdamaibohaNaTuM, taha vi mama ujjamo sahalo // 4 // soA bhavai pavitto, jaiyA guNagANao supurisANaM / taiyA tassa paNeA, kahaM na hojjA pavittayamo? // 5 // siriseNasUrirAo saparasamayarayaNarAsipArINo / AsI jiNavarasAsaNa-pahAvago tavagaNAhivaI // 6 // ujjhAyakittivijao, saMjAo tassa paMDio siiso| tassa sirimANavijao, sIso kaiseharo jAo // 7 // sIso urUvavijao, saMbhUo tassa naannlddhijuo| tassa vi sIsappavaro, mohaNavijao buho jAo // 8 // teNa vibuheNa rammo, rAso siricaMdarAyanivaissa / bhaviyahiyaya-moagaro, laliyapayAlaMkio raio // 9 // sirithaMbhatitthanayare, raiyaM rasANusAricariyamimaM / / thaMbhaNapAsakivAe, AsasisUraM jae jayau // 10 // siriNemisUrirAyaM, paguruM paNamAmi ghorabaMbhavayaM / poDhappahAravakaliyaM, tavagacchagayaNasahassakaraM // 11 // pAriti gaMtharayaNe, jassa pasAeNa mArisA maMdA / samayaNNuM gururAyaM, namimo sirisUrivinnANaM // 12 // sIseNa tassa raiyaM, naravaisiricaMdarAyacariyamimaM / katthUrAyarieNaM, varase bhuahattha-nahanette (2022) // 13 // ia tavAgacchAhivai-sirikayaMbappamuhANega-titthoddhAraga-sAsaNappahAvaga-AbAlabaMbhayAri-sUrIsarasehara-Ayariya-vijayanemisUrIsara-paTTAlaMkAra-samayaNNu-vacchallavArihi-AyariavijayaviNNANasUrIsara-paTTadhara-siddhaMtamahodahi-pAiabhAsAvisArayAyariavijayakatthUrasUriNA viraie-pAiasiricaMdarAyacarie caMdarAyapayaDaNa-vIramaIvaha-AbhApuri ppayANa-saMjamaggahaNa-mattipayagamaNasarUvo cautthoddeso samatto samattaM ca siricaMdarAyacariyaM //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI prAkRta vijJAna pAThamAlA vicaviSayAvara sImAvANIvijaya vijayAbasUrIza-pApa-vijaya bilIvAti hiracandramAI rAmacandramA merI yasarakhArI. prAkRtavijJAnapAThamAlA prAkRtabhASAzikSaNArthaM pravezadvArasvarUpeyaM pAThamAlA AcAryavaryazrIvijayakastUrasUrIzvaraiH svIyadIkSAtaH SaSThe varSe eva viracitA''sIt / asyAM khalu saGkepeNa prAkRtabhASAvyAkaraNaniyamAH, tadutsargApavAdAH, zabdadhAtvAdInAM rUpANi, bhASAjJAnadRDhIkaraNArthaM cobhayabhASAnibaddhAni vAkyAni - ityetat sarvaM vidyArthinAmupayogi sAmagyaM pradattamasti / etatpaThanAnantaraM hi prAkRtabhASAvyAkaraNaM saralatayA'vagAhituM zakyam / eSA ca pAThamAlA bhAratasya vividheSu vizva-vidyAlayeSu prAkRtabhASAzikSaNAlayeSu ca pAThyapustakatvenA'dhikRtA satI vidyArthibhyaH pAThyate /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyariyasirivijayakatthUrasUrisaMggahiyA / pAiyavinnANagAhA nA chataparga tathA vAsI zrI bArabhAI chaganalAla zAha parivAra pAiyavinnANagAhA prAkRtabhASAsAhityasya zreSThAni zRGgArarasamayAni kAvyAni sagRhya pUrvaM (prAkRtasAhityAnurAgiNA) viduSA mahArAjena zAlivAhanena gAhAsattasai (gAthAsaptazatI)- ityAkhyo grantho viracita AsIt / asya ca granthasya prAyastrayodaza vyAkhyA viracitAH santyadyAvadhi / evameva jainasAdhunA mahopAdhyAyazrIsamayasundareNa gAthAsahastrI-nAmA saGkalanagrantho viracito yatra vividhacaritagranthebhya uddhRtya zAntarasamayAni kAvyAni saGgrahItAni santi / tathA, jayavallabhAkhyapaNDitena vajjAlaggaM ityAkhyo grantho vyaraci yatrA'pi vividhAni prAkRtabhASAmayAni sUktAni nibaddhAni / etAdRzAM granthAnAM paramparAyAM pUjyAcAryavaryazrIvijayakastUrasUrIzvarairapi vividhebhyo jainAgama-siddhAntaprakaraNa-caritAdigranthebhya uddhRtya tripaJcAzatsaGkhyeSu viSayeSu vivicya prAyaH 1800-pramitAH gAthAH saGkalitA'sti pAiyavinnANagAhA iti granthe / saMskRtacchAyA-gUrjarAnuvAdasahitasyA'sya prakAzanamavazyaM paThanIyaM prAkRtabhASAjijJAsubhiH / 64
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogavyAdhipati-mahopakAriziromaNi- paramagurupayezrImada vijayanemisUrIzparapAvapomyo namonamaH / prAkRtarUpamAlA. praNetA. manuyogNacA myAsazrIma zikAmavijayagaNi zicaramapani-yo-kastUravijayA prAkRtarUpamAlA pUjyAcAryazrIvijayakastUrasUrIzvarairdIkSAyAH prArambhikeSveva varSeSUpanibaddhAyAmasyAM rUpamAlAyAM prAkRtabhASayA zabdanAM dhAtUnAM ca yAni rUpANi bhavanti, tatra ca ye utsargA apavAdAzca santi tat sarvaM vistareNa samAlikhitam / vidyArthinAM kRte'tIvopayogI grantho'yam /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUricakracakravarttibhaTTArakAcAryazrIvijayanemisUrIzvaracaraNAmbhojacaJcarIka-ziSyaratnAnuyogAcAryapanyAsazrIvijJAnavijayagaNi-vineya-munikastUravijayavinirmitA prAkRtarUpamAlA devendravandyAmipayojayugmaM, samastabhAvapravibhAsadakSam / saMsArasindhUttaraNaikapotaM, namAmi paJcAsarapArzvanAtham // 1 // yanAmasmaraNAdanekabhavabhUpApAvalI satvaraM, nAzaM yAti samabhyupaiti sahasA kalyANavRndaH satAm / kRtyAkRtyavicAradAnakuzalA prajJA samutpadyate / taM vande vivudhAbhivanditamahaM zrInemisUrIzvaram // 2 // praNamya gaNipanyAsaM, vijJAnavijayaM gurum / mAlAM prAkRtarUpANAM, kasturastanute muniH // 3 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ siriusahaNAhacariyaM siriusahaNAhacariyaM pUjyAcAryavaryANAM zrIvijayakastUrasUrIzvarANAM hRdaye eko'bhilASa AsId yat - triSaSTisaGkhyAkAnAM zalAkApuruSANAM caritAni yathA kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaiH saMskRtabhASayA padyabandhena nibaddhAni santi tathA prAkRtabhASayA'pi gadyapadyamayAni syuH / tatazcaitadabhilASaM caritArthIkartuM taiH triSaSTizalAkApuruSacaritAnusAreNaiva prathamatIrthakRtaH zrIRSabhadevasya caritaM prAkRtabhASayA nibaddham / atra caitasya granthasya prAstAvikaM prastutamasti / 67
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ siriusahaNAhacariya-gaMthassa patthAvigaM chijjati jassa gaMthA, annANavisaharaNe rayaNasarisA / siddhanivaimahio jo, kumAravAlassa bohagaro // savvaNNusamo ihayaM, kalikAlammi ya samaNavaI jAo / daMsaNiyasavvagaMthA, jeNa viraiyA jagapasiddhA // sirihemacandasUrI, vinnANavibuhaviNamiyapayakamalo / tassa hi sabbhUyajasaM, gAyami katthUrasUrI haM // sirihemacaMdasUriNo jammo vikkamassa sara-veya-bhUmi-sasaMka (1145)varisammi kattiyasukkapuNNimAe dhaMdhugAnayarammi hotthA / tassa piuNo nAma 'cAca' mAUe ya 'pAhiNI' AsI / gihatthAvatthAe hemacaMdassa nAma caMgadevutti / tassa moDhajAIe uppattI huvIa / caMdakulAyariyadevacaMdasUrI sirithaMbhatitthaMmi tassa mAUe ANaM ghettUNaM vikkamassa gayaNasaracaMda-bhUmi(1150)varisammi mAhamAsassa sukkacauddasIe maMdavAsare rohiNInakkhattammi siripAsaNAhaceiyammi dikkhaM dAUNaM somacaMda tti nAma akariMsu / tao somacaMdo nimmalamaibaleNa nAya-vAgaraNa-sAhittamuhavijjAo abbhasittA visesao maivigAsanimittaM kamhAradesammi gaMtUNa sarassaIdevIsamArAhaNamaNorahaM kAsI / / tayaNaMtaraM thaMbhaNatitthAo gIyaTThasAhUhi saha vihAraM kAUNaM kameNa thaMbhatitthasamIvatthia-revayAvayAratitthammi sirinemiNAhaceie tIe ArAhaNe sAvahANaparo hotthA / taiyA puNNANubhAvAo majjharattIe nAsaggaThavianettassa tassa somacaMdassa purao paccakkhIhoUNa pasaNNA sarassaI vaei - 'vaccha ! desaMtaraM mA vaccasu, tumheccayavisuddhabhattIe tuTThA haM / tumha icchiaM etthaccia sijjhihii' ii vottUNaM sA adaMsaNaM pattA / laddhasarassaipasAyaM taM somacaMdaM pAsiUNaM guravo saMghasamakkhaM nagarAhIsavihiyamahasavapuvvayaM vikkamassa rasa-uu-sasi-sasaMka(1166)varisammi akkhayataiyAe majjhaNhasamae sUrimaMtapayANeNa taM Ayariyapae ThavitthA / taiyA so hemacaMdasUrI ia nAmeNaM pasiddhi pAvio / tassa mAyA pAhiNI suyasiNeheNa gurusagAsammi saMjamaM giNhitthA / jaNaNIvacchalo ahiNavAyario 68
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruhatthAo taM pavattaNIyapayammi ThavIa / hemacaMdasUrI tao viharamANo kameNa aNahillapuraM samAgacchitthA / egayA siddharAo bhUvaI gayavarArUDho rAyavADigAe viyaraMto rAyapahammi vivaNIsaMThiyaM hemacaMdapahuM pekkhiUNaM tammuhAo subhAsiaM suNiuM perei, taiyA sUriNA vuttaM - 'he siddharAya ! nIsaMkaM gayarAyaM calAvesu, disigayA tasiMtu, tehiM kiM? jao puDhavI tumae cciya uddhariyA' / evaM suhAsiaM soccA pasannahiyao so naravaI rAyasahAe AgamaNaTuM patthaNaM kAsI / __egayA siddharAeNa mAlavadesavijaeNa tao ANIo bhoyavAgaraNapamuhagaMthabhaMDAro sirihemacaMdassa daMsio / siddharAyassa niddeseNa hemacaMdapahuNA 'siddhahema'tti abhiNavaM vAgaraNaM sutta-uNAi-dhAupADhagaNapADha-liMgANusAsaNanAmapaMcaMgarUvaM nimmaviaM / tassa ya aTThajjhAyA / tassa vAgaraNassa vivaraNaTThAe bihannAso mahAvuttI lahuvuttI ya nimmiyAo / visesao nAmamAlA-sesanAmamAlA-aNegaTThanAmamAlAdesiyanAmamAlA-nighaMTu-chaMdoNusAsaNa-kavvANusAsaNa-tisaTThisalAgApurisacariya-sattasaMdhANamahAkavvaduvihadugAsayakavva-pamANamImaMsA-jogasatthapamuhA vivihavisayagaMthA viraiyA / te ya viusagaNehiM pmaanniikyaa| paMDiyavarabhAgavAyariyassa iMdajAliyadevabohassa dukkhiyAvatthAe teNa sUriNA sahejjaM kayaM / siddharAyanaravaI puttassA'bhAveNa sirihemacaMdapahuNA saddhiM titthajattAe niggo| puvvaM siddhagirimmi jattaM kAUNaM titthassa pUAi duvAlasagAme dAUNaM revayAyalatitthammi samAgao / tattha niyasajjaNamaMtikAriyajiNNuddhArammi sattAvIsalakkhasuvaNNadammavayaM soccA taM ca lAhaM sayaM ghettUNaM so bahuyaM pasaMsio / tao sirihemacaMdasUrisahio so siddharAo somesarapaTTaNammi uvAgao / tattha mahAdANAI dAUNaM accabbhuyapUaM ca kAUNaM so aMbigAdevIe ahiTThie koDiNAranayarammi abiMgAdevIdaMsaNaTuM samAgao / puttaTuM ArAhiyAe aMbigAdevIe siddharAyassa puttAbhAvo niddiTTho / tassa ya uttarAhigArI peiyabhAu-devapasAyassa potto tihuvaNapAlassa putto kumAravAlo hohii tti devIvayaNaM soccA puvvakammadoseNa tammi varaM vahei / tassa vahAi vivihe uvAe ciMtei / taM viyANiUNa kumAravAlo vesaparAvaTTaNaM kAUNaM accaMtagUDhaThANe vasiuM laggo / ___ egayA sirihemacaMdeNa aNahillapuranayarammi siddharAyabhaeNa bhamaMto so rakkhio / puNo vi egayA thaMbhatitthammi sAvagaduvAreNa battIsalakkhadamme dAviUNa tassa sahejjaM diNNaM / vikkamassa gaha-naMda-rudda(1199)varisammi siddharAe paralogaM gae kumAravAlo mahArAo jaao| so vivattisamae sahejjakArage savve AhaviUNa aIva sammANaM tesiM kAsI / savAyalakkhadesAhivai-aNNorAyassa aNegaso jayammi nipphale gae tassa jayaTuM niyamaMtI bAhaDo pucchio 'kahaM so jiNijjai?' / taiyA maMtibAhaDavayaNeNa paTTaNasaMthiasiripAsaNAhaceiamajjhammi sirihemacaMdapahupaiTThiamahApahAvajuasiriajiyaNAhajiNIsarapaDimArAhaNeNa aNNorAyassa vijao vihio|
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ egayA jaiNadhammasavaNe maMtibAhaDamuhAo sirihemacaMdasUriNo guNe soccA taM ca AhaviUNaM tammuhAo jiNadhammaM suNiUNaM maMsAhAracAgapamuhaniyame giNhitthA / tao so jaiNasatthANaM ajjhayaNaM kuNaMto kameNa mahAsAvago sNjaao| niyadaMtANaM visohaNaTuM battIsaM jiNaceiyAI taha ya niyapiyaraseyanimittaM 'tihuvaNavihAra'-ceiaM annAiM ca aNegaceiAI karAvesI / puvvaM siriajiyajiNArAhaNeNa aNNorAyassa vijao kao AsI, tao tassa sumaraNanimittaM tAraMgAyalasiharammi uccayamaM bhavvamahApAsAyaM karAviUNaM tammi ikkAhigasayaMgulapamANaM siriajiyaNAhajiNapaDimaM karAvittA tahiM paiTuM karAvitthA / udayaNamaMtissa biiyaputteNa aMbaDeNa bharuacchanayarammi 'sauNigAvihAra'ceiassa uddhAro kao tassa paiTThA vi vikkamassa uu-caMda-Aicca(1216)varisammi sirihemacaMdasUriNA vihiyA / sirihemacaMdapahuNo uvaeseNa kumAravAlo nariMdo samaNovAsagassa duvAlasavayAiM giNhitthA / tAhe so niyasavvadesesuM jIvavahaM taha ya jUapamuhasattavasaNAI nivAritthA / sirihemacaMdasUrissa vayaNeNa kumAravAleNaM siMdhusovIradesarAyadhANIvIabhayapaTTaNassa bhUmikhaNaNeNa niggayAo puvvakAliyajiNapaDimAo iha paTTaNammi ANAviUNaM jiNaceiesu pittttaaviaao| ___ evaM AyariyasirihemacaMdasUrI kumAravAlamahArAyaM paDibohiUNa taha ya savvaMgIagaMtharayaNeNa gujjaradesassa sirijiNasAsaNassa ya aNuvamaM pahAvaNaM kAUNaM vikkamassa naMda-nayaNa-bhuya-sasaMka(1229)varisammi caurAsIivarisAuso saggaM smaago| evaM mahApurisANaM guNagANaM kammakkhayAya hoi| taheva iha usahacariyavirayaNe sirihemacaMdasUriviraiyatisaTThisalAgAmahApurisacariyassa paDhamapavvassa uvaogo mae vihio / teNa eesiM mahApurisANaM guNagANaM majjha vi kammakhayaTuM haveu / evaM sirihemacaMdapahuNo saMkhevao pahAvagacariyassa samattIkAUNaM ahuNA tisaTThisalAgApurisacariyAimapavvassa rUvarehA mae Alihijjai - aNAinihaNammi eyammi jagammi paurapuNNodaeNa suladdhamaNuabhavA saMkhAIyA pANiNo ajjhappunnaipayaM paaviaa| eesiM purisuttamANaM sabbhUyakittaNAI jiNAgamesuM aNegaThANesuM vihiyAiM / tesiM ca niddeso satthesuM mahApurisa-salAgApurisAbhihANeNa nidaMsijjai / iha bharahakhettammi pattegaM osappiNIe taha ussappiNIe tisaTThI tisaTThI salAgApurisANaM gaNaNA kijjai / imIe vaTTamANakAlahuMDAvasappiNIe cauvvIsaM titthayarA, duvAlasa cakkavaTTiNo, nava vAsudevA, nava baladevA, nava paDivAsudevA ia tisaTThI salAgApurisA sNjaayaa| sirisIlaMkAyarieNa navapaDivAsudevANaM niddesaM akiccA mahApurisANaM cauppaNNaM gaNaNA sAhiyA atthi / tahiM ca jIvANaM saMkhA saTThI atthi, jao solasaima-sattarasaima-aTThArasaimatitthayarA eyammi bhavammi cciya titthayarA cakkavaTTiNo vi saMjAyA, bhiNNabhiNNabhavAvikkhAe jo ciya tivuTThavAsudevo sacciya kAlaMtarammi sirimahAvIrasAmI nAmeNaM cauvvIsaimo titthayaro jAo, teNa tayavikkhAe egUNasaTThI salAgApurisA gaNijjaMti / 70
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ eesiM salAgApurisANaM guNANaM ukkittaNaM puvvakAlammi puvvANuyogammi AsI / ajjayaNasamae so na lahijjai / ahuNA u salAgApurisavaNNaNavisayA gaMthA ime saMti / 1 cauppaNNamahApurisacariyaM, 2 kahAvalI siribhaddesarasUriviraiyA. 3. hema-tisaTThI, 4 uvajjhAyamehavijayagaNiviraiyA lahu-tisaTThI / annaM ca digaMbarIyamayammi mahApurisavaNNaNavisayA kaiI gaMthA saMti, je ime - 1 sirijiNaseNAyarieNa AipurANaduvAreNa mahApurisacariyaM pAraddhaM, tassa ya sIseNa guNabhaddeNa uttarapurANarUveNa saMpuNNaM vihiyaM / 2 pupphadaMtavihiyaM tisaTThimahApurisAlaMkAru kiM vA mahApurANaM / kalikAlasavvaNNusirihemacaMdapahuNA sakkayabhAsAe tisaTThisalAgApurisacariyaM chattIsasahassasilogasaMkhapamANaM viraiyaM atthi / taM ca dasasu pavvesu vibhaiyaM tahiM ca paDhamapavvammi cha saggA saMti / / evaM ihayaM pi patthuyacariyaM paDhamapavvassa pAiyabhAsAe rUvaMtaraM atthi / ihAvi pavvassa ThANammi vaggo taha ya saggassa ThANammi uddeso, erisaM nAmaM ThaviyaM / ahigArA - devAhideva-paDhamasiriusahaNAhassa terasa bhavA saMti / tattha paDhamoddesammi duvAlasa bhavA / taha bIya-uddesAo carima-chaTThaddesaM jAva terasamo aMtimabhavo vaNNio atthi / visesao - bIyauddesammi sattakulagarANaM vuttaMto, taha ya bharahacakkavaTTissa uppattI niddiTThA / taiyammi bharaharAyassa cakkarayaNalAho, marudevAe mokkhagamaNaM / cautthammi bharaharAyassa chkkhNddsaahnnaa| paMcamammi bharahassa bAhubaliNA saddhi juddhaM / chaTThammi bharahanaravaiNo puttassa marIiNo vesaparivaTTaNaM / siriusahaNAhassa bharahacakkavaTTiNo ya aTThAvayagirimmi nivvANapayasaMpattI / ___ avaraM ca eyassa gaMtharayaNAe siritavAgacchAhivai-sAsaNapahAvaga-AbAlaMbabhayAri-sUrIsaraseharA''yariyavijayanemisUrIsa-paTTAlaMkAra-samayaNNU-vacchallavArihi-gurudevasiri-AyarayivijayaviNNANasUrIsaraM sumaraNapahammi smaannemi| tAsa aNuvamakivAdiTThIe suhAsisAe ya perio haM gaMthasamattIkaraNe pakkalo sNjaao| tassa ya niddeseNa muddaNAlae muddaNaTuM eso gaMtho smppio| kiMtu saMpuNNamuddaNakajjAo puvvaM tassa gurudevassa sirithaMbhatitthe osavAluvassayammi vikkamassa netta-bhuya-gayaNa-kara(2022) varisammi mahumAsassa sukkadasamIvAsare ArAhaNapuvvagaM dehavilayAo saraNavirahio haM saMjAo, teNa gurudevavirahabAhA me cittaM ajja vi jAva aIva dUmei / pajjate imassa gaMthassa muddaNapattANaM saMsohaNakammammi maIyaparivAragaya-uvajjhAyacaMdudayavijayagaNimuNiasogacaMdavijaya-muNijayacaMdavijayapamuhehiM jehiM sahejjaM diNNaM te vi dhaNNavAyArihA / ia veya-nayaNa-gayaNa-kara(2024)varisammi sUriyapurammi vijayakatthUrasUrI niveei /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ karuNarasakadaMbaka pAiya khaMDa 1 saMskRta khaMDa 1 karuNarasakadambakam ayaM khalu nAsti kazcanA'khaNDagranthaH pratyuta saGkalanarUpo'yaM granthaH / vividhajainasAhityagrantheSu yatra yatra karuNarasapoSakA vividhAH prasaGgAH santi te uddhRtyA'tra granthe ca saGkalayya grantharUpeNa prakAzitAH santi / ____asya ca khaNDadvayamasti / tatra prathame khaNDe prAkRtabhASAnibaddhAH 85 mitAH prasaGgAH santi / dvitIyasmiMzca khaNDe saMskRtabhASA-nibaddhAH 34 saGkhyAkAH prasaGgAH santi / asyA'pi granthasya prAstAvikamatra prastutamasti / 72
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ / (3) karuNarasakadaMbakasya prAstAvikam pAsaMgiaM AhivAhiuvAhivisaharasaMkulAe, jammajarAmaraNasAvayagaNabhIsaNAe vivihasogadavANalataviyAe bhavADavIe saMsaraMtANaM saMsArijIvANaM suhadukkhANi bahuso pattAiM / kittimasukkhalesavimUDhA pANiNo suhaDhe sAvajjakamAiM samAyaraMti / tayaNubaMdheNa puNo puNo te dukkhANi ceva lahaMti / neho nAma mUlaM savvadukkhANaM, jao uttaM samarAiccacarie - "aho Nu khalu natthi dukkaraM siNehassa, siNeho nAma mUlaM savvadukkhANaM, nivAso aviveyassa, aggalA nivvuIe, baMdhavo kugaivAsassa, paDivakkho kusalajogANaM, desao saMsArADavIe, vacchalo asajjhavavasAyassa, eeNa abhibhUA pANiNo na gaNenti AyaiM, na joyanti kAloiaM, na sevanti dhammaM, na pecchanti paramatthaM, mahAlohapaMjaragayA viya kesariNo samatthA visIyanti / " piyavatthusaMjogo suhassa nimittaM, tassa ya vioge duhameva / assi saMsAre jIvANaM aNegappayAradukkhariMcholI saMbhavai / tIe nimittANi vi aNegANi / tAI labhrUNa maNUsA vi vivihasogajannanANAkaruNabhAve aNuhavaMti / assa gaMthassa eesiM bhAvANaM sakkhaMkAragatteNaM imassa abhihANaM karuNarasakadaMbayaM ti tthviaN| nUNaM imo gaMtho duhamaie vivihapasaMge aNusaria kahiM kahiM saMkiNNarasaM posei / saccameyaM, paraMtu karuNarasassa pAhaNNeNa, tao karuNarasamaio eso gaMtho ao imA saMnA / jahA sakvaya-gujjarAibhAsAsu vivihAo karuNarasaposagA kiIo daridIsaMti, tahA pAiasAhicce vi saMti, kiMtu eAo pAiabhAsajjhayaNajjhAvaNamaMdattaNeNa muddiyagaMthaTThiatteNa ya Na supasiddhiM sNpttaao| tao pAiabhAsANibaddhANegavisayaparipuNNamuddiyasatthasAgarAo mayA saMgiNhiAo imAo kaivayAo kiIo / tAo nANAkavvakhaMDAmiyarasaparipuNNAo saMti / assi visayavivaraNaviyAradasaNaM pi ettha kAyavvaM, paraMtu imaputthayasaMpAyaNe pocchAhaNeNa samaNovAsageNa ehigaMmi vijjAlaye pAiapajjhAvageNa 73
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ ema0e0ii payavImaMDieNa kappaDiyAsaMnAsaMjutteNaM rasigadAsasueNaM hIrAlAleNa gujjarAmuhe visayaviArassa savittharaM daMsiattaNeNa mae ya visayasUIe nimittasUIe ya kimavi sUiatteNa viramemi imAo patthAvatto, visayaviArajiNNAsUNaM AmuhAidaMsaNaM bhalAvittA / ___avaraM ca imagaMthasaMkalaNAe haM perio pAiasAhiccarasigeNa ema0e0payAlaMkieNa tiveisanAdhAriNA caMdulAlasUNuNA cImaNalAleNa ii niddisAmi sANaMdaM / pajjate imaM pi sUemi jaM saMpaikAle vi mahAmohatimiraMdhaNattaNaM pattA bahulogA piyappiyaviogasaMjogajannavivihaduhaparaMparAe saMbAhiA sai AulavAulA havaMti / tesiM sogakaruNanimittAiM aNegANi hu~ti / tArisakiyaMtanimittANaM payaMsago eso gaMtho / ao eaMmi gaMthe padaMsie aNegativvadukkhayapasaMge sammaM paDhia dukkhaviMdamoaNAe auNoNiuttIe ya siNehabaMdhaNAo appANaM choDAviUNaM aNAsattijogaM vIyarAgabhAvaNaM ca bhAvittA sivamayalamaruamaNaMtamakkhayamavvabAhaM ThANaM bho bhavvA ! sigdhaM ciya lahaMtu tti patthei sirivijayavinnANasUriaMtevAsI katthUravijao sUriyapure vIravarise 2467tame maggasIsassa sudipakkhammi bIAe tihIe // 74
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAiavinnANakahA pAiyavinnANakahA prAkRtabhASAsAhityajijJAsUnAM tatra zIghrA gatiH syAditi manasikRtya pUjyaiH AcAryavaryazrIvijayakastUrasUrIzvarairaSTottarazatasaGkhyAkakathAnibaddho'yaM vircitH| pratyekaM kathA vyavahAre, abhyAse, pravacane, svabodhArthaM ca nitAntamupayoginI vartate / sahaiva bhASAzikSaNArthaM cA'pi samupakArikA'sti / nandanavanakalpatarau hi kathA etA AbahoH kAlAt prakAzyanta eveti vAcakAstAbhiH bhRzaM paricitAH santi / 75
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAiyavinnANakahA A. vijayakastUrasUrIzvarAH (1) dANammi vikkamAiccabhUvaiNo kahA aha puNo vi dIvavva kannAkuMDalaM AbhAsiUNaM jogI kahaM kahei - dhaNarahanayarammi baladattaseTThiNo duhA rUvavaI nAma suA hotthA / sA ya piyara-mAyara-bhAyara-mAulehiM pihaM pihaM varANaM diNNA / aha vivAhaTuM samAgae cauro vi vare mihaM vivayaMte viloiUNa mama nimittaM aho ! mahaMto kalaho tti jhAittA sA jIvaMtI eva aggimmi paDiUNa bhassIbhUyA / taiyA tANaM ego tIe samaM aggimmi paviTTho, bIo u masANammi bhUmigharaM kiccA ThAsI / taio u bhikkhAyaro hoUNa bhikkhAe laddhaMsaM2 ciyAi uvariM mottUNaM sesaM sayaM khAei / cauttho u tIe haDDAI ghettUNaM gaMgaM gacchaMto pahammi samAgayammi mahANaMdapurammi bhikkhaTuM paviTTho mANadattaseTThiNo gihammi gao / taiyA paivvayaM kamalasirinAmaM tassa bhajjaM bhikkhAdANammi aMtarAyaM kuNaMtaM aIva ruvaMtaM niyaM bAlaM culhIvanhimmi pakkhiviUNaM bhikkhaM dAuM uvaTThiyaM so vaei - 'he mAyara ! mama nimittaM bAlahaccA jAyA teNa imaM bhikkhaM na gihissaM' ti nisehaM kiccA paDiniyatte tammi sA amiyasiMcaNeNa taM bAlaM jIvAviUNaM puNo tassa bhikkhaM dAuM uvaTThiyA / teNa kahiyA sA - 'he mAyara! eyassa amiyarasassa aMsaM mama dAhI' / ia abbhatthiyAe tIe diNNeNa amiyaraseNa saddhiM tahiM samAgao so taM kaNNaM jIvAvitthA tIe saddhiM ca jo aggimmi paDio so vi jIvio hotthA / aha he kuMDala ! tIe jIviyAe tayaTuM mihaM cauNhaM pi kalahaM kuNaMtANaM tANaM majjhammi kAsa imA pattI ? ia jogiNA abhihie taM rAyakaNNaM jaMpiuM usugeNa kuMDalabbhaMtarasaMThieNa veyAleNa vuttaM jIviyadAuNo pattI havai / ia bhisaM asamaMjasaM bhaNiyaM soccA saMjAyarosA vIsariyaniyapaiNNA rAyaputtI - re pAvakuMDala ! mA musaM vayAhi tti - bADhasareNa jaMpitthA / bIyavAraM rAyasuA jaMpiya tti so jogI DhakkAe pahAraM daavitthaa| he jogiMda ! kAsa esA pattI ? taha ya tayannehiM ca ko saMbaMdho? - ia kuMDaleNa vutte so jogI 1. pRthak pRthak / 2. labdhAMzam // 76
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaei - amiyaraseNa jo jIviyadAyago so piA, ciyAmajjhAo sahutthio so bhAyA, ciyatthANarakkhago so dAso, bhikkhAladdhaMseNa bhoyaNavasaNAidAyA pio, vatthalaMkArabhoyaNAidANaM hi piyayamAhINaM ti jogiNA kahie duvAraM ahaM eeNa samaM jaMpiyA, vAradugaM avasIsai ia viseseNa sA mauNaM ghettUNaM sNtthiyaa| (2) vikkamAiccabhUvaiNo kahA aha puNo vi dIvavva kannAhAraM uddisittA jogI kahaM sAhei, tahA hi - narasArammi nayare naravAlassa raNNo puNNavAlo nAma suo AsI / tahiM ca purohiya-suttahAra-suvaNNagAra-kuviMdANaM buddhisAra-guNasArarUvasAra-dhaNasAranAmA puttA rAyaputtassa vayaMsA hotthA / ___egayA piuNo niddeseNa desacAgaM viheukAmeNa puNNavAleNa cauro vi te puttA puTThA kahiMsu - amhe dehacchAhi vva tumaM na cayAmo / ia tehiM sahio so niyapurAo niggao kameNa gahaNaM vaNaM patto / tahiM tesuM causu kameNa jAmigesuM rAyasuo suvitthA / paDhame pahare guNasAro sirikhaMDakhaMDamaI savvAvayavasohiraM suraramaNi vva ramaNijjaM egaM puttaligaM nimmeUNa pasutte biiyapaharammi dhaNasAro utthii| tammi vi jahoiyacIvaruttarijjAivatthAI parihAviUNa sutte, taiyapaharammi rUvasAro utthio / tammi vi maNisuvaNNAi-bhUsaNehiM taM alaMkarittA sutte, cautthe pahare buddhisAro utthitthA / teNa vi maMtAkaDDiassa bhagavao Aiccassa payogeNa jIviyAe tIe pabhAyaM saMjAyaM / __ he hAra ! jIvaNajuaM taM viloittA niyaM niyaM kiccaM puNNavAlassa purao niveittA tayaTuM mihaM kalahaM kuNaMtANaM tesiM majjhe kAsa esA pattI ? ia jogiNA bhaNie taM rAyakaNNaM jaMpiuM UsugeNa hArataTThieNa veyAleNa 'jIviyadAuNo pattI' ia accaMtaM asamaMjasaM kahiyaM nisamiUNa jAyAsUyA puNo vIsariyaniyaniNNayA rAyAkaNNA - re pAvahAra ! 'mA musaM bhAsAhi' tti bADhasareNa bhaNitthA / 'taiyavAraM rAyakannA jaMpiyA' ia jogI DhakkAe pahAraM dAvitthA / he jogiMda ! 'kAsa imA rohiNI / tIe tehiM ca ko saMbaMdho ? tti hAreNa puDhe, jIvAvago piA, puttaligAe nimmAyA mAyA, bhUsaNadAyA mAulo, vatthadAyA pio viyANiyavvo / jao naggaM ramaNi paI eva pihei / ia jogiNA abhihie vArattayaM haM aNeNa bhAsiyA, ekko ciya vAro avasissai tti viseseNa mauNaparA ciTThIa / 77
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) vikkamAiccabhUvaiNo kahA aha puNo vi dIvavva kannAkaMcugaM uddisiUNa jogI kahaM sAhei - tahAhi haricaMdapure hariseNanAmA rAyA hotthA / teNa egayA saMkarAbhikkho vippo corikkeNa ghettUNaM haNijjamANo vaei - he nariMda ! 'kumArattaNassa' maraNe na saggagaI' ia suI suNijjai / 'teNa mama jaMghataggaya-rayaNapaMcagaM viyariUNa kIe vi vippaputtIe maM uvvAhiUNa pacchA maM mArijjasutti vippaviNNatteNa raNNA rayaNapaMcagadANapuvvagaM egassa vippassa piyamaInAmakaNNaM uvvAhittA sa hao / aha mayammi bhattArammi sairiNI saMjAyA sA kamhA vi purisAo jAyaM puttaM niyanAmamudaMkiyaM kAUNaM purassa bAhiraM taM ujjhitthA / aha dhammanAmeNa kumbhayAreNa so bAlo puttattaNeNa vddddio| aNNayA sAyaMtaNammi maTTiyAkhaNisamIvammi rUvaramaNijjo eso egAgI bhamaMto hariseNaniveNa diTTho / 'niddhaNio eso mama putto hojja' tti ghettUNaM raNNA raNNIe samappio / mayammi ya rAyammi so raNasiMho nAma rAyA jAo / annayA saddhadANAvasare gaMgaM gaMtUNaM piMDaM dAuM ujjae tammi titthapahAvAo cauro karA jugavaM piMDagahaNAya gaMgAjalAo bAhiraM nissriaa| eyaM kougaM viloiUNa vimhieNa teNa savahapuvvaM puTThA raNNI jahAjAyaM kahitthA / __ aha maTTigAkhANIe viyANiyasavvatassarUveNa rAiNA mayapaigA sA kuMbhayArapattI puTThA jahajAyaM niveittA nAmaMkiyaM taM muddigaM dAsI / muddigakkharAo avagayavaTTAmUleNa raNNA bhaNiyAe tIe mAhaNIe vi sacce abhihie rAyA gaMgaM gaMtUNaM - mama cauro piyarA saMti / tattha jo piMDAhigArI so karaM dhareu - itthaM kahitthA / taiyA, he kaMcuga ! tANaM majjhe kAsa karo piMDaTuM paguNo hojja ? tti jogiNA bhaNie taM jaMpiuM ussugeNa kaMcugabbhaMtaraTThieNa veyAleNa raNNo kahiyaM - jArassa karo piMDaM pAvei, jao tassa bIeNa jnniyttnnaao| itthaM accatthaM aghaDataM bhaNiyaM soccA jAyarosA vIsariyaniyapaiNNA sA rAyaputtI - re pAvakaMcuga ! 'mA musaM vaejjasu' ia bADhasareNa akahiMsu / cautthavAraM rAyaputtI jaMpiyA ia jogI DhakkAe pahAraM dAvitthA / he jogiMda ! kAsa karo piMDaM lahIa? ia kaMcugeNa vutte jogI vayAsI - he veyAla ! coravippassa karo piMDaM pAvei, jao tammi ceva mayammi sA mAhaNI raMDA jAyA, ii cautthI kahA / ___aha pahAe jAe he jogiMda ! ahaM tumha kiMkarI tumaM ca me sAmI ia vayaMtIe viyANiyavuttaMto tIe rAyakaNNAe piA tahiM AgaMtUNaM taM jogiM paNamiUNa purao saMThio / vikkamAicco nariMdo vi sasarUvaM payaDIkAuNaM jahatthiyaM ca niveiUNaM te rAyAiputte moyAvittA avivAhiyAe tIe juo niyaM puri samAgao / cautthI kahA samattA / aha rAyammi bhittIe aMtarammi Thie rAyasahAe cittaM kuNaMtaM cittakalAgavviTuM egaM cittagaraM avaro 1. kumAratvasya // 2. zraddhAdAnAvasare // 78
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ cittagaro vaei - he mitta ! kiM cittakalAhaMkAraM kuNesi ? kiM cittakalAraMjio rAyA tumha ajja ANIyaM avAiNi rAyakannaM dAhii ? ia samAyaNNittA dANavIro vikkamAicco tassa cittakAriNo taM rAyakaNNaM dAUNaM taM cittagaraM desAhivaI kAsI / evaM dANiNo kiMpi adijjaM na hojjA / uvaeso - vikkamAiccabhUvassa, paradukkhaviNAsiNo / kahaM soccA tahA tumhe, dANe jAejja savvayA // evaM 'dANiNo kiM pi adeyaM na siyA' iha vikkamAiccabhUvaissa kahA samattA // - vikkamacarittAo kahArayaNAyarAo ya / (4) dahalAi paDikUlammi dukakhaparaMparA havaI' iha puNphavaIe kahA daivve paDikUlammi, hoi dukkhaparaMparA / iha pupphavaInAyaM, bhavaveraggakAraNaM // vArANasIe nayarIe dhaNadattassa seTThiNo pupphavaI nAma bhajjA AsI / tIe ya kuberaseNo putto hotthA / egayA tattha nayarammi siMhasUrassa pallIvaissa dhADI paDiyA / taiyA sA pupphavaI pallIvaiNA gahIyA bhajjAbhAveNa ya rakkhiyA / aha dhaNadatto tIe suddhi kuNaMto pallImajjhe AgaMtUNaM NhAviassa gharammi ThAittA sapiyaM ca tattha naccA NhAviyabhajjaM tIe samIvammi pesitthA / sA vi niyappiyaM AgayaM viyANittA kAligAdevImaMdirammi cauddasIe rAIe ahaM AgacchissaM tti saMkeyaM pahAviyabhajjAduvAreNa niyappiyaM jaannvesii| _ 'mahaI maha pIlA niyaTTiyA atthi'tti kAligAe pUaM cauddasIrayaNIe karissaM ti daMbheNa pallIvaijuttA sA tarhi AgayA pallIvaI asiNA nihaNittA devakulammi paviThThA / tahiM sapaI daivvadoseNa sappadaTuM pAsittA tassa turaMgamaM ArohiUNa rAIe cciya tao niggayA / pahAyammi ya pahammi corehiM savvaM ghettUNaM khaMDAyaNanayarammi sA kAmarUvAe vesAe vikkiNiA / egayA rUvajovvaNavaI sA vesAkammaM kuNaMtI tattha AgaeNa kuberaseNeNa niyaputteNa saha saMbhogaM vihesI / rahaMsi tIe puDheNa teNa mAyarapiyaranAmAiniyavuttaMte kahie - hA ! pAvAe mae suyasaMgo vihio tti visAyaM AvaNNA sA vesAvudeNa vArijjamANA jIvaMtI ceva ciyAe paviTThA / taiyA ya daivvavasAo samAgaeNa uvariyaNeNa naIpUreNa sA ciyA vAhiyA / aha mahaMtammi kaTThammi ThiA taraMtI jaMtI sA sAraNanAmeNaM AhIreNa nikkAsittA bhAriyattaNeNa rakkhiyA / egayA govakulasamuiyakaMbalapamuhavesavaMtI sA takkaM vikkeuM mahurAe nayarIe gayA / tahiM 79
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivaNimajjhammi rAyaputtaturaMgameNa hayA sA bhUmIe paDiyA / aha uTThiyA sA bhaggabhAyaNA paDie vi takke visesao vimhiyamuhA tayaNuvalakkhaNapareNa egeNa puriseNa 'he suMdari ! paDiyaM pi takkaM na soesi taM kiM' ti ? puTThA / taM aNuvalakkhamANI sA niyaM sarUvaM kahitthA / jaM nariMdaM haMtUNaM, sappadaTuM paI pekkhiUNa desaMtarammi vihivasAo gaNigA haM jAyA / tao putteNa saddhi saMgama viheUNa ciyAe paviTThA, ahuNA govarohiNI jAyA, ahaM kahaM ajja takkaM soemi / vuttaM ca - haccA nivaM paimavekkha bhuyaMgadaTuM, desaMtare vihivasA gaNiga mhi jAyA / puttassa saMgamahigamma ciyaM paviThThA, soemi govagihiNI kahamajja takkaM // ia soccA niyasarUvaM ca niveiUNa teNAvi kuberaseNeNa tapputteNa sA saMjaINaM pAsammi smaanniiaa| tao sA puSpavaI tIe uvaesasavaNeNa saMjAyaveraggA dikkhaM giNhitthA / AloiyAsuhakammavivAgA sA vihiyavivihatavakammA saggaloge samuppaNNA, kameNa mahAvidehammi siddhi pAvihii / puSphavaIi didrutaM, kammavivAgadaMsagaM / / soccA taha viheyavvaM, jaha dukkhaM na tArisaM // evaM dukkhaparaMparAe puSphavaIe kahA samattA // - vikkamacarittAo kahArayaNayarAo ya / (5) ko mahaMtayamo ? iha hari-hara-bamhadevANaM kahA tilogagayadevANaM, guNuttamaviyAraNe / ko hi mahattamo devo, vuttaM ceha niyaMsaNaM // hari-hara-bamhANaM egayA vivAo saMjAo - amhANaM majjhammi ko mahaMtayamo atthi ? bamhA vaei - jayammi savvapayatthasamuppattikAragAo ahameva / harI kahei - vIsajaMtupAlaNabhAvAo ahaM ciya, aNNaha jagajaMtuNo na jIvejjA / haro sAhei - pAvANaM vuDDIe jagasaMhArakaraNe mama sattI atthi, teNa mahaMto haM / evaM eesiM vivAe saMjAe bamharisiNA kahiyaM - bhigurisisamIvammi assa niNNayaM kraavemo| eyammi maheso saMmao saMjAo / kiMtu viNhU saMmao na jAo, jao amhAsu vijjamANesu so risI jayA amhANaM AhAreNa jIvai, tayA so kiM niNNayaM kAhI ? ia kahittA so saha na gao / 1. tadanupalakSaNapareNa //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ maheso bamhadevo ya tassa samIvammi gaMtUNaM savvaM ca vuttaMtaM kahiUNa amhANaM ko mahattamo atthi ? tti paNho pucchio / bhigurisiNA vuttaM - amhe viNhupAsammi jAemo, tahi tumhANaM niNNayaM krissaami| te savve viNhusahAe samuvAgayA, tattha samAgae te daTThaNaM sahAsaMThiA savve devA utthAya tANaM sammANaM kuNeire / kiMtu so viNhudevo niyaTThANAo na uTThio / evaM aviNayaparaM taM pAsittA uppannakoho so bhigurisI taM uvagaMtUNaM tassa uraMsi lattAe paharei / paharijjamANo vi so kovarahio sahasA uTThiUNa 'tumhANaM pAyammi bAhA na saMjAyA' ia vottUNaM tassa pAyaM saMvAhiuM laggo / tao sahaNayA-viNammayA-khamaNaparaM taM daTThaNaM bhiguNA vuttaM eso viNhU savvesiM devANaM mahattamo atthi / jao jammi sahaNayA-viNammayA-khamaya tti guNA haveire so jagammi purisuttamo maNNiyavvo // uvaeso - hari-harAi-devesu, naccA jaM guNabhUsi / tANa guNANa pattIe, ujjameha, diNe diNe // 'ko mahaMtayamo' iha hariharabamhadevANaM kahA samattA // gujjarabhAsAkahAe 81
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ FinETHIMical: vivecanakA. yadya vinayanaramraviNI abhidhAnacintAmaNinAmamAlA kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryeNa viracitA abhidhAnacintAmaNinAmamAlA (nAmAnuzAsanam) pUjyAcAryavaryazrIvijayakastUrasUrIzvaraiH svayaM gUrjarabhASayA nibaddhayA candrodayA-vRttyA samalaGkRtA abhidhAnabIjakarUpa-viSayAnukrameNa ca sahitA prakAzitA / eSA ca nAmamAlA saMskRtabhASAvidAM jijJAsUnAM ca kRte bhRzamupayoginI vartate /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ m
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustaka-samIkSA 1. nAgarAjazatakatrayI (nindAstutizataka-arthAntaranyAsazataka-dRSTAntazatakAni) racayitA vidvAn DaoN. ec. vi. nAgarAjarAv, maisUrU prakAzakaH sudharmA prakAzanam, maisUru, 2018 #561, 2nd Ramachandra Agrahara, Mysore-570004. Phone: 0821-2442835 pRSThani 60+4 mUlyam rU. 50/ vidvanmUrdhanyasya kAvya-sAhityaniSNAtasya DaoN. eca. vi. nAgarAjarAvmahodayasya nAmato nandanavanakalpatarorvAcakAH sarvathA paricitAH santi / tasya saMskRtabhASA-sAhityasevA saMskRtajJairnitarAM zlAghyate / nandanavanakalpatarurapi tadIyasAhityaprakAzanena samRddho jAto'sti / gateSu varSeSu tena svIyakAvyapratibhollAsena bahUni zatakAni viracitAni yebhyaH kAnicittu nandanavanakalpatarAvapi prakAzitAni / teSAM zatakAnAM madhyAt etAni trINi zatakAni sammelya laghupustakarUpeNa prakAzitAni santi itIdaM saMskRtasAhityAsvAdinAM kRte mahat saubhAgyam / pratyekaM zatakaM kaveH kAvyanaipuNyaM tu pradarzayatyeva, sahaiva cirasthAyinaM sAhityarasAsvAdaM kArayati, bodhaM cA'pi vardhayati / vyAkaraNAlaGkAra-kAvyatattvAdi-jJAtRRNAM kRte imAni zatakAni mahotsavasvarUpANi, tadadhyayanakartRNAM kRte tu rasapradapAThasvarUpANi / etAdRzAM zatakAnAM racayitAraM vidvadvaryaM zrInAgarAjarAv-mahodayaM sAdaraM sollAsaM cA'bhinandati nandanavanakalpataruparivAraH // 84
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. gogItam (vaidyutikaM pustakam [e-book]) (kannaDabhASayA racitAyA "govina hADu" iti racanAyA samacchAndasiko muktaH saMskRtAnuvAdaH) racayitA vidvAn DaoN. es. jagannAthaH, maisUrU uchyrch: Shankarasanskritebooks gogItamidaM kannaDabhASayA kenacidajJAtakavinA racitasya "govina hADu" (gorgItam) - iti kRteH kathAvastvavalambya tatra tatra ca kAnicidAvazyakAni parivartanAni vidhAya viduSA zrIes.jagannAthamahodayena vihitaH saMskRtAnuvAdaH / mUlakRtau yacchanda upayuktaM tadeva cchando'nuvAdakaLa saMskRtAnuvAde'pi prayuktamiti tu vizeSaH / asyAM kRtau, puNyakoTinAmnI gauH arbudanAmakasya vyAghrasya kSudhAM nivArayituM svaprANAn hAtumudyatA, tadA "IdRzIM paropakArakartI gAM mArayitumiSTavAnaham" iti pazcAttApatapto vyAghraH sa AtmaghAtaM karoti - iti kathAvastu / mUlato'pi saMzodhakAtmanA zrIjagannAthamahodayenA'syAH kRtermUlaracanAM tAdRzIranyAzca racanA Azritya suvistRtaM tulanAtmakamadhyayanaM kRtamasti prastAvanAyAm / ataH kavitvasyA'nuvAdakatvasya, tathA saMzodhakatvasyeti trayANAM tattvAnAM saMmIlanamatra pustake sahaiva prApyate - ityayaM pramodaprado viSayo jijJAsUnAmabhyAsaratAnAM ca kRte / __kRtizceyaM sAkSAtpustakarUpeNA'prakAzya vaidyutikapustaka(e-book)rUpeNa prakAzitetyapi ca sarvathocitameva paryAvaraNadRSTyA / yataH pustake upayujyamAnaH kAgado'pi vRkSANAM vinAzAdeva prApyate / ato yathAzakti tadrakSaNArthaM prayatitavyamevA'smAbhiriti bhAvanAM manasikRtyaiva pravRttasya zrIes.jagannAthamahodayasya prayAso'yaM sarvathA stutyo'nukaraNArhazca /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. anvIkSA (vidvadvaryasya umAkAntabhaTTamahodayasyA'bhinandanagranthaH) sampAdakaH DA. aDigopAhvo madhusUdana zarmA prakAzikA vidvadabhinandanasamitiH Dikshit Compound, 1st Floor, Nr. Adimadhavaraya Temple, Bellur, Nagamangala (Mandya Dis.)-571418 pRSThAni 304+8 mUlyam rU. 300/ vidvadvaryaH zrIumAkAntabhaTTamahodayo dAkSiNAtye pradeze mUrdhanyo variSThazca vidvAn / prAcIna-navyanyAyazAstrapAraGgato'pyayaM vidvAn kAvyasAhityayorapyadhikArI tathA kannaDabhASAsAhitye kalAraGge yakSagAne'pi ca prasiddho'sti / prAcInanyAye kRtabhUriparizramo'yaM vidvAn tacchAstrAdhyApane pravRttastAdRzAnAM viduSAmantima iva pratibhAti / saMskRtamahAvidyAlaye trayastriMzadvarSANi yAvat zAstrIyAdhyApanaM kRtvA nivRtto'yaM vidvAn kuzAgramatiH pratibhAvAn pragalbhazca pravacanakAro'pyasti / tasya talasparzijJAnena hRdayasparzinirUpaNena ca vidvajjanA rasikAzca bhAvakA sarvathA pramuditAH prasannAzca bhavanti / etAdRzaH sannapi sa chandasvatInAmnyA advitIyAyA SANmAsikyAH padyamayyAH saMskRtapatrikAyAH sampAdako'pyasti / / etAdRzasya vidvanmUrdhanyasya bhaTTamahodayasyA'bhinandanArthaM tacchiSyaiH suhRdbhizcA'yamabhinandanagranthaH prakAzito'sti / atra granthe bhaTTavaryasya vyaktitvaM prakAzayantaH kecana lekhAH santi, kecana tu nyAyavaizeSikadarzanayoH sUkSmatattvAni nirUpayanto lekhAH santi, kecana ca sAhityarasAsvAdakarAH santi / sarve'pi lekhAH variSThairvizrutaizca vidvadbhiradhikArijanaizcA''likhitAH santi / ato grantho'yaM sarvathA''deyaH saGgrAhyazca jAto'sti jijJAsUnAmabhyAsinAM ca kRte /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryaTanam aNahillapurapattana(pATaNa)nagarasya vaiziSTyam sA. haMsalekhAzrIH AryAvarta iti saJjayA saJjitA'smAkaM janmabhUmiH / at = prakRtamAcarituM = yaH kartavyamAcaritumakartavyamanAcarituM ca yogyaH sa AryaH / tato yo'ryati = gacchati pApAd dUraM sa AryaH / AryA vartante yatra sa AryAvartaH / etasminnAryAvarte saMskRtInAM sabhyatAnAM saMskArANAM cA''dhAna-saMvardhana-saMrakSaNa-kartRNi vidyamAnAni naikAni nagarANyasan / teSu cA'nyatamadasti aNahillapurapattanam / asti svastikavad bhUmerdharmAgAraM nayAspadam / / puraM zriyA sadA''zliSTaM nAmnA'NahillapATakam // adyA'pi yasmin pure svastikaraiH zatAdhikaijinAlayadhvajaiH pavitritasya vAyoH sparzena manaH zAmyati, tasya pattanapurasyA'pUrva itihAso'tIvA'vadhAnA) rocakazcA'sti / ____asya nagarasya sthApanAmuhUrtasya lagnapatrikaivaM sUcayati yad bhUmitale prAkRtikyA''padA naSTeSvapyanekeSu nagareSu pattanapurasya sthiratA dIrghakAlinI bhaviSyati / asya dIrghakAlabhAvinaH pattanapurasya sthApanA vaikrame 802mite saMvatsare vaizAkha-zukla-tRtIyAyAM somavAsare, 'aNahilla' nAmnA gopAlakena darzitAyAM bhUmau (vartamAne lAkhArAma-nAmni sthale), sA'pi ca nAgendragacchIyajainAcAryavaryANAM zrIzIlaguNasUrIzvarANAmAzIrvacobhirjAtA / jainamantroccAra-pUrvakaM sthApitasyA'sya nagarasyA'bhidhAnaM, bhUmigaveSakasyA'Nahilla-gopAlakasya nAmnA aNahillapATakamiti sthApitam / yadA nagaramAvAsayitumaNahillena saha rAjA vanarAja-cApotkaTo bhUmigaveSaNAM karoti sma, tadaikatraikaH zazakaH zRgAlaM parAbhavan dRSTaH / idaM dRzyaM dRSTvA tAbhyAM nirNItaM yadiyaM bhUmiH zauryavatI, ato'traiva nagaraM vAsayitavyam / 87
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ asau sAGketiko nirNayaH kiyAn samIcIna AsIdityetad jJApayati, puSTIkaroti ca vartamAnakAlInaM (adyatana) B.B.C. - News - ityasya saMzodhanam / yathA - "vizvasya kAmapi dizaM pazyema, pattanapurasadRzaM nagaraM kutrA'pi nA'sti / atratyairbhU-vAyu-jalairyaH saMvadhito janaH, sa zatAdhikamAyuH sukhena labhate / asyAM bhUmau yAni khanijAni santi, tAni mAnavasya jIvane navInamutsAhaM janayanti, dehasya vArdhakyaM jIrNatvaM ca rundhanti, dIrghakAlaM yAvad yauvanaM sthirIkurvanti ca / atratyaM vAtAvaraNaM hyasthijAlaM zvasanatantraM ca dRDhIkaroti, raktaM tanUkaroti zvAsa-kSayAdirogebhyo rakSati ca / atratyasya rAjyA vApikA (rANakI vAva) nAmnA aitihAsikasya sthalasya parisare dvitramAsaparyantaM vAsenA'pagacchanti bahavo rogAH / vApikAyA jalaM hi zvAsakAsauSadhatulyameva' / IdRzasya saubhAgyavato gurjararASTrasya pradhAnanagarasya pattanapurasya rAjasiMhAsane vaikramIye 821mite saMvatsare vaizAkhazuklatRtIyAdine somavAsare, zrIdevInAmnyA jainazrAvikayA kRtatilaka aidamprAthamyena zrIvanarAjacApotkaTa:(cAvaDA) rAjapadamalaGkRtavAn / ___pattanapuramIdRzaM bhavyamUrjasvi cA'sti / tasya bhUmiH zatAdhikaijinAlayaiH, anekairapyanyairdevamandiraimaNDitA'sti, anekaiH kavivarairgranthasarjaka-vidyApuruSainijajJAnarasena siktA'sti / rAjyadhUzcA'sya zraddhApUtaiH prajAvatsalairyazasvibhizca rAjabhirUDhA'sti / asya rAjyasya sarve'pi rAjAnaH zaivadharmiNaH santo'pi sarvadharmasahiSNutayA'mitena dravyavyayena sarvadharmadevAlayAn nirmApitavantaH sarvamatIyAn gurUn pUjitavantazca / kevalaM jainadevAlayAnevA'dhikRtya vicArayAmastadA'pi teSAM rAjJAmudAradRSTirasmAkaM hRdayamAhlAdayati / yathA kila rAjJA vanarAjena 802 pramite vaikrame varSe vanarAjavihAraH iti nAmnA pArzvanAthajinAlayo nirmApito yo'dyatve paJcAsarApArzvanAthajinAlaya iti nAmnA prasiddho'sti / tato vaikrame 942tame vatsare mUlarAjena mUlarAjavasatirityabhidhaM jinamandiraM kAritam / tadanantaraM 998tame varSe rAjyArUDhena cAmuNDarAjena naikAni jinabhavanAni nirmApitAni / tatastu 1088tame saMvati vimalamantriNA'rbudagirau devakulapATake jagadvizrutakalAkalApakalitaM vimalavasatiriti jinasadma kAritam / tatpazcAt 1146tame varSe muJjAlamantriNA muJjAlavasatiH 1150tame ca varSe zAntanumantriNA zAntanuvasatirityAkhye jinamandire nirmApite / tatazca trayodazazatasyA''rambhe rAjarAjezvareNa paramArhatabirudadhAriNA mahArAjakumArapAlena kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryasya sadupadezaM zirasyavadhArya tAraNagiri(tAraMgA)pramukheSu vividhasthaleSu zatazo jinAlayA nirmApitAH / api ca, kumArapAlamahArAjasya tvahiMsApAlane tathA'bhirucirAsId yad aSTAdazasu dezeSu vistRte tatsAbhrAjye mR-han-vadh-hiMs-ghAt-prabhRtInAM dhAtUnAM tatsAdhitazabdAnAM cA'pi prayogo niSiddha AsIt / yUkA-pipIlikA-kITa-mUSakAdInAmapi kSudrajantUnAM ghAtakA daNDAre abhavan / etasyA jIvadayAyAH 88
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsAyAzca saMskArA adyatve'pi pattananagarajaneSu darIdRzyante / vidyA-kalA-saMskAra-samRddhi-dharmapAlana-zaurya-parAkrama-paropakAra-jIvadayAdiguNaiH samRddhA asya nagarasya nAgarikA udArAH sukRtaniratAzcA''san / nagaramidaM sthApanAdinAdArabhya SaTzatAni varSANi yAvat tu gUrjaradezasya rAjadhAnI samAsIt / mahammadagajhanI-allAuddInakhIlajIprabhRtibhizca mlecchairvAraM vAramAkrAntaM bhajyamAnaM cA'pyetannagaraM punaH punaH samutthAnaM prApnot, samRddhiM ca punaH punarapyavApnot, vidyA-kalA-saMskAra-dharmAdIni tattvAni ca naiva kadA'pi vyalIyantA'smAnnagarAt / tatazcA'dyaparyantamapi nagarametat zatazo devAlayairmaNDitaM, vividhazAkhIyairvidyAvadbhiH paNDitairupazobhitaM prAcInasthApatyaizcetihAsaM smArayat rArAjatetarAm / asya nagarasyA'nyadapi vaiziSTayamullikhya viramAmi / pATaNa- paToLu - iti nAmnA jagadvikhyAtA kauzeyamayI paTTazATikA'dyatve'pyatrasthaiH paramparAgatatantuvAyaparivAraiH prAcInapaddhatyaiva nirmIyante / ekAM zATikAM nirmAtuM prAyaH SaNmAsamitaH kAla AvazyakaH, mUlyaM cA'syAH paJcaSalakSarUpyakamitaM bhavati / tadetAdRzaM viziSTaM pattananagaramavazyaM darzanIyaM paryaTanIyaM ca vartate / tatratyaM vAtAvaraNamAsevanIyaM vartate, tasya itihAsazca paThanIyo vartate / yadi bhavanta utsukAstadA'vazyaM samAgacchantu, svAgataM bhavatAm /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA saMskAraprapA muniH akSayaratnavijaya (1) jIvanaM nAma prahelikA asmAkaM jIvanaM vartate vismayapradam / kadAcit tat pratibhAsate sukhamayaM, kiJca kadAcit pratibhAsate tat samasyAmayam / yadyapi bahudhA tu jIvanasvarUpaM dRzyate samasyAmayameva, ata eva prAyaH sarve jIvA vipadgrastA dRzyante'smin jagati / ekA samasyA nirAkriyatAM, tAvadaparasamasyA udgacchet - prAyaH ayamevA'smAkaM jIvanaparicayaH / asyAM vAstavikatAyAM vayaM kiJcidapi parivartituM nA'zaknumaH / tadA'smAbhiH kiM kartavyam ? yadA samasyA''gacchati, ApattiH prabhavati tadA vayaM samasyAmuktermArgAya prayatAmahe / kintu kadAcidatiyatnAnantaramapi samasyAvirAmo na bhavati tadA vayaM nairAzyaM prApnumaH / paraM tadA bhagnAzatA na bhjniiyaa| api tu cintanIyaM yat sarvasamasyAyA nirAkaraNaM tu kenA'pi na prAptaM svajIvane / ato na kartavyA glAniH / sarvadA sukhenaiva sthAtavyam / asminnanusandhAne'vatarati smaraNapathe prasaGga ekaH preraNAspadam - kasyacit prasiddhagaNitajJasyeyaM kathA / ekadA tasya gaNitajJasya sUnorjanmadinamAsIt / gaNitajJaH svasya priyaputrasya kRte janmadinasyopahAraM kretuM vipaNyAM kaJcidApaNaM gataH / tatra bahava upahArA dRSTAstena, pazcAdupahArarUpeNa tenaikasyAH kaSTapUrNaprahelikAyAzcayanaM kRtam / asyAH prahelikAyAH kimapi nirAkaraNaM vidyamAnaM nA'sIt / kevalaM krIDyatAM samayavyayazca kriyatAmityeva tatprahelikAyA Azayo vartate sma / ApaNiko'tivismayamanubhUtavAn / vismayapUrNanetrAbhyAM sa nirIkSitavAn gaNitajJam, uktavAMzca - "mAnyAH ! bhavantastu khyAtiprAptapaNDitavaryAH santi / bhavadbhistu jJAtameva yadasyAH prahelikAyAH kimapi nirAkaraNaM na vidyate / tathA'pi bhavadbhirasyAH prahelikAyAzcayanaM kriyate ?" "om / " - gaNitajJo brUtavAn - "idameva tu kAraNam / yato'haM prahelikAmimAM mama putrAya dAtumicchAmi / asyAH prahelikAyA mAdhyamato'haM jJApayiSyAmi taM yadasmajjIvane'pi kAzcit samasyA etAdRzyaH pravartante, yAsAM samAdhAnaM bahuprayatnairapi na prApyate'smAbhirasyAH prahelikAyA iva / atastvajjIvane yadi kadAcidetAdRzaH prasaGgaH samupasthito bhavettadA nirAzatA udvignatA vA na sevyA tvayA, api tu
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkaSTamayavRttamapi svIkAryaM mudA / " ApaNiko'bhibhUto gaNitajJasyemamuttamaM vicArabinduM zrutvA / svajIvane'pi zikSAmimAmAcarituM tatparo'bhUt saH / (2) uttamA jIvarakSA / asmin jagati sarve jIvA jIvituM prayatante / paramatyalpajanA anyeSAM sattvAnAM jIvanaparitrANAya prayatante / yaiH svajIvanaM samyag jIvituM prayasyate te sAmAnyajanAH santi / paramanyeSAM jIvanaparitrANAya yaiH prayasyate te nitarAM zreSThajanAH santi / atra prastutA kathA prasiddhasyaitAdRzasya zreSThajanasyaiva jIvanamuttamatayA darzayati - bhAratajanapadAnAmAsIt sa mahAn svAtantryavIraH / tannAma mahAtmagAndhivaryaH / pratyahaM prAtarAze mahAtmagAndhivaryo jale'mlajambIrarasaM kSiptvA pibati sma / ekadA dainikopakramAnusAraM gAndhivaryasya sahacaro mahAdevadesAIvaryaH kvathite jale'mlajambIrarasamakSipat / jalaM cA'nAcchAditameva nyasyat / jalAdatyuSNo bASpa utkSipati sma / kAnicit kSaNAni vyatItAni / pazcAd gAndhivarya AgataH / mahAdevadesAIvaryaH kvathitajalAmlajambIrarasabhRtaM laghupiTharaM gAndhivaryAya dattavAn / gAndhivaryo nIrapAtraM samIpaM sthApitavAn / tat ca nirIkSitavAn / adyApi pAtraM tad bASpasaMyuktaM dRzyate sma / avalokyedaM gAndhivaryo mahAdevadesAIvaryamuktavAn - "bhoH ! tvaM kvathitaM jalajambIrapAtramidamAcchAdayiSyastarhi bahu samIcInamabhaviSyat / " tadA saradAravallabhabhAIpaTelavaryo'pi tatraivopatiSThati sma / gAndhivaryasya vacanaM zrutvA tena pratidhvanitaM - "re ! paJcaSANi kSaNAni yAvat kvathitaM jalapAtramidaM nirAcchAditaM sthitaM tasmin kaH bAdhaH ? katibhiH kSaNairatraivopaviSTo'ham / tatrAntare'smin pAtre kiJcidapi na patitam / " atha mahAtmagAndhivaryo'dbhutamuttaramadadAt - "mitra ! jalapAtre kAmaM kiJcidapi na patet / kintu jalAdatyuSNabASpo nirgacchati / anena kAraNena naike sUkSmajantavo maraNonmukhA bhavitumarhanti, tat kimucitaM pratibhAti ?" saradAravallabhabhAIpaTela-mahAdevadesAIvaryAvahobhAvAnvitAvabhavatAM zrutvedamuttaramanuttamam / kIdRzI prazasyatamA'hiMsAvRttiH ??? vastuta IdRzI mahatI sarvajIvaparitrANavRttiH sarvasattveSu Avazyakyasti / atra smaraNamidamucitaM yad yathAsmajjIvanaM priyatamamanubhavAmo vayaM tathA'nye jIvA api svajIvanamanubhavanti priyatamameva / asmabhyaM na rocate maraNaM, tahi tebhyo'pi na rocate mRtyuH / ito vayamanyeSAM jIvAnAM jIvanaM prANavimuktaM kRtvA tebhyo duHkhaM dAsyAmastarhi vayamapi bhaviSyati kAle duHkhameva prApsyAma iti satyamapi nUnamavagantavyam /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ ata eva 2600varSebhyaH prAk paramAtmanA paramakRpApareNa zramaNabhagavanmahAvIreNA'pi sUkSmajIvadayAparipAlanaM prarUpitam / adyApi tadanugAmino naike sAdhavo janAzcaitAdRzIM jIvarakSAM kurvanti / AgamyatAM, vayamapi taM mahAntaM tIrthakaramanugacchema, sUkSmajIvarakSayA ca jIvanamalaGkaryAma / evaM ca zubhamArgasya cayanaM kuryAma / (3) sAramayI prArthanA ekadA nagarasya rAjA sacivaM samAhUtavAn sUcitavAMzca - "mantrivarya ! vayamadya kArAgRhe bandinaH sampRNacmaH / bandinAJcA'vasthAyA nirIkSaNaM kurmaH / " rAjAjJAM zirodhRtavAnamAtyaH / katicitkSaNAnantaraM ca naikai rAjasevakairamAtyaizca saha rAjA prasthitavAn bandigRhaM prati / kArAgRhaM prApya bhUpAla Adizad rakSimukhyaM - "sarve kArAgRhiNa AhUyatAmatra / ahaM tAn paricetumicchAmi / " stokasamayena tasmin vizAlakakSe bandina AgatavantaH / nRpaM ca praNamantaH snmukhmupvissttvntste| pazcAt prasannamanA rAjA tAn kathitavAn - "bho mitrANi ! adya pramudito'ham / ato yuSmAkaM kaSTeSvekatamaM dUrIkariSyAmi / AnupUryeNa yuSmAkaM samasyA kathyatAm / " - kramazaH sarvabandibhiH svapIDA prastutA / ekaH kArAgRhI kathitavAn - "mahArAja ! rAtryAM sUcyAsyA mazakA mAM puSkalaM dazanti / ato mazakaharI vAJchAmyaham / " "asmai mazakaharI yaccha / " rAjA sainikamAdizat / "rAjan ! ahamatibASpamanubhavAmi nityam / " aparo bandI avadat / "asmai tAlavRntaM(Fan) deyam / " nRpa AdiSTavAnadhikAriNam / "ahaM snAnArthaM snAnagRhaM kAGkSAmi / " tRtIyo'parAdhI brUtavAn / "asmai snAnagRhasya sukhaM dAtavyam / " rAjJA''diSTaM punaH / antata eko'parAdhI samutthitavAn rAjJaH samIpaM natazIrSaH sa sthitavAn namragirA coktavAn - "kRpAlo ! aba mama na mazakAnAM kaSTaM vartate, na tAlavRntasyA''vazyakatA vartate, na ca snAnagRhasya samasyA vidyate / paraM mahyaM tvidaM kArAgRhameva na rocate / ito mamA'parAdho'pyatisAdhAraNo'sti / kiJca bandigRhAnmuktiM prApyA'haM bhaviSyati kAle zobhanaM jIvanaM racayituM dRDhasaGkalpo'smi / ataH kArAgRhAnmahyaM muktimarpayatu bhavAn / " tasya namravacanAni nRpasyA'ntaHkaraNamaspRzan / rAjA'taH premNA sahA''diSTavAn - "bhoH ! rakSimukhya ! asya bandino bandhanAni zIghraM visRja, sadyazca tasmai muktiM prayaccha / nUtanajIvanasyA'vasaro'smai deyaH / "
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjAjJAM zirodhRtya rakSimukhyenA'cireNa sa kArAgRhI bandigRhAdamucyata / iyaM laghvI kathA prabodhayatyasmAn yanmahApuruSasyA'gre nA'bhyarthanIyaM kadA'pi kSudraM dravyam / tatpAbeM tu sarvottama eva padArthaH prArthayitavyazcaturthabandivat / vayaM paramAtmanaH prAsAdaM prabhudarzanArthaM yAmaH, darzanaM kurmaH, paramezvaraM pUjayAmaH pazcAcca prArthanAmapi kurmaH / param, asmAkaM prArthanA kIdRzI nimnA vartate tad vayaM svayameva jAnImaH / paramAtmAnaH samakSaM vayaM kevalaM bhautikecchAmeva prastumaH / itaH paramAtmA'smabhyaM yatrA'nanyaM sukhaM vidyate tanmokSapadamapi pradAtuM zaknoti / yathA kharvapaterarbudapatervA pArzve dazarUpyakANAM yAcanA'nucitA bhavati tathA mokSapateH prabhoH samakSamasArasya saMsArasukhasya yAcanA'pi nUnamanIM bhavati / vijJAya satyamidamAgamyatAm, adyatanadinAd vayaM kRtasaGkalpA bhavema / paramezvarasya sammukhaM kadA'pi sAMsArikasukhasya yAcanAM na kuryAma / api tu Atmikasukhasya mokSasya sarvapadArthasArasyaiva prArthanAM kuryAma / (4) atraiva svargaH cInajanapadIyo mahA~stattvacintakaH kanphyusiyasaH / ekadA kanphyusiyasasya samIpe kazcit senAdhIza AgataH / 'vAMgabI' iti tannAma / vicArakaM zIrSeNa praNamya senAdhIzo'yaM pRSTavAn - "mahAtman ! svargaH kaH ? narakazca kaH?" atha kanphyusiyaso'kalpyapratikriyAM pradattavAn / sa senAdhIzAya praznayoruttaraM na dattavAn, api tu kruddhavAn - "tvatsadRzo mUrkhaH kathaM sainye prAvizat ? tvaM tu khaDgadhAraNamapi na jAnAsi..." kanphyusiyasasya tiraskAravacanena senAdhIzo'pyatyantaM kruddho'bhavat / "matsadRzo mahAn senAdhIzaH sAdhunA'munA'pamAnitaH' iti vicArya sa gajitavAn - "sAdho ! maunena tiSTha / anyathA'munA'sinA tava zIrSa chetsyAmi / " __ krodhenA'tyantaM kampamAnaH senApatiH kanphyusiyasena kathitaH - "bhrAtaH ! ayaM krodha eva narakaH kathyate / " idaM zrutvA tattvacintakena vacanAsinA prahata iva senApatirmUDho saJjAtaH / tattvacintakasya viziSTabodhadAnazailIM so'vagatavAn / sa nijanayanAzrubhiH kanphyusiyasasya caraNau prakSAlitavAn kSamAM ca yAcitavAn / tadA kanphyusiyaso mArmikaM bodhitavAn - "mahAnubhAva ! ayaM zamabhAva eva svargaH kathyate / svargo nA'styanyatra, paramatraivA'sti / atastvayA nityaM krodhamuktaM zamabhAvamayaM ca jIvanaM jIvanIyam / " cInadezIyena tena senApatinA tadA karAJjaliH kRtA, kanphyusiyasasya pArve krodhatyAgasya niyamo'GgIkRtaH svajIvane ca zazvat svargo'vatAritaH / kiM nA'nubhUyate yadIdRzaM niyamaM svIkRtyA'smAbhiH sarvairapi svajIvanaM svargamayaM racayitavyaM sukhamayaM ca kartavyamiti ? 93
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA zAkhAcchedaH munizrutAGgacandravijayaH kazcanA''rabastAnIyo rAjA ekasmai bhAratIyAya rAjJe dvau zyenAvupahArarUpeNa dattavAn / dvAvapi jAtyA''kheTakAvAstAm / rAjA dvAvapi zyenau rAjakIyAya pakSipAlakAya zikSaNArthaM dattavAn / mAsAnantaraM pakSipAlako rAjAnaM jJApitavAn yad "anyataraH zyena uDDayanakSamo mRgayAkuzalazca saMjAtaH kintvaparaH prathamadinAdArabhyA'dyaparyantaM zAkhAM tyaktvoDDayanAya lezamapi na yatate / mama sarve prayatnA nirarthakA jAtAH / " rAjA'pi sAzcaryo jAtaH / sa grAmAntarebhyo vividhAn pakSizAstrajJAnAkAritavAn / naike pakSizAstraniSNAtAH samAyAtAH / sarve'pi bhRzaM prAyatanta kintu zilAyAM vRSTipAta iva na ko'pyupAyastaM zyenamuDDAyayitumazaknot / sarve pakSizAstrapravINAH zrAntvA niSphalatAM ca prApya nirgatAH / anyadA malinavastrayukta ekaH kRSika AgataH / sa rAjAnaM vijJApitavAn yad "mahArAja ! sakRdahamapi yate / bhavAn vAtAyanena pazyatu, ahaM sampratyeva zyenamuDDayanarataM vidadhAmi / " yadyapi rAjA na vyazvasit taoNpi prAsAdasya vAtAyane samupasthitaH / kRSikaH zyenasya nikaSA gataH / kRSIvalasya gamanAnantaramalpenaiva kAlena rAjA vismayAnvito jAtaH / tena dRSTaM yad dvAvapi zyenau gagane uccaiviharantAvAstAm / 'aparaH zyeno'pyuDDayanarato jAtaH' iti jJAtvA sa sAnandaH saMjAtaH / kRSIvalamatrA''netuM bhUpatirbhUtyaM preSitavAn / kRSIvala Agato nRpatinA ca pRSTo yad - "ayi ! kathaM tvayaitAdRzazcamatkAro vihitaH ? adhimAsadvayaM kazcana zakunizAstraziromaNirapi yamuDDAyayituM na zaktastaM zyenaM tvaM stokakAlenaivoDDayanakSama kRtavAn ! / ' kRSIvalo'vadad yad - "na kimapi duSkaraM, sa zyeno yasyAH zAkhAyA uparyupavizannAsIt tAM zAkhAmevA'haM chinnavAn !" / ___ IzvareNA'smabhyaM sarvebhyo'pyuDDayanArthamamaryAdAH zaktayo dattAH, kintu vayaM kevalaM surakSArUpAM sukhazIlatArUpAM saralatArUpAM vA zAkhAmAruhyA'khilajIvanaM yApayAmaH / AzaMsema yadasmadIyajIvane'pyetAdRzaH kazcana zAkhAyA vimocakaH kRSikaH pravizet / (mUlam - 'DaoN. AI.ke. vIjalIvAlA' ityanena likhitaM 'hUMphAlA avasara' iti pustakam / ) 94
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA sAdhutA munizrutAGgacandravijayaH eko yuvA sAdhurgaGgAtIra uTajaM nirmAya nivasati sma / vastutastu svabhAvenA'lasaH sa jIvanagatavipadbhistrasta AsIt / anyadA sa svakIyoTajasyA'GgaNa upaviSTa AsIt / tadA gaGgAnIreNohyamAnaM kiJcid mahad bhAsvaraM ca vastu tasya dRSTipatha Agatam / zIghrameva sa gaGgApravAhe kUditavAn / mahatA parizrameNa pratizrotasi gamanaM kurvatA tena tad vastu prAptam / tad bhAsuraM vastu rajatamayaM pAtramAsIt / tat pAtraM gADhamAliGgya tena pratitaraNaM prArabdham / tadA tena gaGgApravAho'tIvaprabalo'nubhUyamAna AsIt / taraNe kAThinyamanubhUtam / sa yadyapi yuvA AsIt kintvekaH pANiH pAtragrahaNe vyastatAM gataH / atastarItumeka eva hasto rikta AsIt / aho ! niHzeSaM nijabalamupayuktaM, kintu yAvat tIramAgantuM prayatate tAvadeva tIraM sudUraM jJAyate / antato yadA jJAtaM yad 'hastadvayopayogaM vinA svIyajIvanatrANamazakyaprAyaH' tadA sa tat pAtraM tyaktvA taran tIramApannaH / tIramAsAdya zramaM cA'panIya sa gaGgAnIrasthitasya tatpAtrasyopari dRSTiM sthApitavAn / niHzvasya tenoktaM - "re ! mamaitad bhAsvaraM rajatamayaM pAtraM pravahitaM jAtam / " taTasthita eko vayovRddhaH prauDho muniridaM mAnavIyasvabhAvadarzakaM prasaGgaM pazyannAsIt / sa yuvasAdhoH sAmIpyaM saMprAptaH / tasya skandhopari hastaM nidhAyoktaM yad - "bhrAtaH ! tadrajatamayaM pAtraM tUhyamAnaM sat svIyamArge gacchadAsIt / tena sAkaM te na ko'pi sambandhaH / tat tvadIyaM tu naivA''sIt / niSkAraNaM tvaM gaGgApravAhaM gatvA tad gRhItavAn pazcAcca svIyajIvanarakSaNArthaM tyaktavAn / kiM nvetAvatyeva kAle tat tvatsvAmitvamupagatam ? sajjana ! IzvareNa yat tubhyaM dattaM tasyA''nandamavazyamanubhavaH, tattu smiiciinmpi| kintu yat tava sAmIpyaM tyajati tadapi tAvataivA''nandena tyaja / asmAbhiretAvadeva smartavyaM yad "jagatyasminnazeSaM vastu tAtkAlikameva labdhamAsIt / na kadA'pi kimapi vastu sArvakAlInamasmAkam / ataH kathaM vRthA zokaH kAryaH ?" evamuktvA vayovRddho muniH svIyapanthAnaM pratyacalat / sa yuvasAdhuH prAyo'dya aidamprAthamyenaiva sAdhutAyA anubhavaM kRtavAn / so'pi sAnando bhUtvA gaGgApravAhaM pazyannAsIt / / (mUlam - 'DaoN. AI.ke. vIjalIvAlA' ityanena likhitaM 'hUMphAlA avasara' iti pustakam / )
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA mahAn vaijJAnikaH munimalayagirivijayaH "AlbarTa AinsTAina" khalu vizvaprasiddho vaijJAnikaH / sakale vizve tasya gabhIravidvattAyAH kAraNenA'nekairdezanetRbhirvaijJAnikaizcA'pi svasya deze taM netuM bahavaH prayatnAH kRtAH / paraM sa amerikAdeze eva nyavasat svasya saMzodhanakArye cA'harnizaM magno'bhavat / anekAsAM durgamANAM jaTilAnAM ca paristhitInAmupAyA vijJAnAdhAritAstena zodhitAH / yadA kAcidasAdhyasamasyodbhavet tadA AlbarTa AinsTAinaH patropari G iti likhati sma / etad dRSTvA tasya mitreNaikadA pRSTaM - "bho mahodaya ! bhavatA keSAJcit patrANAmupari G iti sajJAkSaraH kimarthaM likhitaH?' iti / AinsTAino'vadat - 'G nAma GOD arthAd vizvavatsalo bhagavAn / yadA mayA kiJcinnA'vabudhyeta tadA taM jaTilapraznaM bhagavate samarpayAmi / tatastasya praznasyottaraM prabhuravazyaM dadAti' / evaM ca tAdRzasyA'pi vaijJAnikasya tasya bhagavati zraddhA nizcalA''sIt / ekadA, eko vidvAn AinsTAinasamIpe Agacchat apRcchacca - 'bhavAnmahAn vaijJAnikaH saMzodhakazcA'sti / kintu bhavataH prayogazAlA kutrA'sti ? tAmahaM draSTuM bahUtkaNThito'smi' / tadA smitaM kurvANa AlbarTa AinsTAinaH svIyAM tarjanImaGgalImU/kRtya mastiSkamupAdarzayat / arthAt tena sUcitaM yanme mastiSkameva mama kRte prayogazAlA'sti / yatastatraiva sarvA'pi sAmagrI tiSThati / nUnaM mahAnto guNAnapekSante na sAdhanAni / ~~~~~~~
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA nApitasya cAturyam munibhAgyahaMsavijayaH ekadA kAzIdezasya rAjJA vidvatsammelanasyA''yojanaM kRtam / vividhaviSayeSu zAstreSu pAraGgatAH paNDitAzcA''mantritAH / sammelanasya bhavyadinamupasthitam / kAzInagaraM prati naike paNDitA Agacchanti sm| vyavasthApakainirdiSTe AvAse sarve tiSThanti sma / svasthatAM ca prApnuvanti sma / kAzInagarasya samIpe paththamapurAbhidhAno grAmo'bhavat / tatra dhamela iti nAmnA nApito vasati sma / tatsammelane gantuM so'pyutsuko'bhavat / nijapeTikAyAM kalazamastraM ca nidhAya sa kAzI prasthitaH / tatra cA''gatAn paNDitAn militvA teSAM saMlApAMzca zrutvA sa zuka iva kiJcit saMskRtasaMbhASaNamazikSata / __ itazca sammelanasya pramukhapade ko niyoktavyaH ? iti nizcetumadhikAriNaH pratyekaM paNDitasyA''vAsaM gatvA pRSTavantaH - 'bho mahodaya ! bhavAn kasmin viSaye pAragAmI asti' ? / etat zrutvA paNDitAH svasya paricayaM dAtumArabdhAH / eko'vadat - "ahaM nyAyazAstre nipuNo'smi' / anyenoktaM - 'mayA vyAkaraNazAstramAmUlacUlaM paThitam / tRtIya uktavAn - 'ahaM tarka-sAhityakSetre niSNAtaH' / evaM pratyekasya paricayaM kurvANA adhikAriNo yathAkramaM tasya dhamelAbhidhanApitasya samIpamAgatAH / taiH so'pi pRSTaH / sa uvAca - 'ahaM sakalazAstrasampanno'smi' / tacchrutvA sarve adhikAriNaH santuSTAH santastasya nAma pRSTavantaH / so'vadat - 'paNDito dharmacandro'ham' / etaizca mitho vicArya sammelanasya pramukhapade niyuktaH saH / sa harSAvezena pUrNaH 'mAM sarve satkariSyanti' iti vicAreNa ca pramuditazcA'pi / zubhamuhUrte sammelanaM prArabdham / aneke viSayAzcarcitAH / teSAM ca puSTyarthaM vividhAH zAstrapAThAH parIkSitAH / khaDanamaNDanaghoSaizcA'vidvAMso bhItA iva kampitA iva ca jAtAH / evaM sati dhamelo mUka iva kimapi na vadati sma / tasya citte zUnyAvakAzo'bhUt / athaikasya praznasya kaM nirNayaM kuryAma ? iti cintA sarveSAM manasyudbhUtA / tatastairmilitvA pramukhasthAne niSaNNo dhamelaH pRSTaH / tadA stabdhagAtraH zithilAGgopAGgazca sa tUSNIMbhUya na kimapyuttaraM dadAti sma / tatazca rAjJaH sAzaGke koparakte nayane dRSTvA sa bhayavihvalo jAtaH / rAjA pRSTaH sa - 'kasyAM pAThazAlAyAM tvayA'dhyayanaM kRtam ?' dhamela uvAca - 'ahaM kAmapi pAThazAlAmadhyayanArthaM naiva gato na vA mayaikA'pi pAThazAlA dRSTA ca' / rAjA'pRcchat - 'tarhi kimarthaM sakalazAstrasaMpannosmi' ityuktaM tvayA ?' tataH sa uktavAn - 'mayA sa-kalaza-astrasaMpanno'smi ityAzayenoktaM tat' / tasya mukhAdakalpanIyamarthaM zrutvA sarve gambhIrapaNDitA api muktamanasA'TTahAsaM cakruH / vAdasabhA samAptA / hAsyasabhA prArabdhA / tatkSaNameva sa nApitaH sabhAyA niSkAsitaH /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA viveko bodhazca sA. kairavayazAzrIH ekadA kazcana yuvA suprasiddhamekaM vaktAramapRcchat - 'bhavataH sabhAyAM katisaGkhyA janAH samAgacchanti kila?' vaktA tasya pratipraznamakarot - 'kuto bhavAnevaM pRcchati ?' tenoktaM - 'bodhArthaM bhoH !' / vaktrA sagarvaM bhaNitaM - 'Adhikyena tu mama pravacanaM zrotuM catvAriMzat sahasrANi paJcAzad vA sahasrANi janAH samAgacchantyeva / kvacideva daza paJcadaza viMzatirvA sahasrANi zrotAro bhaveyuH' / 'atha kadAcit tato'pi laghusaGkhyA bhavet tadA kiM syAt ?' - yuvA'pRcchat / 'tadA'haM tAdRzyAM sabhAyAM padamapi na dharAmi' iti sAvajJaM sa vaktA'vadat / 'bADha'mityuktvA sa yuvA tato nirgataH / pathi gacchan sa samudrataTaM prApya tatrA'TitumArabdhaH / sahasA tasya dRSTipathe samudrajale taran eko mahAkAyo matsyaH samAgataH / sa yuvA tamapRcchat - 'bho matsya ! bhavAn etAdRzi vizAle jalanidhau tarItuM kathaM zaknoti ?' tenoktaM - 'mama tu janmaivA'tra jAtam / atraiva ca vRddhi prAptaH / tat kathaM mahatyatra jalanidhau tarItuM na zaknomi ? sutarAM zaknomi' / 'atha kadAcit ko'pi bhavantaM laghau jalAzaye nItvA muJcet tadA kiM syAt ?' - iti yuvA sa taM matsyamapRcchat / tena vihasyoktaM - 'bhoH ! mama tu taraNAya jalameva kevalamAvazyakaM, nA'nyat kiJcit / tacca jalaM samudre'pi bhavatu, jalAzaye'pi bhavatu, anyatra vA kutrA'pi laghau pAtre'pi bhavatu, mama tatra taraNe na kA'pi bAdhA / ahaM tatra svairaM tarItuM zaknomi' / etat zrutvA sa yuvA'vadat - 'nUnaM bhoH ! bhavati kiyat sAmarthyamasti ? bhavAn yaccintayati tatsarvaM kartuM zaknoti' / matsyena kathitaM - 'bandho ! ahaM tu tiryaGasmi, tatrA'pi jalacaraH, bhavAMstu manuSyaH / ahaM tu kevalaM jale tarItuM zaktaH / bhavAn punaH jale sthale AkAze vA yatkimapIcchati tat sarvaM kartuM samarthaH / tathA'nyaistat kArayitumapi zaktaH' / etat zrutvA sa yuvA'cintayat - 'kasya viveko bodhazca garIyAn ? vakturvA matsyasya vA ?' 28
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA duhituH prema sA. tattvananditAzrIH ekA bAlikA AsIt, tasyA nAma jenI AsIt, sA ca paJcavarSavayA AsIt / ekadA sA acintayat yat - zvo mama piturjanmadinamasti / tato'haM pitre kimapi upAyanaM daasyaami| kintu mama samIpe kimapi nAsti / tataH sA viSaNNA jAtA / sahasaikA yuktistasyA manasyudagacchat / sA krIDanakAnAM laghvI peTikAmekAM riktAmakarot / tasyA upari zobhanaM varNapatramaveSTayat / tad varNapatraM mahAya'mAsIt / tadaiva tasyAH pitA sahasA gRhamAgacchat, tAM ca bahumUlyavat patraM vyarthaM kurvantI dRSTvA tasyai - akupyat, atADayacca tAm / tathApi jenI sarvamapi tadasahata / dvitIyadine prAtaHkAle jenI upAyanaM gRhItvA pituH pArzvamAgacchat, vadati sma ca - 'he pitaH ! adya bhavate janmadinasya zubhecchAM samarpayAmi, idamupAyanamapi ca bhavatkRte'sti / tad bhavAn svIkarotu / ' jenyA pradattaM tadupAyanaM dRSTvA pitA pUrvadine kRtasya krodhasya kRte bhRzaM khedamanvabhavat / sa bravIti sma - jeni ! ahaM te dhanyavAdAn samarpayAmi kopasya ca kRte mAM tvaM kSamasva / tadanantaraM tasyAH pitA peTikAmudghATyA'pazyat / sA peTikA riktA''sIt / tena punaH sa tasyA uparyakupyat, akathayacca - tvaM kimetadapi na jAnAsi, yat kasmai api riktA peTikA upAyanarUpeNa na dIyate? / jenyA netrayorazrUNi Agacchan, sA saviSAdamavadat - he pitaH ! peTikA riktA nA'sti / ahaM peTikAyAM bhavatkRte upAyanarUpeNa zataM cumbanAni muktavatI / etacchrutvA sarvathA vigalitahRdayaH sAzrunayanazca pitA jenI snehenA''liGgyA'kathayat - jeni ! mayA punarapi tavA'parAdhaH kRtaH / kRpayA mAM kSamasva / mayA tavA''zayaH sarvathA nA'vagataH / tadanantaraM jenyAH pitA sadA svasya samIpe tAM peTikAM rakSati sma / yadA kadA'pi jIvane sa nirAzAmanubhavet tadA peTikAmudghATya jenyAH snehaM smarati sma, AnandaM ca anubhavati sma /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA divyaprema sA. tattvananditAzrIH nAradarSiNA svIye bhaktisUtre - "paramapremamaye paramAtmani premarUpA yA prAdurbhavet sA bhaktiH kathyate" - iti bhaktervyAkhyA kRtA / kintu kadAcit khalUpadezakaH svayameva svopadezAcaraNaM na karoti / tatazca nAradasyA'pi manasi bhakterahaGkAro vyAptaH / yathA "matsadRzo bhagavadbhakto jagatyeva nAstIti" / etacca zrIkRSNena jJAtam / tataH sa taM bodhayitumupAyamekamacintayat / anyadA nAradarSiH zrIkRSNaM vandituM samAgataH / vandanaM kurvatA tena dRSTaM yad bhagavato mukhe vedanAyA rekhA dRzyanta iti / sa bhRzamAkulo jAtaH, sasambhramaM ca bhagavantaM pRSTavAn - 'bhagavan ! kiM jAtaM bhavataH?' / bhagavatoktaM - 'bho ! mAmudaravedanA bAdhate' / tata udaravedanAmasahamAnaH zrIkRSNaH itastato bhrAmyati sma / etad dRSTvA nAradazcintAkrAntamanA bhagavantamapRcchat - 'prabho ! apyasti kazcanopAyo yena vedanA zAmyeta?' zrIkRSNena kathitam - 'yadi kazcinme bhakto nijaM caraNarajo dadyAt, tadA tadrajaso lepanena me vedanA'pagacchet' / zrutvaitannAradena cintitaM - 'bhagavataH svacaraNarajasaH sparzanenA'pi bhaktasya narakagamanaM nizcitaM, tadA lepanena kiM syAt ? tato yadyahaM me caraNarajo bhagavate dadyAM tadA nUnamahaM narakagAmI / nA'haM narake gantumicchAmi / ' tataH sa bhagavantamakathayat - 'prabho ! eSo'haM gacchAmi, jagatyevA'TitvA kaJcana bhaktamanviSya taccaraNaraja AnayAmi bhavato vedanAM ca nivArayAmi' / bhagavatA mandaM vihasya tadgamanamanumatam / nAradarSiH kilA'khilapRthvyAmaTitavAn kintu narakabhayena ko'pi tasmai caraNarajo dAtuM naivotsahane sma / ata ATamATaM klAnto nAradaH prAnte vRndAvanaM prApya gokulaM gataH / tatra grAmopAnta eva tena rAdhA gopyazcA'nyA jalamAnayantyo dRSTAH / sa satvaraM rAdhApAzrvaM gataH tasyai ca prabhorvedanAviSayakaM vRttaM kathitavAn caraNarajazca yAcitavAn / 100
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAdhayoktaM - 'aho ! me prANavallabhasyodaravedanAzamanArthamahaM nijaprANAnapi dadyAm / caraNarajasastu kA gaNanA ? idamidAnImeva me caraNarajo gRhItvA bhavAn gacchatu mama prANanAthasya ca vedanAM zamayatu' / nAradaH kathitavAn - 'aye ! mugdhe ! kiM bhavatI na jAnAti yad bhagavataH svacaraNarajaHsparzanenA'pi narakagamanaM bhavediti ?' tadA rAdhayA sAnandaM kathitaM - 'bho bhaktaziromaNe ! nA'haM zAstrANi jAnAmi, tathA'pi etAvattu jAnAmyeva yad yadi mama caraNarajasA me prANavallabhasya vedanA yadi zAmyati tadA me pratibhavaM narakagamanamapi svIkAryam / nA'haM narakagamanAd bibhemi' / ___ etannizamya vismitAntaHkaraNo nAradaH satvaraM rajo gRhItvA zrIkRSNasamIpaM gataH, rajazca bhagavate'dAt / bhagavatA'pi sasnehaM tat svIkRtya svAGgeSu viliptam / tatazcodaravedanA zamaM prAptA, bhagavAMzca svastho'bhavat / tato nAradaM dRSTvA smayan zrIkRSNo'vadat - 'mayA tu cintitamAsIt yad bhavAneva mama bhakteSu mUrdhanyaH, ato bhavAn nijacaraNarajo dattvA me pIDAM satvaraM dUrIkuryAditi, kintu bhavatA jagat sarvamapi bhrAntvA rAdhAyAzcaraNaraja AnIya pradattam / ato'haM vicArayAmi yat - ko vA mama bhakteSu mUrdhanyaH ? - iti' / zrutvaitat sarvathA lajjito nAradaH kimapi kathayituM nA'zakat, tasya bhaktiviSayako'haGkArazca cUrNIbhUtaH / 101
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA anuzAsanam sA. jayananditAzrI: dvitIyavizvayuddhasyeyaM kathA / jarmanIdezo vizvayuddhasya prabalatamo deza AsIt / jarmanIdezIyairbahavo dezA yuddhe parAjitya sarvatra nijazAsanaM prasAritamAsIt / cirakAlaM yuddhakaraNAya sainikAnAM prAcuryamAvazyakam / ataH samagre deze'pi ghoSaNAM kRtvA janAH sainye niyojyante sma / ekadaikastarkazAstrAdhyApakaH kazcana mahAvidyAlayasya prAdhyApako sainyAdhikAriNAM dRSTipathe samAgataH / tairbalAdapi sa senAyAM niyuktaH / tasya zastrAstraprayogaprazikSaNaM yuddhabhUmau ca nirbhayatayA pravatarnArthaM zArIrikaM mAnasikaM ca prazikSaNaM dAtuM prArabhanta prazikSakAH / prathamameva, calana-sthagana-dhAvana-valganAdizikSAdAnaM prArabdham / prazikSako vadati sma - 'sthiro bhava', 'calo bhava', 'dakSiNadizi parAvartasva', 'vAmadizi parAvartasva', 'viparItaM parAvartasva' / sarve'pi sainikAH sarvAH sUcanA anusaranti sma, kintu prAdhyApakastathA na karoti sma / prazikSakaH punaH punaH sUcanAH pradatte sma - 'dakSiNAM prati cala, tataH pazcimAM prati cala' - ityaadi| paraM prAdhyApako nA'nusarati sma tAH / sa pRcchati sma - 'bho mahodaya ! dakSiNAM prati calitvA punaH pazcimAM prati kimarthaM gantavyam ? kiM vayaM dakSiNadizyeva prasthAtuM nA'rhAmaH khalu ? punaH punaH kimarthaM sthAnaM parAvartanIyam ?' prazikSakeNoktaM - 'bhoH ! atra tarkasya praznasya vA nA'vakAzaH / yathA kathitaM tathA kuru' / prAdhyApakaH pRcchati sma - 'kintu mahAbhAga ! ko lAbhaH khalvanena ? mama matau tvetat sarvaM nirarthakaM pratibhAti' / 102
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazikSakastaM bodhitavAn - "evaM punaH punarasmAkaM nirdezAnusAraM vartanena sainikasya manaH zarIraM cA'nuzAsanAnukUlaM bhavati, sainikaH senApaterAdezaM nA'vagaNayati, yuddhakAle ca sa nirbhIkatayA nirvikalpatayA ca zatrupakSavinAzArthaM pravartate / ato'nuzAsanaM zikSasva bhoH / evaM punaH punaH praznAn tarkAzca mA kuru' / evaM sa vAraMvAraM prabodhito'pi punaH punaH praznAn tarkAzca karoti smA'nuzAsanaM ca naiva pAlayati sma / tatazca prazikSakaH senAnAyakamavadat - 'mAnya ! ayaM jano yathAvadanuzAsanaM na pAlayati sarveSvapyAdezeSu praznAMstAMzca karoti / ahaM tvevaM manye yad - yadA yuddhe'sya gulikAstraprayogArthaM bamaprakSepaNArthaM cA''dezaH kariSyate tadA'pyayaM vividhAn praznAn tarkAzca kariSyati yathA - "kimarthaM gulikAstraM prayoktavyam ? zatrusainikasya ko'vA'parAdho yena sa hanyate ?" - ityAdi ato nA'yaM sainiko bhavitumarhati' / etacchrutvA senAnAyako'vadat - 'evaM vA ? tarhi taM pAkazAlAyAM sUpakArasya sahAyakatvena niyojayAmaH / tatra sa yathAnirdiSTaM kAryaM kariSyati / evaM kRte sati, prathamameva sUpakArastasyA''jJAmakarod yad - 'bhoH ! asmAt kalAyarAzeH laghukalAyAnAM bRhatkalAyAnAM ca vibhAjanaM karotu' / prAdhyApakaH 'bhavatviti' kathayitvopaviSTastadartham / dve ghaTike vyatIte / sUpakAraH samAgataH kalAyAMzcA'yAcata / kintu prAdhyApakenA'nena vibhAgaH naiva kRta AsIt / ataH sUpakArastasmai kupitaH / tadA so'vadat - 'bhoH ! mayA cintitaM yat - ye madhyamAH kalAyAste kutra nikSeptavyAH ? laghuSUta bRhatsu ? iti / paraM samyaG nirNayo na jAtaH / ataH kAryaM mayA naiva kRtam' / etadAkobhrAntaH sUpakAraH senAnAyakasamIpaM gatvA sarvaM kathitavAn / tataH zrAntaH senAnAyakaH prAdhyApakamAhUya sAJjali prArthitavAn - 'bhoH mahAzaya ! bhavAn mahAvidyAlayamevA'laGkarotu, dezasevArthaM tu bahavo janAH santyeva / senAyAM tu prazikSaNamevaMrItyaiva pradIyate / tena ca manaHsthitiH parAvartitA bhavati, nirvikalpatayA ca yoddhaM samartho bhavati sainikaH / tarkakartA tu senAyAmanarha eva' / [iyaM hyasmAkaM sarveSAM kathA / vayaM khalu kiyadanuzAsanaM pAlayAmaH ? manazcA'smAkaM kiyatsthiraM bhavati nirvikalpaM ceti vicAraNIyaM nanu !] 103
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathA draSTAro'bdhAH sA. saMvegarasAzrIH athaikadA akabbaraH saMsadi praznamakarot - 'jagati ke janA adhikAH - draSTAra uta andhAH ?' taduttararUpeNa vividhaiH sAMsadaivividhAni samAdhAnAni kalpitAni / kintu tairasantuSTo'kabbaraH prativelamiva tadAnImapi vIrabalamukhamapazyat svajijJAsAM ca prAdarzayat / apRSTaH san kadApi na vadan vIrabalo rAjAnaM praNamyoktavAn - 'jagadAdhAra ! (jahAMpanAha) idamidAnImeva bhavataH praznasyottaraM dAtuM na zakyaM, kintu mama sarvathA pratItaM yajjagati khalvandhAnAM saGkhyaivA'dhikA'sti' / akabbareNoktaM - 'evaM vA ? tarhi svavacanaM sapramANaM siddhaM karotu' / 'astu svAmin ! zva eva bhavate darzayiSyAmi sapramANam' - ityuktvA vIrabalo gRhaM gataH / dvitIyadine prAtareva vIrabalo dillInagarasya pradhAnavipaNAvekasmin ApaNe ekasmin jIrNe bhagne cA''sande upavizya tasyaiva samAracanaM kartumArabdhaH / tasyobhayorapi pArzvayorekaiko janaH patraM lekhanI ca gRhItvopaviSTAvAstAm / tayozcaiko'ndhAnAM nAmAvali lekhituM, dvitIyastu pazyatAM janAnAmAvaliM kartumudyata AsIt / tAMzca tathopaviSTAn dRSTvA'lpenaiva kAlena tatra janAnAM sammarda evopasthitaH / sarve'pi janAstatrA''gatya vIrabalAya pRcchanti sma yad - "bho vIrabala ! bhavAnatra kiM karoti ?' tadA tatkSaNameva vIrabalasamIpe upaviSTo janaH svapatre tannAma likhati sma / evamevA''dinaM prAcalat / samagrAdapi nagarAt prAyazaH sarve janAstamApaNaM samAgatAH / athaiSa vRttAnto nRpasyA'kabbarasya karNAtithirabhavat / ataH so'pi svIyaparivAreNa saha vIrabalaM draSTuM samAgataH / tenA'pi vIrabalAya sa eva praznaH pRSTo yat - 'vIrabala ! kimidaM bhavAn kartuM pravRttaH ?' / tadA sa tasyottaramadatvaiva lekhakamekaM samrAjo nAma lekhituM samAdizat / tenA'pi tatra patre akabbarasya nAma likhitam / zIghramevA'kabbareNa taddhastAt patraM kRSTvA paThitam / patroparitanabhAge zIrSakamAsIt - 104
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'andhajanAnAM nAmAni' / patre ca bahUni nAmAni likhitAnyAsan, prAnte ca akabbarasya nAmA'pi likhitaM samAsIt / tato'kabbareNa dvitIyajanahastAdapi patramAkRSya paThitam / tatropariSTAt "pazyatAM janAnAM sUciH' iti likhitamAsIt / kintu samagramapi patraM riktamevA''sIt / etena vismito rAjA'pRcchat - 'vIrabala ! kimetat ? mama nAma kilA'ndhajanAnAM sUcyAM kathamullikhitam ? tathA pazyatAM janAnAM sUciH kimarthaM riktA'sti ?' / vIrabalenoktaM - 'jagadAdhAra ! bhavatA saha sarvairapi dRSTameva nanu yadahaM jIrNe bhagne cA''sande upavizya tasyaivA''sandasya samAracanaM karomIti, tathA'pi sarvairapi pRSTaM yat - "bhavAn kiM krotiiti"| etenaiva ca nizcitamapi yat - pazyatAM janAnAM saMkhyA sarvathA'lpIyasI jagatyasmin' / _ akabbareNa samIcIno bodhaH prApta AsIt / sa mandamandaM smitvA vIrabalaM prAzaMsat puraskAraM ca tasmai prAdAt // 105
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ | marma narma (nyAyAlaye) vRddhA ahaM mama patyuH sakAzAd dAmpatyavicchedaM (Divorce) prAptumicchAmi / nyAyAdhIzaH are ! etAvati vayasi ? kimarthaM vA ? vRddhA sa yadA'pi kupito bhavati tadA yat kimapi yathA tathA vA vadati tat sarvamapi zRNomyahaM vinA prativacanam / nyAyAdhIzaH tattu sarvathocitaM khalu ! paramatra dAmpatyavicchedasya vArtA kathamAyAtA ? vRddhA kintu yadA'haM kimapi vaktumArabhe tadA sa svIyakarNAt zravaNayantraM niSkAsayati !! mitram (1) ahamidaM prakSAlanaphenakacUrNaM (Washing Powder) vikretuM kiM kuryAm ? mitram (2) kasminnapi gRhe gatvA ghaNTikAM vAdaya / yA kAcana mahilA dvAramudghATayiSyati / mitram (1) tattvahaM jAnAmyeva / tataH kiM kartavyam ? mitram (2) etAvadeva vaktavyaM tvayA - 'bAlike ! tava mAtaramAhvaya, ahaM phenakacUrNaM vikretumAgato'smI'ti / sA mahilA vinA prativacanaM te phenakacUrNaM kreSyati / mAdhavI mAdhavaH mAdhavI mAdhavaH yadi mayA me mAturvacanamavAmasyata tadA tvayA saha vivAha eva nA'bhaviSyat / tannAma te mAtA mayA saha tava vivAhaM niSiddhavatI kila ? Am, sA tu prathamata evA'smAd vivAhAdaprasannaivA''sIt / he prabho ! mayA'kAraNamevaitAdRzI zobhanasvabhAvA strI manasaivA'dhikSiptA'pazabdaiH ! 106
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ pInakaH tanvI ayi bhoH ! mamorasi bahupIDA bhavati ! cikitsakamAhvayatu sadyaH / bhavato jaGgamadUravANyAH saGketazabdaM (Password) vadatu / anyathA neyaM pravartiSyate / tiSThatu / evameva me pIDA'pagamiSyati !? pInakaH . ekasmin ApaNe sUcanAphalake likhitamAsIt - 'RNena vikrayaNaM na kriyate' / ekena janenA''gatya pRSTam - 'etat kadA prArapsyate ?' 'atra yadi vAhanaM sthApyeta tadA 200 rUpyakANAM daNDanaM kariSyate' iti sUcanAyAM likhitAyAmapi janA atraiva vAhanaM sthApayanti, kiM kartavyam ? samprati sUcanAM parAvartayatu - 'atra vAhanasthApanasya zulkaM 200 rUpyakANi grahISyate' iti / tato na ko'pi vAhanaM sthApayaSyiti / (parIkSAvarge upaviSTazchAtraH kazcanottarapatre puSpANi citrayannAsIt / ) nirIkSakaH kiM bhoH ! kimidaM kriyate bhavatA ? chAtraH ahaM maraNaM prAptAyai mama smRtaye puSpAJjaliM yacchAmi !! suhRt-1 suhRt-2 suhRt-1 bhoH ! adya tu mama dharmasaGkaTaM samupasthitam / kathamiva bhoH ! ? kiM vA saJjAtam ? are ! kiM vA kathayeyam ? adya bhojane te prajAvatyA zAkaM pariveSitam / tataH sA pRcchati sma - "kathayatu bhoH ! kIdRzamadya zAkam ?" iti / yadi "bADha"miti kathayeyaM tadA bhUyo'pi sA zAkaM dadyAt, yadi ca "na samIcIna"miti kathayeyaM tarhi pralayakAla evopasthito bhavet !! 107
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtavibhAgaH kalikAlasarvajJazrIhemacandAcAryaviracitaM prAkRtadvyAzrayamahAkAvyam vajjara thakko si kahiM pajjara katto a eNhimAo si / jampasu vimhariA haM sIsasu aNusAsaNijjo si // 1 // sAhasu kIe ratto bollasu annA vi kiM piA tujjha / saMghasu kimahaM mukkA cavasu mae kiM kayaM viliaM // 2 // pisuNasu kiM juttamiNaM uppAlasu kiM cirAu diTTho si / ia bhamara-guMjiehiM sasiNaM pucchIa kairaviNI // 3 // NivvarahI cakka-vahU dUrattha-pie jugucchiattANA / jhuNia-ravehiM adugucchiaM pi bhisiNiM duguMchaMtI // 4 // na buhukkhio vi cakko niya-chAhiM niavi NIravIa bisaM / nia-pakkha-vIjaNehiM vojjato gharaNi-saMkAe // 5 // gAyaMtA sajjhAyaM jhAyaMtA dhamma-jhANamakalaMkA / jANaMtA muNiavvaM muNiNo Avassae laggA // 6 // diNa-tAva-uddhamAo saddahiuM dAha-pasamiNiM juNhaM / ko amaya-pijjaNijjaM acchIhi na ghoTTiuM laggo // 7 // paTTIa caMdima-rasaM caMdima-rasa-DalliraM caora-kulaM / piai mha ali-kulamaNorummia-sehAlia-parAyaM // 8 // pavaNeNovvAya-vilevaNAu vasuaMta-sama-jalA kulaDA / uMghate asura-jaNe ohIraMte pie ya gayA // 9 // nidAyaMtaM kamalaM bhamaro nAigghiuM pi occhario / agghAyaMto kumuaM abbhuttaMto vva mayaraMde // 10 // 108
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRtavyAzrayamahAkAvyasya saMskRtapadyAnuvAdaH paM.narendracandra-jhA SaSThaH sargaH priya ! kasminnuSitastvaM kasmAdadhunA samAgato dezAt / ahamasmi vismRtA kiM ?, yenA'si tvaM ca zikSArhaH // 1 // kasyAmasyanuraktastava kathayA'nyA'pi kiM priyA kAcit ? / kathayA'haM kiM muktA ?, kiJca mayA''gaH kRtaM tAdRk // 2 // vada kiM yuktamidaM te ?, pratipAdaya kiM cirAya dRSTo'si ? / iti madhukaraguJjanataH, kairaviNI candramaprAkSIt // 3 // kathayAmbabhUva kokI, dUrasthapriye ! vininditAtmA'pi / ninditazabdairbisinI, nindantI dUSaNai rahitAm // 4 // na bubhukSito'pi cakro, kavalIcakre bisaM nijacchAyAm / priyAbhramAnnijapakSa-vyajanaiH saMvIjayan prItyA // 5 // gAyantaH svAdhyAyaM, dhyAyanto dharmabhAvamakalaGkam / jAnanto jJAtavyaM, munayazcA''vazyake lagnAH // 6 // dinatApAduddhamAtaH, zraddhAya ca dAhazAmikAM jyotsnAm / ko'mRtavat pAtavyAM, pAtuM lagno na netrAbhyAm ? ||7|| cAndramasaM rasamapibat, tadrasasampAyI cakora samudAyaH / pibati sma bhramarAlI, sarasAM zephAlikAdhUlIm // 8 // pavanodvAnavilepAH, zuSyadgamanazramAmbavaH kulaTAH / zvazurajane nidrAti, svapati ca nAthe gatAH svairam // 9 / / kamalaM nidrAmukulaM, nA''ghrAtuM madhukaro'pi cA'tiSThat / Ajighrannanu kumudaM, makarandanAta iva madhupaH // 10 // 109
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ nhAuM udaya-tthia-sasi-saMkhAyAthakka-juNha-jala-varise / nia-ThANe ciTuMto vi ko na suhio nirappIa // 11 // udayuTThiassa sasiNo samuhokukkuria-kiMnarIhi kao / amilANa-pArijAyApavvAia-kappa-kusumaggho // 12 // vAya-muha-vihia-kamalo nimmaviAjhijjamANa-kumua-sirI / nimmANia-harisamaNijjharaMta-ruha-Numia-savva-diso // 13 // nUmia-gayaNo sannumia-mahi-alo DhakkioDu-paha-pasaro / obAlia-dIva-ruI pavvAlia-mANiNI-mANo // 14 // chAia-jaNacchi-pasaraM tama-puMjaM savvao NihoDaMto / aNivAria-paha-pasaro pADia-dUmia-pauttha-kulo // 15 // kiraNehi~ khaM dumaMto dhavalaNa-kuccaya-siriM tulaMtehi / ohAmaMto amaoluMDira-nava-ruppamaya-kuMbhaM // 16 // jalamulluDAvaMto sasi-kantAu amayaM vireaMto / palhatthAvia-gujjho rai-vAvaDa-mihuNa-hiaAo // 17 // AhoDia-dhaNuha-guNe sara-tADia-tihuaNammi rai-nAhe / dUra-vihoDia-sajjhasa-asaINaM daia-melavaNo // 18 // nIhAra-mIsiAhi va chuha-rasa-vIsAliAhi va pahAhi / timiroddhUlia-bhuvaNaM guMThato bhAmiAhi nahe // 19 / / kAmi-maNa-tAliaMTira-vammaha-ANaM jage tamADaMto / nAsavia-bhao ahisAriANa hAravia-lajjANa // 20 // viuDia-caora-taNho juNhAe vippagAlia-diNomho / nAsia-cakko virahiNi-palAvaNo khaM sasI caDio // 21 // aha dovAria-dAvia-naravai-daMsia-aNega-pAhuDao / AbharaNa-kaMti-dakkhavia-suradhaNU darisiebha-gaI // 22 // udauggia-ravi-teo ugghADia-sasiha-jaNa-maNANaMdo / saMbhAvio uviMdo iMdo AsaMdhio aha vA // 23 // ullAlia-NevatthaNamutthaMghia-kara-puDaM namaMta-nive / guluguMchiacchi uppeliacchiNo saNiabhikkhaMto // 24 // 110
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ snAtvoditazazisAndrajyotsnAtApApanodajalavarSe / sthitimAnapi nijasadane sthitvA tasthau na kaH sukhitaH // 11 // udayasthitasya zazino, vihitaH sammukhaturaGgavadanAbhiH / amlAnapArijAtaH kalpadrumakusumaracitArdhaH // 12 // vihitamalinamukhakamalo, nirmitavicchAyakalpakumudazrIH / nirmitaharSaM hAsAtItarucA''cchannadikprAntaH // 13 // chAditagaganazchAditamahItalazchannabhagaNaruciprasaraH / saJchAditadIparuciH, prakSAlitamAninImAnaH // 14 // chAditajanAkSiprasara-dhvAntastomAM vinAzayannabhitaH / anivAritarukprasaraH, pAtitatApitapravAsikulaH // 15 // kiraNairnabho dhavalayan, dhavalanakUrcazriyaM ca tulayadbhiH / amRtavirecitanUtana-raupyaghaTaM tolayan zAntaH // 16 // nIraM virecayan zazikAntAdamRtaM virecayan kAntaH / atha ca virecitaguhyo, hRdayAd ratisaktamithunAnAm // 17 // AsphAlitacApajye, bANAhatajagattraye'pi ratinAthe / dUrotsAritasAdhvasa-kulaTApriyamizraNaH kAmam // 18 // nIhAramizritAbhiramRtadravamizritAbhiriva rugbhiH / khe bhrAntAbhistimiroddhUlitabhuvanaM nayan vyAptim // 19 // kAmihRdayabhrAmakaH kAmAdezaM pracAlayan jagati / nAzitabhayo'trapANA-mabhisAraparAyaNastrINAm // 20 // nAzitacakoratRSNo, jyotsnAyAM vipraNAzitadinoSmA / nAzitacakro virahidravitA candraH khamutpatitaH // 21 // atha dauvArikadarzita-narapatidarzitanikAmaprAbhRtakaH / AbharaNakAntidarzitasuracApo darzitebhagatiH // 22 // ullAsitaravitejA, ativistAritajanahRdAnandaH / sambhAvito rameza, indraH sambhAvito'pyathavA // 23 // kRtottarIyasphoraNamunnamitakarapuTaM namannRpatIn / unnAmitAkSAnunnAmitAkSaM pazyan zanairanizam // 24 // 111
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ unnAmia-bhumayAe bhaNDAre pAhuDAi peMDaviro / naravai-paTThaviAI devaya-paTThAviAI ca // 25 // vokkaMta-mahAmacco nivo avukkaMta-paNai-maMDalio / viNNatti-dinna-kaNNo ahiTThio kaNaya-maMDaviaM // 26 // paNamira-paNai-paNAmia-diTThI so tattha allivia-hariso / aNacaccuppia-hiao appia-niva-khohamAsINo // 27 // jAvia muhattamegaM purohio jvia-dutttth-kli-llio| daMta-ruI-omvAlia-gayaNo uccArahI maMtaM // 28 // hAra-ppaha-pavvAlia-hio nivo pAvio vva amaeNa / pakkhoDia-camarAhiM vikosiacchIhi uvasario // 29 // oggAlira-vasahANaM vaggolira-karahayANa vArammi / romaMtha-bhaMga-jaNaNo ahAsi gaMbhIra-tUra-ravo // 30 // NavvaMto siri-Nihavaya-sirimama-kAyama-siri payAsaMto / viccholia-bhumayAhiM rAyA vilayAhi pariario // 31 // aNakaMpira-kara-valia-tthAle AroviuM adoli-sihaM / raMkholira-tADaMkA vara-vilayArattiaM kAhI // 32 // jaNa-rajjaNehi rAviumuvvIsaM tattha paNamira-nivehi / parivADiaMjalIhiM khe ghaDiA kamala-kosa vva // 33 // kaNaya-pariAliehiM rayaNAharaNehi veDhiaMguliA / vikiNaNa-kiNaNa-chaillA puro niviTThA mahAjaNiA // 34 // vikkeMtoddhariA iva bhAyaMtA avi abIhirA niccaM / bhIehi sahacarehiM niva-duA dUramallINA // 35 // bhatti-Nirigghia-hiaA mauli-NilIaMta-pANi-saMpuDayA / niva-paya-kamala-NilukkaMta-loaNA sA sahA Asi // 36 // Asi maNi-veiAsu lukkaMto maNi-mahIe~ likkaMto / lhikkanto maNi-thammesu saya-guNo paDikidIi jaNo // 37 // nivai-nilIira-nayaNA avirAya-sirI vilIira-juANA / ali-rujia-jai-ruTia-kiMkiNi-nIvIu AsINA // 38 // 112
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRtvA bhrUvikSepaM, bhANDAgAreSu vinyasanazIlaH / narapatidaivatamutkalitAni satprAbhRtAni sasneham // 25 // vinivedayatpradhAno, rAjA vinivedayatpraNayivargaH / vijJaptidattakarNo'dhyAsInaH suvarNamaNDapikAm // 26 // praNayipraNatipraNAmitadRSTistatra sa samarpitAnandaH / rAjAnarpitahRdayo, dattanRpakSobhamAsInaH // 27 // ativAhaya kSaNamekaM, purohito gamitaduSTakalilalitaH / darzanarucA samplAvita-gagano mantraM babhANa samodam // 28 // dvAraprabhApravAhitahRdayaH kiM plAvito'mRtena bhUpAlaH / cAmarakalitakarAbhivikasitanetrAbhirupayAtaH // 29 // romanthayavRSANAM, vAre romanthayitRkarabhANAm / romanthabhaGgajanako'pyAsId gambhIratUraravaH // 30 // prakAzayan zrIkAmazrImatha gaurIpatizriyaM cA'pi / namradhrunayanAbhI rAjA vanitAbhirupacaritaH // 31 // nizcalakarasaMsthApitapAtre'kampitazikhaM samAropya / lIlAcalatATaGkA, varavanitA''rAtrikaM cakre // 32 // janaraJjananatazIrSaistatrorvIzaM sukhena raJjayitum / ghaTitAJjalibhirghaTitAH, kozA vyomnIva kamalAnAm // 33 // kAJcanapariveSTitakai, ratnAbharaNaiH suveSTitAGgalayaH / kraya-vikrayaNacchekAH, puro niviSTA mahAjanikAH // 34 // vikrINatsUddharitA, iva cakitA api sadA'bhItAH / bhItaiH sahacaravagairnRpadUtA dUramAlInAH // 35 // sevAnilInahRdayA, zIrSasamAzliSatpANisampuTakA / nRpapadakamalanilIyamAnanayanA sabhA sA''sIt // 36 // ratnavinirmitavedyAM, maNimayabhUmau tathA maNistambhe / saGkrAman pratikRtyA, janaH prabhUto'bhavat tatra // 37 // nRpati nirIkSaNanayanA, hvavilInazrIvilInayuvalokAH / alirutajayirutanUpura-nIvIkalitAH samAsInAH // 38 // 113
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ sagge vi haNia-vihavA asuNia-dosA tiloa-siri-dhuvaNI / kumara-nariMda-sahA sA dhuNiAri-maNorahA hUA // 39 // huMtANaMdo ahuvaMta-saMsao nivaimubbhuaMta-maI / pahavaMto aparihavo viNNavihI saMdhiviggahio // 40 // deva vivakkhIhaMto NivvaDia-baleNa so pahuppanto / hUo kuMkuNa-nAho jahA jahA kuNasu avahANaM // 41 // dUra-TThiAhi kariuM NiAriaM sura-vahUhi dIsaMtA / saMdANaMtA ainiTThahAvaNA veri-suhaDANa // 42 // vAvaMphirA kalAsu amogha-NivvolaNaM payAsaMtA / apayallira-asi-phalayA NIlaMchaMtA riu-dalammi // 43 // kammaMtametta-mannia-riuNo gulalaMta sAmiNo vijaye / dAuM vasumajharaMtA pahu-AdesaM ca jhUraMtA // 44 // juddheNa bharAvaMtA rAma-kahaM bhArahaM bhalAvaMtA / nia-kula-kama laDhaMtA sumaraMtA khattiAcAraM // 45 // vIra-varaNaM saraMtA payaraMtA sAmiNo pasAyaM ca / bAvaNNavIra-kaha-vimharAvaNA vaira-pamhuhaNA // 46 / / pamhasia-anna-kajjA vimhAria-vANariMda-bala-laliA / vIsAria-riu-maMtA tuha johA kuMkuNaM pattA // 47 // sIha-rava-pokkaNA te kokkaMtA kiM pi sacca-vAharaNA / uvvellira-turaya-payallirebha-caDiA pasariA a // 48 // aha mahamahaMta-NIharia-mada-jale siMdhurammi caDiUNa / ThANAo nIlio kuMkuNAhivo nIsaraMta-balo // 49 // varahADiA gaDhAo raNa-dhADia-rakkhaNA bhaDA tassa / jaggia-khaggA raNa-jAgarA ya AaDDiA tatto // 50 // samarammi vAvaraMtA sAhaTTia-para-balA asaMvariA / aNasAharia-ppemmAmarIhi sannAmiA variuM // 51 // Adaria-vIra-varaNA sArate pahariuM payaTTA va / aNaohia-bhaDa-mANA orasiA iva sivassa gaNA // 52 // 114
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarge'pi zrutavibhavA'zrutadoSA bhuvanatraye'pi vikhyAtA / kumArapAlapariSat, sA dhUtArimanorathAhUtA // 39 // bhavadAnandaH saMzayarahitaH, pratibhAsamullasadvRddhiH / prabhavan paribhavaviraho, nyavIvidat sandhivigrahikaH // 40 // pRthagbalena prabhavan, deva ! vipakSIbhavan sa sampannaH / bhUtaH kuGkaNanAtho, yathA tathA tvaM samAkarNaya // 41 // kartuM dUragatAbhiH, kANekSitamapsarobhirAlokAH / kurvanto'vaSTambhamativiSTambhA virodhisubhaTAnAm // 42 // sakalakalAsu zrAntAH, saphalauSThanidarzanaM ca tanvantaH / nizcalakRpANaphalakA, nipatantaH zatrusainyeSu // 43 // nApitamAtravimAnitaripavazcaTayatsvanAthavijayAzAH / vasu dattvA'jAnanto, rAjAdezaM smaranto'pi // 44 // rAmakathAM yuddhena, smarayanto bhArataM madodrekAt / nijakulakarmakSatriyasamudAcAraM ca gAyantaH // 45 // jAnanto bhaTavaraNaM, prabhuprasAdaM mudA smaranto'pi / vIrakathAM kurvANAH, smaraNA vairasya bhAnti sma // 46 // santyaktAparakAryA; vismAritavAnarendrabalalalitAH / vismAritaripumantrAstava yoddhAH kuGkaNaM prAptAH // 47 / / siMharavavyAharaNA, nigadantaH kimapi satyabalganakAH / satvaraturagaprasRmara-kuJjararUDhAH pracalitAzca // 48 // prasaradgandhaM nirgatamadasalile hastini samAruhya / kuGkaNabhUpaH sthAnAt, nirgatasainyaH sa nirgatastasmAt // 49 // tasmAd durgAd vinirgatA raNanirgatarakSakA bhaTAstasya / niSkAzitakhaDgA raNasannaddhA vyApRtAH sotkAH // 50 // samare vyApriyamANA piNDIkRtaparabalAH paribhramitAH / asaMvRtasnehAbhiramarIbhiH sadAdRtA varitum // 51 // yoddhaM kRtapratijJAH praharanti ca prahartumapi pravRttAzca / abhraSTasubhraSTamAnA, avatIrNA iva zivasya gaNAH // 52 // 115
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ oaria dIhiAo acayaMtIkaya-taraMta-suhaDehiM / tIraMtANa vi pAraMtaehi~ tehiM kayaM jujjhaM // 53 // sakkaMto aNathakkia-salahia-sara-varisaNo nivo tANa / maNi-khacia-kaNaya-veaDia-mADhio pahariuM laggo // 54 // dinnamasollia-maMsAsaNANa aNapauliaM tao maMsaM / ari-payaNa-payAveNaM teNaM sara-millireNa raNe // 55 // ussikkia-saMkeNaM pacchA avaheDiuM niaM pi dalaM / aNachaDDia-kula-dhammaM sIha-jhuNI teNa reavio // 56 // NilluMchia-bhaya-pasaro dhaMsADia-bhayamibhaM samArUDho / muMcanto bANe NiccalIa so koha-duhiappA // 57 // jUravaNehi umacchaMtesuM jaya-siri-avaMcio samare / nAha avehavirehiM pAikkehiM na velavio // 58 // uggahia-jaya-painno avahia-vUhammi gujjara-dalammi / viDaviDDIa paesaM takkAlaM raia-romaMco // 59 // sAravie raNa-chette uvahatthia-Auhehi~ jujhaMto / kelAiAuho so niaM samArIa jasa-lacchi // 60 // pahu-kajja-samAracaNeNa siMcio tuha baleNa bANehiM / sIbhara-sipia-vasuho maya-seaNao imo tassa // 61 // paDisuhaDe pucchaMtA gajjaMtA DhikkamANa-vasaha vva / aha bukkiA tuha bhaDA kuMkaNa-desAhivaM daTuM // 62 // agghia-vammA chajjia-sirakkayA maNDalagga-sahia-karA / rohia-sennA rIria-raNaMgaNA rAiA te a // 63 // AuDDia-raha-cakkaM khuppaMta-hayaM NiuDDamANebhaM / vuTuMta-bhaDaM kari-ruhira-majjaNe tANa Asi raNaM // 64 // Arolia-sara-mAlA-vamAlaNo malliajjuNo rAyA / puMjia-pahu-lajjira-gujjarehi jIhAvio tehi // 65 // osukkaMto teaNa-girAhi so khatta-dhamma-luhaNa-bhaDe / ugghusia-sella rosANiAsiNo ke vi sikkhavihI // 66 // 116
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ avatIrya dIrghikAto, hyasamartho'kRta samarthasubhaTaistaiH / zaknuvatAmapi zaknuvaddhiyuddhaM kRtaM vIraiH // 53 // sarvotkRSTazlAghita-zaravarSanRpo hi zaknuvaMsteSAm / maNikhacitakanakaveSTitamArgaNairlagnaH prahartuM tAn // 54 // dattaM gRdhrAdInAM, mAsamapakvaM tataH punastena / ripudAhakatejasA'pi, tena zaravarSiNA navollAsaiH // 55 // agaNitazatrubhayena, pazcAnmuktvA svakIyamapi sainyam / atyaktakulAcAraM, muktaH siMhadhvanistena // 56 // santyaktabhayaprasaro, nirbhIkamibhAdhipaM samArUDhaH / bANAn muJcan duHkhaM, krodhAd duHkhI nRpo'muJcat // 57 // pratArakairvaJcayatsu, jayalakSmyA'vaJcito mahAsamare / nAthAvaJcanazIlairna vipralabdhaH padAtibhirnUnam // 58 // viracitajayapratijJo, racitavyUhe'pi gaujare sainye / kRtvA pravezamantastatkAlaM racitaromAJcaH // 59 // racite yuddhakSetre, racitairAyudhazataizca saMpraharan / racitAyudhaH sa nityaM, yazaHzriyaM svAM samAracayat // 60 // prabhukAryaviracanena, saMsiktastava balena khalu bANaiH / zIkarasusiktavasudho, madasecanato gajastasya // 61 // garjavRSabhA iva te, garjantaH pratisubhaTaM ca pRcchantaH / subhaTA atha te'garjan, kuGkaNadezAdhipaM draSTum // 62 // rAjitavarmaziraskA, rAjitahastAH punazca khaDgAgraiH / rAjitasainyA rAjitaraNAGgaNA rAjitAste ca // 63 // bhUmajjitarathacakraM, majjatturagaM nimajjadibharAjam / majjadyodhamivA'sRgmajjana AsId raNasteSAm // 64 // puJjIkRtazaramAlA-vistAraparo mallikArjuno rAjA / puJjitanRpalajjitakaistaistrapito gUrjarairbhUyaH // 65 // uttejayan girAbhiH, sa kSatriyadharmatatparAn vIrAn / tejitakuntakRpANAn, kAnapi bANaiH sa tADayAmAsa // 66 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ luMchaMtA ghamma-jalaM kajjala-puMchia-muha vva teNa bhaDA / para-tea puMsaNeNaM phusia-jasA hakkiA ke vi // 67 // pahu-nAmApusaNo dhammAhulaNo veri-nAma-majjaNao / taM mUrIa gaiMdaM gujjara-loo avemaio // 68 // sUDia-sUhaDo sUria-turaMgamo viria-bANa-pasaro ya / musumUria-siratANo karaMjio kuMkuNAhivaI // 69 // paviraMjiAtavatto niirNjia-vijy-vejyNtiio| so lUNa-sIsa-kamalo kao tuhAbhaMjia-bhaDehi // 70 // naya-paDiaggira aNuvaccio si dAhiNa-disAi tumamihi / viDhavia-kuMkuNa-sattaMga-saMpao ajjia-jasoha // 71 // pahu siri-nayara-sirIe jujjasi juppasi tilaMga-lacchIe / jujjasi kaMci-sirIe bhuMjato dAhiNi iNhi // 72 // siMdhu-vaI tuha camaDhaNa-velillo tumai dinna-caDDaNao / na jimai divase jemai, nisAi pacchima-disAi taha // 73 // taMbolaM na samANai kammaNa-kAle vi naNhae javaNo / visae a novabhuMjai bhaeNa tuha vasuha-kammavaNa // 74 // maNi-gaDhia-kaNaya-ghaDiAharaNe uvvesaro vara-turaMge / saMgalia lakkha-saMkhe pesai tuha riu-asaMghaDio // 75 // harisamuriANaNo so mahi-maMDaNa kAsi-rIDaNo rAyA / TiviDikkai tuha vAraM haya-ciMcia-hatthi-ciMcaiaM // 76 // ciMcillio akhaTria-bhattIi tamammi magaha-desa-nivo / akkhuDia-puvva-gavvo atuTTiaM pAhuDaM dei // 77 // akhuDia-gamaNamatoDia-madamatuDia-lakkhaNaM mahebha-kulaM / aNilukkaMta siNeho gauDo pesIa tujjha kae // 78 // lukkia-jasamullUria-payAvamullukia-meiNi kAhI / gholaMtI tuha seNA bhaya-dhuliaM kannaujjesaM // 79 // tujjha pahallira-sivire ghummAvia-DhaMsamANa-kummammi / diDhe vi dasaNNa-vaI vivaTTamANo bhae marahI // 80 // 118
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ proJchantaH zramasalilaM, kajjalaliptAnanA bhaTAstena / ke'pi nirAsitayazasaH, paratejomArjanena vidravitAH // 67 // prabhunAmnaH khyApayitA, dharyo ripunAmamArjako hananAt / gUrjaraloko'bhagnaH, zarairabhAGkSId gajaM tasya // 68 // khaNDitazaraprapaJcaH, sUditasubhaTo niSUditAzvazca / saMbhagnazirastrANo, bhagnaH kuGkuNapatirbANaiH // 69 // bhagnacchatravibhagnavijayapatAkaH sa kuGkaNasvAmI / saMchinnaziraHkamalo, vihitastava vikSataiH subhaTaiH // 70 // nItyanusArinnadhunA, tvamanusRto hyasi dizA'pi dakSiNayA / prAptayazA asyadhigata-kuGkuNasaptAGgasampat tvam // 71 // yuktastilaGgalakSmyA, zrInagarazriyA'pi cA'sti saMyuktaH / kAJcIzriyA'pi yukto, bhuJjAno dakSiNAM haritam // 72 // sindhupatistava bhojanavelAvAnasi pradattabhojanakaH / nA'tti hi divase bhuGkte, rAtrau pazcimadizaH svAmI // 73 // tAmbUlaM na zrayate, bhojanakAle'pi nAsti yavanezaH / viSayAMzca nopabhuGkte, pRthvIpAlaka ! tavaiva zaGkAtaH // 74 // maNighaTitakanakaghaTitAbharaNAnyuvvezvaraH subhagavAdAn / saMghaTya lakSasaGkhyAn, prahiNotyarivRndavizliSTaH // 75 // harSaprasannamukhaH sa, bhUmaNDanahadyakAzinagarInRpaH / tava maNDayati dvAraM, hyamaNDitahastisallasitam // 76 // lasito'khaNDitabhaktyA, tvayi vIravare nRpo hi magadhezaH / santruTitapUrvagarvo'nupamaM tubhyaM dadAti prAbhRtakam // 77 // atuDitagamanamakhaNDitalakSaNamaskhalitamadaM mahebhakulam / gauDo'napagataprItiH, preSitavAn tava kRte rAjan ! // 7 // vigalitakIrti virahitatejasamakarocca bhagnapRthivIkA / pracalantI tava senA, bhayadrutaM kanyakubjezam // 79 // vicaraNazIle zivire, ghUrNitacalakacchape mahArAjaH / dRSTe'pi dazArNapatiH, prANAnamuJcat bhayaklAntaH // 80 // 119
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNakaDhia-duddha-sui-jasa payAva-ghammaTTiAri-jasa-kusuma / tuha gaMThia-vUheNaM virolio tassa pura-jalahI // 81 // maMthia-dahiNo tuppaM va ghusaliA tassa nayarao kaNayaM / giNhaMtehiM tuha seNiehi~ avaacchiA amhe // 82 // tassa camUvA samare NumajjiA tuha bhaDehi NivvariA / NijjhoDaNehi NillUraNA vi aNalUria-payAvA // 83 // chiMdia-chatta-duhAvia-sirakka-NicchalliuttamaMgANa / uddAliA dasaNNANa sirI colukka-suhaDehiM // 84 // tihuaNa-jasa-oaMdaNa-riu-acchedaNa-camUi pahu tujjha / maliUNa balaM tiurIsarassa parihaTTio mANo // 85 // caDDia-nakkA maDDia-mahA-taDA khaDDiAkhilArAmA / pannADia-draha-paMkA tujjha camUe kayA revA // 86 // paya-maDhia-paMsu-masiNe cUluculamANANileNa kaya-phande / revA-taDa-laya-gahaNe nivvalio tuha bala-niveso // 87 // nIpAia-jaya-kajja aviaTTia-vikkamaM balaM tujjha / aviloTTia-jaya-mahurAhivassa phaMsAvahI vijayaM // 88 // avisaMvAi-parikkhA taNu-pakkhoDaNa-jhaDaMta-paMsu-kaNA / NIharia-nakka-cakkaM tuha turayA jauNamuttinnA // 89 // riu-akkaMdAvaNayaM akhijjamANa-hayamajUriebhakulaM / avisUrata-camUvaM pattaM mahurAi tuha sennaM // 10 // utthaMghia-vArehiM rudhia-maggehi hakkamANehiM / kujjhaMtehiM tuha seNiehi~ jUrAviA riuNo // 11 // tuha jAyaMta-pavese sinne jammaMta-parihavo tatto / taDia-bhao mahureso na taDavIAji-saMraMbhaM // 92 // taDDia-kaNaya-vaeNaM viralliaM thippiUNa tuha sennaM / mahureso taNia-dihI rakkhIa niaM puriM mahuraM // 13 // saggalliaMta-jasa-bhara jaMgala-vaiNovasappiuM diNNA / tuha riu-jhaMkhAvaNa-ghaNa-payAva-saMtappieNa gayA // 94 // 120
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhapayaHsitakIrte !, tejodharmapraNaSTaripukumudaH / tava dRSTvA vyUhena viloDitastasya puro jaladhiH // 81 // navanItamivonmathitAt tasya nagarato manoramaM kanakam / gRhNadbhistava sainyairvayamete hlAditAH sarve // 82 // tasya camUpAH samare pravidArakAstava bhaTaiH khalUcchinnAH / AcchinnapratApA api, mRtA niSaNNA raNe patitAH // 83 // chinnacchatra-vidAritazIrSatra-vidAritottamAGgAnAm / chinnA dazArNalakSmIvIraizcaulukyarAjasya // 84 // tribhuvanakIrtigrAhaka-ripuvidhvaMsikayA prabhozcamvA / upamRdya balaM tripurIzvarasya parimardito mAnaH // 85 // cUrNitanakrA marditamahAtaTA bhagnabahutarodyAnA / mRditasarovarapaGkA, bhavatazcamvA kRtA rekhA // 86 // padamRditapAMsumRdite, pravahadvAtena kRtamanAkkampe / revAyAstaTavipine, skandhAvAro'bhavadbhavatAm // 87 // niSpAditajayakArya, niyUMDhaparAkramaM balaM bhavataH / suvinizcitajayamadhurAdhIzasya jigAya bahusainyam // 88 // avisaMvAdiparIkSAstanudhUnananiSpadrajolezAH / zabditamadhurakadambAM, mathurAmataran bhavadvAhAH // 89 // pratipakSAkrandanakaM, hRSitaturaGgaM prasannagajavRndam / atyantasukhicamUpaM, prAptaM mathurAM bhavatsainyam // 10 // veSTitanagaradvArairvAritamArgarjanAn niSedhadbhiH / kupyadbhistava sainyairnItAH kopaM bhavadripavaH // 91 // sainye kRtapraveze, tava tasmAjjAyamAnaparibhAvaH / vyAptAyo mathurezastatyAja niyuddhasaMrambham // 12 // vyAptasuvarNacayena, tRptyA vyAptaM tataM bhavatsainyam / pUrNadhRtirmathurezo'rakSat svIyAM purI mathurAm // 93 // svargotpadyazobhara jaGgalapatinopasarpituM dattAH / tava ripusantApakaghanatejastaptena sindhurA rAjan ! // 94 // 121
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ jasa-oaggia-tihuaNa teNa kayA bhatti-vAvia-maNeNa / asamANia-guNa varaM samAviuM tujjha vinnattI // 95 / / tai pellio turukko, DhillI-nAho galatthio taha ya / aDDakkhio a kAsI riu-ghattaNa chuha mahAesaM // 96 // sollijjai jaha luddho, taha maM Nollesu riu-hulaNa-kajje / kaM kaM parIsi na tuma kiNa vi khiviA na tujjhANA // 97 // gulaguMchiUNa hatthaM utthaMghia tajjaNi bhaNAmi imaM / / hakkhuviaM tumae ccia maha duggaM veri-ukkhivaNa // 98 // allatthia-vijaya-dhajA ubbhuttia-gurukarA tuhaM kariNo / ussikkaMti giri pi hu riu-NIrava kaM na akkhivasi // 19 // kamavasai juNNa-kolo luTTai seso suaMti dikkariNo / kummo vi lisai aNavevirammi tai pahu mahI-dharaNe // 100 // . AyaMbamANa-hiayA AyajhaMtIu vilavirA raNe / jhaMkhaMta-sisU tuha riu-vahUu daie vaDavaDaMti // 101 // maya-lipia-vasuhA tuha na NaDaMti gayA viraMti na ya turayA aNaguppaMta-parakkama avahAvasu ko tuha duijjo // 102 // saMdumai gharaM saMdhukkai puramabbhuttae tahojjANaM / tujjha payAvaggi-palIviANa savvaM pi teaviaM // 103 // jai saMbhAvasi sagge lubbhasi aha ahiMda-logammi / khaurai iMdo paDDahai vAsugI tA khu akkhoha // 104 // Arabhia mae bhattiM ADhaviaM pahu tumammi dAsattaM / AraMbhiaM khu nivvAhissaM katto uvAlaMbho // 105 // paccAraMti na garuA jhaMkhaNa-jogge vi mArisammi jaNe / jai kaha vi abhatto haM velavaNijjo tuha ahaM tA // 106 / / ia vinnattiM souM rAyA jambhAyaMta-jaNammi nisIhe / lacchi-viaMbhia-NisuDhira-sayaNe NivvAo loaNa-vIsAme // 107 // 122
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIrtivyAptatribhuvana !, tena sadbhaktivyAptahRdayena / vihitA vairaM hitvA, tava vijJaptinarAdhIza ! // 15 // mlecchAdhipatiH kSipto, dillInAthastvayA tathA kSiptaH / kAzIzazca narendra !, kSipa ripunAzana ! mamA''dezam // 16 // sarvasminnapi kArye, sevakamiva mAM niyukSva bhUpAla ! / kaM kaM tvaM na kSipasi ?, na kSiptA kvA'pi bhavadAjJA // 97 // vairyutkSepaNahastamutkSipya ca tarjanIM vadAmIttham / bhavataiva samutkSiptaM, mama durgaM nA'nyasaMvekSyam // 98 // utkSiptajayapatAkA, ullAsitagurukarA bhavatkariNaH / parvatapATanayogyAstat tvaM sarvAn samAkSipasi // 99 // AdyavarAhaH svapiti, zeSaH svapiti svapanti dikkariNaH / kamaThazcA'pi svapiti, tvayi bhUmIdhArake'kampre // 100 // sAdhvasakampitahRdayAH, kampitadehA vane'pi vilapitryaH / vilapitazizavo dayite, tava ripudayitA rudantIva // 101 // madasiktabhUmayaste, turagAH kariNazca santi no vyagrAH / apratihatazauNDIra !, nA'styanyaH ko'pi tava zatruH // 102 // nagaraM gRhamudyAnaM, tava tejo'nalapradIptamanujAnAm / adhikenA'lamidAnIM, candanamapi dAhakaM teSAm // 103 // akSobha ! tvaM lubhyasi, svarge'pyathavA ca nAgaloke'pi / indraH kSubhyati zeSaH kSubhyati manasA ca vapuSA'pi // 104 // Arabhya mayA bhaktiM, tvayi dAsatvaM prabho ! samArabdham / ArabdhaM ca samApti, netA kasmAdupAlambhaH ? // 105 // bhartsanayogye gurukA, naiva virUpaM vadanti mAdRkSe / ahaM bhaveyamabhakto, yadi nUnaM zikSaNIyastat // 106 / / iti vijJaptiM zrotuM, rAjA jRmbhajjane'rdharAtre'pi / lakSmivijRmbhitazayane, vizrAnte naitravizrAmaiH // 107 // 123
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ smaraNAJjaliH paNDitavaryo vedAntAcAryaH zrIvajalAla-upAdhyAyamahodayaH (divaGgataH 6-10-2018) Do. madhusUdana ma. vyAsaH jAmanagaraM nagaraM gUrjararAjyasya saurASTrapradezasya laghukAzIti vizrutam / atra nagare bahavo vaiyAkaraNAH naiyAyikAH, vedAntinaH, kavayaH, sAhityAcAryAH, SaDdarzanavidazca paNDitA abhavan gate shtke| jAmanagarasya vidyApriyANAM rAjJAM prayatnaiH preraNayA sahayogAcca bahavo vidyArthinaH kAzIM gatvA vividhazAstrANi ca samyak paThitvA punaH svanagare samAyAnti sma, nagarastheSu ca vidyAlayeSu jijJAsUn vidyArthinazcA'dhyApayanti sma / evaM ca, jAmanagarasya samagre saurASTrapradeze gUrjararAjye ca vidyAdhAma iti prasiddhirjAtA / etAdRzAnAM zAstravidAM paNDitAnAmantimazreNyAstejasvI nakSatra iva vidyotamAnaH paNDitavaryaH zrIvrajalAla-upAdhyAyo navatyadhikavayAH 6-10-2018 tame dinAGke divaGgataH / tAruNya evA'dhItavedAntavidyo vyAkaraNa-sAhityAdiSu ca pAragAmI paNDitavaryo'yaM svIyaiH saMskArazIla-saujanya-niHspRhatAdiguNaiH samagre'pi pradeze prathitayazAH samAsIt / vividhazAkhIyazAstrANAM pAragAmitvAt tasya sakAzAd yadyapi bahavo vidyArthino'dhItavantastathA'pi mukhyatayA tu jainasAdhu-sAdhvyo mumukSavazcA'dhyayanaM kRtavantaH pANDityena saha ca guNavaibhavaM susaMskArAMzcA'pyalabhanta / paNDitavaryeNA'nena svIyaM samagramapi jIvanaM jJAnadAnenA'rthAnnirvAhArthamadhyApanavRttiM kurvataiva yApitam / svakuTumbasyA''rthikyAvadazAyAmapi tena kadA'pi svajAtau sahajavRttitayA parigaNyamAnaM paurohityaM yAcakavRttitvaM vA naivA''zritam / sarvathA niHspRhatayA gauravaM rakSatA tena viraktabhAvo'pi tathA''tmasAt kRta AsId yathA sAdhutAnirlobhatAdiguNaiH samagre'pi samAje tasya kIrtiH prasRtA''sIt sAdhavaH zreSThinazcA'pi tasyA''darasatkArAdi kurvANA adRzyanta / etAdRzasya zrIvrajalAla-upAdhyAyamahodayasya praNAmAJjaliM kRtvA viramAmi / api ca, tvaM rAjA vayamapyupAsitaguruprajJAbhimAnonnatAH khyAtastvaM vibhavairyazAMsi kavayo dikSu pratanvanti naH / itthaM mAnada ! nA'tidUramubhayorapyAvayorantaraM / yadyasmAsu parAGmukho'si vayamapyekAntato niHspRhAH // 124
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSaH jIvanavane dvau mArgoM pRthag jAtau / mayA khalu alpopayukto mArgaH citaH .... tenaiva ca sarvo'pi vizeSaH sAdhitaH .... - robarTa phrosTa