Book Title: Hajrat Mahammad ane Islam
Author(s): Sundarlal Shastri
Publisher: Navjivan Prakashan Mandir Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005974/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma hiMdustAnamAM mULalekhaka paMDita suMdaralAla A . Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma hiMdustAnamAM mULa lekhaka paMDita suMdaralAla navajIvana prakAzana maMdira gUjarAta vidyApITha amadAvAda-380 014 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsa rUpiyA (c) navajIvana TrasTa, 1945 pahelI AvRtti, prata 2,000, 1945 dasamuM punarmudraNa, prata 3,0, oNkTobara ra0pa kula prata : 22,00 ISBN 81-7229-124-8 (set) prakAzaka navajIvana prakAzana maMdira, amadAvAda ane gUjarAta vidyApITha, amadAvAda vatI jitendra ThAkorabhAI desAI vyavasthApaka TrasTI navajIvana TrasTa, amadAvAda-380 014 mudraka jitendra ThAkorabhAI desAI navajIvana mudraNAlaya, amadAvAda-380 014 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayojakanuM nivedana "dharmane samaje pustaka saMpuTa navajIvana ane gUjarAta vidyApITha taraphathI saMyukta rIte prakAzita thAya che. navajIvana ane gUjarAta vidyApITha taraphathI atyAra sudhImAM sarvadharmasamabhAvane dhyAnamAM rAkhI karavAmAM AvelAM, sAmAnya vAcakane rasa paDe tevAM prakAzano A saMpuTamAM samAvI lIdhAM che. jagatanA mukhya mukhya dharmo tathA tenA sthApakono paricaya vAcakane A saMpuTamAMnAM prakAzanomAMthI maLI raheze. gUjarAta vidyApIThanA dhyeyomAM badhA pracalita yamane vize saMpUrNa Adara rAkhavAnuM ane vidyArthIonA AtmavikAsane arthe dharmanuM jJAna ahiMsA ane satyane daSTimAM rAkhIne ApavAnuM gAMdhIjInA sIdhA mArgadarzana heThaLa nakakI karavAmAM AveluM che. te mujaba gUjarAta vidyApIThanA pUrva-snAtaka mahAvidyAlayomAM badhA dharmonA zikSaNano abhyAsakrama AdhAre pAThyakrama tarIke anivArya che. anya yunivarsiTIomAM paNa prathama varSanA abhyAsakramamAM jagatanA dharmono vaikalpika pAThyakrama pracalita che. navajIvana TrasTanA dastAvejamAM tenA uddezonI pUrtisAra je je pravRttio karavAnuM sUcaveluM che temAM hiMdamAM vaselI badhI judI judI koma vacce ekayano pracAra karavAnuM sUcavavAmAM AvyuM che. e hetu mATe navajIvane gUjarAta vidyApIThamAM prasthApita karelA anAmata kozamAMthI sahAya maLavAne pariNAme A pustaka saMpuTa sAmAnya vAcakane paravaDI zake tevI rAtadaranI kiMmate ApavAnuM zakaya banyuM che. - gAMdhIjI prasthApita baMne saMsthAonI badhA dharmonI sAcI samajaNa phelAvavAnI javAbadArI che. vaLI uccazikSaNamAM ve mUlyazikSANa tathA tulanAtmaka dharmonA zikSaNanuM mahattva svIkArAtuM jAya che. kendra sarakAranA mAnavasaMsAdhana maMtrAlaye tathA yojanA paMce tema ja vizvavidyAlaya anudAna Ayoge A prakAranA naitika mUlyonI keLavaNI karatA zikSaNane protsAhana ApavAnuM nakakI karyuM che. Ane anulakSIne A pustaka - saMpuTa uccazikSaNamAM kArya karatA sahu koIne upayogI thaze evI AzA che. dharmane samajonA A pustaka-saMpuTa mAraphata gAMdhIjIno sarvadharmasamabhAvano saMdezo sarvatra vasatA gujarAtI kuTuMbomAM prasaraze evI AzA che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amra lakhe che - meM pegaMbarane pUchyuM, "IslAma zI cIja che?" temaNe javAba Ape, "vANI pavitra rAkhavI ane atithine satkAra kare." meM pUchyuM, "ImAna zI vastu che. temaNe kahyuM, "dhIraja dharavI. ane bIjAonuM bhaluM karavuM." - ahamada Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA sadagata murabbI ImAmasAheba abadula kAdara bAvajhIre mArAM rAma, kRSNa, Izu vagerenAM caritro vAMcIne te ja pramANe pegaMbara mAMmadanuM caritra lakhavA mane preraNA karelI. paNa te vakhate mAruM temane vizenuM vAcana bahu ochuM hatuM. tethI mArI tema karavA hiMmata nahotI. paNa islAma ane tenA sthApaka vizenuM jJAna vadhAravA mArI icchA rahetI. chatAM, te vize huM svataMtra rIte lakhI zakuM eTaluM jJAna huM haju sudhI vadhArI zakyo nathI. daramyAnamAM '42nI laDatamAM jelamAM paM. suMdaralAlanuM krujharata mu gaura rUma mArA vAMcavAmAM AvyuM. ane mane thayuM ke huM svataMtra pustaka to lakhI zakavAno ja nathI, ane A eTaluM sarasa che ke e ja jo gujarAtImAM ApI dIdhuM hoya to mAre lakhavApaNuM paNa nahIM rahe ane bIjanI DALa para mArI kalama bAMdhI, huM imAmasAhebanI AzA pUrI karI zakIza. e vicAre meM e pustakanuM bhASAMtara karI nAkhyuM. paNa "sarva karmo taNI siddhi thAya je pAMca kAraNe" te paikI deva tyAM pAMcamu" na bhaLyuM, tethI e prayatna eLe gayo. mAro hastalekha sarakArI daphataromAM kayAMka khovAI gayo, ane zodha karatAMye hAtha lAgato nathI ema sarakArI adhikArIe khedapUrvaka jaNAvyuM. daramyAnamAM e khovAI gayo che e khabara maLyA pahelAM ja meM paM. suMdaralAlajIne bhASAMtara mATe paravAnagI ApavA vinaMtI karI dIdhI hatI. te temaNe turata ja ApI. pachI to A samAcAra maLyA, eTale meM mArI azakti jaNAvI dIdhI. ane koI bIjA pAse te bhASAMtara karAvI levA navajIvanane bhalAmaNa karI. paNa paM. suMdaralAle mane jato karavA niSphara thaIne inakAra karyo, ane mAruM nAma pustaka sAthe chapAya Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evo Agraha karyo. pariNAme, je bhAIe parizramapUrvaka A anuvAda taiyAra karyo, te mAre pharIthI tapAsI jaI mArI mahora mArI ApavAnuM mAthe AvyuM. A anuvAda huM tapAsI gayo chuM. mULa sAthe barAbara meLavI joyo che. mAro anuvAda AnA karatAM sAro na nIvaData. becAra ThekANe meM sudhArA karyA hoya to te bhASAMtara khoTuM hovAne kAraNe nahIM, paNa ekAda vadhAre sAro zabda ke racanA karavAnI dRSTie. anuvAdaka ajJAta rahevA icche che tethI ja emanuM nAma mUkI zakAyuM nathI. paM. suMdaralAlanA A pustakanAM vakhANa karavAnI jarUra nathI. vAcaka pote ja enI kadara karaze. islAma ane islAmanA sthApaka vize kevaLa ajJAnane kAraNe ja khoTA khyAlo vase che te dUra karavAmAM A pustaka madadarUpa thaze. khuda musalamAnone paNa A pustaka potAnA pegaMbarane ane temanA siddhAMtone najara AgaLa khaDA karavAmAM madadagAra thaze. ane mArI sAthe vAcaka paNa paMDitajIno pustaka lakhavA tathA bhASAMtaranI paravAnagI ApavA mATe AbhAra mAnaze, sevAgrAma kizoralAla ghaTa mazarUvALA tA. 16-10-45 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA prastAvanA kizoralAla gha0 marUvALA 3 1. Arabono deza 3 2. ArabonI raheNIkaraNI 4 3. Arabono dharma 10 4. paradezIonuM rAjya 5. mahaMmadasAhebano janma 19 21 6. pahelAM pacIsa varSa 7. vivAha 27 28 8. ala-amIna 9. ekAntavAsa 31 10. Izvarano avAja 11. mizananI zarUAta 12. musIbatonAM tera varasa 13. madInAmAM rAjA tarIke 14. islAmanA pracAranI rIta 15. maunA para kurezIonA humalA 16. islAmanA keTalAka upadezako 61 72 22 33 37 37 55 66 84 17. dezadrohanI zikSA 79 18. makkAnI pahelI yAtrA 19. debiyAnI suleha 86 20. makkAnI bIjI yAtrA 87 21. yahUdIo ane musalamAno vacce meLa 22, romano sAthe laDAI ane jIta 90 23. makkAnI jIta 95 7 89 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. "taI' kabIlAnuM musalamAna thavuM 103 25. makkAnI chellI yAtrA 105 26. islAmI rAjya 108 27. pegaMbaranAM lagno 110 28. aMtima divaso 117. 29. pegaMbaranuM aMgata jIvana 124 30. islAma dharmano sAra 128 31. upadeza ane prArthanAo 134 32. yuropiyanonA keTalAka abhiprAyo 149 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma Page #11 -------------------------------------------------------------------------- Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arabene deza hajarata mahaMmadano janma arabastAnamAM thayo hato. arabastAna hindustAnanI pazcime eziyA khaMDanA nairkanya khUNAmAM Avelo che. tenI traNa bAjue pANI che. pUrvamAM phirAta nadI ane tenI pachI IrAnano akhAta, dakSiNamAM hiMdI mahAsAgara ane pazcime lAla samudra che. uttare thoDA bhAgamAM bhUmadhya samudra ane tenI pachI sIriyA deza Avelo che, jenI sarahada sukI sAthe maLelI che. lAla samudra arabastAnane AphrikAnA purANA dezo misara ane IthiyopiyA(bisIniyA)thI judo pADe che ane IrAnano akhAta tene IrAnathI judo pADe che. muMbaI ane karAMcInAM baMdarothI arabastAna eka hajAra mAIla karatAM ochA aMtare che. arabastAnanuM mukhya baMdara eDana, jene yuropathI AvanArAo mATe hiMdI mahAsAgaranuM dvAra kahI zakAya te aMgrejonA kabajAmAM che. arabastAnanI laMbAI - uttarathI dakSiNa lagabhaga 1500 mAIla ane pahoLAI - pUrvathI pazcima ethI lagabhaga aradhI che. kSetraphaLa hiMdustAnanA aradhA karatAM kaMIka vadhAre che paNa vastI mAM hiMdustAna karatAM pacAsamA bhAganI che. arabastAnano moTo bhAga, khAsa karIne vacceno, eka bahu moTuM raNa che. temAM keTaleka ThekANe seMkaDo mAIlo sudhI pANI ke lIlotarInuM nAmanizAna sudhdhAM jaNAtuM nathI. vacce vacce kyAMka kyAMka, khAsa karIne kinArAonI AsapAsa UMcI TekarIo ane lIlIchama khINo che. temAM koI koI jagyAe jAtajAtanAM anAja ane buMdadANA uparAMta sapharajana ane nAsapAtI, aMjIra ane badAma, dADama ane drAkSa jevAM phaLa paNa Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma UMcI jAtanAM ane moTA pramANamAM thAya che, paNa arabastAnano khAsa mevo khajUra che. jeTalI jAtanuM khajUra tyAM thAya che teTalI jAtanuM duniyAmAM bIjo koI ThekANe thatuM nathI. tyAMnAM khAsa jAnavaro UMTa, ghoDA ane gadheDAM che. arabastAnanA jevA teja ane umadA ghoDA. duniyAmAM bIje kyAMya thatA nathI ane tyAMnAM gadheDAM paNa dekhAvaDAM, UMcAM ane teja cAlanAM hoya che. yuropa ane bIjA dezomAMthI AvanArA loko arabastAnanI AbohavAnAM hoMzabhera vakhANa kare che. te eTale sudhI ke yuropanA sauthI UMcA Apsa parvatano rahenAra kheMgara nAmano eka vidvAna lakhe che ke, Agsa ke himAlaya baMnemAMthI ekenI AbohavA arabastAnanA raNa jeTalI zakti ane prANa- dAyaka nathI.' ema kahevAya che ke sikaMdare arabastAnanI AbohavAthI khuza thaIne hiMdustAnathI pAchA pharatAM arabastAna jItI levAno ane tyAM ja potAnI rAjadhAnI sthApavAno irAdo karyo hato, paraMtu mRtyue tene sudhI pahoMcavA na dIdho.* ArabanI raheNIkaraNI mahaMmadasAhebanA jIvana ane temanAM kAryonuM varNana karatAM pahelAM temanA janma pahelAMnA samayanI ArabonI sthiti ane raheNIkaraNI para eka dRSTi nAkhI levI jarUrI che. mahaMmadasAhebanA sabhya pahelAM AkhA arabastAna para koI eka rAjAnI hakUmata kadI rahI hoya ema jaNAtuM nathI. aneka nAnImoTI rAjasattAo dezanA judA judA bhAgomAM 1. Mohamniad and Mohammadani on, by R. Bosworth Smith, p. 87. 2. Sale's Preliminary Discourse, p. 2. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArabonI raheNIkaraNI koI koI vAra sthapAtI ane IsvI sananI chaThThI sadImAM paNa mojUda hatI. emAMnI keTalIka rAjagAdIo aneka sadIo sudhI rahI. temAMthI keTalIka taMddana svataMtra hatI ane keTalIka pAsenA koI videzI rAjyane adhIna hatI. paraMtu AkhuM arabastAna chaThThI sadI pahelAM kayAreya koI eka dezI ke videzI sattAnA kabajAmAM AvyuM nahotuM. eTale chaThThI sadI pahelAMnA arabastAnane rAjakIya dRSTie eka rAjya ke eka prajA kahevAya ema nahotuM. pa arabastAna ane khAsa karIne hejAjha nAmano teno madhya bhAga jemAM makkA ane madInA zahero AvelAM che ane je saikAothI koI eka rAjA ke hAkemanA tAbAmAM rahyo na hato, te mahaMmada sAhebanA samaya sudhI seMkaDo kabIlAomAM vaheMcAyelo hato. eka eka kabIlAnI keTalIya zAkhAo ane temAM koI koI vAra seMkaDo kuLo ane keTalAMya hajAra puruSo, strIo ane bALako maLIne eka bahu moTA kuTuMbanI peTha rahetAM hatAM, dareka kuTuMbanAM badhAM strIpuruSo paraspara prema ane bhAIcArAne tAMtaNe baMdhAyelAM rahetAM. ekabIjAno bacAva karavo ene sau potAnI pharaja samajatA. ekabIjA mATe moTAmAM moTo bhoga Apavo emAM teo potAnuM gaurava mAnatA. kabIlAmAM saunI vastuo khullI paDI rahetI ane kadI cArI thatI nahIM. kabIlAmAMnI koI roka vyaktinA apamAnane AkhA kabIlAnuM apamAna mAnavAmAM AvatuM. kabIlAnI pratiSThAno khyAla A lokomAM eTalo tIvra hato ke temanI aMdara aMdaranI badhI laDAI ke temanI sulahazAMtimAM A ja khyAla moTo bhAga bhajavato. dareka kabIlAno eka saradAra hato. tene zekha kahetA. kabIlAnAM sarve kuTuMbonA AgevAnonA matathI zekhanI cUMTaNI thatI. A zekha ja potAnA kabIlAno hAkema, kabIlAnA navayuvAnono senApati ane dharmanI bAbatomAM zAkhA kabIlAno guru ane purohita hato. 1. kakhIle| = TALI, jemAM mAM mANaso najIkanAM ke dUranAM sagAM hAya. anuvAdaka Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma dareka bIlAmAM paraspara prema, kabIlAnI pratiSThAno khyAla, saradAranI AjJAnuM pAlana vagere saguNo khIlelA hatA. bahAranA lokone athavA bIjA kabIlAvALAone paNa ApeluM vacana pALavuM, mahemAnanI paroNAgata karavI tathA jenI bAMya pakaDI tene chevaTa sudhI sAtha Apavo - e mATe Arabo haMmezAM prakhyAta hatA. judA judA kabIlAnA lokonI raheNIkaraNI, temanA rItarivAja, temanI bhASA ane temanA dharma vizenA khyAlo paNa ekabIjAne ghaNA maLatA AvatA hatA. paraMtu A badhA kabIlA na to koI eka sUtrathI baMdhAyelA hatA ke na to A badhAno koI eka rAjA hato. eTaluM ja nahIM paNa AkhA hejAjhamAM ane keTaleka aMze AkhA arabastAnamAM A agaNita kabIlAo vacce vAraMvAra laDAIo thatI rahetI. A laDAIonuM eka kAraNa e hatuM ke dareka kabIlAne potAnA kuLanI moTAInuM behada gumAna rahetuM, ane jo koI kabIlAno mANasa bIjA brIlAnA koI mANasa AgaLa potAnA kuLanI moTAInuM varNana kare ane bIjAthI te sahana na thAya, to baMne taraphathI talavAro kheMcAtI. Ane maLatuM bIjuM kAraNa e hatuM ke eka bIlAnA koI mANase bIjA kabIlAnA koI mANasanuM apamAna ke khUna karyuM hoya - ane A to rojanI vAta hatI - to AkhA kabIlA taraphathI verano badalo ane badalAno badalo ema keTalIya peDhIo ane kayAreka keTalAka saikA sudhI cAlyA karatuM, ane temAM baMne pakSanA seMkaDonA jIva jatA. e jamAnAnA Arabo mAnatA ke je mANasanuM khUna thayuM hoya teno AtmA eka pakSI banIne tenI kabara AsapAsa varaso sudhI kSya kare che, ane "oskUnI, oskUnI' ('mane pIvA Apo, mane pIvA Apo) ema bolyA kare che, ane jyAM sudhI tenA khUna karanAranuM lohI tene pIvA na maLe ane khUnano badalo na levAmAM Ave tyAM sudhI te A rIte kikviArI mAryA ja kare che. AthI ja potAnA kabIlAnA koI mANasa athavA pUrvajanA khUnano badalo levo, tene dareka Araba potAno dharma mAnato. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArabonI raheNIkaraNI A ApasanI laDAIomAM je puruSo, strIo ke bALakone keda pakaDavAmAM AvatAM temane gulAmonI peThe rAkhavAmAM AvatAM. gulAmo pratye A lokonuM vartana bahu ja kharAba hatuM. temane jAnavaronI peThe bajAramAM vecavAmAM AvatAM. koI gulAmane mArI nAkhavAmAM Ave to tene mATe karyAMya kazI sajA nahotI. gulAma strIone ghaNuMkharuM gAvAnAcavAnuM zIkhavavAmAM AvatuM ane pachI temanA pratye vezyAo jevuM vartana rAkhavAmAM AvatuM. koI koI vAra to temano mAlika temanI pAse tevo dhaMdho karAvIne paisA kamAto. AvI sthitimAM judA judA kabIlAomAM paraspara prema, meLa ke ekatAnI AzA rAkhavI e bahu muzkela hatuM. te samayanA ArabonuM strIo pratyenuM vartana bahu kharAba hatuM. jUnA jamAnAnA rajapUtonI peThe te samayanA Arabo koIne potAno jamAI mAnavo ke dIkarInA bApa hovuM, tene bahu zaramanI vAta mAnatA. chokarIone jIvatI dATI devAno rivAja bahu sAdhAraNa hato. kayAMka kayAMka to strIne bALaka avataravAnuM hoya tyAre tyAM ja tenI pAse eka khADo khodI rAkhavAmAM Avato. putra janme to te khADo mATIthI pUrI devAmAM Avato, ane chokarI Ave to tene te khADAmAM nAkhIne uparathI mATI pUrI devAmAM AvatI. koI koI jagyAe chokarI pAMca varasanI thAya tyAre teno bApa eka divasa tenI mA pAse jaIne kaheto - 'dIkarIne navAM navAM kapaDAM paherAvIne aAra-tela lagAvo eTale huM tene tenI mAtAo pAse (mosALa) pahoMcADI AvuM.' pachI te chokarIne vastInI bahAra eka khADA pAse laI jato. chokarIne khADAnI pALa para UbhI rAkhIne tene nIce jAvA kaheto ane pachI tene ociMto dhakko mArIne khADAmAM dhakelI pADato ane potAne hAthe mATI pUrI deto. AromAM te divasomAM eka kahevata prakhyAta hatI : "sauthI sAro jamAI kabara che.' A rivAjanI kaThoratA kadI kadI ArabonA dilamAM paNa khUMcatI ema jaNAya che. ema kahevAya che ke usmAna nAmanA eka ArabanI AMkhamAMthI jiMdagImAM kevaLa eka ja vAra AMsu TapakatAM jaNAyAM hatAM : Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma te jyAre potAnI bhalI bhoLI dIkarIne jIvatI dATavA laI gayo hato, ane khADo khodatAM bApAnI dADhImAM UDelI dhULa joIne te sApha karavA dIkarIe potAnA nAnakaDA nAjuka hAtha laMbAvyA hatA tyAre. mAbApanI milakatamAM chokarIone kaMI bhAga maLato nahIM, eTaluM ja nahIM paNa jyAre koI mANasa maraNa pAmato tyAre tenI bIjI badhI milakata sAthe tenI strIone paNa tenA vArasanI milakata gaNavAmAM AvatI. A bUrA rivAjane kAraNe ArabomAM te samaye oramAna mA sAthe lagna karavAno rivAja hato. eka puruSane ekIsAthe keTalIye patnIo ane eka strIne ekIsAthe keTalAye pati, ema baMne rivAjo hatA. ane pati ke patnInI saMkhyAnI bAbatamAM kazo pratibaMdha nahoto. lagnanA jAtajAtanA rivAja hatA. lagnabaMdhana e dharmanuM baMdhana nahotuM mananuM. puruSa icche tyAre potAnI strIne talAka (chUTAcheDA ApI zakato athavA tajI zakato hato. A pramANe tajAyelI strI koI bIjA sAthe lagna karI zakatI. ume kharIjA nAmanI eka strIno ullekha te samayamAM maLe che. teNe eka pachI eka cALIsa puruSo sAthe lagna karyuM hatuM. ADA vyavahArane te loko abhimAnanI vadhu mAnatA ane potAnA durAcAronI kazI zarama vinA khullaMkhullI zekhI karatA. khajUrInA jhADanI arabastAnamAM khoTa nahotI. eTale dArU pIvAno rivAja eTalI vadhI paDyo hato ke ghaNI vAra loko bahu dArU pIvAthI ja maraNa pAmatA. dArUnI joDe jugAra hoya ja. koI koI Araba jugAramAM potAnuM sarvasva hAryA pachI potAnI jAtane paNa hoDamAM mUkI detA ane hArI jatA to jItanAranA sadAne mATe gulAma banI jatA. makkA ane tenI AsapAsanA keTalAka kabIlA seMkaDo varasathI vepAra karatA AvyA hatA ane tenAthI ja potAnuM gujarAna calAvatA hatA. madInA ane bIjI keTalIka jagyAnA loko thoDIghaNI khetIvADI paNa karatA hatA. hejAjha bahAranA paNa keTalAka bhAgomAM kyAMka kyAMka vepAra ke khetIvADI thatAM hatAM. paNa Arabono sAmAnya dhaMdho kevaLa UMTa, bakarAM ane ghoDA vagere carAvavAno hato. bIjA kabIlAvALa:one athavA raNamAMthI jatA vepArI kAphalAone lUMTI levA, tene A loko potAno Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArabonI raheNIkaraNI haka mAnatA. becAra zahero bAda karatAM bAkInA lagabhaga AkhA araba stAnanA loko rabArIonI peThe taMbUomAM rahetA. RtuonA pheraphAranI sAthe sAthe athavA pANInI sagavaDa joIne e loko potAnAM raheThANa badalatA rahetA. khetI karIne eka jagyAe TharIThAma thaIne rahevuM ke vepAra karavo, ene teo kharAba gaNatA. A prakAranA jIvanamAM koI jAtanI kArIgarI ke dhaMdho khIlI ja na zake, paNa A prakAranA jIvana ane rojarojanI laDAIone kAraNe ja e loko sAmAnya rIte bahu bahAdura ane potAnA ghoDAonI peThe capaLa hatA ane temanI raheNIkaraNI bahu sAdI hatI. ema jaNAya che ke zarUAtathI ja emane e vastu paNa samajAI gaI hatI ke rojarojanI laDAIo ane lUMTaphATa vacce thoDA divasa evA paNa hovA joIe ke jyAre mAMhomAMhenI laDAIo teTalA samaya mATe baMdha karIne nirbhaya ane nizcita thaIne ekabIjA sAthe haLImaLI zakAya. mahaMmadasAheba pahelAM ghaNA samayathI varasamAM cAra mahinA tene mATe rAkhavAmAM AvyA hatA. A cAra mahinAmAM badhA kabIlAonA mAMhomAMhenA jhaghaDA, khUnano badalo ane lUMTaphATa bilakula baMdha rahetAM. sAmAnya rIte badhA kabIlAonA loko A vastu ImAnadArIthI mAnatA ane te pramANe vartatA. A cAra mahinA daramiyAna ja arabastAnanA sau loko makkA AvIne kAbAnI yAtrA karatA. mahaMmadasAheba pahelAM hajAro varasathI kAbA tamAma ArabonuM sauthI moTuM maMdira ane sauthI moTuM tIrtha manAtuM hatuM. A cAra mahinAmAM ja 'ukkAjha' ane 'mujanAnA be prakhyAta meLA bharAtA hatA. temAM sarva kabIlAonA loko bhegA thaIne kayAMka potapotAnA laDAInA kedIono adalobadalo karatA, kayAMka mAlanuM kharIda-vecANa karatA, koI jagyAe potAnA devatAonI pUjA darana, aneM koI ThekANe nAnAMmoTAM kavisaMmelana bharatA. mahaMmadasAheba pahelAM ArabomAM lakhavAno rivAja bahu ocho hato. chatAM kavitA karavAno zarUAtathI ja temane bahu zokha hato. dareka kabIlAmAM evA kavi ke zIghrakavi jAgatA, jemanI nAnI nAnI kavitAo ke joDakaNAM la Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 hajarata mahaMmada ane islAma seMkaDo varaso sudhI peDhI-dara-peDhI UtarI AvatAM. AvA AjhAda ane laDakaNA lokone mATe cAra mahinA sudhI potAnA duzmanone, potAnA bApa, dIkarA ke bhAInA khUnIone, potAnI AMkha sAme jatA jevA ane potAnA gussAne kAbUmAM rAkhavo ane te paNa jyAre koI bIjuM temane vera vALatAM rokanAra ke sajA karanAra na hoya tyAre - e vastu batAve che ke ArabomAM potAnI jAtane kAbUmAM rAkhavAnI ane vacana pALavAnI tAkAta hatI. paraMtu tenI sAthe ja A cAra mahinAnI manAI e paNa batAve che ke bAkInA ATha mahinA kevI sthiti rahetI haze. A cAra mAsanI manAIne kAraNe bAkInA ATha mAsa sudhI laDAIono ane vera levAno agni vadhAre jorathI bhabhUkI UThato haze, emAM zaka nahIM. ArAnA dharma dharmanI bAbatamAM paNa te samayanA ArabonA saMskAra ane vicAra bahu saMkucita hatA. je dharma dezamAM cAlatA hatA temaNe dezanI hAlata vadhAre bagADI nAkhI hatI. temAM traNa dharma mukhya hatA -- purANo Araba dharma, yahUdI dharma ane khristI dharma. IrAna ane tyAMnA jarathostI dharma sAthe paNa Arabono seMkaDo varasathI saMbaMdha hato ane temanA jIvana para e dharmanI aneka rIte asara paDelI hatI. paraMtu moTA bhAganA Araboe kadI e dharmane mAnyo nahoto. keTalAka 'sAbI' dharma mAnanArA paNa hatA; teo eka paramezvaramAM mAnatA chatAM tArAo vagerenI pUjA karatA hatA. jemaNe yahUdI ke khristI dharma apanAvyo hato evA thoDA bIlAo bAda karatAM bAkInA badhA Arabo potAnA purANA dharmane ja mAnatA hatA. duniyAnI bIjI jUnI prajAo peThe teo ghaNAM devadevIone mAnatA ane temanI ja pUjA karatA. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arabono dharma 11 dareka kabIlAno potAno eka alaga deva hato. koIno lAkaDAno, koIno paththarano, koIno pittaLano, koIno tAMbAno ane koIno gUMdelA loTano. koI devanuM svarUpa puruSanuM, koInuM strInuM, koInuM koI jAnavaranuM ane koInuM jhADanuM hatuM ane koInuM to kazA ghATaDoLa vagaranuM hatuM. be kabIlAo vacce laDAI thatI to te temanA devonI paNa laDAI manAtI. ane koI koI vAra teo mANasonI peThe bIjAnA devone paNa keda karIne laI AvatA. duniyAnI bIjI purANI jAtio je rIte devadevIonI pUjA karatI te ja rIte AkhA arabastAnamAM paNa agaNita devadevIonI pUjA karavAmAM AvatI hatI. A devadevIo AgaLa pazuno bhoga paNa ApavAmAM Avato. koIka devanI AgaLa manuSyano paNa bhoga apAto. ane koI to potAnA dIkarAne potAne hAthe vadherIne potAnA devane caDAvatA. ghaNA devo evA paNa hatA jemane keTalAye kabIlA athavA lagabhaga badhA Arabo mAnatA ane pUjatA hatA. temAM sauthI prakhyAta "lAta', 'ujhajhA' ane 'manAta nAmanI traNa devIo hatI. e traNenAM judAM judAM maMdira hatAM. e jAtanAM bIjAM paNa keTalAMya devadevIonAM nAmo te jamAnAnAM pustakomAM maLe che. kAbAnI aMdara paNa varasanA 360 divasanAM 360 devadevIo hatAM. temAM sauthI moTo hobala' nAmano eka deva hato. A devatAo uparAMta potAnA prakAza ane tejathI divase garamI ApanAra ane rAtre rasto dekhADanArA sUrya, caMdra tathA keTalAka tArAonI paNa teo pUjA karatA. A hajAro devadevIo sivAya sarvanA mAlika eka paramAtmAnA maMdirano ullekha kayAMya nathI maLato. ghaNAkharA ArabonI kalpanA A devadevIothI AgaLa jaI zakatI nahotI. paraMtu ema paNa jaNAI Ave che ke temAM keTalAka evA loko paNa hatA jeo badhA devatAonI upara sarvanA mAlika eka paramAtmAne paNa mAnatA hatA. tene teo 'alalAha tAlA" kahetA hatA; ane mAnatA ke te "allAha tAlAnA hAtha nIce judAM judAM devadevIo duniyAnuM badhuM kAmakAja Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 hajarata mahaMmada ane islAma calAve che ane paralokamAM allAha tAlA pAse potAne pUjanArAonI siphArasa karavAnI zakti dharAve che. keTalAka ArabomAM evo paNa rivAja hato : koI mANasa marI jAya tyAre tenI kabara pAse eka sAMDhaNI bAMdhavAmAM AvatI, ane dANopAgI ApyA vagara tene tyAM ja maravA devAmAM AvatI, jethI maranArane paralokamAM savArInI takalIpha na paDe. A sAMDhaNIne teo "baliyaha kahetA. TUMkamAM A Arabono purANo dharma. have bAkI rahyA yahUdI ane khristI dharma. e baMne dharmo paNa mahaMmadasAhebathI sadIo pahelAM arabastAnamAM pahoMcI gayA hatA. IsvI sananI pahelI sadImAM romanA samrATa TAiTase yahUdIone paeNlesTAInamAMthI kADhI mUkyA hatA. e ja pramANe trIjI sadImAM ghaNA khristIone aMdara aMdaranA jhaghaDAne kAraNe sIriyA ane bIjA dezomAMthI kADhI mUkavAmAM AvyA hatA. arabastAnanA loko A bAbatamAM moTA manavALA hatA. teo potAne tyAM badhA dharmavALAone khuzIthI AvavA detA. hajAro yahUdIo ane khristIo arabastAnamAM AvIne vasyA. eziyAnA A be dharmono janma paNa arabastAnanI uttaranI sarahada para thayo hato. ane tethI baMne dharmA arabastAnamAM thoDAghaNA phelAyA paNa hatA. keTalAka kabIlAoe yahudI dharma ane keTalAke khristI dharma svIkAryo hato. ema paNa jaNAya che ke bIjA dharmonAM devadevIone potAnAM devadevIomAM sAmela karI devAno paNa ArabomAM rivAja hato. ja Araboe A navA dharmomAMthI ekene pUrepUrI rIte svIkAryo nahoto teo paNa e baMne dharmo pratye ghaNI AtmIyatA batAvatA, hajarata ibrAhImane yahUdI ane khristI bane potAnA eka pegaMbara mAnatA, ane ghaNA Arabo paNa temane potAnA pUrvaja kahetA tathA potAne hajarata ibrAhImanA dIkarA IsmAIlanA vaMzaja kahetA. kAbAmAM bIjI mUrtionI sAthe sAthe ibrAhIma ane IsamAIlanI mUrtio paNa mUkelI hatI, ane temanI paNa pUjA thatI. khristIo tyAM gayA pachI hajarata IzunI mA mariyamanI mUrti paNa kAbAmAM mUkavAmAM AvI ane tenI paNa pUjA thavA lAgI. paraMtu yAdIo Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 ane sAthe maLI duniyAnA koI pIvAno ekatA tathA ejharAne Arabono dharma te samaye eTalA ghamaMDI ane eTalA sAMkaDA vicAranA hatA ane khristI dharma eTalI paDatI dazAe pahoMcI cUkyo hato tathA tenI sAthe e baMne dharmomAM paraspara duzmanAvaTa eTalI badhI vadhI gaI hatI ke e dharmonI asara ArabonA jIvana para sArI na paDI zakI. yahUdIo ke khristIo baMnemAMthI koI ema mAnavAne taiyAra nahotA ke potAnA paMtha ke jaththAthI bahArano mANasa, bhale te atyaMta sadAcArI hoya toya, potAnA maraNa pachI sadgati pAmI zake. yahUdIo eka Izvara ane ghaNA pegaMbarone mAnatA tathA ekarAne khudAno putra mAnatA. saparzAsparza, khAvApIvAno bheda, ane judA judA kAyadAonI bAbatamAM duniyAnA koI dharmanA rivAja AjakAlanA hiMdu rivAje sAthe maLatA AvatA hoya to te A purANA yahUdI dharmanA rivAjo che. bIjA badhA dharmanA lokone teo potA karatAM nIca ane apavitra mAnatA, temanI aDelI koI vastu khAtA nahotA, temanuM aDakeluM pANI pItA nahotA, tema ja temane potAne tyAM khavaDAvI-pivaDAvI ke AdarapUrvaka besADI zakatA nahotA. A ja yahUdIonI sauthI moTI vizeSatA hatI. temanAM rItarivAja ane pUjAvidhi bahu gUMcavaNabharelAM hatAM. A sivAya temanAmAM bIjI koI vizeSatA hoya to te e hatI ke levaDadevaDa ane vyAjakhorIthI paisA kamAvA, paisA bhegA karavA ane evI kaMjUsAI karavI ke je paisA vinAnA paNa diladAra raNavAsI Arabone kadI gamatI nahIM. khristI dharma yahUdI dharma pachIno hato ane te jamAnAnI dRSTie vadhAre ThIka hato. yahudIomAM cAlatA nakAmA ane arthahIna rUDhirivAjone ane vadhatI jatI rUDhicustatAne aTakAvIne lokone ekabIjAnI sevA ane bhalAInAM kAryomAM lagADavA mATe A khristI dharma duniyAmAM Avyo hato. zarUAtamAM khristI dharma yahUdI dharmanI ja eka zAkhA gaNAto ane teno uddeza vahudI dharmane sudhAravAno hato. paraMtu mahaMmadasAhebanA janma sudhImAM khristI dharmanI je dazA thaI hatI te ne romayanA yahUdI dharmanI dazA karatAM koI paNa rIte ochI bUrI nahotI. hajarata Izu pachI thoDA ja samayamAM khristIo eka prakAranI tripuTI(TriniTI)nI pUjA karavA lAgyA hatA. A tripuTImAM sAmAnya Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 hajarata mahaMmada ane islAma rIte bApa (Izvara), dIkaro (Izu) ane pavitra AtmA (jenI mAraphata hajarata IzunI mA kumArI mariyamane garbha rahyo hato ema kahevAya che te AtmA), A traNane gaNavAmAM AvatA. paNa keTalAka loko Izvara, Izu ane mariyamanI paNa tripuTI mAnatA hatA. khristI dharmanI je zAkhA (kaoNlIrIDiyansa) arabastAnamAM vadhAre phelAI hatI te Izvara, mariyama ane IzunI ja tripuTI mAnatI hatI. khristI devaLo Izu, mariyama, seMkaDo saMto, dUto ane zahIdonI mUrtiothI bharelAM rahetAM. mariyamanI IzvaranI mA tarIke pUjA karavAmAM AvatI. Izvara, Izu ane mariyama traNene sarakhAM mAnavAmAM AvatAM ane temanI sAthe sAthe ghaNA khristI saMtone paNa temanI peThe ja sarvavyApaka, sarvajJa ane sarvazaktimAna mAnavAmAM AvatA. A badhAnI mUrtionI mAnatA mAnavAmAM AvatI ane temane pUjA caDAvavAmAM AvatI. A ja te samayanA khristIonI rojanI pUjA hatI. vahemonI sthiti e hatI ke, jenA para mahAtmA Izune zULI devAmAM AvI hatI ema kahevAtuM hatuM te lAkaDAno kraoNsa jerUsalema zaheramAM hajI sudhI batAvavAmAM Avato. A nAnakaDA kraoNsanI sUkI lAkaDI hamezAM vadhatI rahetI hatI. dareka khristI yAtrALu jerUsalemathI pAchA pharatAM te kraoNsano eka TukaDo potAnI sAthe laI jato. sAmAnya loko te TukaDAne potAnA gharamAM rAkhI tenI pUjA karatA ane AvA hajAro TukaDA duniyAbharanAM devaLomAM pUjAtA hatA. jerUsalemanA pAdarIo mATe e moTI AvakanuM sAdhana hatuM. koIke lakhyuM che ke : dhIme dhIme kevaLa yuropanAM ja hajAro devaLomAM A kraoNsathI eTaluM lAkaDuM bheguM thaI gayuM hatuM ke temAMthI seMkaDo navA kraoNsa banAvI zakAya. loko mAnatA ke A kraoNsanI lAkaDI jAtajAtanA camatkAra karI zakatI ane badhA rogo maTADI zakatI. e ja pramANe dareka devaLamAM mariyama ane khristI saMtonI mUrtio roja roja camatkAro karatI ema kahevAmAM AvatuM. te samaye khristI sattAnuM duniyAmAM sauthI moTuM sthAna romanA samrATanI rAjadhAnI kaoNnsTAnTinopala hatuM. kaoNnsTAnTinopala, alekjhAMDriyA ane roma, A traNa zaheronA bizapa (vaDA pAdarI), khristI dharmanA Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 Arabono dharma sauthI moTA mahaMta gaNAtA hatA. A bizaponI salAhathI baeNnsTAnTinopalanA samrATa taraphathI AkhI duniyAnA khristIone uddezIne evo hukama kADhavAmAM Avyo hato ke koI paNa roga maTADavA prAcIna munAnIonI peThe davA karavI, e Izvarano inkAra karavA barAbara che, ane pApa che; tathA khristIoe Arogya mATe devaLanI mUrti ane pAdarIo pAse jaIne prArthanA karavI joIe ane temanI pAse maMtarajaMtara ane dorAtAvIja karAvavAM joIe. romanA khristI samrATonI jyAM jyAM ANa vartatI hatI tyAM koInI davA karanAra vaida ke hakIma sudhdhAMne motanI sajA karavAmAM AvatI hatI. IzumAM Izvarano aMza keTalo hato, IzvaranI peThe Izu paNa ajarAmara che ke nahIM, mariyamane IzunI mA kahevI ke IzvaranI mA', "hajarata Adame pApa na karyuM hota to te kadI maraNa pAmata ke nahIM? - AvI AvI bAbatonI lAMbI lAMbI carcA te jamAnAnA khristI pAdarIomAM bahu cAlatI hatI, ane kyAreka te peDhIo sudhI cAlu rahetI hatI. A ja kAraNe ghaNA alaga alaga pakSa UbhA thayA hatA. jyAre je pakSanuM jora hoya athavA kaoNnsTAnTinopalano samrATa jene mAne te pakSanI viruddhanA pakSavALAone adhama (hereTika) kahevAmAM AvatA ane temane dezavaTo, jAtajAtanI hADamArIo ane motanI sajA sudhdhAM bhogavavAM paDatAM. alekhaMDriyAno eka vidvAna pAdarI eriyasa ema kaheto hato ke, hajarata Izu IzvaranA putra che eTale eka samaya evo jarUra hato ke jyAre Izvara hato paNa hajarata Izu nahotA. eTale hajarata Izune IvaranA barAbariyA na mAnI zakAya. kevaLa A ja kAraNe tene prathama dezavaTAnI sajA karavAmAM AvI hatI ane chevaTe tene motanI sajA bhogavavI paDI. rAmanA AkhA rAjyamAM evo hukama bahAra pADavAmAM Avyo hato ke, jene eriyasanuM pustaka kayAMyathI maLI Ave teNe te pustakane tarata bALI mUkavuM ane jo nahIM bALI mUke to tene ja mArI nAkhavAmAM Avaze. eka vidvAna khristI sAdhu pileziyase phakta eTaluM ja kahyuM hatuM ke, "Adama pedA thayA hatA eTale pApa karata ke na karata topaNa maraNa Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma to pAmata ja, janmathI badhAM mANaso AdamanI peThe niSpApa hoya che, sau potapotAnAM sArAMmAThAM karmonuM phaLa bhogave che, AdamanAM karmonuM nahIM; ane pApane dhovA mATe satkRtyonI jarUra che; kevaLa bApTijhamanA pANIthI pApo dhovAI zake nahIM." ATalA ja kAraNe pileziyasanI ane tenA matane sAco mAnanArAonI mAlamilakata japta karIne temane badhAne romanA rAjyanI bahAra kADhI mUkavAmAM AvyA hatA. sariyAnA eka prakhyAta pAdarI nestoriyase kahyuM ke mariyamane IvaranI mA' kahevI e barAbara nathI, "hajarata IzunI mA kahevI joIe. AthI tarata ja khristI mahaMtomAM be pakSa paDI gayA. pahelA vivAda thayA, pachI baLavA thayA ane pachI puSkaLa lohI reDAyuM. chevaTe IzvaranI mAvALo pakSa jInyo. romanA samrATanA hukamathI nesloriyasane pahelAM dezanikAla karIne AphrikA mokalI devAmAM Avyo ane pachI tyAM tenA maraNa pahelAM tenI apavitra jIbha kApI nAkhavAmAM AvI. yuropano eka vidvAna lakhe che: A jhaghaDAone kAraNe moTAM moTAM zaheromAM ghaNI munAmarakI thatI ane lohI reDAtuM. nAnAmoTA badhA lokomAM beImAnI ane durAcaraNa vadhI paDyAM hatAM. A parathI spaSTa jaNAtuM hatuM ke khristI dharma rAjya sAthe maLIne eTalo nIco paDayo hato ke lokonAM hRdayone durAcAra tarapha kheMcAtAM aTakAvIne temane bacAvI zakato nahoto. dharmano AtmA nAza pAmyo hato, ane tenI jagyAe dharmanA siddhAMta vizenA vivAdo bAkI rahyA hatA. ane A vivAdo paNa pAgalonA vivAdo hatA.* mahaMmadasAhebanA janmanA samayanA pristI dharma ane lokonAM jIvana upara thayelI tenI asara e baMnenuM varNana karatAM te ja vidrAna AgaLa cAlatAM lakhe che : 1. khristI dharmane eka mukhya saMskAra je khristI dharmanI dIkSA ApatI vakhate karavAmAM Ave che. -anuvAdaka 2. A History of Intelleciual Development of Europe, by J. N. Draper, Vol. 1, P. 289. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arabono dharma "mANasanA sadAcAra-durAcArano kazo vicAra karavAmAM Avato nahoto. mANasanAM pApa tenAM duSkRtyothI mApavAmAM nahotAM AvatAM paNa e khristI dharmanA manAyelA siddhAMtomAMnA kyA siddhAMtane keTalo nakAre che tenAthI mApavAmAM AvatAM. roma, kaoNnsTAnTinopala ane elekajhAMDiyAnA pAdarIo khAIpIne ekabIjAthI AgaLa vadhavAnI harIphAImAM paDelA hatA, ane te mATe halakAM, melAM ane bhayAnaka hathiyAro ane upAyothI potAnI matalaba sAdhatA hatA. jyAre pAdarIo pote ja, chAnAM khUna karAvavAM, jhera devuM, durAcaraNa karavuM, AMkho phoDavI, hullaDo karAvavAM, baLavA karAvavA ane aMdara aMdara mArAmArI ane kApAkApI karavI vagere kAmomAM paDyA hatA, jyAre pAdarI ane vaDA pAdarI (bizapa ane Arka bizapa) dunyavI sattAnA bhramamAM paDIne ekabIjAne adhama kahIne zikSA karatA hatA, rAjadarabAronA nokarone lAMca ApavAmAM paisA uDAvatA hatA ane rAjamahelanI strIone potAnA gaMdA premathI jItavAno prayatna karatA hatA to pachI sAmAnya loko pAsethI zI AzA rAkhI zakAya?... khristI mahaMtonI phoja jyAre samrATonI phojamAM jaI maLatI tyAre temane gabharAvI mUkatI hatI ane jo te moTAM zaheromAM jatI to tyAM dhArmika daMgAphasAda karAvatI hatI. dharmanA mahAna siddhAMtono nirNaya karavA te bahu bumarANa macAvatI hatI paraMtu vicArasvAtaMtrya ke mANasanA chInavI lIdhelA hakone mATe kadI koI avAja nahoto UThato. AvI sthitimAM lokomAM tiraskAra ane lAcArI vadhe nahIM to bIjuM zuM thAya? je dharmanI asara lokonAM mana parathI bhUMsAI gaI hatI te dharmane jarUra paDatAM teo madada karaze evI AzA rAkhI zakAya tema nahotuM." A ja kAraNe mahaMmadasAhebanA vakhatamAM I. sa. 611mAM jyAre IrAnanA jarathostI bAdazAhe romanA vistRta rAja para humalo karyo tyAre nArAja khristI pAdarIramo ane khristI prajAmAMnA ghaNAe e 2. A History of Intellectual Development of Europe. by J. N. Draper, Vol. 1, pp. 332-33. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 hajarata mahaMmada ane islAma videzI ane binakhristI humalo karanArAone ThekaThekANe madada karI. AvA dharma ane AvA mahaMto bhoLAbhalA ArabomAM koI jAtano sudhAro kare evI AzA rAkhavI vyartha hatI. teo temanuM kazuM hita karI zake tema paNa nahotuM. sudhArA ke hitane badale yahUdIo ane khristIonA paraspara virodha ane duzmanAvaTathI ArabonAM jIvanane ane temanI AjhAdIne bahu moTo dhakko pahoMcyo. bIjA dharmono tiraskAra karavAmAM khristIo ane yahUdIo ekabIjAthI caDI jatA. pAMcamI sadInA aMtamAM arabastAnanA eka bhAga, yamananA eka yahUdI hAkema cUsupha junavAse yahUdI dharma mAnavAnI nA pADanAra badhA lokone ane khAsa karIne khristI Arabone ribAvI ribAvIne mArI nAkhavA mAMDayA. ribAvIne mAravAnI tenI eka khAsa rIta bhaDabhaDakI AgamAM nAkhIne temane jIvatA bALI mUkvAnI hatI. yamanamAM te samaye khristIo paNa ghaNA hatA. arabastAnanI bahAra yahUdIonuM koI rAja nahotuM, paNa khristIonI eka jabarajasta hakUmata yamanathI thoDe ja dUra lAla samudrane sAme kinAre ithiyopiyAmAM mojUda hatI. yamananA khristIoe yahudIo viruddha ithiyopiyAnA khristI bAdazAha sAthe maLIne kAvataruM karyuM. ithiyopiyAnA bAdazAhe lazkara molIne janavAsane mArI nakhAvyo ane yamanano rAkho prAMta kabaje karyo. A vAta mahaMmadasAhebanA janmathI kevaLa 70 varasa pahelAMnI che. yamana prAMta makkAnI dakSiNe Avelo che. makkAmAM A prAMta sauthI phaLadrupa ane sauthI hariyALo che ane te lAla samudrathI IrAnanA akhAta sudhI phelAyelo che. Ama A be dharmonI parasparanI duzmanAvaTane kAraNe araba stAnanI dakSiNa ane pUrvano bahu moTo bhAga videzIonA hAthamAM AvI gayo ane I. sa. 610 sudhImAM eka pachI eka vAra videzI rAjAoe tenA para rAjya karyuM - nIcenI vAta parathI yahUdIonA ane khristIonA mAMhomAMhenA jhaghaDAno vadhAre khyAla Ave che. khristIonAM pustakomAM lakhyuM che ke "eka vAra khristIonA pAdarIo ane yahUdIonA purohito vacce traNa divasa sudhI vivAda cAlyAM. Akhare yahUdIoe kahyuM, "je tamAro Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paradezIonuM rAjaya 19 Izu pegaMbara kharekhara AsamAna para jIvato hoya ane tyAMthI UtarIne atyAre ja amane dekhA de to ame tamAro dharma svIkArI laIe.' eTale te ja vakhate vAdaLa garajyAM, vIjaLIno kaDAko thayo ane eka lAla vAdaLanI upara hajarata Izu dekhAyA. temane mAthe mugaTa hato ane hAthamAM khullI talavAra hatI. temaNe AvatAM ja yahUdIone kahyuM - "juo, huM tamArI sAme Ubho chuM. huM pote, jene tamArA pUrvajoe zULI para caDAvyo hato te. temane jotAM ja badhA yahUdIo AMdhaLA thaI gayA ane temaNe khristI dharma na svIkAryo tyAM sudhI temanI AMkho na UghaDI." A vAtanuM asala svarUpa game te hoya paraMtu te te samayanA yahUdIo ane khristIonA jhaghaDAo, ane je hajarata IzunA hAthamAM paga ughADI talavAra ApI zakatA te khristIonI samajazaktinuM sarasa citra dore che. paradezIonuM rAjya dharmane nAme cAlatA AvA aMdheranI ane dezanI AvI sthitinI dezanI AjhAdI para kharAba asara thAya ja. AgaLa kahevAmAM AvyuM ke mahaMmadasAhebanA janmanI kevaLa 70 varasa pahelAM yamananA hariyALA ane phaLadrupa prAMta para ithiyopiyAnA khristI bAdazAhe kabaje karI lIdho hai. uttara ane pazcimamAM romanA rAjya sAthe ane pUrvamAM IrAnanA rAjya sAthe paNa arabastAnanI sarahada maLelI hatI, ane A baMne paradezI sattAoe potapotAnI pAsenA arabastAnanA prAMto para kabaje karI lIdho hato. mirajhA abula phakjhala lakhe che: "mahaMmadasAhebanA janma vakhate arabastAnano moTo bhAga paradezIonA hAthamAM hato. sIriyA ane IrAnanI sarahada sAthe joDAyelA prAMto kaoNsTAnTinopalanA romanA samrATo ane IrAnanA samrATa khuzarUnA kabajAmAM hatA. makkAnI dakSiNano lAla samudranA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 hajarata mahaMmada ane islAma kinArAno bhAga ithiyopiyAnA khristI bAdazAhonA tAbAmAM hato. paraMtu 'hejAjha' prAMta (hejAjhano artha 'bAMdha' athavA 'aTaka' ke 'bAdhA' thAya che) haju sudhI duniyAnI sattA mATe potAnI AsapAsa laDatI prajAonI badadAnata ane humalA baMnene saMpUrNapaNe khALI rahyo hato. A ja bhAganI TekarIomAM makkA ane madInA e be pavitra zahero AvelAM che, jemAMnA ekamAM islAma janmyo ane bIjAmAM pAMgaryA. 1 vastI mATe nakAmuM evuM raNa bAda karatAM AkhA arabastAnamAM te samaye kevaLa hejAjhano ilAko ja potAne svataMtra kahI zake tema hatuM. ane AgaLanA varNana parathI jaNAze ke te bhAga para paNa A traNa paradezI sattAono DoLo hato. ArabomAM bahAdurInI UNapa nahotI. temane svataMtratA paNa bahu priya hatI. balidAna ane tyAganI bhAvanA paNa temanAmAM parAkASThAe pahoMcelI hatI. mahemAnonI khAtarabaradAsta karavAnuM ane potAnI Tekane mATe marI phITavAnuM paNa temane sArI peThe AvaDatuM hatuM. paraMtu teo jUThA vahemo ane kurivAjomAM DUbelA hatA. aMdara aMdaranI laDAIo ane khUno temanA rojanA jIvanano, jANe, Avazyaka bhAga hato. temanuM AkhuM jIvana chinnabhinna thaI rahyuM hatuM. temanuM bhaviSyanuM jIvana paNa jokhamamAM hatuM. temane eka evA mahAna puruSanI jarUra hatI je temanA badhA kurivAjo ane vahemonI jALa toDIne pheMkI daI zake, temane aMdhakAramAMthI bahAra kADhIne prakAzamAM lAvI khaDA karI zake, temanI gharagaththu laDAIo haMmezane mATe baMdha karIne temane eka sUtramAM bAMdhI zake ane sAme UbhelA mRtyuthI bacAvIne, pragati, bhalAI ane AjhAdI tarapha laI jaI zake. AvA dezamAM ane AvA mANasomAM makkAnA eka UMcA kuLamAM rabIulaavalanI tA. 9mI ne somavAre, I. sa. pa71nA eprilanI 20mI tArIkhe sUryodaya samaye mahaMmadasAhebano janma thayo. 2 1. Life of Mohammad, by Mirza Abul Fazl, Introduction, pp. 1-2. 2. mahamUda pAzA lakI, sIratunnabI, lekhaka, zikhalI, bhA. 1, pR. 160. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 mahaMmadasAhebanA janma makkA zahera duniyAmAM sauthI purANAM zaheromAMnuM eka gaNAya che. mahaMmadasAhebathI eka hajAra varasa pahelAM hiMdustAna ane eziyAI dezo no yuropa sAtheno vepAra arabastAnane raste ja cAlato hato. te samaye hiMdustAnanA pUrva ane pazcima kinArA para Araba sodAgaronI sukhasaMpanna vasAhato hatI. Araba vahANavaTIo, jeo ghaNuMkharuM yamana prAMtanA rahevAsI hatA, teo hiMdustAna ane AsapAsanA dezono mAla potAnAM vahANomAM bharIne yamana laI jatA. tyAMthI jamInamArge te mAla sIriyA jato ane tyAMthI yunAna, roma, misara vagere dezomAM jato. yamana ane sIriyAnI vacce TekarIothI gherAyeluM makkA zahera che. AthI ja vepAranI dRSTie te samaye makkA bahu AgaLa vadheluM hatuM. vepAranI sAthe jAtajAtano saMbaMdha dharAvanArA ghaNA lokoe makkAmAM ane tenI AsapAsa vasavATa karyo ane makkA arabastAnanuM sauthI moTuM ane sauthI sukhasaMpanna zahera banI gayuM, tathA eka prakAranI sArIsarakhI hakUmate tyAM sthapAI. makkAnI mahattAnuM bIjuM kAraNa tyAM AveluM kAbAnuM purANuM maMdira che. A maMdira paNa mahaMmadasAheba pahelAM hajAro varasothI arabastAna ane tenI AsapAsanA lokonuM sauthI moTuM tIrtha manAtuM AvyuM hatuM. makkAno AgaLa vadhelo vepAra ane kAbAnI pUjA e baMnene kAraNe arabastAnamAM makkAnA hAkemanAM mAna ane dhAka zarUAtathI ja bahu hatAM. makkAmAM te samaye kurezIono kabIlo sauthI vadhAre ijjataAbarUvALo gaNAto. kurezono saradAra ja makkAnA nAnakaDA rAjano mAlika ke hAkema hato, ane te ja kAbAnI dekharekha rAkhato. jemanA nAma parathI mahaMmadasAhebanA kuLane 'banI hAzima'no vaMza kahevAmAM 21 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 hajarata mahaMmada ane IslAma Avato te hAzima mahaMmadasAhebanA paradAdA thAya. te potAnA jamAnAmAM makkAnA hAkema hatA, ane temaNe lokono bahu Adara ane prema meLavyo hato. hAzima pachI hAzimano bhAI muttaliba ane muttaliba pachI hAzimano putra abadula muttaliba gAdIe beTho. abadula muttalibane ghaNA putra hatA. temAMno sauthI nAno abadullA 25 varasanI uMmare potAnA lagna pachI be varasanI aMdara maraNa pAmyo. abadullAnA maraNa pachI thoDe divase tenI vidhavA aAminAe bALaka mahaMmadane janma Apyo. pahelAM pacIsa varSa AminA eTalI du:khI ane bImAra hatI ke te bALakane sAta divasa kratAM vadhAre dhavarAvI zakI nahIM. tyAra pachI thoDA divasa abadula muttalibanA bIjA eka putra abu lahabanI dAsIe mahaMmadane dhavarAvyo. pachI makkA pAsenI eka TekarI parathI 'sAda' kabIlAnI halImAM nAmanI eka strIe bALakane potAne ghera laI jaIne ucharyo. tenI uMmara pAMca varasanI thatAM AyA halImAe bALakane lAvIne mAne pAcho soMpyo. paraMtu bIje varase ja mA AminA paNa cAlI gaI. Ama eka UMcA kuLamAM jamyA chatAM bALaka mahaMmadane mAbApanuM sukha maLI zakyuM nahIM. moTA thayA pachI mahaMmadasAhebe keTalIye vAra bharele hRdaye AminAnI baranI yAtrA karI. AyA halImA sAthe paNa jidagImAM ghaNI vAra temanI mulAkAta thaI ane dareka vakhate temaNe halImAM pratye UMDo prema ane Adara dekhADayo. mAtAnA maraNa pachI keTalAMka varasa dAdA abadula muttalibe anAtha mahaMmadanI saMbhALa rAkhI ane tyAra pachI abadula muttalibanA moTA dIkarA abu tAlibe temanuM pAlana karyuM. mahaMmadasAhebanI umara lagabhaga dasa varasanI hatI te arasAmAM temano ghaNo samaya makkAnI AsapAsanI TekarIo para abu tAlibanI bakarIo carAvavAmAM vItato hato. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelAM pacIsa varSa 23 have ame be evI binAonuM varNana karavA mAgIe chIe, jemanI asara navajavAna mahaMmadanA dila para sauthI UMDI thaI hoya ane jemaNe potAnI komanI bagaDelI sthitino citAra temanI najara AgaLa khaDo karyo hoya ema jaNAya che. emAMnI eka vastu mahaMmadasAhebanA janmathI 55 divasa pahelAMnI che. tenuM varNana temaNe moTA thayA pachI bIjAo pAse sAMbhaLyuM. arabastAnano yamana prAMta ithiyopiyAnA khristI bAdazAhanA tAbAmAM hato. bAdazAhanA hukamathI yamananA khristI hAkema abarAhAe hAthIsenA sAthe eka bahu moTI phoja laIne makkA para humalo karyo ane kAbAne toDI pADavAno tathA makkAne ithiyopiyAnA bAdazAhanA rAjyamAM joDI devAno vicAra karyo. ArabonA dharma ane temanI AjhAdI para A eka jabarajasta humalo hato. ame AgaLa kahI gayA chIe ke te samaye AkhA arabastAnamAM he jAgano ilAko ja saMpUrNa rIte AjhAda hato. abarAhAnI phojane koI harAvI nahIM zake ema lAgatuM hatuM. makkAvALAonuM kahevuM che ke paramAtmAe abarAhAnI phoja para koI ociMtI Aphata nAkhIne tene veraNacheraNa karI nAkhI. game tema hoya, abarAhAne hajAro jIva gumAvIne makkAnI bahArathI ja kazuM meLavyA vagara pAchA pharavuM paDyuM emAM zaMkA nathI. mahaMmadasAhebe nAnapaNamAM A vAta sAMbhaLI. temanA dila para tenI eTalI UMDI asara paDI ke kurAnanI eka alaga sUra(adhyaya)mAM A vAtanuM varNana Ave che. AthI potAnA dezanA lokonI lAcArI ane temanI sAme UbhelI Aphata mahaMmadasAhebane jaNAI gaI. bIjI binA ukAjhanA meLAmAM banI. I. sa. 188mAM ukAjhanA meLAne prasaMge makkAthI pUrvamAM AvelA eka havAjhina nAme kabIlAnA koI kavie kurezIo gAgaLa potAnA kuLanI moTAInuM varNana karyuM. kurezIothI te sahana na thayuM. baMne taraphathI talavAra kheMcAI. baMne pakSo e paNa bhUlI gayA ke cAlatA AvatA rivAja pramANe te divaso laDAI baMdha rAkhavAnA hatA. dasa varasa sudhI A aMdara aMdaranI laDAI cAlu rahI. temAM baMne pakSa taraphathI keTalAye kabIlAo sAmela thayA. hajAro mANasa maryA. A laDAI cAlatI hatI tyAre mahaMmadasAhebanI umara dasa ane Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 hajarata mahaMmada ane islAma vIsa varasanI vacce hatI. arabastAnanA itihAsamAM A dasa varasanI laDAIne harabe phijAra eTale apavitra laDAI athavA adharmanI laDAI kahevAmAM Ave che. kAraNa ke je mahinAomAM laDavAnI manAI hatI, temAM ja te zarU thaI hatI. nAnapaNathI ja mahaMmadasAhebane ekAMtamAM rahevAnI ane ciMtana karavAnI Teva hatI. temanA sAthIo jyAre ramatagamatamAM vakhata potA tyAre mahaMmadasAheba kahetA ke, "mANasane ramatagamatamAM vakhata vitADavA mATe nahIM paNa koI ghaNA ucca hetu mATe pedA karavAmAM Avyo che." bAra varasanI uMmare mahaMmadasAheba potAnA kAkA abu tAliba sAthe eka vepArI kAphalAmAM makkAthI pahelI vAra sIriyA gayA. rastAmAM temane keTalIka yahUdI vastIomAM thaIne javAnuM thayuM. AthI temane te samayanA yahUdI dharma vize ghaNI mAhitI maLI. sIriyA deza te samaye romanA khristI samrATonA tAbAmAM hato. tyAM khristI dharmanuM khUba jora hatuM. mahaMmadasAhebane potAnI juvAnInA divasomAM ghaNI vAra sIriyA javAnA prasaMgo AvyA. eka vidvAna lakhe che ke, "sIriyAmAM mahaMmadane lokonI bUrI hAlata ane dharmanI paDatInuM eTaluM spaSTa darzana thayuM ke tenuM citra temanI najara AgaLathI kadI khasyuM nahIM."* sIriyA deza - jemAM pelesTAIna ane jerUsalemano samAveza thAya che - duniyAnA sauthI purANA ane sauthI lIlAchama tathA phaLadrupa dezomAMno eka gaNAya che. kahevAya che ke sIriyAnI TekarIo karatAM vadhAre sAro evo duniyAmAM koI paNa jagyAe thato nathI. yahUdI dharmanI badhI khAsa khAsa ghaTanAo A ja dezamAM banI. ghaNA vakhata pahelAM damAskasa jyAre sIriyAnI rAjadhAnI hatuM tyAre sIriyA eziyAnAM sauthI sukhI ane jabarajasta rAjyomAM gaNAtuM hatuM. sIriyAnA eka ilAkA phIniziyAmAM saikAo sudhI duniyAbharanA vepAranA sauthI moTAM ane sauthI samRddha bajAro hatAM. sikaMdara pachI A deza seMkaDo varaso sudhI yunAnIo(grIko)nA hAthamAM rahyo. ane yunAnagrIsa)nI vikAsa pAmelI vidyAo - ?. Life of Mohammad, by M. A. Fazl, p. 20. 2. Ibid p. 22. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelAM pacIsa varSa 25 vijJAna ane darzanazAstro - bhaNavA-bhaNAvavAnuM e eka moTuM sthaLa banyo. seMkaDA varaso sudhI tyAM bauddha maTha hatA ane bauddha dharma tathA bauddha darzananI ghera ghera carcA cAlatI hatI. sIriyAe ja hajarata Izu ane khristI dharmane janma Apyo. hajarata Izu pachInAM traNaso varasa sudhI A deza jJAna, vijJAna, dhanadhAnya, hastakaLA ane vepAra, e badhAne mATe prakhyAta hato. paraMtu mahaMmadasAhebanA samayamAM te kaoNnsTAnTinopalanA khristI samrATanA tAbAmAM hato. ane khristI dharmanuM e khAsa dhAma manAto hato. samrATa thiyoDosiyase sIriyAnA purANA dharmo eTale bauddha dharma ane yahUdI dharmane khoTA jAhera karyA, tyAMnAM tamAma maMdiro paDAvI nAkhyAM ane hukama karyo ke, "alekjhAMDriyA ane romanA khristI pAdarIoe kahelA dhArmika siddhAMtone je nahi mAne ane te pramANe nahi varte tenI badhI mAlamilakata japta karIne tene dezanikAla karavAmAM Avaze." vaLI evo paNa hukta karyo ke, "je koI yahUdIono IsTarano tahevAra Ujavaze tene motanI sajA karavAmAM Avaze." hiMdustAna, misara, yunAna jevA dezanA vidvAnoe seMkaDo varasa pahelAM zodhI kADhyuM hatuM ke pRthvI goLa che. mahaMmadasAhebano janma thayo te sadImAM khristI mahaMta oNgasTAIne A vAtane kevaLa eTalA ja kAraNe jUThI TharAvI ke bAibalamAM pRthvIne capaTI kahevAmAM AvI hatI. evo hukama karavAmAM Avyo ke, "je pustakomAM pRthvI goLa hovAnuM lakhyuM hoya te pustakone bALI mUkavo." mahaMmadasAhebanA samayanA popa girIe khristI dharmanAM nakAmAM pUjApATha ane rUDhirivAja, jemanuM thoDuM varNana upara karavAmAM AvyuM che, temane AjJA karIne haMmezane mATe asalI khristI dharma TharAvI dIdho. paraMtu A badhI pokaLa vAto te samayanA yunAnI jJAnavijJAnanA prakAza AgaLa TakI zake ema nahotuM. eTale ja popa grigarIne vize lakhavAmAM AvyuM che ke, "vidyAno enA karatAM moTo kaTTara duzmana kadI pedA thayo nathI." teNe khuda nomanA prakhyAta pelesTAIna pustakAlayane Aga lagADI ane gaNita, bhUgoLa, jyotiSa, vaidaka ane tattvajJAna bhaNAvanArAone Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma dezamAMthI kADhI mUkayA. "tattvajJAnIone zodhI zodhIne temanI katala karavA mAMDI. koI paNa purANA pustakanI nakala maLatI to tene tarata bALI mUkavAmAM AvatI. potAnA gharamAMthI koI paNa pustakmAMnI koI bAbatane kAraNe potAnA AkhA kuTuMbanI kadAca katala thAya e bIkathI AkhA pazcima eziyAnA lokoe potapotAnAM pustakAlayonAM badhAM pustako potAnA hAthe bALI nAkhyAM."1 vaighano dhaMdho karanArA, eTale ke davAothI bImArIno ilAja karanArA mATe motanI sajA hatI. roga maTADavA mATe khristI pAdarIo ane mahaMtonA dorAdhAgA ane temanI prArthanAo pUratI che evo hukama karavAmAM Avyo. "bAplijhama prasaMge pANImAM traNa vAra DUbakI mAravI, madha ane dUdha meLavI cATI javuM, kapaDAM ke joDA paheratI vakhate mAthe kraoNsanuM nizAna karavuM ane mariyama tathA saMtonI mUrtio AgaLa dhUpadIpa karavAM," e khristI pAdarIo sudhdhAMne mATe sadAcAra karatAM kAMye vadhAre mahattvanI bAbato mAnavAmAM AvatI. je mANasa ema mAnavAno inkAra karato ke hajarata IzunA janmathI seMkaDo varasa pahelAM phiona (eTale misarano pherA) je rathamAM besIne gayo hato te rathanAM paiDAMno lAla samudranI ratImAM paDelo cIlo hajI sudhI kAyama che ane samudranAM mojAM ke pavananI lahero tene bhUMsI zakI nathI, tene adharmI TharAvI mArI nAkhavAmAM Avato hato. cha 26 A badhI bAbato parathI jaNAya che ke sIriyAnA loko jeo seMkaDo varasa pahelAM yunAnI jJAnavijJAna ane bauddha darzanano AnaMda mANI cUkayA hatA, temane chaThThI sadInA aMtamAM khristI dharmane nAme kevA kevA julamo ane Aphatono sAmano karavo paDato hato. A badhI paristhiti bALapaNamAM ja mahaMmadasAhebanI najara sAme AvI. keTalIeka vAra ghaNA moTA moTA khristIo sAthe temane vAtacIta thaI. te khristIomAM eka khristI mahaMta nastUrano khAsa ullekha Ave che. pahelI ja vAranI sIriyAnI musApharImAM eka bhalA khristI sAdhu buherAnuM nAma paNa Ave che. tenA para bALaka mahaMmadanA savAlo, tenuM UMDuM saMzodhana, 1. A History of Intellectual Development of Europe, By J. W. Draper, VoI. 1, p. 312. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivAha 27 tenuM vizALa hRdaya, tenI samajaNa ane tenI UMDI dRSTi, e badhAMnI bahu bhAre chApa paDI. mahaMmadasAhebanA jIvananAM pahelAM pacIsa varasa potAnA kAkA abu tAliba sAthe vepAra karavAmAM ane e ja jAtanA anubhava meLavavAmAM vItyAM. e divasomAM mahaMmadasAhebe vepAramAM eTalI nipuNatA prApta karI lIdhI ane potAnI prAmANikatA tathA ImAnadArI mATe teo cAre tarapha eTalA prakhyAta thaI gayA ke makkAnA bIjA ghaNA vepArI temane potAnA ADatiyA banAvIne temanI mAraphata vepAra karavA lAgyA. 7 vivAha AnA thoDA samaya pahelAM zaherano eka moTo ane paisAdAra vepArI maraNa pAmyo. tenI vidhavA khadIjAne potAnA kAmakAjane mATe eka hoziyAra ane ImAnadAra ADatiyAnI jarUra paDI. abu tAlibe potAnA bhatrIjA mATe khadIjAne siphArasa karI. khadIjAe temanI vAta mAnya rAkhI. have khadIjAnA AtiyA tarIke mahaMmadasAhebe keTaloka vakhata sIriyA, damAskasa ane bIjA dezo sAthe vepAra karyA. mahaMmadasAhebanI mahenata ane ImAnadArIthI khadIjAne bahu lAbha thayo. chevaTe eka vAra teo sIriyAthI makkA pAchA AvyA tyAre vidhavA khadIjAe temanI sAthe lagna karavAnI mAgaNI karI. mahaMmadasAheba saMmata thayA. mahaMmadasAhebanuM A paheluM lagna hatuM. baMnenI uMmaramAM ghaNo pharaka hato. mahaMmadasAhebanI uMmara A vakhate pacIsa varasanI ane khadIjAnI cALIsa varasanI hatI. chatAM A lagna jiMdagIbhara baMnene mATe bahu kalyANakArI nIvaDayuM ane chevaTa sudhI baMnemAM khUba prema rahyo. Ama mahaMmadasAhebano gharasaMsAra zarU thayo. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ala-amIna te jamAnAnAM tamAma varNano parathI mahaMmadasAhebanI pacIsa varasanI uMmara sudhInA samayanI temanI ImAnadArI ane sadAcAranI pUratI sAbitI maLe che. je vakhate temanI uMmaranA loko makkAnA rivAja pramANe, kAvyo racavAmAM ane rakhaDatA pharavAmAM potAno vakhata khotA hatA tyAre mahaMmadasAheba temane jyAre paNa potAnA kAmamAMthI phurasada maLatI tyAre, ekAMtamAM kAMI ne kAMI ciMtana karatA jaNAtA hatA. maLavA-karavAmAM saunI sAthe temanI rItabhAta ghaNI madhura balka zaramALa gaNAya evI hatI. temanI raheNIkaraNI bahu sAdI, temanuM mana temanA kAbUmAM, temanI taMdurastI sArI, dila narama ane cahero camakato hato. loko temane joIne ja temanA tarapha kheMcAtA. potAnI prAmANikatA ane ImAnadArI mATe teo juvAnImAM ja eTalA prakhyAta thaI gayA ke AkhAye makkAnA loko temane ala-amIna eTale ke zraddheya athavA vizvAsapAtra, kahIne bolAvatA ane jIvananA aMta sudhI temane e ja nAmathI bolAvavAnuM cAlu rahyuM. - makkAnI rAjasattAno ane makkAnA jhaghaDAono nikAla karavAno haka te samaye kurezIonA saradArano hato. paraMtu roja roja bahArathI AvanArA yAtrALuo ane bIjA lokonA jAnamAlanA rakSaNa mATe kazo baMdobasta nahoto. makkAnI AsapAsa ane khuda makkAmAM ghaNI vAra e lokonI mAlamatA ane kayAreka temanAM bALako sudhdhAM lUMTI levAmAM AvatAM, ane koI koraTa-kacerI nahotI jyAM jaIne teo dAda-phariyAda karI zake. mahaMmadasAhebanA samayathI ghaNI sadIo pahelAM phajhala, phajhAla, muphajhajhala ane phujhela nAmanA cAra bahAdura ane dayALu navajavAnoe 28 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ala-amIna 29 makkAmAM A pavitra kAma potAnA hAthamAM lIdhuM hatuM, paraMtu temanA pachI Avo kazo baMdobasta na rahyo. potAnA lagna pachI mahaMmadasAhebe sarva kuLanA mukhya mukhya mANasone ekaThA karyA. temaNe eka daLa banAvyuM. tenuM kAma makkAmAM ane tenI AsapAsa paradezIonA jAnamAlanI rakSA karavAnuM hatuM. e daLanA dareka mANasane evA sogaMda levA paDatA ke te dareka paradezInuM rakSaNa karaze ane tenA para koIne julama nahIM karavA de. junA vakhatamAM thaI gayelA pelA cAra vIronI yAdagIrImAM A daLanuM nAma "hila phula phugnala" rAkhavAmAM AvyuM. A daLa ochAmAM ochAM 60 varasa sudhI kAma karatuM rahyuM. te samaye arabastAnamAM gulAmone vecavAno sarvasAmAnya rivAja hato, keTalAka loko sIriyAnI dakSiNamAMthI koI khristI kabIlAnA jheda nAmanA eka chokarAne kayAMkathI pakaDI lAvyA. jheda makkAnA bajAramAM vecAyo. khadIjAnA eka sagAe tene kharIdIne khadIjAne ApI dIdho. khadIjAe tene mahaMmadasAhebane ApI dIdho. mahaMmadasAhebe jhedane gulAmImAMthI mukta karIne tene bahu premapUrvaka potA pAse rAkhI lIdho. thoDA divasa pachI jhedano bApa hArIsa kaMIka patto meLavIne makkA AvI pahoMcyo. teno irAdo jhedane potAnI sAthe ghera laI javAno hato. paraMtu jheda mahaMmadasAhebanA vartanathI eTalo khuza hato ke teNe bApanI sAthe javA nA pADI. mahaMmadasAhebanI uMmara lagabhaga 30 varasanI hatI tyAre makkAmAM eka bahu bhayAnaka ane bhedabharI vAtanI khabara paDI. kaoNsTAnTinopalanA samATe bahu kharaca karIne usmAna nAmanA eka khristI ArabanI mAraphate makkA ane hajAjha para kabajo karI levAno vicAra kyuM. A vAtanI khabara paDatAM ja mahaMmadasAhebe makkAvAsIone ane khuda usmAnane temanAM Teka, dezabhakti ane svAtaMtryapremane nAme apIla karI ane mahaMmadasAhebanI ja kozizathI romanA samrATanI e bAjI UMdhI vaLI. pAMca varasa pachI eka bIjo banAva banyo. e dekhAvamAM to bahu najIvo hato, paNa enuM pariNAma arabastAnanI AjhAdInI bAbatamAM romana samrATe goThavelI bAjI karatAM ochuM kharAba na Avata. A Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 hajarata mahaMmada ane islAma bIjA banAvathI e paNa jaNAI Ave che ke mahaMmadasAheba keTalA zAMtipriya ane keTalA samajadAra hatA tathA potAnA dezabaMdhuomAM temanuM mAna keTaluM vadheluM hatuM. pANInI relane lIdhe kAbAnI dIvAlomAM phATo paDI gaI. tenI marAmata karavAnI jarUra jaNAI. A marAmata karAvatAM kAbAnA pavitra paththara 'saMge asavadane pAcho yogya jagyAe goThavavAno savAla Ubho thayo. A paththara bahu purANA jamAnAno che. te doDha phUTa lAMbo ane ATha iMca pahoLa, IMDAnA AkArano che. te mahaMmadasAhebanI hajAro varasa pahelAMnI kAbAnI mukhya vastu che. kAbAnA agni khUNAmAM jamInathI pAMca-cha phUTanI UMcAIe besADelo che. sau musalamAna yAtrALuo tene AdarapUrvaka cUme che. saMge asavadane uThAvIne tenI yogya jagyAe goThavavAnuM mAna kone ApavuM, e bAbata kureza kabIlAnI cAra moTI moTI zAkhAomAM jhaghaDo Ubho thayo. jhaghaDo vadhI paDyo. chevaTe e jhaghaDAne nikAla karavA mATe saue maLIne potAnA ala-amIna mahaMmadasAhebane paMca nImyA. mahaMmadasAhebe tyAM jaIne potAnI cAdara pAtharI tenI upara potAne hAthe aMge asavada mUkyo. pachI te cAdarano eka cheDe paDIne uThAvavA cAreya khAnadAnonA mukhIone kahyuM. Ama e badhAe maLIne saMge Asavadane tenI dIvAlamAMnI jagyA sudhI UMcakyo. cAdarane dIvAla sarasI lAvavAmAM AvI eTale mahaMmadasAhabe dhIrethI Teko ApIne saMge asavadane tenI jagyAmAM sarakAvI dIdho. Ama je jhaghaDAthI kurezIomAM mAMhomAMhe laDAI saLagI UThata eTaluM ja nahIM, jemAM arabastAnanA bIjA badhA kalA paNa kheMcAI Avata ane eka rASTrIya Aphata thaI paData te sahelAIthI patI gayo. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAntavAsa arabastAna ane tenI AsapAsanA lokonI sthiti, temanI aMdara aMdaranI phATaphUTa, temanA vicitra dharmo tathA rivAjo ane videzI rAjasattAno temanA para julama, A badhI vastuo vize zarUAtathI ja mahaMmadasAheba du:khI ane UMDA vicAramAM DUbelA jaNAtA hatA. ekAntamAM rahevAnI paNa emane pahelethI ja Teva hatI. have eka navI vastu emane potAnA jIvanamAM jaNAvA lAgI. zarUAtathI emanA manamAM ekezvaramAM dRDha vizvAsa hato. yahUdI ane khristI vidvAno ane khAsa karIne sIriyAnA khristI sAdhuo pAse temaNe sAMbhaLyuM hatuM ke lAMbA upavAso, prArthanAo ane cUpacApa du:kha sahana karavAthI Izvara potAnA bhakto para dayA kare che, ane temane satyano mArga batAve che. A badhA dharmAne mATe mahaMmadasAhebanA manamAM Adara hato. paraMtu e dharmonI te samayanI sthiti jotAM temAMnA eke dharmathI mahaMmadasAhebane sAMtvana maLI zake tema nahotuM. sara viliyama pUra lakhe che: "mahaMmadasAhebamAM zarUAtathI ja ciMtananI Adata ane eka jAtanI gaMbhIratA dekhAtI hatI. have te ghaNI vadhI gaI hatI ane have teo potAno ghaNo samaya ekAtamAM gALavA lAgyA hatA. temanuM mana dhyAna ane ciMtanamAM coMTeluM rahetuM. potAnI komanI paDatIno temanA mana para bhAre bojo hato. sAco dharma za, e viSaya emanA AtmAne asvastha karato hato. teo ghANuMkharuM makkAnI najIkanI sUmasAma khINo ane TekarIo para ekAntamAM rahevA, ciMtana karavA ane zAMti prApta karavA cAlyA jatA. hirA 31 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 hajarata mahaMmada ane islAma pahADanI taLeTImAM utAranI upara AvelI eka guphA temanI sauthI priya jagyA hatI." UMco ane sUmasAma hirA pahADa makkAnI uttaramAM che. keTalAMya varasa sudhI mahaMmadasAhebano Akho ramajAna mahino A ja pahADanI eka guphAmAM vItato hato. IzvaranI zodhamAM becena banelA mahaMmadasAhebane mATe dhIme dhIme bAreya mahinA ramajAna mahinA ja banI gayA. A guphAmAM mahaMmadasAhebe lAMbAmAM lAMbA upavAsa karyA, jAgaraNa karyA, prArthanA o karI ane e ja guphAmAM potAnA paravaradigAra AgaLa teo vAraMvAra dharAI dharAIne raDayA. eka vidvAne kahyuM che ke, "hIrA jema dharatInA peTamAM aMdhakAramAM ja maLI Ave che tema ja anya UMDA ciMtanathI AtmAnA UMDANamAMthI ja maLI zake che." Ama varasonAM ciMtana ane saMzodhanathI mahaMmadasAhebanA dilamAM eka satya dRDha thatuM jatuM hatuM ke Izvara eka che, te ja ApaNo sauno mAlika che. sarva mANaso bhAIo che, eka Izvara sivAya bIjo koI devadevIomAM mana parovavuM e pApa che, saue bUrAM karmothI bacavuM joIe ane satkarmo tarapha vaLavuM joIe, tathA saune potapotAnAM sArAMmAThAM karmonuM phaLa bhogavavuM paDaze. A ja temane badhA dharmono asala sAra jaNAyo ane A asala dharmane bhUlavAmAM ja temane arabastAna ane bAkInI duniyAnI badhI musIbatonuM mULa jaNAvA lAgyuM. "mahaMmadasAhebane ghaNA vakhatathI jaNAvA mAMDyuM hatuM ke arabastAnanA seMkaDo kabIlA ane dharmonA loko potapotAnA kabIlA ane dharmAnAM alaga alaga devadevIone pUjatA, e ja temanAmAM kusaMpa ane jhaghaDA vadhI paDavAnuM khAsa kAraNa hatuM. ra thI, jema mahaMmadasAhebathI ghaNA samaya pahelAM yahUdI mahApuruSoe kahyuM hatuM te ja pramANe mahaMmadasAhebe paNa sauthI mahAna ane parsanA mAlika eka paramAtmAnI pUjA mAraphate te sarve jAtione saMpUrNa paNe bheLavI daIne eka koma banAvI devAno irAdo karyA. 2. Life of Mohammad, by W. Muir, p. 35. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Izvarano avAja 33 paramAtmAnA ekatvanI mAraphate ane e ja ekatvane AdhAre mahaMmadasAhebe potAnA lokomAM aikya sthApavAno ane temane eka koma banAvavAno nirNaya karyo." 10 Izvarane avAja paNa AvA gaMbhIra ane eka Izvara para ja vizvAsa rAkhanAra AtmAne jyAM sudhI tenA aMtaramAMthI avAja Avato na jaNAya, jenI AgaLa roI roIne teNe rAtrIo vitAvI hatI te prabhu pote tene sAMtvana na Ape tyAM sudhI tene zAMti maLI zake nahIM. mANasanI akkala para ja bharoso na rAkhI zakAya. mANasa eTalo lAcAra ane nirbaLa che ke paramAtmAnI madada vagara te karI paNa zuM zake? vaLI sAcA zodhakoe pahelAM paNa aMtarano avAja ane AkAzavANI sAMbhaLyAM hatAM. mahaMmadasAhebanI becenInuM A ja kAraNa hatuM. A ja emanA ekAnta, lAMbA upavAso ane prArthanAono uddeza hato. Akhare mahaMmadasAhebanI umara cALIsa varasanI thaI tyAre ramajAna mAsanI ja eka rAte hirA parvatanI guphAmAM beThA hatA tyAre temane eka avAja saMbhaLAto lAgyo,-"jA UTha, ane tArA prabhuno saMdezo duniyAne pahoMcADa." ATalAthI mahaMmadasAhebane saMtoSa na thayo. vaLI pAchA eka rAte jyAre teo ekAntamAM citanamAM DUbelA hatA tyAre koIe moTethI kahyuM, "jAhera kara!" mahaMmadasAheba theMkyA. pharI vAra avAja saMbhaLAyo, "jAhera kara!" vaLI trIjI vAra avAja saMbhaLAyo, "jAhera kara!" mahaMmadasAhebe gabharAIne pUchayuM, "zuM jAhera karu?" uttara maLyo: Islam, Her Moral and Spiritual Value, by Major Arthur Glyn Leonard, pp 25-26. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 hajarata mahaMmada ane islAma "jAhera kare te tArA prabhune nAme jeNe A jagata sarakyuM che. "jeNe premathI premanuM pUtaLuM-AdamI banAvyo, jAhera kara! : tAro prabhu ghaNo ja dayALu che, teNe mANasane kalama mAraphate jJAna ApyuM ane mANasa je vastuo nahoto jANato te badhI tene zIkhavI.* 1. kurAnanI A te pAMca Ayato che, jenI vahI mahaMmadasAheba para sauthI pahelAM AvI hatI. A ja temanA pegaMbara (Izvarano pegAma eTale saMdezo lAvanAra) thavAnI zarUAta hatI. aMtarano avAja, vahI, rivilezana (sAkSAtkAra), AkAzavANI ke Izvarano saMdezo e zI vastuo che? satyano koI evo bhaMDAra che ke nahIM, jenuM pratibiMba koI khAsa rUpe mANasanA hRdayamAM jyAre hRdaya sApha thatAM tadana nirmaLa thaI gayuM hoya tyAre paDI zake? AtmAnI koI evI avasthA hoI zake ke nahIM jemAM thoDA vakhata mATe ajJAtamAMthI eTale koI na samajAya evI jagyAethI jJAnano daravAjo UghaDI jato hoya? A badhA prazno evA che, jemAM vadhAre UMDA UtaravAno atyAre amAro uddeza nathI. paraMtu eTalI vAta to ni:zaMka che ke mahaMmadasAhebano vahIno dAvo che duniyAnA dharmonA itihAsamAM koI anokhI va nahotI. duniyAnA ghaNAkharA dharmasaMsthApako, hajAro RSio, mahAtmA o, pIro, pegaMbaro ane siddhAe koI ne koI rUpamAM IkavarI avAja sAMbhaLyo hovAno dAvo karyo che, ane veda, tarata - iMjIla(bAibalanA mAnanAre karoDo loko potapotAnAM dharmapustako IzvarapraNIta eTale Izvarana kahelAM mAne che. vaLI e vAta paNa ni:saMdeha che ke baMdhaka ane berana banelA mahaMmadasAhebane barAbara e rIte ane evI ja paristhitimAM potAnA aMtaramAMthI ke potAnA paramAtmA pAsethI prakAza maLyo, je rIte ane je paristhitimAM niyAnA koI paNa maTAmAM moTA pegaMbara, draSTA ke dharmasaMsthApakone kayAre maLyo hato. ro ja prakAzamAM mahaMmadasAhebane nAnA daza, potAnI koma ane AkhI mANasajAtanA 1. "alaka zabdane arthe arabImAM prema ane lohIne chAMTe bane thAya che, ahIM bane artha baMdha bese che. 2. kurAna, 96, 1-5. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Izvarano avAja 35 bhalAno rasto jaNAyo ane e ja vastue temane potAnuM mizana phelAvavA ane tene mATe hareka prakAranI musIbato sahana karavA taiyAra karyA. kharekhara kadI koI mANasa mRtyunI peThe aTaLapaNe sAco laganIvALo thayo hoya to te ArababhUmino A vaphAdAra beTo thayo hato. kadI koI mANase potAnuM hRdaya ane potAno AtmA duniyAnA sarjanahAra AgaLa khullA karI dIdhAM hoya to te A vepArI mahaMmade karI dIdhAM hatAM. kharekhara, du:khamAM DUbela ane te dukha cUpacApa sahana karatA koI AtmAne kadI paNa ApaNA sarjanahAra prabhunAM darzana thayAM hoya to te hAjarA dAsInA A saMtAnane thayAM hatAM. eka anokhA prabhAva ane AvezamAM mahaMmadasAhebe uparanI pAMce Ayato (kurAnanAM vAkyo) spaSTatApUrvaka kahI dIdhI. topaNa temane potAnI sUdhabUdha para vizvAsa na Avyo. teo svabhAve bahu saMkocazIla hatA eTaluM ja nahIM, kahe che ke "strIo karatAM paNa vadhAre zaramALa hatA. khadIjA pratye temane UMDo prema hato ane khadIjAne paNa temanA pratye tevo ja prema hato. khadIjAnI samajabUja ane saccAI para paNa temane pUrepUro vizvAsa hato. khadIjAnI uMmara have lagabhaga 55 varasanI hatI. mahaMmadasAheba gabharAyelA gabharAyelA khadIjA pAse pahoMcyA ane badhI vAta kahI saMbhaLAvIne bolyA,-"khadIjA, mane zuM thaI gayuM? huM gAMDo to nathI thaI gayo?" khadIjAe javAba Apyo,-"kAsamanA bApa, Darazo nahIM. tame ghaNI khuza thavA jevI khabara lAvyA cho. huM atyArathI tamane ApaNI komanA pegaMbara samajIza. rAjI thAo. allA kadI tamArI loja javA nahIM de. zuM tame haMmezAM potAnA sagAo pratye premabharI vartaNUka ane pADozIo para maherabAnI nathI rAkhI? garIbone dAna, mahemAnono AdarasatkAra, ane haMmezAM potAnAM vacananuM pAlana ane satyano pakSa nathI karyo? 1. Islam, Her Moral and Spiritual Value, by Major Arthur Glyn Leonard, pp 69-70. 2. mahaMmada sAhebane eka putra je bALapaNamAM ja mRtyu pAmyA hatA. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma varakA nAmano khadIjAno eka sago yahadI ane khristI dharmapustakono prakhyAta vidvAna hato. te bahu vRddha ane aMdha hato. AjubAjunA loko tenA tarapha AdaranI dRSTie jotA hatA. khadIjA tarata varakA pAse gaI ane tene badhI vAta kahI saMbhaLAvI. varakAe dhyAnapUrvaka badhuM sAMbhaLIne kahyuM ke, "dharmagraMthomAM AvA ja eka samaye AvA pegaMbarane mokalavA vizeno ullekha che. kharekhara je dUta hajarata mUsA pAse Avyo hato te ja mahaMmada pAse paNa Avyo che. mahaMmadane kaho ke gabharAya nahIM ane hiMmatapUrvaka potAnuM mizana pUruM kare." vidvAna varakAe dilAso Apyo tenI mahaMmadasAheba para ghaNI asara thaI. chatAM teo melAMghelAM kapaDAM paherIne, UMDuM ciMtana karatA eka cAdara vIMTIne paDI rahetA. cha mahinAnI bhAre becenI pachI eka divasa pharIthI avAja saMbhaLAyo: e cAdaramAM vIMTAyelA, UTha ane lokone cetAva, ane tArA prabhunA mahimAnuM varNana kara, ane tArAM vastra sApha kara, ane asvacchatAthI dUra rahe, ane bIjAonI sevA karI hoya to teno upakAra gaNAvIza nahIM, ane tArA prabhune khAtara dhIrajathI kAma le. - 1. kurAna,74, 1-7. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 mizananI zarUAta A ghaDIthI ja mahaMmadasAhebane potAnA mizanane mATe pUrepUrI zrAddhA beThI. temanI bAkInI uMmara potAnA jIvananI A ja icchA pUrNa karavAnA prayatnamAM vItI. have temaNe duniyAnAM bIjAM badhAM kAmothI alaga thaIne makkAnA lokone potAnA Izvarano saMdezo saMbhaLAvavAnuM zarU karyuM. TUMkAmAM, sau devadevIonI ane mUrtionI pUjA choDI daIne eka IzvaranI pUjA karavI, UMcanIcanA ane kuLonA bheda choDIne sau mANasone bhAI bhAI samajavA; jugAra, dArU, corI, vyabhicAra ane chokarIonI hatyA jevAM bUrAM kRtyothI bacavuM ane satkarmAmAM lAgI javuM - e ja have pachInA mahaMmadasAhebanA upadezono sAra hato. G 12 musIbatAnAM tera varasa traNa varasanI satata mahenata pachI mAMDa cALIsa mANasoe mahaMmadasAhebano dharma svIkAryo. teomAM khadIjA, abu tAlibano nAnI uMmarano putra alI, jheda, abu bakra ane usmAna e pahelA pAMca hatA. abu bakra eka dhanavAna sodAgara hatA. bAkInAmAM garIba ane nAnA mANaso vadhAre hatA. ane ghaNA to gulAmo hatA, jemane te samaye arabastAnamAM jAnavaronI peThe vecavAmAM AvatA hatA. saphA nAmanI TekarI para mahaMmadasAhebe kurezIonI eka sabhA bharI, ane temane badhAM devadevIone choDIne kevaLa eka allAnI pUjA karavA kahyuM. lokone e gamyuM nahIM. mahaMmadasAhebanI maMjAka uDAvatA teo potapotAne ghera cAlyA gayA. 37 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 hajarata mahaMmada ane islAma thoDA divasa pachI temaNe phakta potAnA kuLanA eTale abadula muttalibanA vaMzanA lokone potAne ghera rophaThA karyA. temane khUba samajAvyA paNa alI sivAya bIjA koIe temanI vAta na sAMbhaLI. makkAvALAonI AzA choDIne temaNe have bahArathI AvanArA yAtrALuo tarapha vadhAre dhyAna ApavuM zarU karyuM. AthI kurezIo temanI viruddha thaI gayA. kurezIonI ghaNI Avaka kAbAnAM 360 devadevIonI pUjA mAraphate thatI hatI ane ghaNAMne to gujarAtanuM e ja sAdhana hatuM. A ja emanI kamANI hatI. emAM ja makkAnuM mAhAbhya hatuM. ane tenA para ja mahaMmadasAhebano sauthI moTo humalo hato. hajAro varasathI dRDha thayelI zraddhA sahelAIthI DagatI nathI. kurazIoe dareka jagyAe mahaMmadasAhebano virodha karavA mAMDyo. mahaMmadasAheba jyAM jatA tyAM temanI majAka uDAvavAmAM AvatI, kaTAkSabharI TIkAo karavAmAM AvatI ane gALI devAmAM AvatI. teo upadeza karavA UThatA tyAre temanA para maLa ane marelAM jAnavaranAM AMtaraDAM pheMkavAmAM AvatAM. lokone kahevAmAM AvatuM ke, "abadullAno putra pAgala thaI gayo che. tenuM sAMbhaLazo nahIM." vaLI zora macAvIne temanI vAta koI sAMbhaLI na zake evo prayatna karavAmAM Avato. keTalIye vAra temane paththara mArI mArIne ghAyala karavAmAM AvyA. eka vAra kAbAnI aMdara mahaMmadasAheba para humalo karavAmAM Avyo. ane abu bake temane bacAvyA na hota to teo temane tyAM ja pUrA karI nAkhata. jyAre A badhAthI kAMI na vaLyuM ane mahaMmadasAheba na aTakaLyA tyAre je loko mahaMmadasAhebanI vAta mAnIne te pramANe vartana karavA mAMDatA temanA para trAsa gujAravA mAMDayo. mahaMmadasAhebanA kahevAthI bilAla nAmanA eka habasI gulAme makkAnI mUrtionI pUjA karavAno inkAra karyo hato. tene sakhata tApamAM retI para suvADI tenA para eka bhAre paththara mUkavAmAM Avyo, Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ musIbatonAM tera varasa 39 ane kahevAmAM AvyuM ke mahaMmadano sAtha choDI de cAne arabastAnanA purANA devonI pUjA pAchI zarU kara. bilAle te na mAnavuM eTale keTalAka divasa sudhI A ja rIte tene satAvavAmAM Avyo. chevaTe jyAre abu bakrane khabara paDI tyAre temaNe tene tenA mAlika pAsethI kharIdI lIdho ane pachI AjhAda karI dIdho. yAsira ane tenI patnI samiyA baMnene A ja gunA mATe barachIo bhoMkI bhoMkIne mArI nAkhavAmAM AvyAM. temanA putra ammAne paNa AvAM ja du:kha devAmAM AvyAM. ammAre eka vAra gabharAIne mAphI mAgI ane pachI mahaMmadasAheba pAse jaI potAnI nabaLAI mATe pastAvA ane rovA lAgyo. mahaMmadasAhebe tene mAphI ApI ane tene pharIthI potAnA maMDaLamAM sAmela karyo. te zarUAtanA samayanA islAmamAM zahIdonI khoTa nahotI. adInA putra khubeba para bahu nirdayatApUrvaka trAsa gujAravAmAM Avyo. heDamAM pUrIne tene kahevAmAM AvyuM ke, "islAma choDI de eTale ame tane choDI daIzuM." teNe javAba Apyo, "AkhI duniyA choDI daIza paNa islAma nahIM choDuM." eTale eka eka karIne tenA hAthapaga kApI nAkhavAmAM AvyA. pAchuM tene pUchavAmAM AvyuM, "zuM hajI paNa tuM nathI icchato ke tAre badale mahaMmada A sthitimAM hoya?" teNe uttara Apyo, "mahaMmadane eka kAMTo paNa vAge te pahelAM huM pote mArAM bALabaccAM, kuTuMba ane mAlamatA sahita nAza pAmavAnuM pasaMda karIza." khUbebanA TukaDeTukaDA karI nAkhavAmAM AvyA. tenA mAMsanI eka eka boTI hADakAMthI jadI karavAmAM AvI. khubeba zahIda thayo. paNa eka paramezvara paranI ke tenA pegaMbara paranI zraddhA tenA hRdayamAMthI ke tenI jIbha parathI caLI nahIM. A divasomAM islAma dharma svIkAravAnA gunA mATe temanA mAliko taraphathI aneka prakAranAM du:kha pAmatA ghaNA gulAmone abu bake potAnI pAsethI paisA ApIne gulAmImAMthI chUTA karAvI dIdhA hatA. IsvI sana 615mAM mahaMmadasAhebane potAnA dharmano upadeza karatAM pAMca varasa thaI gayAM. so-savAso mANasa emanA paMthamAM dAkhala thaI Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma cUkyA hatA. emAMnA ghaNA loko garIba hatA. kurezIonI duzamanAvaTa roja roja vadhatI jatI hatI. mahaMmadasAheba ane temanA sAthIono jIva haraghaDI jokhamamAM hato. arabastAnamAM ane khAsa karIne makkAmAM kurezIonuM jora hatuM. lAla samudrane pele kinAre thoDe dUra AphrikAmAM ithiyopiyAno khristI samrATa nakkAzI bahu udAra rAjA manAto hato. I. sa. 615mAM, pahelAM, paMdara musalamAno potAno jIva bacAvavA makkAthI ithiyopiyA cAlyA gayA. dhIre dhIre tyAM temanI saMkhyA 101 sudhI pahoMcI. temAM 18 strIo hatI. kurezIoe potAnA be mANaso - ama ane abadullAne kImatI najarANA sAthe ithiyopiyAnA samrATa pAse mokalyA. ane te musalamAnone Azaro na ApatAM temane makkA pAchA mokalI devAnI mAgaNI karI. samrATe musalamAnone potAnA darabAramAM bolAvyA ane temanA navA dharma vize tathA tenA sthApaka vize prazno pUchayA. tenA javAbamAM alInA moTA bhAI jAphare ithiyopiyAnA samrATa AgaLa je kezyita rajU karI temAM ArabonI te divasonI sthiti ane mahaMmadasAhebanA upadezonuM suMdara citra che. jAphare samrATane kahyuM: ' he rAjA, ame loko jaMgalIpaNAmAM ane aNasamajamAM DUbelA hatA. ame mUrtionI pUjA karatA hatA, azuddha jIvana gALatA hatA, mudalAla mAMsa khAtA hatA, ane moDhAmAMthI gaMdA zabdo kADhatA hatA. manuSyamAM jeTalI sArI vastuo hovI joIe te badhIthI ame vimukha thaI gayA hatA. pADozIo ane paradezIo baMne pratye amArI pharajo bajAvavAmAM ame beparavA hatA. ame eka ja kAyado jANatA hatA-'baLiyAnA be bhAga'. e sthitimAM Izvare amArAmAM ja eka evo mANasa Ubho karyo jenAM khAnadAna, ImAnadArI, saccAI ane pavitra jIvanane ame pahelethI ja jANatA hatA. teNe amane kahyuM ke allA eka che, ane upadeza Apyo ke allA sAthe koI bIjAne bheLavo nahIM. teNe amane bIjA devo ane mUrtinI pUjA karavAnI manA karI; ane satya bolavuM, koInI anAmata khAI na javI, bIjAo para dayA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ musIbatonAM tera varasa 41 karavI ane paDozIonA hakono khyAla rAkhavo-ene amAro dharma TharAvyo. teNe amane kahyuM ke koInI paNa mAbahena vize gaMdI bhASA na vAparo, ane nabApA ke koI anAthano mAla pacAvI na pADo. teNe amane hukama karyo ke pApothI dUra bhAgo ane bUrAIthI bacatA raho, namAja paDho, dAna Apo, ane upavAsa karo. ame tenI vAta mAnI che. ane kevaLa eka nirAkAra IzvaranI pUjA tathA Izvara sAthe bIjA koIne sAmela na karavAnI bAbatamAM tenA kahevA pramANe ame amala karavo zarU karyo. eTalA ja mATe amArI komavALA amArI viruddha khaDA thayA. eka nirAkAranI pUjA choDIne ame lAkaDAMnI, paththaranI ane bIjI vastuonI mUrtione phrI pAchA pUjavA mAMDIe tene mATe temaNe amane du:kha dIdhAM, temaNe amane bahu herAna karyA ane amAruM ghaNuM nukasAna karyuM. jyAre ame joyuM ke ame temanI sAthe sahIsalAmata rahI zakIe tema nathI tyAre ame ApanA dezamAM Azaro zodhyo. amane vizvAsa che ke Apa amane emanA julamothI bacAvazo.* makkAthI AvelA kurezIonA mANasoe najAthI AgaLa rAva khAdhI ke musalamAno hajarata Izune khudAno putra nathI mAnatA. bAdazAhe jApharane pUchayuM. teNe kurAnanI je AyatomAM Izune pegaMbara mAnavAmAM AvyA che te saMbhaLAvI. kaTTara khristIonI peThe nakkAzI pote koIne "khudAno putra mAnato nahoto. tenA para khristI sudhArako-eriyasa ane neskoriyasanA svataMtra vicAronI asara paDelI hatI. A badhI vastuonI najAzI para eTalI sArI asara thaI ke teNe musalamAnone kurezIne havAle karavAne badale potAne tyAM rAkhI lIdhA ane kurezIonA mANasone temanA kImatI najarANA sahita arabastAna pAchA mokalyA. mahaMmadasAhebe A khristI bAdazAhano upakAra haMmezAM yAda rAkhyo. ghaNA samaya pachI jyAre tenA mRtyunI khabara temane pahoMcI tyAre temaNe tenA AtmAnA kalyANa mATe, pote musalamAno mATe namAja paDhatA. 7. The Spirit of Islam, by Syed Amir Ali, pp. 100-1 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja hajarata mahaMmada ane islAma ane prArthanA karatA te ja pramANe namAja paDhI ane prArthanA karI. paraMtu kurezIonI duzmanAvaTa AthI vadhAre bhabhUkI UThI. jyAre bIjo koI IlAja na cAlyo tyAre kurezIoe lAlaca ApIne kAma levA vicAra karyA. kurezIonA keTalAka AgevAno mahaMmadasAheba pAse AvyA. temaNe mahaMmada para 'dezamAM jhaghaDo Ubho karavAno', gharomAM kusaMpa karAvavAno', 'bApadAdAnA dharmane vakhoDavAno' ane 'potAnAM devadevIonI niMdA karavAno' Aropa mUkayo. mahaMmadasAheba pote kurezI hatA. paraMtu teo A badhA kabIlA vaccenA bhedono nAza karavA mAgatA hatA. islAmanA jhaMDA nIce AvatAM ja kurezI ane binakurezI, Araba ane habasI, gulAma ane mAlika sau sarakhA thaI jatA, ane saunI sAthe eka ja prakArano vartAva thavA lAgato. abhimAnI kurezIo e kema sahana karI zake? temaNe mahaMmadasAhebane kahyuM ke, "ame badhA amArA para kara nAkhIne tamane kabIlAnA sauthI mAladAra AdamI banAvI daIzuM." "ame tamane amArA saradAra mAnIzuM, ane tamane pUchyA vagara kadI koI kAma nahIM karIe. tame kevaLa tamArA A navA dharmano upadeza Apavo baMdha karo." mahaMmadasAheba para enI kazI asara na thaI. temaNe javAba Apyo : "huM paNa tamArI peThe kevaLa eka mANasa chuM. paNa mane IzvaranI vANI saMbhaLAI che ke, ApaNA sauno Izvara eka ja che, eTale tenA tarapha ja juo ane tenI pAse ja mAphI mAgo. jeo Izvara sAthe bIjAone sAmela kare che, jeo garIbo ane du:khIone dAna nathI karatA, jeo mRtyu pachInA jIvanamAM (AtmAnI amaratAmAM) tathA saune potapotAnAM kRtyono badalo bhogavavo paDe che e vAtamAM vizvAsa nathI rAkhatA, temane mATe aphsosa che. paraMtu jeo zraddhALu che ane satkarmo kare che temane mATe sukha ja che."1 e loko pAchA pharIthI mahaMmadasAhebane maLyA ane e ja jAtanI lAlaca ApI. mahaMmadasAhebe eTalo ja spaSTa javAba Apyo: 1. kurAna, 41, 68. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 musIbatonAM tera varasa "mAre nathI joItA paisA ke nathI joInuM rAja. huM tamane kevaLa mArA Izvarano saMdezo saMbhaLAvavA mAguM chuM. jo tame mArI vAta mAnI lezo to A lokyAM ane paralokamAM baMnemAM tamAruM bhaluM thaze. nahIM mAno to huM dhIraja rAkhIza ane allA sauno pheMsalo karaze.' lokoe mahaMmadasAhebane kahyuM, "tame pegaMbara ho to kaMI camatkAra batAvo." mahaMmada sAhebe javAba Apyo: "allAnA guNa gAo, huM khudAnA mokalelA eka mAnavI sivAya bIjuM kazuM ja nathI.* mArA pahelAM paNa alAe jeTalA rasUla (pegaMbara) mokalyA hatA te mArI-tamArI peThe ja khAnApInA ane zerIomAM pharatA hatA.3 potAnI AkhI jiMdagImAM mahaMmadasAhebe kadI kazo camatkAra, paraco ke karAmata batAvyAM nathI ke batAvavAno dAvo paNa karyo nathI. kurAnamAM ochAmAM ocho sattara vAra evo ullekha Ave che ke lokoe mahaMmadasAhebane koI camatkAra batAvavA kahyuM ane dareka vakhate temaNe javAba Apyo ke huM kazo camatkAra banAvI zakato nathI. teo haMmezA potAne eka sAmAnya mANasa kahetA. temano dAvo kevaLa eTalo ja hato ke, "Izvare mArA hRdayamAM satyano prakAza karyo che ane huM je tamane kahuM chuM te teno ja saMdezo che." potAnA upadezomAM te dalIlono upayoga paNa karatA. nathI mArI pAse allAno khajAno ane nathI ane gebanuM jJAna ke nathI huM phirasta. huM to kevaLa allAe je vastu mArA dilamAM ThasAvI che te pramANe cAluM chuM." 1. kurAna, 38, 96, ItyAdi. 2. kurAna, 17, 93. 3. kurAna, 25, 20. 4. kurAna, 6, 50. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma "mAro potAno lAbha-geralAbha sudhdhAM mArA hAthamAM nathI. allAnI icchA pramANe ja thAya che. jo mane gebanuM jJAna hota to kharekhara mane ghaNo phAyado thAta ane mane koI prakAranuM nukasAna na thAta. huM to kevaLa jeo mArI vAta mAne temane bUrAIthI DarAvanAro ane bhalAInI khuzakhabara ApanAro chuM." kurezIonA saradAroe have bIjo koI ilAja na joyo eTale mahaMmadasAhebanA kAkA abu tAlibane kahyuM ke, jo Apa ApanA bhatrIjAne A kAma karato nahIM rokI to teno ane tene sAtha ApanArAono jIva salAmata nahIM rahe. vRddha abu tAlibe bhatrIjAne bolAvIne samajAvyo ke ATalA badhA lokone potAnA ane potAnA kuTuMbanA lokonA duzmana banAvI mUkavA e sAruM nathI. mahaMmadasAheba samajI gayA ke have kAkAjI paNa mAre mAthethI potAno hAtha uThAvI levA mAge che. temaNe javAba Apyo: jenA hAthamAM mArI jAna che te allAnA kasama lauM chuM ke, loko mArA jamaNA hAtha para sUraja ane DAbA hAtha para caMdra mUke to paNa allAno hukama che tyAM sudhI huM mArA saMkalpamAMthI caLIza nahIM." Ama kahIne mahaMmadasAheba rovA lAgyA ane pachI UThIne cAlyA gayA. abu tAliba musalamAna nahotA thayA chatAM bhatrIjAnI hiMmata ane tenAM AMsu baMnenI temanA para UMDI asara thaI. temaNe hAzima kuLanA mANasone ekaThA karIne samajAvyA ke, "ApaNA vicArono mahaMmadanA vicAro sAthe meLa khAya ke nahIM to paNa teno jIva bacAvavo joIe. te haMmezAM anAtho ane lAcArono madadagAra ane satyavacanI tathA satkarmI rahyo che." abu lahaba sivAyanA saue A vAta maMjUra rAkhI. te ja divasomAM hajarata umare islAma dharmano svIkAra karyo e eka noMdhapAtra binA hatI. ithiyopiyA cAlyA gayelA musalamAno uparAMta bIjA mAMDa pacAsa mANasa mahaMmadasAheba sAthe makkAmAM hatA. temAMnA 1. kurAna, 7, 188. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ musIbatonAM tera varasa 45 paNa ghaNA to potAnA navA dharmane chupAvatA hatA ane khuda mahaMmadasAheba paNa kyAreka ekanA gharamAM to kayAreka bIjAnA gharamAM besIne chAnA chAnA potAnA dharmano upadeza karatA hatA. umara te samaye 35 varasanA haze. te purANA kaTTara vicAratA hatA. temane khabara paDI ke mahaMmadasAheba amuka makAnamAM che. teo khaMjara laIne mahaMmadasAhebane mAravA nIkaLyA. rastAmAM temaNe sAMbhaLyuM ke temanI potAnI eka bahena ane banevI baMnee islAma dharma svIkAryo che. teo gusse thaIne pahelAM bahenanA makAna tarapha cAlyA. makAnanI aMdara kurAnanI keTalIka Ayato vaMcAtI saMbhaLAI. aMdara jatAM ja temaNe banevIne nIce paTakIne tenI chAtI para paga mUkyo. ane tene pUro karavAnI taiyArImAM hatA tyAM bahena vacce paDI. eka ghAthI temaNe bahenanA caherAne paNa lohIlohANa karI nAkhyo. bahene gabharAyA vagara ke pAchA haThayA vagara bahu zAMtithI javAba Apyo: "allAnA duzmana, huM eka sAcA Izvarane mAnanArI chuM eTalA mATe ja zuM tuM mane mAre che? tArA virodha chatAM ane tAro julama sahana karIne paNa huM sAcA dharmane vaLagI rahIza. hA, huM kahuM chuM ke eka Izvara sivAya bIjo koI Izvara nathI ane mahaMmada teno rasUva che. umara, le have tAruM kAma patAva." umaranA dila para asara thaI, temano hAtha aTakI gayo. teo vicAramAM paDI gayA. pAse ja koI vastu para lakhelI kurAnanI keTalIka Ayato paDI hatI te tarapha temanI najara gaI. A kurAnanI 20mI sUrA hatI. umara te saheje ja vAMcavA lAgyA. pachI vAraMvAra vAMcI. temano vicAra badalAyo. bahena-banevI baMne pAse mAphI mAgI. bahAra nIkaLIne tarata ja teo khaMjarane badale dila laIne mahaMmadasAheba pAse jaI pahoMcyA. ane tarata islAma dharma apanAvI lIdho. te ja divasomAM mahaMmadasAhebanA eka kAkA hajhA jeo pahelAM temanA kaTTara duzmana hatA temaNe islAma dharma apanAvyo. kahe che ke, "mahaMmadasAhebane te samaye jeTalA herAna karavAmAM AvatA ane ThekaThekANe temanuM je apamAna karavAmAM AvatuM ane je zAti ane dhIrajapUrvaka Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma teo te badhuM sahana karatA e joIne hamjhAnA dila para eTalI asara thaI ke teo kaTTara duzmanamAMthI badalAIne pakkA sAthI thaI gayA. ja prakAranA bIjAye dAkhalA te samayanA maLe che. 1 mahaMmadasAhebane navA dharmano upadeza karatAM sAtamuM varasa cAlatuM hatuM. hajI sudhI makkAnI zerIomAM temano jIva jokhamamAM raheto hato. A joIne abu tAlibe ane hAzima khAnadAnanA bIjA lokoe vicAra ryo ke mahaMmadasAheba ane temano dharma mAnanArAone laIne teoe makkAnI pUrvamAM AvelI eka evI sAMkaDI khINamAM jaIne rahevuM jyAM koI temanA para sahelAIthI humalo na karI zake. A khINane 'abu tAlibanI greba kahetA hatA. mahaMmadasAheba, temanA sAthI tathA AkhA hAzima kuLanA loko tyAM jaIne rahevA lAgyA. * kureza kabIlAnAM be moTAM kuLo banI hAzima ane banI umaiyA vacce pahelethI ja duzmanAvaTa cAlI AvatI hatI. hAzimo sivAyanA badhA kurezIo mahaMmadasAhebanI viruddha hatA. A virodhImAM umaiyA kuLa paNa sAmela hatuM. umaiyAo taraphathI kAbAmAM eka lakhANa TAMgavAmAM AvyuM. temAM bIjA badhA kurezIone kasama devAmAM AvyA ke jyAM sudhI hAzimo mahaMmadano sAtha na choDe ane tene sajA karavAne mATe bAkInA kurezIonA hAthamAM soMpI na de tyAM sudhI temanI sAthe roTIbeTI ke paisAno, badhI jAtano vahevAra baMdha karI devo. traNa varasa sudhI hAzimo mahaMmadasAhebane laIne e ja nAnakaDI khINamAM purAI rahyA. temAM mahaMmadasAhebanA kuTuMbanA evA mANaso paNa hatA jemaNe hajI islAma dharma svIkAryo nahoto. kevaLa potAnA kuLanI pratiSThA ane mahaMmadasAhebanA premane khAtara teo temane sAtha ApatA hatA. A traNa varasanA sakhata bahiSkArathI mahaMmadasAheba ane temanA sAthIone ghaNAM du:kha bhogavavAM paDayAM. te eTale sudhI ke koI koI vAra teone dahADAnA dahADA sudhI upavAsa thatA hatA. 1. The Preaching of Islam, by T. W. Arnold, p. 13. 2. zekha = khANuM. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ musIbatonAM tera varasa 47 arabastAnamAM evo rivAja cAlyo Avato hato ke kAbAnA maMdiranA yAtrAnA mahinAomAM ArabonA mAMhomAMhenA badhA jhaghaDA thoDA samaya mATe baMdha rahetA. te ja divasomAM hAzima kuLanA lokone paNa bahAra nIkaLIne khAvApIvAno sarasAmAna bhego karavAnI taka maLI jatI. te ja divasomAM mahaMmadasAhebane paNa te khINamAMthI nIkaLIne bahArathI AvelA yAtrALuomAM potAnA dharmano khullI rIte pracAra karavAno avasara maLato. ema kahevAya che ke traNa varasa pachI jyAre peluM lakhANa vAMcI na zakAya eTaluM jhAMkhuM paDI gayuM tyAre abu tAlibanA samajAvavAthI jema tema karIne A bahiSkArano aMta Avyo. mahaMmadasAhebanI uMmara have pa0 varasanI thaI gaI hatI. potAnA dharmano upadeza karatAM temane dasa varasa thai gayAM hatAM. gayAM traNa varasanA bahiSkAra pachI have teo nirbhayatAthI makkAmAM rahI zake ane svataMtratApUrvaka lokone potAnA dharmano upadeza ApI zake evI AzA rAkhavAmAM AvatI hatI. paraMtu A bahiSkAra pUro thayA pachI thoDA ja divase temanA sauthI moTA murabbI ane cAka abu tAliba A duniyAmAMthI cAlyA gayA. te samaye abu tAlibanI uMmara 80 varasa uparanI hatI. "pAne mahaMmadasAhebano dharma nahotA mAnanA chatAM abdu tAlibe potAnA bhatrIjA mATe potAnA para tathA potAnA AkhA kuLa para je jAtanI Aphato notarI te parathI sAbita thAya che ke anu tAliba keTalA ucca svabhAvanA, keTalA vizALa hRdayanA, keTalA bahAdura ane sAcA puruSa hatA. A vastu parathI sAthe sAthe mahaMmadasAhebanA dilanI saccAInI paNa pArkI khabara paDe che. kAraNa ke koI svArthI dagAkhorane mATe abu tAliba kadI AvI AphatamAM na paData. ane abu tAliba pAse mahaMmadasAhebane pArakhavAne mATe ghaNAM sAdhana hatAM."I "islAmanA pegaMbaranA mizanamAM AsthA nahIM hovA chatAM embu tAlibe paigaMbaranuM Ama rakSaNa karyuM temAM tenI bahAdurI herata 1. Life of Mohammed, by William Muir. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 hajarata mahaMmada ane islAma pamADanArI che. ane abu tAliba jevA jabarajasta ane sAcA mANasa para mahaMmadasAheba ATalI UMDI chApa pADI zakyA e temanI ImAnadArInI bahu moTI sAbitI che." abu tAlibanA mRtyune traNa divasa paNa nahotA thayA tyAM to mahaMmadasAhebanI bIjI moTI madadagAra, temanI pacIsa varasanI sAthI khadIjA paNa cAlI gaI. khadIjAnA mahaMmadasAheba para bhAre upakAra hatA. "potAnI A maherabAna paraNetara sAthe temaNe bahu prema tathA zAnitabharyA ane sArA divaso gALyA hatA. temane tenA pratye bIjA koI pratye na hoI zake evo sAco prema hato. mRtyu samaye khadIjAnI umara 65 varasanI hatI. itihAsa sAkSI pUre che ke, khadIjAnA jIvatAM sudhI mahaMmadasAhebe potAnA gharamAM ke potAnA hRdayamAM koI bIjI strIne sthAna nathI ApyuM. khadIjAnA mRtyu pachI ghaNA varaso bAda eka vAra tenA upAro yAda karatAM mahaMmadasAhebe kahyuM hatuM : "allA jANe che ke tenA khadIjAnA) karatAM vadhAre bhalI ke dayALa jIvanasaMginI kadI koI thaI nathI. huM garIba hato tyAre teNe mane tavaMgara banAvyo, loko mane jUTho kahetA tyAre teNe mArA para vizvAsa Ayo, duniyA jyAre mArI viruddha hatI ane mane du:kha detI hatI tyAre teNe mane niSThApUrvaka sAtha Apyo." mahaMmadasAhebane khadIjAthI be putro ane cAra putrIo thaI hatI. baMne putro nAnI uMmaramAM khadIjAnA jIvatAM ja gujarI gayA hatA. putrIo hayAta hatI. e Ave samaye abu tAliba ane khadIjA baMnenuM maraNa e mahaMmadasAheba para moTI Aphata hatI. abu tAlibanuM maraNa thatAM ja kurezIoe ane khAsa karIne be kurezI saradAra-abu suphtiAna ane abu jalemahaMmadasAhebane mATe makkAmAM rahevAnuM pharIthI muzkela karI mUkyuM. eka divasa mahaMmadasAheba upadeza ApavA zaheramAM nIkaLyA tyAre temanA 2. Gillman. 2. Heroes, Hero-worship and the Heroic in History, by Thomas Carlyle. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ musIbatonAM tera varasa 49 mAthA para maLa nAkhavAmAM Avyo. mahaMmadasAheba ghera gayA. temanI eka dIkarI, jeNe temanuM mAthuM dhoyuM, te A joIne roI paDI. mahaMmadasAhebe tene zAMta pADatAM kahyuM, "beTI raDIza nahIM, kharekhara allA tArA bApane madada karaze." makkAmAM mahaMmadasAhebanuM kAma bahu AgaLa vadhatuM nahotuM. makkAthI 60 mAIla dUra AvelA tAyapha nAmanA zaheramAM jaIne upadeza ApavAno temaNe vicAra karyo. potAnA vaphAdAra sAthI jhedane teo potAnI sAthe laI gayA. te samaye tAyapha Araba mUrtipUjAno moTo gaDha hato. tyAM 'lA devInuM eka bahu moTuM maMdira hatuM ane tenI bahu pUjA thatI hatI. thoDA divasanI musApharI karIne mahaMmadasAheba ane jheda tAyapha pahoMcyA. tyAMnA moTA moTA lokone maLIne temane mahaMmadasAhebe potAno dharma samajAvyo. tenA mukhya siddhAMta e hatA ke eka nirAkAra Izvara sivAya bIjAM badhAM devadevIonI pUjA choDI devI ane satkarma karavAM. koI para kazI asara na thaI. pachI temaNe zerIomAM UbhA rahIne upadeza ApavA mAMDayo. teo bolavA mAMDatA ke tarata loko temane kharuMkhoTuM saMbhaLAvavA mAMDatA ane zora macAvIne temano avAja saMbhaLAvA na detA. ghaNI vAra temane paththara mArI mArIne ghAyala karavAmAM AvyA. teo tyAM ghaNA divasa sudhI upadeza karatA rahyA, paNa roja A ja dazA thatI. chevaTe eka divasa lokoe temane jabarajastIthI zahera bahAra kADhI mUkyA, ane thoDA mAIlo sudhI loko temanI majAka uDAvatA ne gALo detA temanI pAchaLa pAchaLa gayA. "paththaronA mArAthI temanA baMne pagamAMthI lohI vahetuM hatuM." de temane bacAvavAno prayatna karyo. tema karatAM eka paththara tenA mAthA para vAgyo. zaherathI lagabhaga traNa mAIla sudhI AvIne loko pAchA vaLyA. mahaMmadasAheba ane jheda thAkIne eka jhADanI chAyAmAM beThA. thoDI vAra pachI mahaMmadasAhebe ghUMTaNiye paDIne prArthanA karI : huM mArA prabhu, mArI kamajorI, lAcArI ane bIjAo AgaLa jaNAtA mArA bhudrapaNAnI huM tArI pAse ja phariyAda karuM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahamada ane islAma chuM. tuM ja sauthI mahAna dayALu che. nirbaLonuM baLa tuM ja che. tuM ja mAro mAlika che. have tuM mane konA hAthamAM soMpIza? zuM mane cAre taraphathI gherI vaLelA paradezIonA hAthamAM? ke mArA gharamAM ja te duzmanonA hAthamAM jemano pakSa meM mArI viruddha baLavAna banAvyo che? paNa tuM mArA para nArAja na hoya to mane kazI phikya nathI. huM to mAnuM chuM ke tArI mArA para bahu dayA che. tArA dayAbharyA caherAnA prakAzamAM ja huM Azaro mAguM chuM. tenAthI ja aMdhakAra dUra thAya che ane A loka tathA paralokamAM zAnti maLI zake che. tAro gusso mArA para na Utaro. tuM khuza na thAya tyAM sudhI gusse thavuM e tAruM kAma ja che. tArAthI bahAra nathI koImAM kazuM baLa ke nathI bIjo upAya." have mahaMmadasAhebane paramAtmA sivAya ane potAnA aMtaranI zraddhA sivAya bIjo koI AdhAra nahoto. tAyaphyAMthI temane AvI rIte kADhI mUkyA pachI teo makkA jAta to temanI dazA vaLI vadhAre bUrI thAta. teo thoDA divasa jaMgalamAM rahyA ane dane makkA mokalIne tyAM eka oLakhItAnuM ghara potAne rahevAne mATe TharAvyuM. keTalAMka varasa teo A gharamAM rahyA ane kevaLa kAbAnI yAtrAnA divasomAM bahAra nIkaLIne bahArathI AvanAra yAtrALuomAM potAnA dharmano upadeza karatA rahyA. eka vAra yAtrAnA divasomAM makkAnI uttaramAM thoDe dUra AvelI akabAnI TekarI para teo upadeza ApatA hatA tyAre yasarabanA keTalAka yAtrALuonuM dhyAna temanA tarapha kheMcAyuM. mahaMmadasAhebanA upadezanI ane temanI saccAInI A loko para asara thaI. teomAMthI cha jaNAe islAma dharma apanAvyo ane makkAthI 286 mAIla dUra AvelA potAnA zaheramAM jaIne lokone mahaMmadasAhebanA upadeza vize vAta karI. bIje varase temanI sAthe bIjA cha mANaso yasarabathI AvyA. A mANaso yasarabanA be moTA kabIlA-oNsa ane khajharaja - nA mukhya mANasomAMnA hatA. temaNe paNa islAma dharma svIkAryo ane potAnI sahI sAthe nIcenAM vacano mahaMmadasAhebane lakhI ApyAM : 1. pAchaLathI A ja zaheranuM nAma madInA paDavuM. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 musIbatonAM tera varasa ame eka Izvara sAthe bIjA koIne bheLavIzuM nahIM, eTale ke eka Izvara sivAya koI bIjAnI pUjA nahIM karIe. corI nahIM karIe. durAcAra nahIM karIe. amArAM bALakonI hatyA nahIM karIe. jANIbUjIne koI para jUTho Aropa nahIM mUkIe ane koI paNa sArI vastunI bAbatamAM pegaMbaranA hukamano bhaMga nahIM karIe ane sukhadu:kha baMnemAM pegaMbarane pUrepUro sAtha ApIzuM." islAmanA itihAsamAM A lakhANa "akabAnI pahelI pratijJA tarIke jANItuM che. yasarabanA lokonA kahevAthI mahaMmadasAhebe potAnA eka samajadAra sAthI masaabane islAma dharmano pracAra karavA temanI sAthe yasaraba mokalyo. yasarabamAM eka varasa sudhI musaabe je hoMziyArI ane dhIrajathI potAnA dharmano pracAra karyo tenA ghaNA dAkhalA maLe che. eka vAra musaaba koIkanA gharamAM besIne upadeza Apato hato. eTalAmAM umeda nAmano eka mANasa bhAlo laIne e gharamAM ghUsyo ane kahevA lAgyo, "tame loko ahIM zuM karo cho? tame kAcA mananA mANasone temanA dharmathI caLAvo cho! tamane jIva vahAlo hoya to ahIMthI bhAgo." musaebe bahu zAnitathI javAba Apyo, "beso, ane amArI vAta sAMbhaLo. amArI vAta tamane sArI nahIM lAge to ame ahIMthI cAlyA jaIzuM." usede potAno bhAlo jamInamAM khosyo ane besIne sAMbhaLavA lAgyo. musaabe tene islAmanA mULa siddhAMto samajAvyA ane kurAnanA keTalAka bhAga vAMcI saMbhaLAvyA. useTa para bahu bhAre asara thaI. thoDI vAra pachI teNe kahyuM, "huM A dharmamAM kaI rIte dAkhala thaI zakuM?" musaabe javAba Apyo, "nAhIne Avo ane kaho tathA mAno ke eka khudA sivAya bIjo koI khudA nathI ane mahaMmada tenA rasUla che." use e pramANe karyuM ane te musalamAna thaI gayo. A ja prakAranI bIjI paNa ghaNI vAto yasarabamAM musaabe karelA dharmapracAra vizenI maLe che. pariNAme yasarabamAM musaabanuM kAma dhAryA karatAM vadhAre saphaLa thayuM. ghera ghera navA dharma vize carcA thavA lAgI. bIje varase Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para hajarata mahaMmada ane islAma I. sa. 622mAM musaaba sAthe jemaNe islAma dharma apanAvyo hato temAMnA 70 mANaso kAbAnI yAtrAnA divasomAM makkA AvyA. temano irAdo mahaMmadasAhebane yasaraba teDI jaIne makkAvALAonA julamamAMthI bacAvavAno hato. mahaMmadasAhebanA dilamAM paNa makkA choDIne yasarabamAM potAnA navA dharmanuM kismata ajamAvavAno vicAra Avyo ja hato. madharAte pelI abbAnI TekarI para ja vAtacIta thaI. gaI sAlanI pratijJAmAM nIceno bhAga umeravAmAM Avyo: ame (yasarabamAM) pegaMbara ane temanA sAthIonuM amArAM kuTuMbIonI jema rakSaNa karIzuM." saue sogaMda lIdhA. Ane "akabAnI bIjI pratijJA' kahe che. have mahaMmadasAhebe potAnA sAthIone laIne yasarabamAM jaI vasavAno nirNaya karyo. paNa pote zahera choDe te pahelAM potAnA badhA sAthIone tyAM pahoMcADI devA teo icchatA hatA. be-be cAra-cAra karIne temanA ghaNA sAthIo yasaraba javA UpaDI gayA. mahaMmadasAheba, abu bakra ane temanA gharanAM mANaso makkAmAM bAkI rahyAM. kurezIone A vAtanI khabara paDI. temaNe vicAra karyo ke kyAMka evuM na bane ke yasarabamAM gayA pachI mahaMmadanuM baLa vadhI jAya ane pachI koI vakhate amane ane amArA zaherane mahaMmada vadhAre nukasAna kare. kurezIonI duzmanAvaTa vadhAre bhaDakI UThI. abu suphiyAna makkAno hAkema hato. teNe kurezIonA saradArane ekaThA karIne nakkI karyuM ke mahaMmadane zaheramAMthI jIvato na javA devo. koI eka ja mANasa mahaMmada khUna kare to hAzima khAnadAnanA loko athavA mahaMmadanA sAthI khUnI upara ane tenA muLa para tenuM vera vALe evo Dara hato. eTale ema nakkI karavAmAM AvyuM ke dareka kuLanuM eka eka mANasa jaIne potapotAnuM khaMjara ekIvakhate mahaMmadanA zarIramAM bhUkI de. rAtre A badhA mahaMmadasAhebanA makAna pAse ekaThA thayA. emaNe masalata karI hatI ke barAbara savAre mahaMmadasAheba gharamAMthI bahAra nIkaLe tevo ja temanA para humalo karavo. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa3 musIbatonAM tera varasa dIvAlanA eka bAkorAmAMthI temaNe mahaMmadasAhebane pathArI para paDelA joI lIdhA hatA. mahaMmadasAhebane khabara paDI gaI. temaNe potAnI jagyAe potAne badale alIne pathArI para suvADI dIdho. tenA para potAnI lIlI cAdara oDhADI ane pote rAtorAta pAchale raste gharamAMthI nIkaLI gayA. mahaMmadasAheba sIdhA abu bakrane ghera gayA. rAtorAta baMne jaNa makkAthI cAlatA nIkaLyA ane zaherathI traNacAra mAIla dUra eka pahADI guphAmAM jaIne saMtAI gayA. traNa divasa sudhI teo e ja guphAmAM rahyA ane cothe divase UMTonI vyavasthA karIne yasaraba javA ravAnA thayA. A daramiyAna kurezIoe jAhera karyuM hatuM ke, je koI mahaMmadane jIvato ke marelo lAvIne hAjara karaze tene so UMTa inAma ApavAmAM Avaze. ghaNA ghoDesavAro cAre tarapha temanI zodhamAM nIkaLyA. potAno pIcho paDanArAothI aneka ThekANe mAMDa mAMDa bacatA mahaMmadasAheba rabIula avalanI AThamI ne somavAre I. sa. 622nA sapTembaranI 20mI tArIkhe tharAba pahoMcyA. thoDA divasa pachI mahaMmadasAheba ane abu bakranA gharanAM mANaso paNa AvIne temane maLyAM. yasarabavALAoe mahaMmadasAhebano bhAre satkAra karyo ane temanA AvavAnI khuzAlImAM potAnA zaheranuM nAma "yasaraba" badalIne madInasunnabI" eTale "nabInagara" rAkhyuM. A uparathI pAchaLathI "madInA' nAma paDayuM. islAmanA itihAsamAM A hijaratathI musalamAnono hijarI sana zarU thAya che. hijaratano artha (dharma mATe) potAnuM ghara choDIne bIjI jagyAe javuM evo thAya che. te divasathI mahaMmadasAheba ane islAma baMnenA jIvanamAM eka navo daravAjo khUle che. ema kahevAya che ke mahaMmadasAheba madInA pahoMcyA te pahelAM makkAthI lagabhaga doDhaso musalamAna tyAM jaI pahoMcyA hatA. keTalAkane makkAvAsIoe pakaDIne jabarajastIthI aTakAvyA hatA. jeo madInA 1. zibalI, pR. 257. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa4 hajarata mahaMmada ane islAma gayA temAMnA keTalAkane potAno dharma sAcavavA mATe ghaNuM khovuM paDyuM hatuM. teomAM suheba nAmano eka nAnI hato. suheba pahelAM gulAma hato. tenA mAlike tene AjhAda karI dIdho hato. AjhAda thaIne suhebe makkAmAM vepAra zarU karyo. thoDA vakhatamAM te makkAmAM tavaMgaramAM tavaMgara lokomAMno eka gaNAvA lAgyo. musalamAna thaIne teNe jyAre makkAthI madInA javAno vicAra karyo tyAre makkAnA lokoe tene e zarate ja javA devA kahyuM ke te potAnI dhanadolata ane jarajamIna makkAmAM ja mUkI jAya ane hameza mATe tenI AzA choDI de. suhebe ema ja karyuM. teNe potAnI badhI mAlamatA choDI paNa potAnA pegaMbarano sAtha na choDyo. I. sa. 610thI I. sa. 622 sudhInAM tera varasamAM je dRDhatA, vizvAsa, dhIraja ane hiMmatathI tareha tarehanI musIbato veThatAM veThatAM mahaMmadasAhebe pote jene potAnA deza ane duniyA banenAM du:khono eka ja ilAja mAnatA hatA te satyano pracAra karavAnuM cAlu rAkhyuM, e jagatanA itihAsamAM eka anokhI vastu hatI. A tera varasomAM mAMDa traNaso mANasoe temano dharma svIkAryo. temAMnA 101 ithiyopiyA cAlyA gayA hatA ane bAkInA ghaNA have potAnAM gharabAra ane jarajamIna haMmezane mATe choDIne potAnA pegaMbara pAse madInA AvI gayA hatA. je rIte arabastAnamAM pegaMbare satata 13 varasa sudhI dareka dizAethI maLatI nirAzA, dhamakIo, beparavAI ane takalIphono sAmano karatAM karatAM potAno vizvAsa aTaLa rAkhyo, lokone bUrAM kAryo mATe pazcAttApa karavAno upadeza Apyo ane eka Izvarane mAnavAno inakAra karanArA potAnA zaheravALAone IvaranA kopano Dara batAvyo- te badhI pravRttino bIjo namUno jagatanA itihAsanAM pRSThomAM zodhyo jaDato nathI. thoDAMka vaphAdAra puruSo ane strIone sAthe laIne ane potAnI bhAvi saphaLatAnI AzA para bharoso rAkhIne badhI jAtanAM apamAna, dhamakIo ane musIbato teo dhIrajapUrvaka sahana karatA rahyA." 1. Life of Mohammed, by Sir William Muir, Vol. IV, pp. 314-15. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 madInAmAM rAjA tarIke madIne pahoMcyA pachI dhIre dhIre mahaMmadasAheba ane islAmano dahADo sudharavo zarU thayo. islAma dharma mAnanArAonI saMkhyA jhapATAbaMdha vadhavA lAgI. teomAM be prakAranA loko vadhAre hatA. eka makkAthI AvelA, teo mohAjira eTale hijaratIo kahevAtA hatA. bIjA madInAvALA jemaNe temane madInA bolAvIne Azaro Apyo hato, teo ansAra eTale ke "madadagArI kahevAtA hatA. ghaNA mohAjiro te vakhate gharabAra ke sarasAmAna vagaranA hatA. mahaMmadasAhebanI salAhathI eka eka ansAre akeka ke banne mohAjirone potAnA bhAI banAvIne potAnA gharamAM rAkhI lIdhA. A rIte eka navo 'bhAIcAro" madInAmAM ubho thayo tathA ansAra ane mohAjiramAM paraspara prema vadhato gayo. pahelAM keTalAMka varaso sudhI evo rivAja rahyo ke jyAre koI mohAjirane potAno bhAI banAvIne rAkhanAra ansAra maraNa pAmato tyAre tenI badhI mAlamilakata te mohAjirane maLatI. pAchaLathI A rivAjanI jarUra na rahI ane te baMdha thaI gayo. madInAnA be sauthI moTA kabIlA, banI oNsa ane banI khaja vacce 120 varasathI satata laDAI cAlI AvatI hatI. zaheramAM koI vAra eka kabIlAnuM to koI vAra bIjA kabIlAnuM jora rahetuM. pariNAme zaheranI sulehazAMti hamezAM jokhamamAM rahetI hatI. have A baMne kabIlAomAMnA jemaNe jemaNe A navo dharma svIkAryo temanAmAM A purANA jhaghaDAne badale ekatA ane prema dekhAvA lAgyAM. Ama seMkaDo varasanA A kusaMpa ane 120 varasanI laDAIo haMmezane mATe maTI javAnI ane zaheramAM pharIthI sukhazAMti sthapAvAnI AzA baMdhAI. jyAM koI sarakAra nahotI ke koI hAkema nahoto, jyAM mAMhomAMhenA jhaghaDA patAvavA mATe talavAra sivAya bIjI koI rIta nahotI, tyAM have papa Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma mahaMmadasAheba mAraphate eka sArIsarakhI sarakAra sthapAvA mAMDI ane lokonA jhaghaDA nyAyapUrvaka cUkavAvA lAgyA. A badhAthI islAmanA phelAvAmAM ghaNI madada thaI. pa mahaMmadasAhebane upadeza ApavA mATe ane musalamAnone namAja paDhavA mATe eka alaga jagyAnI have jarUra paDI. be yatIma (nabApA) bhAIoe potAnI jamIna maphata ApavA kahyuM. paraMtu mahaMmadasAhebanI AjJAthI abu bakke temane tenI kiMmata ApI dIdhI. khajUrInA ghaDayA vagaranA thAMbhalA para khajUrInI ja AvalIothI eka moTuM chAparuM chAI devamAM AvyuM; ane tenI cAre tarapha IMTa ane gArAnI dIvAlo UbhI karavAmAM AvI. A ja madInAnI sauthI pahelI masIda hatI. teno eka bhAga paradezIone UtaravA ane gharabAra vagaranA lokone rahevA mATe alaga rAkhavAmAM Avyo. rAtre prakAzane mATe telanA dIvAne badale khajUrInAM tADachAM saLagAvavAmAM AvatAM hatAM. thoDA ja vakhatamAM zaheranA rAjakArabhArano badho bojo mahaMmadasAhebane potAne mAthe levo paDayo. arabastAnanAM bIjAM nagaronA hArkamonI peThe madInAno hAkema paNa tyAMnAM badhAM kuLonA AgevAnonA matathI cUMTavAmAM Avato hato. musalamAnonI dRSTie mahaMmadasAheba karatAM vadhAre sAro bIjo koI hAkema dekhAto nahoto, je lokoe hajI islAma dharma nahoto svIkAryo teo paNa banI oNsa ane banI khajharajanI 120 varasanI aMdara aMdaranI laDAIothI kaMTALI gayA hatA. eTale madInAnA lokoe mahaMmadasAhebane, jemane haju sudhI badhA ala-amIna ja kahetA, lagabhaga ekamate zaheranA hAkma cUMTayA, A bojo potA para letAM ja mahaMmadasAhebe zaheranA lokone uddezIne eka pharamAna bahAra pADayuM. teno keTaloka bhAga nIce Apyo che : "allAnA nAma para je saunI para dayA karanAro ane rahIma (karuNAmaya) che, abadullAnA putra ane allAnA rasUla mahaMmada taraphathI sau musalamAno ane bIjA sau loko jeo, bhale game te vaMzanA hoya, sau sAthe maLI saMpIne rahevA taiyAra che Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57. madInAmAM rAjA tarIke temanA joga : A badhA loko eka ummata (koma) banaze... koI(bahAranA)nI suleha thaze to te badhA sAthe thaze ane laDAI thaze to te paNa badhA sAthe. temAMthI koIne kevaLa potAnA dharmavALAonA duzmana sAthe alaga saMdhi karavAno athavA temanI sAthe alaga laDAI zarU karavAno haka nathI. "... oNpha, najAra, hArisa, jIma, sAlabA tathA oNsa kabIlAonI judI judI zAkhAonA yahUdI ane badhA loko jeo madInAmAM AvI vasyA che, teo musalamAno sAthe maLIne eka muttahidA ummata' (saMyukta kome) gaNAze. teo potapotAnA dharmanuM pAlana musalamAnonA jeTalI ja svataMtratAthI karI zakaze... je koI aparAdha karaze tene sajA karavAmAM Avaze. musalamAnono dharma che ke teo bIjAono aparAdha karanArA ke bIjAone herAna karanArA ke satAvanArA dareka mANasathI alaga rahe. koI paNa mANasa koI aparAdha karanArano pakSa nahIM kare, pachI bhalene guno karanAra teno game teTalo najIkano sago kema na hoya. . . . jeo ' pharamAna mAnaze teomAM kadI koI jhaghaDo thAya to te allAne nAme mahaMmada AgaLa lAvavAmAM Avaze." madInAnA lokoe A pharamAna bahu khuzIthI mAnyuM. madInAnI bahAra paNa cAre bAju ghaNA khristI, yahUdI ane bIjA kabIlA hatA. temanI sAthe kevuM vartana rAkhavuM te nakkI karavAnI jarUra hatI. navA dharmano saMdezo prema ane zAMtipUrvaka temanA kAna sudhI pahoMcADavAnuM paNa Avazyaka hatuM. temAMthI jemaNe madInAvALAo sAthe maLIne eka koma banIne ane eka rAja nIce rahevAnuM pasaMda karyuM, temane khuzIthI apanAvI levAmAM AvyA, ane jemaNe suleha karavAnI icchA karI temanI sAthe tenI zarato nakkI thaI gaI. A divasomAM sinAI pahADa paranA seMTa ketherAInanA khristI maThanA mahaMto ane arabastAnanA bIjA badhA khristIone mATe mahaMmadasAhebanuM je pharamAna nIkaLyuM te bahu noMdhavA jevuM hatuM. AgaLa AvI gayuM che ke te jamAnAnA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 hajarata mahaMmada ane islAma khristIo mUrtionI pUjA karatA hatA ane temanAM devaLo mUrtiothI bharelAM rahetAM hatAM. pharamAnano keTaloka bhAga A che ! "allAnA nAmathI (ke je sau para dayA karanAra ne rahIma che. allAnA rasUla mahaMmada taraphathI sinAI pahADanA mahaMto ane sAmAnyapaNe sau khristIo mATe. kharekhara allA sauthI moTo ane sauthI mahAna che. badhA ja pegaMbaro enI ja pAsethI AvyA; ane kyAMya lakhyuM nathI ke allAe koIne anyAya karyo hoya. "mAro dharma mAnanArAomAMthI je koI, pachI bhale te bAdazAha hoya ke game te hoya, nIcenA pharamAnanuM mAruM vacana ane A pratijJAne toDavAnI hiMmata karaze te allAnA vacanane toDavAnuM ane pratijJAne juThI pAyAnuM ane (alI na kare !) potAnA ImAnane toDavAnuM pApa karaze. "jyAre koI khristI mahaMta yAtrA karatAM karatAM (madInAnA rAjyamAM) koI parvata ke TekarI upara, gAma ke vastImAM, samudra para ke raNamAM athavA koI maTha, devaLa ke bIjA prArthanAlayamAM jaIne mukAma kare, to samajavuM ke tenA jAnamAlano mArA jIvane jokhame baMdobasta ane rakSaNa karavA mATe huM pote dharmanA sau anuyAyIo sameta te mahaMtanI sAthe chuM. kema ke e loko ApaNI ja ummata(koma)no eka bhAga che ane temanA vaDe ApaNI pratiSThA che. huM A pharamAna drArA mArA sau adhikArIone hukama karuM chuM ke teo e loko pAse koI prakArano kara ke bIjuM kaMI dANa vagere na mAge. temane koI evI bAbata mATe herAna na karavA joIe. temanA kAjIo ane saragharone badalavAno koIne huka nahIM hoya ane koI temane A hoddAo parathI khaseDI zakaze nahIM. "saDaka para cAlatAM koI temane koI prakAranuM du:kha na de. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 madInAmAM rAja tarIke "temanAM devaLa temanI pAsethI chInavI levAno koIne haka nathI. "temanA nyAyAdhIza, saradAra, mahaMta, nokara ane celA pAsethI athavA temanA koI paNa mArA athavA temanA koI paNa mANasa pAsethI koI paNa prakArano kara levAmAM nahIM Ave ke temane koI rIte pajavavAmAM nahIM Ave. kAkA kema ke mArA A vacanamAM ane A pharamAnamAM teo ane temanA sarve mANasono samAveza thaI jAya che. je khristIo sAmAnya gharabAravALA che ane dhaMdhArojagAramAMthI kara ApI zake ema che temanI pAse paNa jeTaluM vAjabI haze tethI vadhAre kadI nahIM levAmAM Ave. Izvarano sApha hukama che ke A sivAya temanI pAse bIjuM kazuM levAmAM na Ave. "jo koI khristI strI koI musalamAna sAthe lagna kare to te musalamAna tenA mArgamAM kazI aDacaNa nahIM nAkhe. tene devaLamAM jatAM, prArthanA karatAM ke potAnA dharma pramANe vartatAM rokaze nahIM. koI paNa yahUdI ke khristI mAnA musalamAna putranI pharaja che ke mAne TaTTa vagere para besADIne tene tenA devaLanA daravAjA sudhI pahoMcADe ane TaTTanI vyavasthA na karI zake eTalo garIba hoya athavA mA eTalI vRddha ane azakta hoya ke savArI na karI zake to musalamAna putrano dharma che ke mAne potAne khabhe besADIne tene tenA pUjAsthAna sudhI pahoMcADe. potAnAM devaLonI marAmata karatAM temane koI rokI zakaze nahIM. potAnAM devaLo ke maThonI marAmatane mATe ke potAnA dharmanI koI bIjI bAbata mATe madadanI jarUra hoya to temane madada karavAno musalamAnono dharma che. "temanI sAme koI hathiyAra nahIM uThAve. hA, temanA rakSaNa mATe hathiyAra uThAvavAno musalamAnono dharma che, deza bahAranI koI khristI sattA sAthe musalamAnonI kadI laDAI thAya to Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma dezamAMnA koI khristI sAthe, te khristI che e kAraNe, apamAnabharyuM vartana karavAmAM nahIM Ave. A pharamAnathI huM hukama karuM chuM ke jagatanuM astitva rahe tyAM sudhI mArA dharmano mAnanAra mArA A hukamanI viruddha vartavAnI hiMmata na kare. je musalamAna enI viruddha vartaze tene Izvara ane tenA rasUla sAme baMDakhora ane potAnA dharmathI "muratada (vimukha) mAnavAmAM Avaze." A pharamAna hajarata alIe potAne hAthe lakhyuM. sAkSI tarIke mahaMmadasAhebanA soLa sAthIoe tenA para sahI karI ane mahaMmadasAhebe masIdamAM besIne hijarI sananA bIjA varasanA moharamanI trIjI tArIkhe tenA para potAne hAthe potAnI mahora lagAvI. madInA ane tenI AsapAsa vadhatA jatA dezanA hAkema ke rAjA tarIke mahaMmadasAhebe judA judA dharmanA loko sAthe kadI koI prakArano bhedabhAva na rAkhyo, saune potapotAno dharma pALavAnI pUrepUrI svataMtratA ApI, ane dharmano bheda hovA chatAM hamezAM saune "eka ummata" eTale eka koma ke eka rASTra ke eka nezana tarIke varNavyA. 1. A Description of the East and Other Countries, by Richard Pococke, Bishop of Meath, Vol. 1, p. 268. Edn. 1748. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 IslAmanA pracAranI rIta madInA gayA pachI pahelI vAra mahaMmadasAhebane khullI rIte ane pUrepUrI zakti tathA svataMtratApUrvaka potAnA vicAro phelAvavAnI taka maLI. have roja teo bahu utsAhapUrvaka upadeza devA lAgyA. hajAro mANaso temano pAyAma (saMdezo) sAMbhaLavA mATe bhegA thatA hatA. temanA A kAmamAM koInA para koI paNa prakAranI jabarajastIne sthAna nahotuM. je samaye madInAmAM mahaMmadasAhebanI sattA pUrepUrA joramAM hatI te samayanI eka spaSTa Ayata kurAnamAM che : "lA ikarAha phiddIna" eTale ke, "dharmanI bAbatamAM koI prakAranI jabarajastI na hovI joIe." (2-256) kurAnamAM pahelethI chelle sudhI ThekaThekANe potAno dharma lokomAM kema phelAvavo te batAvanArI Ayato che. temAM zarUAtanI keTalIka Ayato A che : lokone temanA rabba(pAlanahAra)nA rAha para AvavA kahe tyAre temane hoziyArIthI ane sarasa zabdomAM samajAva. temanI sAthe carcA kare to uttama ane madhura zabdomAM kara." (16-125) ane teo je kaMI kahe te dhIrajathI sAMbhaLa ane sahana kara ane jyAre temanAthI judo paDe tyAre bahu prema ane bhalAIthI judo paDI" (73-10) je lokoe tAro dharma svIkAryo che temane kahI de ke jeo tArI vAta mAnatA nathI ane jemane potAnAM kRtyonAM phaLa Izvara taraphathI maLaze evo Dara nathI temanA para teo gusse na thAya. je koI bhalAI karaze te potAnA AtmA mATe ja karaze ane je koI bUcaI karaze te paNa potAnA AtmA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma mATe ja. pachI saue e ja rabba (pAlanahAra) pAse pAchA javAnuM che." (45-14, 15). tAruM athavA koI paNa rasUla(pegaMbara)nuM kAma potAnI vAta spaSTa zabdomAM kahI devA uparAMta vadhAre kaMI nathI. pachI teo moM pheravIne cAlyA jAya to bhale jAya. tAruM kAma kevaLa tArI vAta samajAvI devA pUratuM ja hatuM." (16-35, 82). "je loko pAse bIjAM dharmapustako che temanI sAthe carcA na karo ane karo to bahu ja madhura zabdomAM karo. pachI koI haTha kare ane na mAne to bhale na mAne. temane kaho ke Izvare je pustaka amane ApyuM che tene ame mAnIe chIe ane je pustaka teNe tamane ApyuM che tene paNa mAnIe chIe. amAro ane tamAro allA eka ja che ane te ja eka allA AgaLa ApaNe mAthuM namAvIe chIe." (29-46) A ja vicAro tarapha lokonuM dhyAna kheMcato rahe, ane tane hukama karavAmAM Avyo che te ja pramANe tAruM potAnuM jIvana gujAra. bIjAonA vahemomAM phasAIza nahIM. ane kahI de ke huM allAnAM badhAM pustakonuM mAnuM chuM. mane nyAyathI vartavAno hukama che. allA mAro ane tamAro sauno rabdha che. tame je karazo tenuM phaLa tamane maLaze ane huM je karIza tenuM phaLa mane maLaze. ApaNI vacce kazo jhaghaDo nathI. allA ApaNa saune bhegA karaze. ApaNe badhAne tenI ja pAse pAchA javAnuM che." (42-15) chatAM teo tAruM na sAMbhaLe ane moTuM pherave to tane kAMI temanA para dekharekha rAkhanAra banAvIne mokalyo nathI. tAruM kAma to kevaLa samajAvavAnuM che." (42-48) "tAro prabhu icchA to kharekhara jagatanA sau loko eka vicAranA banI jAta. to pachI badhAne tArI ja vAta manAvavA mATe zuM tuM koI para jabarajastI karaze?" (10-09) polIsa kvata che ne koI ja Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ islAmanA pracAranI rIta ane ame tane kevaLa eTalA ja mATe mokalyo che ke tuM saune bhalAM kAmonA badalAmAM sArAM phaLanI ane bUrAM kAmonA badalAmAM bUrAM phaLanI vAta jaNAve." (34-28) uparanI badhI Ayato mahaMmadasAheba makkAmAM hatA tyAranI che. nIcenI Ayato mahaMmadasAheba madInAmAM hatA tyAranI che. A Ayato vaLI vadhAre spaSTa che : dharmanI bAbatamAM koI paNa prakAranI jabarajastI na hovI joIe." (2-256). "allA ane tenA pegaMbaranuM kahevuM mAno. na mAno to tamArI marajI. pegaMbaranuM kAma kevaLa cokhecokhkhuM kahI devAnuM che." (64-12). "teo tArI sAthe vivAda kare to temane kahI de ke meM mArI jAtane allAne hAtha soMpI che. islAma zabdano e ja artha che. jemaNe mArI vAta mAnI temaNe saue paNa potAnI jAtane e ja allAnI marajI para soMpI che. je loko pAse bIjAM dharmapustako che tathA je loko pAse nathI te badhAne kahe ke, tame paNa potAne IzvaranI marajI para soMpI do. teo mAnaze to sAruM ja karaze. na mAne to tAruM kAma to kahI devAnuM ja che. allA potAnA sau baMdAone (bhaktone jue che." (3-19) tamArAmAM evA mANasa hovA joIe jeo lokone sau sAthe bhalAIthI vartavAno upadeza kare. saune sArAM kAmomAM joDe ane bUrAM kAmothI bacAve. evA lokonuM ja bhaluM thaze." (3-103) "ame dareka komane mATe pUjAnI judI judI rIte karAvI che. te rIta pramANe teo varte che eTale e vize jhaghaDo na karavo joIe. tAre temane kevaLa Izvara tarapha bolAvavA joIe. kharekhara nuM sAcA rAha para che. teo tArI sAthe jhaghaDo kare to temane kahI de ke, tame je karo cho te badhuM allA jANe che."(22-67, 6) Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 hajarata mahaMmada ane islAma "ane jo binamusalamAnomAMthI koI tArA zaraNamAM AvavA mAge to tene tArI pAse bolAvI le, jethI karIne te tArI pAse rahIne allAnAM vacana eTale ke allAe jaNAvelI bAbato sAMbhaLe; ane chatAM jo e tArI vAta na mAne to tene saMbhALapUrvaka tenA ghara sudhI athavA koI surakSita sthaLe pahoMcADI de; kema ke e loko ajJAna che." (9-6) eka vAra purANo dharma mAnanAra koI Arabe hajarata alIne pUchayuM ke, islAma dharma vize athavA bIjI koI bAbata vize kAMI jANavA mATe huM pegaMbara pAse javA mAguM to temAM kAMI DaravAnuM kAraNa to nathI ne? hajarata alIe uparanI Ayata saMbhaLAvI ane kahyuM ke koIne kazo Dara nathI. (ine abbAsa) "teomAM evA mANasa maLI Avaze jeo eka vAra tArI vAta mAnIne pachI pharI jAya eTale ke dago kare. temane mAphI ApavI ane choDI devA. kharekhara bIjAnA para upakAra karanArAo para allA prema rAkhe che." (5-13) mahaMmadasAhebanI potAno dharma phelAvavAnI rIta AkhI jiMdagI sudhI kurAnamAMnI A Ayato anusAra hatI. temanA jIvanamAM eka paNa dAkhalo evo nathI maLato jemAM temaNe koIne paNa talavArane jore ke koI paNa jAtanuM dabANa karIne potAnA dharmamAM sAmela karyo hoya, koI kabIlA ke ToLIne potAnA dharmamAM lAvavA mATe tenA para kadI caDAI karI hoya, athavA e kAmane mATe eka paNa laDAI laDayA hoya. dharmanI bAbatamAM bIjAo pAsethI jeTalI svataMtratAnI teo AzA rAkhatA teTalI svataMtratA bIjAne ApatA. madIne pahoMcyA pachI mahaMmadasAhebe potAno dharma phelAvavA madInA bahAra dUra dUranA kabIlAomAM samaju mANaso mokalavA zarU 1. rasIkarAna, lekhaka saiyada ahamadakhAM, pR. 4, The Preaching of Islam, by T. W. Arnold, Ch. II, p. 33; The Holy Quran, by Mohammad Ali, p. 97. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ islAmanA pracAranI rIta 65 kya. sAmAnya rIte je divase koI evA mANasane koI jagyAe moklavAno hoya te divase vahelI savAre tene teo potAnI pAse bolAvatA. savAranI namAja pachI pharIthI IzvaranI stuti karIne, prArthanA krIne teo pelA mANasane Ama samajAvatA : - "allAnA baMdAo sAthe haLavAbhaLavAmAM allAnI AjJAno bhaMga na karavo. lokonuM kAma jene soMpavAmAM Ave te mANasa jo saccAIthI lokonI sevA na kare to allA tene mATe svarganA daravAjA baMdha karI de che. loko sAthe namratAthI vartavuM, koI sAthe sakhatAI na vAparavI. temanAM dila rAjI rAkhavAM. temanuM apamAna na karavuM. teo tamane pUche ke, svarganI kUMcI zI che? to javAba dejo ke -"Izvara eka che e satyamAM ane bhalAImAM vizvAsa ANavo ane bhalAM kAma karavAM e ja svarganI kUMcI che." kahe che ke A upadezako, je lokone upadeza karavA temane mokalavAmAM AvatA te lokonI ja bhASA bolavA mAMDatA ane te ja bhASAmAM teo temane samajAvatA hatA. mahaMmadasAhebane jyAre A vAtanI khabara paDI tyAre temaNe kahyuM "allAnA baMdAo pratyeno allAe batAvelo temano sauthI moTo dharma (pharajo e ja che* (ibda sAda, 10) . Life of Mohammad, by Mirza Abul Fazal, p. 144. 3. The Preaching of Islam, by T. W. Arnold, p. 25. ha5 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 madInA para kurezIonA humalA mahaMmadasAhebano dharma mAnanArAonI saMkhyA have jhapATAbaMdha vadhavA lAgI. sAthe sAthe madInAnuM rAjya ane tenuM gaurava paNa vadhatuM jatuM hatuM. arabastAnamAM ja makkAthI kevaLa 286 mAIla para eka bIje barobariyuM rAjya sthapAya ane vadhatuM jAya e kurezIo kema sahana karI zake? makkAnuM ane tyAMnA maMdira kAbAnuM baMnenuM purANuM gaurava paNa have ghaTavA lAgyuM. kurezIo jANatA hatA ke jo mahaMmadanI tAkAta vadhavA dIdhI to koI ne koI divasa makkAno purANo dharma ane makkAnuM gaurava nAza pAmaze. kurezIo teno upAya zodhavA lAgyA. temaNe mahaMmada ane madInAnI sattAne kacaDI nAkhavAno nirNaya karyo. je thoDAka musalamAno makkAmAM rahI gayA hatA temane teo barAbara kanaDatA rahyA. vaLI ociMtA humalA karIne manAvALAonAM zahera bahAra caratAM UMTo ane ghoDA bhagADI javAnuM teoe zarU kyuM. zarUAtamAM madInAvAsIo taraphathI Ano kazo javAba vALavAmAM na Avyo. mahaMmadasAhebane madInA Atre be varasa vItI gayAM. eka divasa khabara maLI ke 700 UMTa ane 100 ghoDA sahita 1,000 kurezIo madInA para humalo laI Ave che. A vakhate mahaMmadasAhebanI umara 55 varasanI hatI. potAno dharma - jene teo duniyA mATe Izvarano saMdezo mAnatA - teno upadeza karatAM temane 15 varasa thaI gayAM hatAM. A 15 varasamAM, balake pa5 varasanI temanI AkhI jiMdagImAM temaNe mAtra potAnA nAnapaNamAM thayelI "harabe phijAranI laDAImAM ja bhAga lIdho hato. AnuM varNana AgaLa 23-24me pAne AvI gayuM che. emAMye temano bhAga potAnA kAkAne tIra laI laIne ApavA pUrato ja hato. te eka prasaMga sivAya temaNe kadI koI laDAImAM koI jAtano bhAga lIdho nahoto. paraMtu Aje AkhA zaheranA jAnamAlanA rakSaNano Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madInA para kurezIonA humalA bojo temane mAthe hato. temanI Teva pramANe upavAsa ane prArthanA mAraphata temaNe potAnA pAlanahAra pAse Adeza mAgyo. kurAnamAM pahelavahelI laDAInI paravAnagI ApatI Ayato A rIte UtarI : "jemanI sAthe bIjAo laDavA Ave che temane paNa laDavAnA rajA ApavAmAM Ave che, kAraNa ke e emanA para julama che. kharekhara allA te lokone madada karavAne zaktimAna che, jemane phakta eTaluM kahevAnA gunA mATe ke "eka allA ja amAro pAlanahAra che. temanAM gharomAMthI anyAyapUrvaka kADhI mUkavAmAM AvyA che. "je allAe A pramANe keTalAka loko(AtatAyIo athavA laDAIkhoro)ne bIjA lokonI mAphaka haThAvyA na hota to kharekhara duniyAnA maTha, devaLa, yahUdIonAM maMdira ane bIjAM badhAM (dharmavALAnAM) pUjAlaya jemAM vAraMvAra allAnuM nAmasmaraNa thAya che te kayAranAM pADI nAkhavAmAM AvyAM hota." (22-38thI 40) allAne mArge te loko sAthe laDo jeo tamArI sAthe laDe che. paNa hada bahAra kadI na jAo. kharekhara hada bahAra janArAone allA cAhato nathI. "ane je teo laDAI baMdha karI de to tame, jeo julama karavAnuM cAlu rAkhe temanA sivAya bIjAo sAthe duzmanAvaTa cAlu na rAkho." (2-18, 13) mahaMmadasAhebane ke temanA sAthIone AthI saMtoSa na thayo. potAnA bacAvane nAme paNa laDAI karavAthI temanuM dila dUra bhAganuM hatuM. teo vicAravA lAgyA ke makkAthI AvanAra lazkaramAM ghaNA amArA najIkanA sagA haze. A loko ane teo badhA eka dAdAnAM saMtAna hatA. kurukSetranA medAnamAM arjunanI sAme je dharmasaMkaTa hatuM, je jAtanI mUMjhavaNamAM te paDyo hato te ja jAtanI mUMjhavaNamAM musalamAno paDayA hatA. mahaMmadasAhebe pharIthI upavAsa karyA ane prArthanA karI. potAnA aMtaramAM beThelA Izvara taraphathI temane Adeza maLyo: tamane laDAInI rajA ApavAmAM AvI che paNa tamane laDAI mATe tiraskAra che. ema bane che je vastu tamAre mATe Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma lAbhadAyaka hoya teno tame tiraskAra karo ane je vastu tamAre mATe bUrI hoya tene mATe tamane prema hoya ane allA jANe che, tame nathI jANatA." (2-216) "zuM tame evA loko sAthe nahIM laDo jemaNe pote ja pahelAM laDAI zarU karI?" (9-13) "ane tamane zuM thaI gayuM che ke tame allAne mArge nirbaLo, strIo ane bALakonA rakSaNa mATe nathI laDatA?" (4-75) phakta 313 mANasone sAthe laIne mahaMmadasAheba makkAthI AvatI phojane rokavA nIkaLyA. kurezIo makkAthI ardhe raste AvI pahoMcyA hatA. 'badra' nAmanI hariyALI khINamAM (I. sa. 624) baMne phojo vacce bhayaMkara yuddha thayuM. madInAnI phojamAM dharma ane nyAyane khAtara laDanArAono jusso hato. kurezIone raNakSetra choDIne bhAgavuM paDayuM. madInAvALAonA 14 ane kurezIonA 49 mANasa yuddhamAM marAyA ane teTalA ja keda pakaDAyA. lagabhaga badhA ja dezomAM e samaye evo rivAja hato ke laDAImAM keda pakaDAyelAone kAM to mArI nAkhavAmAM AvatA athavA gulAma karIne rAkhavAmAM AvatA. paNa A prasaMge mahaMmadasAhebanI AjJAthI teomAMnA ghaNA je garIba hatA temane evuM vacana laIne choDI mUkavAmAM AvyA ke teo pharIthI koI divasa musalamAno athavA mInAvALAo sAme hathiyAra nahIM uThAve. ane bAkInAmAMthI keTalAkane temanI pAse nukasAnI laIne choDI devAmAM AvyA. keTalAka bhaNelAgaNelA kedIone lakhatAM-vAMcatAM zIkhavavAnuM kAma ApavAmAM AvyuM ane temane kahevAmAM AvyuM ke dareke dasa dasa madInAvALAone lakhatAM-vAMcatAM zIkhavIne pachI cAlyA javuM. te kedIo jeTalA divasa madInAmAM rahyA teTalA divasa - "mahaMmadasAhebanI AjJAthI madInAvALAoe ane jemane potAnuM ghara hatuM evA hijaratIoe temane potapotAne tyAM rAkhIne temanI sAthe bahu mAnabharI vartaNUka batAvI. pAchaLathI A kedIoe pote ja kahyuM, 'madInAvALAo para allAnI kRpA thAo. teo pote page - Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 madInA para kurezIonA humalA cAlatA ane amane vAhana para besADatA. jyAre roTalAnI achata thatI tyAre teo amane ghauMnA roTalA khavaDAvatA ane pote khajUra khAIne rahetA. 1 badranI laDAI pachI umera ina vAhaba nAmano eka navajuvAna mahaMmadasAhebano jAna levAnA irAdAthI madInA Avyo. tyAM keTalAka divasa sudhI temano upadeza teNe sAMbhaLyo. tenI tenA para eTalI asara thaI ke teNe pote mahaMmadasAheba AgaLa AvIne potAnA dilanuM pApa pragaTa karyuM ane islAma dharma apanAvyo. tyAra pachI kurezIo sAthe suleha thaI jAya tene mATe mahaMmadasAhebe koziza karI. temaNe kahevaDAvyuM : ha makkAvALAo, tame cukAdo mAgatA hatA te AvI gayo. have tame musalamAno para humalo na karo to sAruM. paNa jo tame pharI humalo karazo to amAre paNa laDavuM paDaze ane tamArI sAthe game teTalI phoja haze to paNa tamane kazo lAbha nahIM thAya, kAraNa ke allA ImAnavALAo sAthe che." ... jo have teo humalo na kare to atyAra sudhI je kaMI thaI cUkyuM te badhuM mApha karI devAmAM Avaze." (8-19, 38) paraMtu AnuM kazuM pariNAma na AvyuM. kurezIo taraphathI humalA cAlu ja rahyA. badranI laDAI pachI tarata ja abu suphiyAna baso jhaDapI ghoDesavAra laIne makkAthI nIkaLyo ane madInAthI traNa mAIla dUra be musalamAnone mArI nAkhIne, tyAMnI khetI bhelADIne tathA khajUrInA jhADane Aga lagADIne madInAvALAo nIkaLe te pahelAM pAcho cAlyo gayo. bIje varase traNa hajAra mANaso sAthe abu suphiyAne madInA para humalo karyo. A humalAno uddeza gaye varase badranI laDAImAM mAryA 1. Life of Mohammad, by Sir W. Muir, Vol. III, p. 122. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma gayelA kurezIonuM vera levAno hato ema jaNAvavAmAM AvyuM. kurezIo madInA najIka AvI pahoMcyA. lagabhaga eka hajAra mANasa laIne mahaMmadasAhebe madInA bahAra nIkaLyA. ohadanI TekarI para baMne sainya vacce laDAI thaI. ema kahevAya che ke mahaMmadasAhebanI phojamAM phakta be ghoDesavAra hatA ane kurezIonI phojamAM baso hatA. A laDAImAM abu baka, umara ane alI traNe bhayaMkara rIte ghAyala thayA. khuda mahemadasAhebane pahelAM eka paththara vAgyo ane pachI eka tIra vAgye jethI temano hoTha kapAI gayo ane AgaLano eka dAMta tUTI gayo. kurezIono pakSa jItamAM hato. paNa e eTalA thAkI gayA hatA ke AgaLa na vadhatAM AsapAsa lUMTaphATa karIne tyAMthI ja pAchA phyu. - ohadanI laDAImAM je musalamAno kurezIonA hAthamAM paDyA temanA para khUba trAsa gujAravAmAM Avyo. tenuM varNana karavAnI jarUra nathI. musalamAnomAM veranI Aga saLagI UThI, te prasaMge kurAnamAM Ayata UtarI : je tame badalo lo to jeTaluM nuksAna tamane karavAmAM AvyuM che teTalo ja lo. paNa jo tame dhIrajapUrvaka sahana karI lo to, kharekhara sahana karanArAo mATe sauthI vadhu sAruM che." laDAI pachI duzmanonAM maDadAM ane ghAyala thayelAnAM nAka-kAna kApI levAno jaMgalI rivAja te samaye yahUdIo, khristIo ane badhA lokomAM hato. ohadanI laDAI pachI kurezIoe paNa ema ja karyuM hatuM. mahaMmadasAhebe potAnA mANasone ema karavAnI manAI karI ane mahaMmadasAhebanI AjJAthI ja e rivAja arabastAnamAMthI dhIre dhIre haMmezane mATe baMdha thaI gayo. kurezIonI duzmanAvaTa have vadhAre dRDha thaI. temaNe have madInA bahAranA ArabonA moTA moTA kabIlAone mahaMmadasAhebanI sAme uzkeravA mAMDyA. keTalIye laDAIo thaI. A badhI nAnImoTI laDAIonuM varNana karavAnI jarUra nathI. madInAthI jeTalI phojane bahAra moklavAmAM AvatI te badhI phojanA saradArone mahaMmadasAheba taraphathI A kaDaka Adeza ApavAmAM Avato hato : Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madInA para kurezIonA humalA "koI paNa sthitimAM kapaTa ke dagAthI kAma na levuM ane kadI koI bALakanI hatyA na karavI. "ApaNane je je nukasAna karavAmAM Ave teno badalo levAmAM potAnA gharanI aMdara rahenAra nirdoSa lokone du:kha na devuM. kadI strIo para humalo na karavo. dhAvaNAM bALako ane pathArIvaza bImArone kadI hAtha na aDakADavo. vastInA je loko tamArI sAthe laDatA na hoya temanAM gharo kadI na pADavAM. lokonAM dhaMdhArojagAranAM ojAro ane phaLavALAM vRkSono nAza na karavo. khajUrIone kadI hAtha na lagADavo. kAraNa ke temanI chAyA lokone phAyadAkAraka che ane temanI hariyALI lokonAM dilane khuza kare che." tyAra pachI kurezIo sAthe eka moTI laDAI I. sa. 626nA mArca mahinAmAM thaI. te naMdakanI laDAIne nAme prakhyAta che. te laDAI A rIte thaI : | kureza saradAra abu suphiyAne banI gitAna ane bIjA kabIlAone - jemAM keTalAka yahUdI kabIlA paNa hatA-potAnA pakSamAM meLavI laIne dasa hajAra hathiyArabaMdha mANaso laIne madInA para caDAI karI. A khabara maLatAM mahaMmadasAhebe zaheranA bacAvano vicAra karyo. temanA eka irAnI sAthI salamAne salAha ApI ke zaheranA koTanI bahAra eka UMDI khAI khodavI jethI karIne duzamana sahelAIthI A pAra na AvI zake. mahaMmadasAhebanI AjJAthI khAI khodAvA mAMDI. bIjA badhAnI sAthe mahaMmadasAheba paNa pAvaDo ane Topalo laIne mATI vahevA lAgyA ane AvAM gIta gAI gAIne lokone hiMmata ApavA lAgyA : he Izvara, tArA sivAya amane sAco rasto koNa batAvata! ame na to dAna karatA hota ke na tArI baMdagI karatA hota! "tuM ja amane zAMti Apa ane laDAImAM amArA kadama majabUta kara! Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C hajarata mahaMmada ane islAma "kAraNa ke te loko amArI viruddha khaDA thayA che. teo amane khare mArgethI khaseDavA icchatA hatA, paNa ame sApha inkAra karI dIdho." chevaTanI kaDI mahaMmada sAheba vadhAre moTethI gAtA hatA. khAI pUrI khodAI rahI nahotI eTalAmAM to duzamano AvI pahoMcyA. dasa hajAranI phoja khAInI pelI pAra ane traNa hajAranI A pAra. vIsa divasa sudhI bane taraphathI paththara ane tIrano varasAda varasyA karyo. vIsa divasa pachI eka jagyAe khAI sAMkaDI rahI gaI hatI tyAMthI duzamananI keTalIka phoja A pAra AvI gaI. bahu bhayaMkara laDAI thaI. khUba nukasAna veThIne duzmanane khAInI pelI pAra cAlyA javuM paDayuM. TADha, varasAda ane sIdhAsAmAnanI achatane lIdhe paNa kurezIone ghaNuM nukasAna thayuM. Akhare thAkIne ane lAcAra thaIne bacelA kurezIo makkA tarapha ane bIjA kabIlAvALA potapotAne ghera pAchA pharyA. kurezIono madInA para A chello humalo hato. 16 IslAmanA keTalAka upadezaka kurezIo paranI A jItathI madInAnI navI rASTrIya sarakAra ane mahaMmadasAheba baMneno prabhAva vadhato gayo. islAmanA phelAvAmAM paNa ene lIdhe bahu madada maLI. madInAmAM mahaMmadasAheba pote upadeza ApatA hatA ane madInA bahAranA pradeza mATe te samaye eka sAmAnya rivAja e hato ke dUra dUranA kabIlAnA moTA moTA mANaso athavA AgevAno mahaMmadasAhebane maLavA madInA AvatA hatA. teomAMnA ghaNA musalamAno thaIne jatA. pachI temane ja athavA koI vAra temanI sAthe keTalAka bIjAone paNa te kabIlAomAM upadeza karavA mATe mokalavAmAM AvatA hatA. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ islAmanA keTalAka upadezako 73 A judA judA bIlAonA je loko mahaMmadasAhebane maLavA AvatA hatA temanI sAthenI mahaMmadasAhebanI vartaNUka eTalI sArI ane premALa hatI, temanI phariyAdo tarapha teo eTalI sArI rIte dhyAna ApatA hatA ane temanA mAMhomAMhenA jhaghaDA eTalI suMdara rIte patAvatA ke tethI mahaMmadasAhebanI khyAti vadhatI ane islAma pratye lokono prema vadhato hato. judA judA kabIlAomAM islAma kevI rIte phelAyo ane koI koI ThekANe kevI muzkelIo AvI tenA keTalAka dAkhalA nIce ApavAmAM AvyA che : (1) hijarI sananA cothA (I. sa. 625) varasamAM nada ilAkAnA banu Amira kabIlAnA saradAranA kahevAthI cALIsa musalamAnone te kabIlAmAM islAmano pracAra karavA mokalavAmAM AvyA. A cALIsamAMthI ADatrIsane tyAM dagAthI mArI nAkhavAmAM AvyA. be ja jIvatA pAchA madInA pahoMcyA. (2) hijarI sananI pAMcamI sAlamAM jhimAma nAmano eka bahu saradAra acAnaka mahaMmadasAheba pAse Avyo. teNe temane islAma vize ghaNA savAla pUchyA. chevaTe te musalamAna thaIne pAcho gayo ane teNe potAnA kabIlAmAM islAma phelAvyo. (3) madInA ane lAla samudra vacce banu juhenA nAmano eka kabIlo raheto hato. tenuM eka khAsa maMdira hatuM. maMdiramAM paththaranI mUrtio hatI. amra tyAMno pUjArI hato. tene mahaMmadasAhebane maLavAno vicAra thayo. mahaMmadasAheba makkAmAM hatA. amra bhaNelogaNelo ane kavi hato. te makkA Avyo. mahaMmadasAheba sAthe vAtacIta thayA pachI teNe navo dharma svIkArI lIdho ane mahaMmadasAhebanI AjJAthI potAnA bIlAmAM jaIne navA dharmano upadeza karavAnuM teNe zarU karyuM. enI asara eTalI badhI thaI ke thoDA ja divasamAM tyAM eka ja mANasa evo bAkI rahyo ke jeNe tenI vAta na mAnI ane potAnA 1. Muir, (2) Vol. IV, pp. 107-8. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 hajarata mahaMmada ane islAma purANA vicArone vaLagI rahyo. bAkInA sau musalamAna thaI gayA. (ibna sAda, 118) (4) hirI sananA chaThThA varasamAM mahaMmadasAhebane makkAvALAo sAthe suleha thaI. A sulehanI vAta AgaLa Avaze. ahIM eTaluM ja jaNAvavuM basa che ke e sulehane lIdhe islAmanA phelAvAmAM vaLI vadhAre madada maLI. makkAnA ghaNA loko jemaNe keTalAMka varasa pahelAM potAnA zaheramAM mahaMmadasAhebano upadeza sAMbhaLyo hato ane jeo kurezIonA DarathI navA dharmano svIkAra karatA aTakayA hatA teo e suleha pachI madInA jaIne navo dharma svIkAravA lAgyA. khAsa karIne makkAnI dakSiNanA ilAkAomAM islAmano phelAvo thavAne mATe suleha pachI ja rasto khUlyo. (5) yamananI uttare Avela TekarIomAM banu dosa nAme kabIlo raheto hato. A kabIlAnA keTalAka jaNa mahaMmadasAhebanA samaya pahelAMthI ja koI navA ane vadhAre ucca dharmanI zodhamAM hatA. mahaMmadasAhebanA upadezanI khabara sAMbhaLIne krosa bIlAno saradAra tuphela mahaMmadasAhebane maLavA makkA Avyo. te kavi paNa hato. teNe potAnI keTalIka kavitA mahaMmadasAhebane saMbhaLAvI. mahaMmadasAhebe tene kurAnanA keTalAka adhyAya saMbhaLAvyA. tuphelane navo dharma pasaMda paDayo. te musalamAna thaI gayo. mahaMmadasAhebanI paravAnagIthI teNe potAnA kabIlAmAM jaIne islAmano pracAra karavAnuM zarU karyuM. paNa tenA bApa, tenI patnI ane tenA keTalAka mitro sivAya bIjA koIe tenuM na mAnyuM. tuphela mahaMmadasAheba pAse Avyo. mahaMmadasAhebe tene sabUrI, dhIraja ane premapUrvaka potAnuM kAma cAlu rAkhavAnI savAha ApI. te pharI pAcho potAnA kabIlAmAM gayo. A vakhate eka bIjA sAthIe tene madada karI. teo baMne ghera ghera jaIne navA dharmanA siddhAMto samajAvatA hatA. Ama dhIre dhIre e kabIlAnA thoDA thoDA mANaso islAma dharma svIkAratA jatA hatA. tuphela ane tenA sAthIoe potAnuM kAma cAlu rAkhyuM. chevaTe hijarI sananA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamA vadhu sAro che. mA eka karavA bAbata islAmanA keTalAka upadezako 75 AThamA varasa sudhImAM eTale ke lagabhaga dasa varasanI aMdara te bIlAnA badhA mANasoe navo dharma svIkArI lIdho. e loko musalamAna thayA te pahelAM lAkaDAnA eka DImAne potAnA kabIlAno deva mAnIne tenI pUjA karatA hatA. have teo badhA eka nirAkAra Izvara, je AkhI duniyAno mAlika che tenI ibAdata (upAsanA) karavA lAgyA, jyAre AkhA kabIlAmAM koI paNa mANasa pelA lAkaDAnA devane pUjanAro na rahyo tyAre kabIlAnA saradAra tuphele tene saunI sAme mUkIne saLagAvI mUkyo. A ja arasAmAM ane A ja rIte bIjA paMdara kabIlAoe islAmano svIkAra karyo. (6) tAyapha zaherano eka saradAra uravA mahaMmada sAhebane maLavA madInA Avyo. teNe islAma dharma svIkArI lIdho. te ghaNo jussAvALo hato. teNe potAnA zaheramAM jaIne islAmano pracAra karavA mahaMmadasAheba pAse rajA mAgI. mahaMmadasAhebe pahelAM nA pADI, paNa pachI teNe jIda karI eTale rajA ApI dIdhI. te tAyapha gayo. tAyaka purANA vicArano mukhya killo hato. teNe khullaMkhullA mUrtipUjAnI niMdA karI. eka divasa te upadeza Apato Ubho hato tyAre tene eka tIra AvIne vAgyuM. uravAe IzvaranuM stavana karyuM ane tyAM ja te zahIda thaI gayo. (7) mahaMmadasAhebe yamananA moTA moTA traNa kabIlAonA saradArone eka patra lakhyo. te patramAM temaNe uttama ane premALa zabdomAM temane islAma svIkAravA kahyuM. A patra mahaMmadasAhebe ayAza nAmanA eka mANasa sAthe mokalyo. ayAza mInAthI nIkaLyo tyAre mahaMmadasAhebe tene zikhAmaNa ApI: tuM tyAM pahoMce tyAre rAtre zaheramAM dAkhala na thaIza. savAra sudhI bahAra ja raheje. pachI savAre sArI rIte nAhaje. be rakAta namAja paDhaje ane allA pAse prArthanA karaje 1. namAjane eka peTAvibhAga. eka bhAgamAM be, traNa ke cAra rakAta heya che. - gvAdake Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma ke tArI icchA pUrI thAya, loko tane premapUrvaka maLe ane tuM dareka prakAranI AphatamAMthI bacI jAya. pachI mAro patra tArA jamaNA hAthamAM leje ane tAre jamaNe hAthe temanA jamaNA hAthamAM Apaje. teo te laI leze. pachI temane kurAnano 68mo adhyAya vAMcI saMbhaLAvIne kaheje -"mahaMmade AmAM vizvAsa mUkyo che ane mArA kabIlAnA mANasomAMthI sauthI pahelAM meM emAM vizvAsa mUkyo che. tyAra pachI te temanA dareka praznano javAba ApI zakaze, ane teo tArI viruddha je kAMI kaheze te moLuM paDI jaze. jo teo koI paradezI bhASAmAM vAta kare athavA paradezI bhASAmAM koI udAharaNa Ape to kahevuM ke eno tarajamo karI Apo. ane temane kaheje - mAre mATe eka allA basa che. mane allAnA pustakamAM vizvAsa che. mane nyAyathI vartavAnI AjJA ApavAmAM AvI che. allA amAro ane tamAro sauno mAlika che. amane amArAM karmonuM phaLa maLaze ane tamane tamArA karmonuM phaLa maLaze. amArI ane tamArI vacce kazo jhaghaDo nathI. allA ApaNane saune eka karI deze. ApaNe saue tenI ja pAse javAnuM che." tyAra pachI je teo ba' 1 ja islAmano svIkAra karI le to teo je traNa chaDIo AgaLa bhegA maLIne prArthanA kare che te temanI pAse mAgaje, emAM eka chaDI sapheda ane pILA DAghAvALI 'gAunI che. bIjI netara jevI gAMThovALI che ane trIjI abanUsa (sIsama) jevI kALI che. A chaDIone bajAramAM lAvIne saunI rUbarU saLagAvI deje." ayAza lakhe che: "huM gayo. e pramANe ja karyuM. huM tyAM pahoMcyo tyAre meM joyuM ke badhA lokoe koI tahevArane kAraNe sArAM sArAM kapaDAM paheryA hatAM. huM temane maLavA AgaLa vadhyo. aMte huM traNa daravAje pahoMcyo. te daravAjA para traNa moTA moTA paDadA hatA. huM vaccenA daravAjAnI paDado uThAvIne aMdara gayo. meM joyuM ke Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ islAmanA keTalAka upadezako loko te makAnanA AMgaNAmAM ekaThA thayA hatA. meM jaIne temane kahyuM ke, huM allAnA pegaMbarano saMdezo lAvyo chuM. tyAra pachI meM mahaMmadasAhebanA kahevA pramANe karyuM. temaNe mArI vAta dhyAnapUrvaka sAMbhaLI, ane pachI pegaMbare kahyuM hatuM te pramANe ja banyuM." (ibna sAda, 56) ,, hatI. A pelI chaDIone bALI mUkavAnI rajA, e kabIlAmAM eka paNa mANasa temane pUjanAro na rahe to ja, ApavAmAM AvI bAbatamAM mahaMmadasAheba ane temanA sAthIo badhI ja barAbara e ja rIte vartatA hatA. jagyAe kurAnanA je 98mA adhyAyano upara ullekha che tenI khAsa Ayata A che: "temane mAtra ATalI ja AjJA karavAmAM AvI che ke teo saccAIpUrvaka eka IzvaranI upAsanA kare, tenI ja AjJA mAne, sAcA ane ImAnadAra rahe, IzvaranI prArthanA karatA rahe, ane garIbone dAna Ape. A ja sAco ane nakkI dharma che." (98-5) (8) yamanamAM sauthI moTo bIlo hamadAna nAmano hato. e kabIlAnAM mANasone A navA dharmanI khabara maLI eTale temaNe Amira nAmanA potAnA eka mANasane makkA mokalyo. Amira makkAmAM mahaMmadasAhebane maLyo ane musalamAna thaIne pAcho potAne ghera gayo. madIne gayA pachI thoDA divase mahaMmadasAhebe khAlidane te kbIlAmAM islAmano upadeza karavA mokalyo. khAlida khAsa kAMI karI na zakayo. cha mahinA pachI te madIne pAcho Avyo. tyAra pachI mahaMmadasAhebe khAlidane badale lIne tyAM mokalyo. dhIre dhIre thoDAM varasamAM hamadAna kabIlAnAM badhAM mANaso musalamAna thaI gayAM. (bukhArI) (9) yamanamAM ja IrAnanA paNa keTalAka loko vasatA hatA. hijarI sananA dasamA varasamAM mahaMmadasAhebe barabana yakhanasa nAmanA eka mANasane temane upadeza karavA mokalyo. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma (10) tyAra pachI mahaMmadasAhebe muAjha ane abu mUsA nAmanA be mANasone yamananA eka eka jillAmAM upadeza karavA mokalyA, ane teo tyAM javA nIkaLyA tyAre temane kahyuM : 7. cr "tamAruM kAma namratAthI karajo. koI sAthe kadI jabaradastI na karazo. lokonAM dila khuza rAkhoM. tamArA para koIne tiraskAra thavo na joIe. haLImaLIne kAma karo. lokone samajAvajo ke eka khudA ja sauno Izvara che ane tenI ja saue IbAdata karavI joIe. pachI temane dAnano artha A pramANe samajAvajo - tamArAmAM je mAladAra che temanI pAsethI laIne je garIba che temane ApavuM. teo dAna Ape tyAre temAMthI vINIne sArI sArI cIjo na laI levI. je mANasa upara koI paNa prakArano julama ke jabaradastI karavAmAM Ave che tenA nisAsAthI DaratA rahejo. kAraNa ke tenA nisAsA ane paramAtmA vacce kazI ADa nadhI." (bukhArI) islAmanA A upadezone lIdhe purANA kabIlA ane temanuM baLa tUTatuM gayuM. ane temanI jagyAe eka jabarajasta ane mahAna bhAIcAro baMdhAto gayo tathA eka navI koma banatI gaI, jethI seMkaDo varasanA laDAIjhaghaDA maTI jaIne dezabharamAM sulehazAMtinAM darzana thavA lAgyAM. je loko have potAnA purANA kabIlAo vaccenA jhaghaDAnI ane vera levAnI vAta mahaMmadasAheba AgaLa karatA temane teo hamezAM kurAnanI A Ayato saMbhaLAvatA : "bUrAIno badalo bhalAIthI Apo." (23-96) "allA tamane kSamA kare ema tame icchatA ho, to tamAre bIjAonA doSo mApha karavA joIe ane bhUlI javA joIe. allA kSamA karanAro ane dayALu che." (24-22) "jeo bUrAIthI vegaLA rahe che, teo garIbI ke amIrI baMnemAM puSkaLa dAna kare che, jeo potAnA gussAne kAbUmAM Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezadrohanI zikSA 79 rAkhe che ane jeo lokonA badhA doSonI kSamA ApI de che temane mATe jamIna ane AsamAna karatAM moTuM svarga taiyAra che. jeo bIjA upara upakAra kare che temane ja khudA cAhe che." (3-132, 133) 17 dezadrohanI zikSA madInAmAM ane tenI AsapAsa keTalAka yahUdI bIlA rahetA hatA. jeTaluM jANavA maLe che, te parathI ema lAge che ke teo keTalIka sadIo pahelAM romana samrATa hadriyananA samayamAM romanA julamothI lAcAra thaIne potAnA deza pelesTAInamAMthI nAsIne arabastAnamAM AvI vasyA hatA. e loko mahaMmadasAhebane arabastAnanA bIjA kabIlAonI jema jaladIthI potAnA dharmaguru ke saradAra mAnavA taiyAra thAya ema nahotA. enuM eka spaSTa kAraNa e paNa hatuM ke, ArabomAM AthI pahelAM kadI koI pegaMbara nahoto thayo, paNa yahUdIomAM hajarata ibrAhImathI mAMDIne hajarata mUsA sudhInA ghaNA pegaMbara thaI cUkyA hatA. AthI yahUdIo eTalI sahelAIthI koI navI vyaktine ane te paNa eka Arabane pegaMbara mAnavA taiyAra nahotA. ane rAjakAjamAM temane potAnA rAjA ke saradAra mAnavAmAM paNa potAnI hINapata mAnatA hatA. madInA AvatAM ja mahaMmadasAhebe A yahUdIo sAthe salAhasaMpathI rahevAno ghaNo prayAsa karyo, paraMtu yahUdIo para tenI bahu asara na thaI. keTalAka yahUdIo koI koI vAra aMdarakhAne kurezIo sAthe maLI jaIne dago karavAno vicAra karyA karatA hatA. teomAMthI keTalAke naMdakanI laDAImAM aNIne vakhate kurezIo sAthe maLI javAno prayatna karyo hato ane keTalAke temane aMdarakhAnethI madada paNa karI hatI. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma prakhyAta ItihAsakAra sTenalI lena pula lakhe che: ... yahUdIoe islAmanI niMdA karavAnuM, tenI majAka uDAvavAnuM ane temane sUchyuM te pramANe islAmanA pegaMbarane herAna karavAnuM zarU karyuM . . . banI zakahyuM tyAM sudhI mahaMmadasAhebe temanI sAthe dayAbharyo vatAva rAkhyo emAM zaka nathI. temaNe temanI sAthe eka karAra karI lIdho hato. temAM musalamAnonA ane yahudIonA saunA alaga alaga haka nakkI karavAmAM AvyA hatA. temane potAno dharma pALavAnI saMpUrNa AjhAdI hatI. A #AramAM jeTalA loko sAmela hatA temane badhAne rakSaNanuM vacana ApavAmAM AvyuM hatuM, ane temano bhaya dUra karavAmAM Avyo hato. game tenI upara bahArathI koI humalo kare to tene madada karavI e sauno dharma che ema TharAvavAmAM AvyuM hatuM. . . . ATalAthI paNa yahUdIone saMtoSa na thayo. temaNe vinA kAraNe pajavaNI zarU karI.' "e lokoe madInAnA rAjyaviruddha chAnAM chUpAM maMDaLo sthApyAM. mahaMmadasAheba kevaLa islAma dharmanA saMcAlaka ja nahotA, teo madInAnA bAdazAha paNa hatA, ane zaheranI sulehazAMtine mATe javAbadAra hatA. pegaMbara tarIke teo yahudIonA A humalAo bAbata kAMI karavAnuM mulatavI rAkhI zakata ... paNa zaheranA hAkema tarIke, satata laDAIo thatI hatI evA divasomAM mahaMmadasAheba dagA pratye beparavA rahI zake ema nahotuM. je pakSanI madadathI duzmananuM lazkara game tyAre zahera lUMTI zake ema hatuM - ane eka vAra lagabhaga lUMTI ja lIdhuM hatuM - te pakSane dabAvI devI e mahaMmadasAhebano potAnI AkhI prajA pratyeno dharma hato. "jeo julama karavA mATe ane madInAnA duzmanone khabara pahoMcADavA mATe prakhyAta hatA evA lagabhaga aDadho Dajhana yahUdIone motanI sajA karavAmAM AvI. traNa yahUdI kabIlAomAMthI be kabIlA je bahArathI dezanikAlanI sajA laIne ahIM AvyA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezadrohanI zikSA hatA, temane pharIthI e ja dezanikAlanI sajA karavAmAM AvI ... traNa kabIlAone sajA karavAmAM AvI temAM be kabIlAone je dezanikAlanI sajA karavAmAM AvI te bahu haLavI hatI. A loko rAjadroha karatA hatA. madInAnA lokone ekabIjA sAthe laDAvatA hatA. chevaTe eka vAra kAMIka jhaghaDo thayo ane zaheramAM baLavo thayo. pariNAme traNa kabIlAomAMthI ekane dezamAMthI kADhI mUkavAmAM Avyo. te ja pramANe sarakArI hukama na mAnavAnA, duzmana sAthe maLI javAnA, ane khuda pegaMbaranuM khUna karavA mATe kAvataruM karavAnA aparAdha mATe bIjA kabIlAne dezanikAlanI sajA karavAmAM AvI. A baMne brIlAoe pAchalA karAranI zaratono bhaMga karyo hato, ane mahaMmadasAheba ane temanA dharma baMnenI majAka uDAvavAno ane temano nAza karavAno dareka rIte prayatana karyo hato. prazna kevaLa e che ke je sajA temane karavAmAM AvI te vadhAre paDatI haLavI hatI ke nahIM? je be kabIlAone dezanikAla karavAmAM AvyA temane phakta evo hukta karavAmAM Avyo hato ke hathiyAra sivAya tamAro bIjo badho sarasAmAna tamArI sAthe laI jAo, ane madInAnA rAjya bahAra game tyAM cAlyA jAo.' A yahUdIo kevA hatA? eka vAra keTalAka yahUdIoe AvIne mahaMmadasAhebane kahyuM ke, amAro brIlo islAma dharma svIkAravA mAge che. temane samajAvavA mATe thoDA mANaso amArI sAthe mokalo. temanA kahevAthI cha mANaso temanI sAthe mokalavAmAM AvyA. stAmAM A cha musalamAno jyAre eka nALAne kAMThe ArAma letA hatA tyAre sAthenA yahUdIo ociMtA temanA para tUTI paDayA. temaNe temAMnA cAra jaNAne tyAM ja mArI 7. Stanley Lane Pool in his Introduction to E. W. Lane's Selections from the Qurun 7. Life of Mohammud, by Mirza Abul Fazal. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82. hajarata mahaMmada ane islAma nAkhyA ane bAkInA bene makkA laI jaIne kurezIone havAle karyA. tyAM temane vaLI vadhAre nirdayatApUrvaka mArI nAkhavAmAM AvyA. eka bIjA prasaMge keTalAka yahUdIo AvyA. temaNe potAne musalamAna tarIke oLakhAvyA ane kahyuM ke, koI dumane amArA para humalo karyo che, amane madada karavA mANaso mokalo. tarata sittera mANaso temanI sAthe mokalavAmAM AvyA. rastAmAM eka nadIne kinAre temAMnA 69ne evI ja rIte dagAthI mArI nAkhavAmAM AvyA. eka vAra eka yahudI kabIlAe mahaMmadasAhebane jamavAnuM nimaMtraNa ApyuM. mahaMmadasAheba dIvAlane aDhelIne ni:zaMka rIte jamatA hatA. bAjI evI goThavavAmAM AvI hatI ke uparathI eka bhAre dAMTInuM paDa ocituM temanA para gabaDAvI mUkavAmAM Ave jethI teo tyAM ja pUrA thaI jAya. A cAlabAjInI veLAsara khabara paDI gaI ane mahaMmadasAheba bacI gayA. e ja itihAsakAra AgaLa cAlatAM lakhe che: trIjA kabIlAne bhaviSyamAM sajajaDa dAkhalo bese evI sajA karavAmAM AvI. A cukAdo mahaMmadasAhebe nahoto Apyo paNa eka paMce Apyo hato. e paMcane yahUdIoe ja pAtA taraphathI nImyo hato. jyAre kurezIoe ane temanA sAthIoe madInAne ghero ghAlyo hato ane zaheranI dIvAlo lagabhaga toDI nAkhI hatI te vakhate A yahUdI kabIlAvALAoe duzamana sAthe maLI jaIne kAvataruM racavA mAMDyuM. pegaMbaranI hoziyArIthI vAta jAhera thaI gaI ane temanuM kAMI vaLyuM nahIM. duzamano hArIne pAchA gayA tyAre mahaMmadasAhebe svAbhAvika rIte yahUdI o pAse javAba mAgyo. yahUdIoe javAba ApavAno inkAra karyo eTale temane gherI levAmAM AvyA. pachI lAcAra thaIne temaNe hAra svIkArI ane vinaMtI karI ke amuka eka kabIlAno saradAra jene temanI (yahUdIonI sAthe meLa hatA, te temane mATe sajA nakkI kare. mahaMmadasAhebe temanI A vinaMtI mAnya rAkhI. pelA mANase cukAdo Apyo ke rAjadrohI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezadrohanI zikSA 83 kabIlAnA badhA yahUdI puruSonI (eTale lagabhaga 600 puruSonI) katala karavI ane strIo tathA bALakone gulAma banAvI devAM. "A cukAdo kaThora ane ghAtakI hato. paraMtu ApaNe bhUlavuM na joIe ke e lokono aparAdha rAjyanI sAme kAvataruM ane dago karavAno hato. ane te paNa eve vakhate ke jyAre duzmane zaherane ghero ghAlyo hato. je lokoe itihAsamAM vAMcyuM che ke yUka oNpha veligTananI kUcano Akho rasto oLakhAI AvavAnI nizAnI e hatI ke te mArga para phojane choDI janAra ane lUMTa karanAranAM maDadAM jhADe laTakAvelAM hatAM, temane dezane dago karanAra eka kabIlAne A pramANe mArI nAkhavAmAM Ave tethI Azcarya na thavuM joIe." mirajhA abula phajhale lakhyuM che ke, A cukAdo khuda yahUdIomAM laDAInA je kAyadA hatA tene anusarIne hato. paraMtu mahaMmadasAhebe strIo ane bALako pratye A sakhtAI karavAnI rajA na ApI. ane "pAchaLathI badhI strIo ane bALakone AjhAda karI devAmAM AvyAM. ekane paNa gulAma banAvIne vecavAmAM na AvyuM." je 600 puruSone motanI sajA pharamAvavAmAM AvI hatI, temAMthI paNa 400ne mahaMmadasAhebe mAphI ApI. phakta "basone ja e sajA karavAmAM AvI." mahaMmadasAhebanA jIvananuM A ja eka sauthI kaThora kArya gaNavAmAM Ave che. to 1. Stanley Lane Pool in his Introduction Selections from the Quran, by E. W. Lane. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 makkAnI pahelI yAtrA makkAthI AvelA musalamAnone potAnI janmabhUmi choDI cha varasa thaI gayAM hatAM. teomAMthI ghaNAnAM bALabaccAM hajI makkAmAM hatAM. temanA para kurezIo je julama karatA tenI khabaro mahaMmadasAhebane kAne vAraMvAra pahoMcatI hatI evo kurAnamAM ullekha che. mahaMmadasAhebanI uMmara have lagabhaga 60 varasanI thaI hatI. makkA ane madInAnI be jabarajasta sattAo ekbIjInI duzmana rahe tyAM sudhI arabastAnamAM sulehazAMti na rahI zake e khulluM hatuM. mahaMmadasAheba zarUAtathI ja ArabonA vicAromAM sudhAro karavAne jeTalA Atura hatA teTalA ja athavA tethI paNa vadhAre Atura AkhA arabastAnane eka koma banelI jovA mATe hatA. te sivAya arabastAna AjhAda ane sukhI rahI zake e asaMbhavita hatuM. kAbAne mATe musalamAnone paNa purANA vicAranA Arabo jeTalo ja prema hato. kAbAno pAyo nAkhanAra hajarata ibrAhImane musalamAno pegaMbara mAnatA hatA. duniyAbharanAM moTAmAM moTAM ane jUnAmAM jUnAM tIrtho paikI gaNAtA kAbAno mahimA ane tenI yAtrAnI kiMmata paNa mahaMmadasAheba sArI rIte samajatA hatA. hajanA divasomAM bIjA ArabonI peThe musalamAnone paNa kAbAnI yAtrA karavAno haka hato. mahaMmadasAhebe zAMtithI, vagara laDo ane vagara hathiyAra uThAvyuM, AjanA zabdomAM 'ahiMsAtmaka satyAgraha' mAraphate potAno A haka bajAvavAno ane tenI ja mAraphate makkAvALA ane madInAvALAone eka premadorImAM bAMdhavAno nirNaya karyo. mahaMmadasAhebe makkAnI yAtrA karavAno vicAra karyA. hajanA mahinAmAM ja, jyAre ArabonI ApasanI tamAma laDAIo baMdha thaI jatI hatI tyAre 1400 mANaso sAthe mahaMmadasAheba makkAnI haja karavA nIkaLyA. nIkaLatA pahelAM "hukama karavAmAM Avyo ke, koI mANasa r Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makAnI pahelI yAtrA 85 hathiyAra bAMdhIne na Ave" (zibalI). laDAInAM khAsa hathiyAro tIrakAmaThAM ke bhAlA vagere eka paNa hathiyAra koI pAse nahotuM. vaLI makkAvAsIone pUrepUro vizvAsa paDe eTalA mATe saue hajanAM (lIlAM) kapaDAM (eharAma) paheryA. e kapaDAM paherIne mANasa kIDIneya mArI zake nahIM ke jhADanuM pAMdaDuM toDI zake nahIM. rastAmAMthI mANasa mokalIne mahaMmadasAhebe kurezIo pAse haja karavAnI rajA mAgI. karezIoe nA pADI. ane eka hathiyArabaMdha phoja ni:zastra musalamAnono rasto rokavA khaDI karI. mahaMmadasAheba saune laIne AgaLa vadhyA. 80 kurezIonI eka TukaDIe temanA para humalo karyo, ane khuda mahaMmadasAheba para tIra pheMkyAM. musalamAno taraphathI eno kAMI javAba vALavAmAM na Avyo. temanI saMkhyA vadhAre hatI. temaNe te 80 kurezIone jIvatA pakaDIne mahaMmadasAheba AgaLa rajU karyA. mahaMmadasAhebe te badhAne kSamA ApI ane musalamAno para teo pharI hathiyAra nahIM uThAve evuM temanI pAsethI vacana laIne temane choDI dIdhA. A prasaMge mahaMmadasAheba ane temanA sAthIonuM vartana sAcA 'satyAgrahIonA jevuM hatuM. 1400 mANaso koI paNa jAtanA hathiyAra vagara ane bIjA koI para hAtha uThavyA sivAya potAnA hakane mATe khaDA hatA. kurezIo para temanI UMDI asara thaI. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 hudekhiyAnI suleha baMne pakSanA mukhya mukhya mANaso bhegA thayA. sulehanI zarato lakhAvA mAMDI. mahaMmadasAheba bolatA jatA hatA ane alI lakhatA jatA hatA. mahaMmadasAheba bolyA, "allAnA nAma para je dayALu ane mAyALu che," eTale kurezIoe temane rokayA ane lakhAvyuM: "allA tArA nAma para." mahaMmadasAhebe te mAnya rAkhyuM ane AgaLa lakhAvavA mAMDayuM, "mahaMmada, allAnA rasUla taraphathI." kurezIoe pharIthI temane aTakAvyA ane lakhAvyuM: "abadullAnA putra mahaMmada taraphathI." mahaMmadasAhebe e paNa tarata ja mAnya rAkhyuM ane potAne hAthe chekIne sudhAryuM. mukhya zarato A nakkI thaI: 1. kurezIomAMno koI potAnA vaDIlone ke saradArane pUchyA sivAya mahaMmada pAse jAya to tene kurezIo pAse pAcho mokalavAmAM Ave. 2. musalamAnomAMthI kAI makkAvALAo pAse cAlyo jAya to tene pAcho ApavAmAM nahIM Ave. 3. dareka kabIlAne potAnI icchA pramANe, kurezIo sAthe athavA mahaMmada sAthe maLIne rahevAnI chUTa hoya. 4. A vakhate musalamAno huja karyA vagara tyAMthI ja pAchA madInA cAlyA jAya. 5. AvatAM dasa varasa sudhI kurezIo ane musalamAno vacce laDAI baMdha rahe. 6. Avate varase musalamAnone huja karavA makkA AvavAnI ane traNa divasa sudhI makkAmAM rahevAnI chUTa raheze. kurezIo ane mahaMmadasAhebanI vaccenI A suleha 'hudebiyAnI suleha'nA nAmathI prakhyAta che. tenI chellI be zarato mahaMmadasAhebanA saMtoSa mATe pUratI hatI. 6 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makkAnI bIjI yAtrA 7 mahaMmadasAhebe A sulehanI zaratono saccAIpUrvaka amala karyo. eka navajavAna kurezI chokaro mahaMmadasAheba pAse Avyo. te potAne musalamAna kaheto hato. tene mahaMmadasAheba sAthe rahevAnI icchA hatI. chokarAnA bApe AvIne mahaMmadasAhebane sulehanI zaratonI yAda ApI. mahaMmadasAhebe chokarAne tenA bApa sAthe javAnI pharaja pADI ane tene du:khI thato joIne AzvAsana ApatAM kahyuM - "dhIraja rAkha, ane allA para bharoso rAkha. tArA ane tArA jevA bIjAonA chuTakArAne mATe te jarUra koI ne koI mArga kADhaze." ja prakAranA bIjA paNa keTalAya dAkhalA maLe che. makkAmAM evA loko vadhatA jatA hatA, jemanAM dila mahaMmadasAheba sAthe hatAM, paraMtu kurezIonA DaranA mAryA teo mahaMmadasAhebane sAtha nahotA daI zakatA. vadhyo. chatAM hudebiyAnI sulehathI mahaMmadasAhebano prabhAva spaSTa rIte 20 makkAnI bIjI yAtrA nakkI thayA pramANe eka varasa pachI musalamAnone akkA javAno samaya Avyo. I. sa. 629mAM 2000 musalamAnone sAthe laIne mahaMmadasAheba kAbAnI haja karavA mATe pharIthI makkA tarapha cAlyA. A vakhate paNa A 2000mAMthI koInI pAse kazuM hathiyAra nahotuM. temano paheraveza hAjIoo hato. emanAmAMnA keTalAka sAta varasa para potAnAM gharamAMthI nIkaLelA hatA; makkA pahoMcatAM temanI khuzIno pAra na rahyo. "kharekhara, makkAnI khINamAM te vakhate je cIja jovAmAM AvI te duniyAnA itihAsamAM anokhI hatI. makkAnA badhA nAnAmoTA mANasoe traNa divasa mATe e khurANuM zahera khAlI Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 hajarata mahaMmada ane islAma kyuM. dareka ghara sUnuM paDyuM hatuM. teonA cAlyA gayA pachI svajanothI vikhUTA paDelA ane varaso sudhI potAnA gharathI dUra rahelA musalamAno potAnA ghaNA navA sAthIone laIne potAnA bALapaNanAM khAlI gharomAM pAchA AvyA ane thoDAka samayamAM temaNe hajanI vidhio pUrI karI. makkAvALA cAre taraphathI TekarIo para, taMbUomAM ke khINonI chAyAmAM bhegA thayA. abu kubesanI UMcI TekarI parathI teo, nIcenA yAtrALuone potAnA pegaMbara sAthe kAbAnI pradakSiNA (tavApha) karatA ane purANA rivAja pramANe saphA ane maravAnI TekarIo vacce doDatA jovA lAgyA. ATale dUrathI teo bahu utsukatAthI dareka mANasano cahero jotA hatA-evI AzAmAM ke e yAtrALuomAM temane potAnA koI jUnA khoyelA sagA ke mitrano cahero kadAca najare paDe. prasutinI pIDA karatAM keTalIye vadhAre paDApUrvaka islAmano janma thayo. evI pIDAmAM ja A prakAranI cIja jovA maLI zake. mahaMmadasAheba ane temanA sAthIoe kAbAnI badhI rItarasamo pUrI karI ane traNa divasa sudhI bahu namIne, bahu namratAthI, bahu premathI ane bahu mIThAzathI makkAmAM rahIne cothe divase badhA ja makkA bahAra cAlyA AvyA. e vastu dhyAnamAM rAkhavAnI che ke jyAre mahaMmadasAheba ane temanA sAthIo kAbAnI pradakSiNA karI rahyA hatA ane badhI rItarasamo karatA hatA ane jyAre temanA dilamAM eka nirAkAra allA sivAya bIjAno khyAla nahoto, tyAre kAbAnI badhI-360mUrtio kAbAmAM mojUda hatI. paNa mahaMmadasAheba athavA temanA koI sAthIe kahyuM evuM na karyuM jethI koI mUrtinuM apamAna thayuM gaNAya athavA jethI karIne koI purANA khyAlanA makkAvAsInuM dila dukhAya. makkAnA loko musalamAnonuM A vartana joIne diMga thaI gayA ane temaNe nirAMtano dama kheMcyo. musalamAno madhanA javA nIkaLyA tyAra pachI teo pharI pAchA potapotAnAM gharomAM AvI gayA. 1. Life of Mohammad, by Sir W. Muir, p. 420. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 yahUdIo ane musalamAna vacce meLa musalamAnonA AvA vartanathI lokonA dilamAM islAmanAM mULa, dRDha thayAM. ghaNA moTA moTA kurezIo musalamAna thaI gayA. IslAma dharma mAnanArAonI saMkhyA jhaDapathI vadhavA lAgI ane AsapAsanA kabIlAo navA pegaMbaranA dharmane ane tenA rAjane baMnene jhapATAbaMdha svIkAravA mAMDayA. paraMtu yahUdIonI duzmanAvaTa hajI pUrepUrI ThaMDI paDI nahotI. makkAthI pAchA AvyA pachI mahaMmadasAhebane temanI sAthe chevaTano moraco mAMDavo paDyo. madInAnI uttare lagabhaga 100 mAIla para AveluM naibara zahera yahUdIono arabastAnamAM sauthI moTo gaDha hato. keTalAka baLavAkhora yahUdIo ane keTalAka bIjA bIlA madInA para humalo karavAnA irAdAthI kheMbaranI AsapAsa bhegA thayA. mahaMmadasAhebe 1400 mANaso laIne khaibara para caDAI karI. temaNe yahudIone suleha karavA kahyuM. paNa te vyartha gayuM. A pradeza pahADI hato ane temAM ghaNA majabUta killA hatA. keTalAMka aThavADiyAM laDAI cAlI. temAM abu baka, umara ane alI traNee bhAga lIdho. aMte eke eke badhA killA musalamAnonA hAthamAM AvI gayA. have yahUdIoe suleha karavAnI mAgaNI karI. temanI mAgaNI mAnya rAkhavAmAM AvI. temane potAno dharma pALavAnI pUrepUrI chUTa ApavAmAM AvI. temanI jamIna ane mAlamatA badhuM temane pAchuM ApavAmAM AvyuM. temaNe madInAnI rASTrIya sarakArane potAnI sarakAra tarIke mAnya rAkhI. yahUdIo ane musalamAno havethI eka saMyukta koma-eka "ummata" banI gayA. - mahaMmada sAheba hajI khebaranA killAmAM ja hatA tyAM to temano jAna levAno vaLI pAcho eka prayatna karavAmAM Avyo. eka yahUdI strIe mahaMmadasAheba ane temanA sAthIone jhera bheLaveluM khANuM pIrasyuM. temano eka sAthI becAra koLiyA khAIne marI gayo. jheranI khabara paDe 89 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 hajarata mahaMmada ane islAma te pahelAM mahaMmadasAheba paNa te saheja cAkhI cUkyA hatA. temano jIva bacI gayo. paNa je ja temanA khAvAmAM gayuM hatuM tene kAraNe bAkInI AkhI jiMdagI sudhI temane du:kha bhogavavuM paDyuM. temaNe pelI strIne saMpUrNa kSamA ApI ane sulehanI zarato para A banAvanI kazI asara thavA na dIdhI. kurezIo sAthe ochAmAM ochAM dasa varasane mATe suleha thaI gaI hatI. yahUdIonI duzamanAvaTa paNa zAMta thaI gaI hatI. madInAnI tAkAta vadhatI jatI hatI. AthI je musalamAno potAno dharma sAcavavA 15 varasa pahelAM ithiyopiya nAsI gayA hatA temAMnA ghaNA have potAnA dezamAM pAchA AvIne madInAmAM rahevA lAgyA. 22 romane sAthe laDAI ane jIta arabastAnano madhya pradeza, je te samaye svataMtra hato, temAM have mahaMmadasAhebano koI khAsa duzamana rahyo nahoto. A AkhA pradezanA loko dhIre dhIre eka Izvara ane eka dharma mAnanArA ane eka koma banatA jatA hatA. mahaMmadasAhebanuM dhyAna have dakSiNa ane uttaranA je Araba ilAkA paradezI bAdazAhonA tAbAmAM hatA temanA tarapha gayuM. dakSiNamAM yamana ane tenI pAsenA phaLadrupa ilAkA, A daramyAna, ithiyopiyAnA khristI bAdazAhanA tAbAmAMthI IrAnanA jarathostI samrATa khuzarU paravIjhanA tAbAmAM AvI gayA hatA. ane sIriyAnI sarahada sAthe maLelA uttaranA keTalAka prAMta romanA khristI samrATanA tAbAmAM hatA, ane tyAMnI Araba prajAne paNa khristI banIne ja rahevuM paDatuM hatuM. IrAna ane roma-A be mahAna sattAonI ApasanI cAlu laDAIo ane baMnenI paDatI dazA mahaMmadasAheba barAbara jANatA hatA. romanA rAjyamAM khristI dharmanI paDatI ane IrAnanA purANA pArasI Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ romano sAthe laDAI ane jIta 91 dharmanI te samayanI bUrI dazA paNa temanAthI chUpI nahotI. temane khabara hatI ke romanA AkhA rAjyamAM dhArmika svAtaMtryanuM kayAMya nAmanizAna nahotuM. khristI samrATo ane pAdarIonI TUMkI dRSTi eTalI hade pahoMcI hatI ke vijJAna, vaidaka vagere bhaNavAM-bhaNAvavAM e tyAM guno gaNAtA hato ane dharmane nAme ADe divase hajAro ke lAkho mANasone jIvatA bALI mUkavAmAM AvatA hatA ane katala karavAmAM AvatA hatA. evI ja rIte IrAnamAM sonI, luhAra vagere jemane potAnA dhaMdhAmAM agnino upayoga karavo paDato evA lAkho lokone te samayanA jarathostI dharme hiMdanA aspRzyo karatAM paNa kharAba dazAe pahoMcADI dIdhA hatA. mahaMmadasAhebe vicAra karyo ke A banne sthaLanA samrATo je islAma dharma apanAvI le, eTale ke bIjI badhI vastuo choDI daIne phakta eka allAnI pUjA karavA mAMDe ane badhA mANasone sarakhA samajavA mAMDe to A baMne dezonI sudhAraNA sahelI thaI jAya ane temanI Araba prajAne paNa islAma svIkAravAnI sagavaDa thaI jAya. temaNe bedhaDaka, AsapAsanA bAdazAhone islAma dharma mAnI levA lakhyuM. ane I. sa. 628mAM khAsa mANaso sAthe temane patro mokalyA. te patromAM temaNe temane potAnAM aneka devadevIo ane mUrtionI pUjA ane nakAmI carcA choDI daIne eka nirAkAra allAnI baMdagI karavAno upadeza karyo. temAM be patro mukhya hatA -eka ke sTAnTinopalamAM romanA samrATa hirekilayarane lakhelo ane bIjo IrAnanA samrATa khuzarU paravIjhane lakhelo. traNa bIjA patro - eka yamananA hAkemane, eka misaranA hAkemane ane eka ithiyopiyAnA bAdazAhane lakhyA hatA. hirekilayasane patra maLatAM teNe mahaMmadasAhebanA vartana vagere vize vadhAre jAgavAnI icchA batAvI; paNa paravIjhe bahu ghamaMDapUrvaka patra phADIne pheMkI dIdho. have mahaMmadasAhebe A badhA arabastAnanI sarahadanA ilAkAomAM islAmanA upadezako mokalavA zarU karyA. temAM keTalAka uttaramAM sIriyAnI sarahada paranA Araba kabIlAo pAse gayA. romano samrATa potAnA rAjyamAM dhArmika svAtaMtryanuM nAma sAMbhaLavuM paNa sAMkhI zakato nahoto. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 hajarata mahaMmada ane islAma mahaMmadasAhebe mokalelA mANaso ane romanA hAkemo vacce athaDAmaNa anivArya hatI. romanA tAbAnA ammAnano hAkema ravA eka khristI Araba hato. tene mahaMmadasAhebano navo dharma gamI gayo. teNe te apanAvI lIdho ane mahaMmadasAhebane kahevaDAvyuM. tyAMnA romana gavarnarane khabara paDatAM teNe pharavAne pAchA khristI thaI javA lAgyuM ane sAthe sAthe tenA pagAra ane hoddAmAM vadhAro karavAnI lAlaca ApI. pharavAe nA pADI dIdhI eTale tene motanI sajA karavAmAM AvI. eTale mahaMmadasAhebe romanI hakUmata sAthe eka prakArano satyAgraha zarU karyo. teo potAnA dezavAsI ArabomAM islAmano pracAra karavAnI svataMtratA mAgatA hatA. sIriyAnI sarahadamAM Araba. kabIlAomAM islAmano pracAra karavA mATe mahaMmadasAhebe dasa dasa vIsa vIsa musalamAnonI TukaDIo mokalavI zarU karI. A TukaDIomAMthI koI ekaladokala mANasa bacIne madInA sudhI pAcho Avato hato. bAkInA badhAne mArI nAkhavAmAM AvatA hatA. ATalA moTA rAjyamAM A nAnI nAnI TukaDIo mokalavAno koI lazkarI ke rAjadvArI hetu hoI na zake. mahaMmadasAhebano Azaya kevaLa ArabomAM islAmano pracAra karavAno hato. paNa romanA sattAdhIzo potAnI prajAne A prakAranI AjhAdI ApavA mAgatA nahotA. mahaMmadasAhebe badhI phariyAdo lakhIne eka patra bosarA(pelesTAIna)nA gavarnarane eka khAsa mANasa sAthe mokalyo. rastAmAM ja motAnA khristI hama zurahabIle tene mArI nAkhyo. e yAda rAkhavuM joIe ke A upadezako je ilAkAomAM jatA ane mAryA jatA te badhA ilAkA arabastAnanA ja bhAgo hatA ane tyAM ArabonI ja vastI hatI. mahaMmadasAheba pAse have laDAI sivAya bIjo upAya nahoto, ane laDAI paNa ATalA moTA rAjya sAthe. mahaMmadasAhebanA purANA sAthI jhedanI saradArI nIce traNa hajAra hathiyArabaMdha sipAI motA tarapha mokalavAmAM AvyA. A phojamAM geda uparAMta bIjA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ romano sAthe laDAI ane jIta keTalAka prakhyAta musalamAna saradAra hatA. temAM eka abu tAlibano putra alIno bhAI jAphara hato jeNe ithiyopiyAnA khristI bAdazAha AgaLa musalamAnonI vakIlAta karI hatI. bIje jANIto musalamAna vIra tema ja kavi abadullA hato. trIjo valIdano putra khAliMda hato, je eka samaye mahaMmadasAhebano kaTTara duzamana hato ane pAchaLathI je islAmanA sauthI moTA lazkarI saradAromAMno eka thayo. A Araba saradAro hovA chatAM eka AjhAda thayela habasI gulAma jhedanI AkhI phojanA tathA badhA saradAronA saradAra tarIke nimaNUka karIne mahaMmada sAhebe ArabonA vaMza ane khAnadAnanA ghamaMDa para eka bhAre phaTako lagAvyo gaNAya. cAlatI vakhate jhedane mahaMmadasAhebe AjJA ApI: "loko sAthe namatAthI vartavuM. strIo, bALako, khristI sAdhuo ane durbaLo para koI paNa sthitimAM humalo na karavo, koInuM ghara pADI nAkhavuM nahIM tema ja koI phaLavALuM vRkSa kApavuM nahIM." rastAmAM A lokone khabara paDI ke romanI eka bahu moTI senA samrATa hireksiyasanA bhAI thiyoDorasanI saradArI nIce musalamAnone kacaDI nAkhavA Ave che. masalata thavA lAgI. keTalAka lokono abhiprAya evo hato ke mahaMmadasAheba pAse mANasa mokalIne pharIthI temanI salAha levI. abadullAe garjanA karatAM kahyuM - "ApaNe saMkhyAne bharose AgaLa nathI vadhyA, ApaNe kevaLa allAhanA rAhamAM ane tenI madadanI AzAe gherathI nIkaLyA chIe. jItIzuM to kIrti che, marIzuM to jinnata (svarga) che. potAnA navA dharmanI saccAImAM rahelA A aTala vizvAse ja sAtamI sadInA ArabomAM evI tAkAta pedA karI hatI jethI teo moTAmAM moTI tAlIma pAmelI senAo ane moTAM moTAM rAjyo sAme paNa laDAI para laDAI jItatA gayA. 1. 'hato vA prApsyasi svarga jisyA kA mokSyase mahIm / -bhagavadgItA Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja hajarata mahaMmada ane islAma motAnagara pAse bane lazkaro vacce laDAI thaI. islAmano jhaMDo jhedanA hAthamAM hato. tene kArI ghA thayo. jhaMDo tenA hAthamAMthI paDato hato teTalAmAM jAphare AgaLa vadhIne jhaMDo UMco karyo. laDAInuM badhuM jora A jhaMDAnI ArasapAsa hatuM. jAphare je hAthamAM jhaMDo pakaDayo hato te hAtha kapAI gayo. teNe bIje hAthe jhaMDo saMbhALyo. bIjo hAtha paNa kapAI gayo. jAphare potAnAM baMne lohIlohANa bAvaDAthI jhaMDo dAbI rAkhyo. eka bIjA jhaTakAthI jApharanI khoparInA TukaDeTukaDA thaI gayA, ane te paDyo. pachI abadullAe AgaLa vadhIne jhaMDo potAnA hAthamAM lIdho. abadullA paNa kapAI gayo. eTale abadullAnI jagyA khAlide lIdhI ane te romanonI phojane bhedIne keTaleya dUra sudhI aMdara ghUsI gayo. eTalAmAM sAMja paDI. baMne senAone ekabIjAnI bahAdurInuM barAbara mApa AvI gayuM hatuM. baMnee nakkI karyuM ke rAtre potapotAnI jagyAe ArAma levo ane bIje divase savAre laDAI zarU karavI. kahe che ke te divasanI laDAImAM khAlidanA hAthamAM nava talavAro bhAMgI gaI. bIje divase khAlida, je have jherane badale AkhI phojano saradAra hato teNe potAnI phojane evI hoziyArIthI goThavI ane musalamAna TukaDIo pAse judI judI jagyAethI evI rIte humalA karAvyA ke thoDI ja vAra pachI romanI phoja pAchaLa haThavA lAgI. temanAmAM nAsabhAga thaI. khAlide thoDe dUra sudhI temano pIcho pakaDyo. paraMtu be divasanI laDAImAM ghaNA musalamAno maraNa pAmyA hatA ane ghaNA ghAyala thayA hatA eTale thoDe dUra sudhI nAsatA dumananI pAchaLa paDIne temano ghaNo kImatI mAla ane temanAM rahI gayelAM hathiyAro laIne khAlida madInA tarapha pAcho pharyo. A khAlida duniyAnA moTAmAM moTA senApati athavA lazkarI saradAromAMno eka gaNAya che. A jItathI madInAmAM AnaMda ane zoka baMnenI mizra lAgaNIo phelAI hatI. mahaMmadasAheba khAlidane bheTayA. paNa potAnA priya jApharanA nabApA putrane ane vaphAdAra jhedanI nAnI bALakIne joIne mahaMmadasAheba temane vaLagIne evA dhrusake dhrusake roI paDayA ke pAse Ubhelo Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 makkAnI jIta eka mANasa Azcaryacakita thaIne pUchayA vagara na rahI zakyo ke, "he allAnA rasUla, zuM Apa paNa Ama ruo cho?" A laDAIthI mahaMmadasAheba duniyAmAM mazahUra thaI gayA. uttara arabastAnanA loko have moTI moTI saMkhyAmAM islAmano svIkAra karavA lAgyA. ane uttaranA prAMno eke eka romanA rAjyathI chUTA paDIne madInAnI svataMtra rASTrIya sarakArane potAnI sarakAra mAnavA lAgyA. makkAnI jIta mahaMmadasAhebanuM dhyAna have pAchuM makkA tarapha gayuM. kurezIo sAthe suleha thaI gaI hatI. paNa keTalAka kurezIoe pAcho A sulehanI chAMga karI khujAonA kabIlA para humalo karyo. A bIlo madInA sarakAranI raiyata hato. mahaMmadasAhebe A vakhate 10,000nuM hathiyArabaMdha lazkara laIne makkA para caDAI karI. A lazkaranI saradArI umarane ApavAmAM AvI. sAMje A phoja mAnI bahAra jaIne rokAI. sipAIone hukama karavAmAM Avyo hato ke, banatA sudhI koI para hathiyAra na ugAmavuM ane koI duzmana maLe to tene pakaDI lAvavo. thoDI vAra pachI paherA paranA keTalAka sipAIo zahera bahArathI be mANasone pakaDIne mahaMmadasAheba pAse lAvyA. temAMno eka prakhyAta kureza saradAra abu suThyiAna hatI. potAnA jidagIbharanA duzmanane - jene kAraNe musalamAnone vIsa vAM sudhI ATalI musIbato bhogavavI paDI hatI - potAnI samakSa joIne mahaMmadasAhebanI AMkhomAMthI TapaTapa AMsu TapakavA lAgyAM. temaNe abu suphiyAnanA badhA jUnA aparAdha vagara zarate mApha karI dIdhA ane tene AdarapUrvaka besADyo. abu suphiyAnanA dila para AnI UMDI asara Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 hajarata mahaMmada ane islAma thaI, te upakAra nIce dabAI gayo. tenI mAraphate makkAvAsIone saMdezo mokalavAmAM Avyo. ema kahevAya che ke kevaLa muThThIbhara mANaso sivAya abu suAine ane bIjA badhAe mahaMmadasAhebane potAnA saradAra ane madInAnI sarakArane potAnI rASTrIya sarakAra mAnI lIdhI. Ama eka paNa mANasanuM lohI reDyA sivAya makkA jItI levAmAM AvyuM. bIje divase vahelI paroDhamAM potAnA sAthIone laIne mahaMmadasAheba zahera tarapha cAlyA. eka TukaDI khAlida sAthe hatI. lazkaranA lokone AjJA hatI ke saunI sAthe namratA ane sahanazIlatAthI vate ane potA taraphathI koI para humalo na kare. kahe che ke keTalAka kurezIoe khAlidanI TukaDI para becAra tIra pheMkyAM, teno javAba khAlide paNa talavArathI Apyo. paNa mahaMmadasAhebe te ja vakhate pote AgaLa AvIne khAlidane rokyo. zahera bahAra mahaMmadasAhebe potAnAM sAmAnya kapaDAM utArIne ane hathiyAra vegaLAM mUkIne 'eharAma" eTale ke kAbAnA yAtrALunAM kapaDAM paheryA ane vagara hathiyAre ekalA UMTa para besIne barAbara sUryodaya vakhate zaheranI aMdara dAkhala thayA. je lokoe mahaMmadasAhebane zarUAtathI ATaluM kaSTa ApyuM hatuM teo have temanA caraNomAM hatA ... AvA ja vakhate mANasa potAnA asala svarUpe dekhAya che . . . kharI vAta bahu nakkara hoya che, ane A eka kharI vAta che ke potAnI jiMdagIbharanA duzmano parano mahaMmadasAhebano vijaya-dina e ja temanA potAnA AtmA upara temano sauthI mahAna vijaya-dina hato. kurezIoe varaso sudhI temane je du:kha dIdhAM hatAM, apamAna karyA hatAM tathA julamo karyA hatA te badhuM mahaMmadasAhebe khullA dilathI mApha karI dIdhuM. temaNe makkAnA tamAma lokone nirbhaya karyA. je vakhate temaNe potAnA sauthI kaTTara duzmanonA zaheramAM vijayanuM dila laIne paga mUkyo tyAre temanI pAse kevaLa cAra nAma evI vyaktionAM hatAM jemane nyAyanI dRSTie zikSA karavI jarUrI hatI. pegaMbara sAheba pachI temanA lazkare paNa temano ja dAkhalo laIne ThaMDA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makkAnI jIta dilathI ane zAMtithI zaheramAM praveza karyo. eke makAna lUMTavAmAM na AvyuM ke eka strInuM apamAna karavAmAM na AvyuM." te jamAnAnA lazkarI ItihAsamAM A eka kharekhara na manAya evI vAta hatI. je cAra mANasone zikSA karavAnuM Avazyaka hatuM temAMnA paNa traNane pAchaLathI kSamA ApavAmAM AvI. makkAvAsIonA dila para mahaMmadasAhebanI A behada namratAnI eTalI UMDI chApa paDI ke temanA kamAM kaTTara duzmanoe -eTale sudhI ke abu suphiyAna ane kAbAnA purohitoe sudhdhAM islAma dharma svIkAryo. makkA have musalamAna hatuM. kAbAnA maMdiramAM mUrtio rAkhavAnuM have I prayojana nahotuM. have eka divasa mahaMmadasAheba sIdhA kAbAnA maMdira tarapha gayA. AgaLa AvI gayuM che ke kAbAnA maMdiramAM 360 mUrtio hatI. eka eka mUrti AgaLa mahaMmadasAheba A Ayata bolatA jatA hatA ane temanA sAthI mUrtine tenI jagyAethI khaseDatA jatA hatA-"kharekhara have satyanI pratiSThA thaI che ane asatya ukhaDI gayuM che." (17-81) A pramANe te divase bapora sudhImAM makkA ane tenI AsapAsanI te badhI mUrtione potapotAnI pUjAnI jagyAethI khaseDIne hamezane mATe dUra karavAmAM AvI. mUrtio dUra thaI chatAM kAbA pahelAM karatAM paNa vadhAre gauravapUrvaka badhA ArabonA sauthI moTA tIrtha tarIke kAyama rahyuM. upara kahevAmAM AvyuM che ke mahaMmadasAheba dharmanI bAbatamAM koI para koI jAtanI jabarajastIne yogya mAnatA nahotA. yamananA khristI hAkeme A ja kAbAnA maMdira para humalo karIne tene toDI pADavAno vicAra karyo hato. khuda kurAnamAM tenA A kAryane vakhoDavAmAM AvyuM che. humalo karanArAo upara ha4 saMkaTa AvyuM tene kurAne 'Izvare mokalelI Aphata' kahI che. saune mATe dhArmika svAtaMtryanA hakanI bAbatamAM islAma mUrtipUjako ane nirAkAranI baMdagI karanArAomAM kazo bheda, nathI pADato. dareka dharmanAM maMdiro, maTha, devaLo- badhAMnuM rakSaNa karavuM tane 1. Stanley Lane pool. ha-7 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 hajarata mahaMmada ane islAma mahaMmadasAhebe spaSTa zabdomAM ane vAraMvAra musalamAnono dharma (pharaja) kahyo che. paraMtu have makkAnI aMdara ja nahIM, balake AkhA arabastAnamAM lagabhaga badhA lokoe mUrtipUjA choDIne eka nirAkAra IzvaranI upAsanA svIkArI lIdhI hatI. kurAnamAM lakhyA pramANe te mAnatA hatA ke kAbAnI sthApanA karanAra hajarata ibrAhIme tyAM koI mUrti nahotI besADI; teo phakta eka nirAkAranI upAsanA karatA hatA ane pAchaLathI ajJAnanA divasomAM tyAM mUrtio goThavI devAmAM AvI hatI. te game te hoya, eTaluM kharuM ke koI paNa dharmanA sthAnamAM tyAM pUjA karanArAone pote icche te pheraphAra ke sudhAro karavAno saMpUrNa haka che. saMbhava che ke mahaMmadasAhebe ema paNa mAnyuM hoya ke jema meM ArabonAM mana mUrtipUjAmAMthI khaseDI lIdhAM te ja pramANe, je kAbAnA maMdiramAMthI seMkaDo raMgaberaMgI, suDoLa ane beDoLa, lAkaDAnI, paththaranI, tAMbAnI ane ATA sudhdhAMnI mUrtio mArA jIvatAM ja huM dUra nahIM karuM to saMbhava che ke mArA jatAM ja mAruM badhuM kArya samudranA eka mojAnI peThe nAza pAme. te uparAMta kAbAmAMthI A mUrtio te samaye khaseDavI e koI eka mANasa bIjA koInI pUjAnI vastuo khaseDe tenA jevuM nahotuM, paNa eka AkhI kome vIsa varasa sudhI barAbara vicAra karyA pachI potAnI marajIthI potAnI seMkaDo varasonI pUjAnI rItamAM karelo eka bhAre pheraphAra ke sudhAro hato. ArabonI AkhI koma te samaye potAnI kAMcaLI badalatI hatI, teno kAyApalaTo thaI rahyo hato. athavA UMDI pIDA sAthe eka navI Araba komano janma thato hato. ane mahaMmadasAheba IzvaranA hAthamAM A kAyApalaTA ke kAMcaLI badalavA mATenuM sAdhana hatA athavA e dezanuM vegathI dhaDakatuM hRdaya hatA. bapore mahaMmadasAhebanI AjJAthI bilAla - je pahelAM eka habasI gulAma hatA - temaNe kAbAnI chata para UbhA rahIne moTe avAje zahera ane bahAranA tamAma lokone namAja paDhavA mATe bolAvyA. bilAla Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makkAnI jIta islAmanA sauthI pahelA muajhina (ajhAna denAra, bAMgI) tarIke prasiddha che. islAmamAM ajhAna namAjano koI bhAga nathI. phakta jyAM jyAM AsapAsa musalamAna hoya ne temane namAja paDhavA bolAvavAnA hoya tyAM ajhAna temane bolAvavAnI rIta che. namAja paDhatI vakhate kAbA tarapha moM rAkhavAmAM Ave che e vize evuM che ke mahaMmadasAheba pegaMbara banyA pachI tera varasa sudhI eTale ke teo makkAmAM rahyA tyAM sudhI namAjamAM koI eka khAsa dizA tarapha moDhuM rAkhavAnuM Avazyaka nahotuM. madInA pahoMcyA pachI badhA musalamAnone eka jagyAe ekaThA thaIne jAheramAM namAja paDhavAno prasaMga Avyo. tyAM 16 mahinA sudhI mahaMmadasAheba uttara tarapha mukha karIne namAja paDhAvatA, ane kAbA to madInAnI barAbara dakSiNamAM che. madInAthI uttaramAM, balake vAyavya khUNAmAM jerusalema AveluM che. yahUdIo potAnI upAsanA vakhate te tarapha moDhuM karatA hatA. madInA gayA pachI 16 mahinA sudhI musalamAnono paNa e ja kibalo (namAja paDhatI vakhate je dizAmAM moDhu rAkhavAmAM Ave te dizAne bilo kahe che) hato. tyAra pachI mahaMmadasAhebe uttara dizA badalIne dakSiNa dizA tarapha moM karIne namAja paDhAvavAnuM zarU karyuM. yahUdIoe A pheraphAranuM kAraNa pUchyuM. e vize kurAnamAM A Ayata che : "ajJAna loko pUchaze ke, A lokoe potAno bilo kema badalI nAkhyo. temane kahe ke, pUrva ane pazcima baMne allAnI che. te jene icche tene khare raste dore che." (2-242) tyAra pachInI A Ayata vaLI vadhAre spaSTa che : "ane pUrva ane pazcima baMne allAnI che, eTale je tarapha moM pheravo te tarapha allA sAme ja che. kharekhara allA sarvavyApI ane sarvajJa che." (2-115) kAbAnI yAtrA, jene haja kahevAmAM Ave che tenI keTalIka purANI DhaMgadhaDA vagaranI rItarasamomAM mahaMmadasAhebe sudhAro karyo. dAkhalA tarIke, pahelAM loko bilakula nagna thaIne kAbAnI pradakSiNA karatA, e rivAja Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma mahaMmadasAhebe baMdha karI dIdhA ane havethI kapaDAM paherIne pradakSiNA karavAnI AjJA karI. 100 baporanI namAja pachI mahaMmadasAhebe eka nirAkAra Izvara vize ane sau mANaso bhAI bhAI che e vize upadeza Apyo. tyAra pachI kureza saradAroe mahaMmadasAhebane potAnA saradAra tarIke svIkAryA ane potAnA pAchaLanA aparAdho mATe dilagIrI batAvI. mahaMmadasAhebanI AMkhomAMthI AMsu TapakavA lAgyAM. temaNe javAba Apyo : "hA, Aje tamArA para mAro kazo Aropa nathI. allA tamane kSamA Apaze. te badhA dayALuo karatAM moTo dayALu, (rahamurrahamIna) che." (12-92) tyAra pachI potAnA sAthIo tarapha pharIne mahaMmadasAhebe temane kurAnanI A Ayato saMbhaLAvI : "bUrAIno upAya bhalAIthI karo." (23-96) "te sauthI sArI vANI bole che, je lokone allA tarapha bolAve che ane pote satkAryo kare che ane pachI kahe che ke, meM mArI jAtane allAne soMpI che" "bhalAI ane bUrAI ekasamAna nathI. bIjo tArA pratye bUrAI kare to tene badale tenA pratye bhalAI kara. ane jene tArI sAthe duzmanAvaTa hatI te tAro jigarajAna mitra thaI jaze." (41-33, 34) "jemanA dilamAM vizvAsa che teone kahe ke teo e lokone kSamA Ape jemane allA samA javAnA divasano Dara nathI." (45-14) "ane tamArI bhUlo mATe tamArA pAlanahAranI jaladI kSamA mAgI lo ane je svarga dharatI ane AkAzanI peThe vistareluM che tene mATe prArthanA karo. te evA loko mATe che jeo parahejagAra eTale sadAcArI che, garIbI ane amIrI baMnemAM dAna karatA rahe che, potAnA gussA para kAbU rAkhe che ane mANasone kSamA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makkAnI jIta 101 Ape che, kAraNa ke allA bIjA pratye sadvartana karanArAone cAhe che." (3-132, 3) thoDA divasa makkAmAM rahIne tyAMthI ja mahaMmadasAhebe cAre tarapha potAno dharma samajAvanArA mANaso mokalyA. e lokone pharIthI spaSTa sUcanA ApavAmAM AvI ke, temaNe koI sAthe sakhatAIthI na vartavuM. khAlida pahelethI ja garama svabhAvano hato. te jujhamAM kabIlAnA keTalAka loko sAthe laDI paDyo. temAM te kabIlAnA keTalAka mANaso mAryA gayA. mahaMmadasAhebane A vAtanI khabara paDI tyAre temaNe du:khI thaIne moTethI be vAra kahyuM - "he alA, huM A saMbaMdhamAM nirdoSa chuM." pachI khAlidane bolAvIne Thapako Apyo ane tarata ja alIne mokalIne jene jene nukasAna thayuM hatuM temanI badhAnI pAse kSamA mAgI ane badhAne pUrepUrI nukasAnI apAvI. lakhyuM che ke alIe "potAnI namratAthI tema ja khulle dile ane chUTe hAthe temane madada karIne saune rAjI karI dIdhA." jujhemA kabIlAnA je lokone khAlide mAryA hatA, temaNa pahelAM abadurrahamAna nAmanA eka musalamAna chokarAnA vRddha bApane tathA khuda khAlidanA kAkAne mArI nAkhyA hatA. khAlide AvIne abadurarahamAnane khuza karavA mATe kahyuM - "meM tArA bApanA khUnano badalo lIdho che." paNa mahaMmadahebe khUnano badalo levAnI manAI karelI hatI. eTale navajavAna abadurrahamAne tarata ja javAba Apyo - " 3 mi nathI kahetA ke teM tArA kAkAnA khUnanuM vera lIdhuM che? teM tArA A kAmathI islAmane kalaMka lagADayuM che." have e prazna upasthita thAya ke mahaMmadasAhebe potAnuM bAkInuM jIvana makkAmAM gALavuM ke madInAmAM. mahaMmadasAhebe madInAmAM rahevAno nirNaya karyo. temaNe kahyuM ke, mArI sAthe jyAre koI nahotuM tyAre kadInAvALa ori mane sAtha Apyo hanI ane meM temane vacana ApyuM hatuM ke huM temanI vacce ja marIza. makkA pachI bIje naMbare tAyaphanagara - tyAM "lAta' devInuM prakhyAta maMdira hatuM - purANA Araba rivAjonuM sauthI moTuM dhAma hatuM. dasa varasa Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10ra. hajarata mahaMmada ane ikSaNa pahelAM mahaMmadasAhebane A ja nagaramAMthI lohIluhANa karIne kADhI mUkvAmAM AvyA hatA. tAyaphanagaranI AsapAsanA keTalAka bIlAoe hajI sudhI madInAnI navI rASTrIya sarakAra ke islAma dharma baMnemAMthI ekeno svIkAra nahoto karyo. A vakhatanA mahaMmadasAhebanA makkAnA vijyathI te bIlAonI duzamanAvaTano agni vadhAre prajavalita thayo. keTalAka pahADI bIlA musalamAno para humalo karavAne mATe tAyaphanI najIka tAsanI khINamAM ekaThA thayA. temane aTakAvavA mahaMmadasAheba makkAthI nIkaLyA, ane hunena ane tAsanI laDAIomAM ochAmAM ochI khUnakharAbI pachI navI Araba rASTrIya sarakAra viruddhano A chevaTano baLavo temaNe zAMta karyo. A laDAIomAM mahaMmadasAhebanA hukamathI musalamAnoe duzmanone mAravAne badale temane kevaLa pakaDI lAvavAnI hiMmata karI. tAsanI laDAImAM havAjhina kabIlAnA cha hajAra mANasone pakaDI levAmAM AvyA. e ja kabIlAnI dhAva halImAe pAMca varasa sudhI bALaka mahaMmadane dhavarAvyo hato. vRddha halImA hajI jIvatI hatI. mahaMmadasAhebanI jIta pachI te temane maLavA AvI. mahaMmadasAhebe UbhA thaIne bahu AdarapUrvaka teno satkAra karyo. potAnI oDhelI cAdara tene besavA mATe pAtharI ApI ane tenA kahevAthI te ja vakhate chaye hajAra havAni kedIone choDI dIdhA. makkA pAchA AvIne mahaMmadasAhebe tyAMnA lokone dharmano upadeza detA rahevAne mATe mujha nAmanA eka mANasane 'imAma' banAvyo ane zaheranA baMdobasta mATe utabA nAmanA eka navajavAnane zaheranA hAkema tarIke pasaMda karyo. pachI potAnA sAthIone laIne teo madInA pAchA AvyA. madInA pahoMcyA pachI thoDA divasamAM ja tAyaphanA keTalAka khAsa khAsa mANaso mahaMmadasAheba pAse AvyA. temaNe dasa varasa pahelAMnA aparAdha mATe mahaMmadasAhebanI mAphI mAgI ane potAnA AkhA kabIlA vatI islAma dharma svIkAravAnI rajA mAgI. Ama tAyaphane madInAnI rASTrIya sarakAramAM sAmela karavAmAM AvyuM. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 "taI kabIlAnuM musalamAna thavuM A ja divasomAM taI bIlAe islAma dharma apanAvyo. tenI vAta bahu manoraMjaka che. A kabIlo madInAnI uttaramAM lagabhaga 200 mAIla para sIriyAnI sarahada para raheto hato. sIriyAnA romana hAkemoe tene madInAnI navI sarakAranI viruddha kAvatarAkhora maMDaLono aDDo banAvI dIdho hato. tyAM dhArmika svAtaMtrya nahotuM. islAmano pracAra karanArAone tyAM mArI nAkhavAmAM AvatA hatA. mahaMmadasAhebe alIne lazkara laIne tyAM mokyA. temano Azaya, 'taI kabIlAnA saradAro potAnA ilAkAmAM lokone dhArmika svAtaMtrya Ape ane islAmanA pracArakone upadeza karavAnI chUTa Ape tene mATe temanA para dabANa lAvavAno hato. A kabIlo evI jagyAe raheto hato ke Araba sarakArane tenI dostI bahu kAmanI hatI. hunenanI laDAI sudhImAM mahaMmadasAhebanA lazkaramAM evA mANaso mojuda hatA jemaNe IslAma dharma svIkAryo nahoto ane hajI potAno purANo dharma pALatA hatA. paraMtu temaNe "saune mATe dhArmika svAtaMtrya'no siddhAMta svIkAryo hato. ane teo kAM to madInAnI sarakAranI prajA hatA athavA to temanA hmIlAe madInAnI sarakAra sAthe dhestI karI lIdhI hatI. alI "taI kabIlAnA IlAkAmAM pahoMcyA tyAre aMdI tAI e sbIlAno saradAra hato. A adI tAI jagavikhyAta hAtima tAIno putra hato. adI potAnAM bALabaccAMne laIne sIriyA nAsI gayo. tenI bahena saphanA ane bIjAM keTalAMkane pakaDI levAmAM AvyAM ane madInAmAM mahaMmadasAheba AgaLa rajU karavAmAM AvyAM. mahaMmadasAhebane jyAre khabara paDI ke saphanA te hAtima tAInI putrI che je potAnA dila, dayA ane dAnane mATe AkhI duniyAmAM mazahUra hato, tyAre temaNe kahyuM - "eka musalamAnamAM hovA joIe e badhA ja saguNa hAnimamAM 103 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 hajarata mahaMmada ane islAma mojUda hatA. allA evA lokone khacIta cAhe che." Ama kahIne temaNe saphanA ane tenI sAthenAM badhAM mANasone te ja vakhate kazI paNa zarata vagara choDI dIdhAM. adIne A vAtanI khabara paDI tyAre te mahaMmadasAhebane maLavA madInA AvyA. mahaMmadasAheba e samaye arabastAnanA bahu moTA bhAganA mAlika hatA; chatAM temanI sAdI raheNIkaraNI joIne adI para UMDI chApa paDI, te lakhe che : "temaNe (mahaMmadasAhebe) mane mAruM nAma pUchyuM. meM mAruM nAma kahyuM eTale temaNe kahyuM ke, mArI sAthe ghera cAlo. rastAmAM eka azakta ane dUbaLI strIe temane kAMIka kahevAnI icchA batAvI, eTale teo UbhA rahIne tenA prazna vize vAtacIta kravA lAgyA. meM manamAM vicAra karyo, ke A to kAMI bAdazAhonA jevI rIta nathI. ame temane ghera pahoMcyA tyAre temaNe mane khajUrInAM tADakAM bhareluM cAmaDAnuM eka gAdaluM besavA mATe ApyuM ane teo pote khullI jamIna para besI gayA. mane pharI vicAra Avyo ke, A to kAMI bAdazAhonI rIta nathI." thoDA ja divasamAM dhIre dhIre 'I' kabIlAnA badhA mANasoe IslAma dharma apanAvI lIdho. potAno ilAko temaNe madInAnA rAjyamAM joDI dIdho. ane e rAjyanI hada uttaramAM dUra sudhI vadhI gaI. ApaNa yAda rAkhavuM joIe ke A badhA samayamAM mahaMmadasAhebanA jIvananAM barAbara be pAsAM hatAM. teo eka navA dharmanA pravartaka paNa hatA ane madInAnI navI svataMtra sarakAranA sarapaMca ane saradAra paNa hatA. I. sa. 631mAM khabara paDI ke sIriyAnI sarahada para romanA samrATa taraphathI, arabastAnanI A navI rASTrIya hakUmatano nAza karavA mATe, pAchuM eka moTuM lazkara bheguM karavAmAM Ave che ane romana samrATe sipAIone ekeka varasano pagAra agAuthI ApIne temanI bharatI karI che. mahaMmadasAheba cAre taraphathI Araba yuvAnone bhegA karIne arabastAnanI AjhAdI mATe AgaLa vadhyA. eTalAmAM romanA rAmATane pAtAnI rAjadhAnImAM navA baLavAno sAmano karavo paDyo eTale rAmanA lazkarane sarahada parathI khaseDI levAmAM AvyuM. mahaMmadasAheba paNa kazI laDAI vagara sIriyAnI rArahada parathI pAchA cAlyA AvyA. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 makakAnI chellI yAtrA I. sa. 632mAM mahaMmadasAhebe potAnI janmabhUmi makkAnI chelI yAtrA karI. muslima itihAsamAM A yAtrAne 'hajajatulavidA eTale vidAyanI yAtrA athavA hajajala-akabara eTale moTI yAtrA kahe che. A vakhate temanI sAthe madInAthI eka lAkha cALIsa hajAra mANaso makkA gayAM. have mahaMmadasAhebanI uMmara 62 varasanI thaI hatI. makkAmAM hajanI vidhio pUrI karyA pachI araphAtanI TekarI para besIne mahaMmadasAhebe bharela hRdaye saune A upadeza Apyo : he loko, mArI vAta dhyAnapUrvaka sAMbhaLo kema ke A varasa pachI huM pharI kadI tamArI pAse AvI zakIza ke nahIM tenI mane khabara nathI. "jema A nagaramAM A mahinAmAM A divasa pavitra manAya che, barAbara te ja rIte tamArAmAMthI darekanAM tana, dhana ane mAlamilakata ekbIjAne mATe pavitra vastu che. koI bIjAnA jAna, ke mAlamilakatane hAtha na lagADI zake. "allAe dareka mANasane mATe tenA bApadAdAnI mAlamilakatamAMthI teno hisso mukarara karI dIdho che. eTale je jeno haka che te tenI pAsethI chInavI lenAruM koI vasiyatanAmuM kharuM mAnavAmAM nahIM Ave. rabiyAno putra hArisano patra abadula muttalibano prapautra ane mAro bhatrIjo ayAsa jene lesanA kabIlAvALAoe dUdha pAIne ucharyo hato ane jene ajJAnanA divasomAM hujhelanA kabIlAvALAoe mArI nAkhyo hato tenA khUnathI mAMDIne Aja 105 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 hajarata mahaMmada ane islAma sudhImAM jeTalAM khUna thayAM hoya temAMthI koI khUnano badalo levAnI koIne rajA nathI. ane bhaviSyane mATe vera levAno A rivAja haMmezane mATe baMdha kravAmAM Ave che. koI aparAdha karanAra para teNe pote karelA aparAdha sivAya bIjI koI vAtano Aropa mUkavAmAM nahI Ave. koI pitAne tenA putranA aparAdha mATe ke putrane pitAnA aparAdha mATe pUchavAmAM nahIM Ave. vyAja levAno rivAja e kharekhara ajJAnanA samayano che. have pachI A rivAja bilakula baMdha karavAmAM Ave che. tame loko kevaLa tamArI mUDI pAchI laI zakazo. A bAbatamAM tame koI sAthe anyAya na karo tema ja koI tamArI sAthe paNa anyAya na kare ane mArA kAkA abbAsanuM jeTaluM vyAja loko pAse leNuM che te badhuM rada karI devAmAM Ave che. "dareka musalamAna bIjA musalamAnano bhAI che ane potAnA bhAInI koI cIja jyAM sudhI te koI yogya rIte na meLave tyAM sudhI koI musalamAnane mATe halAla (dharmathI meLavelI) na gaNAya. dareka musalamAna bIjA musalamAnano bhAI che. koI koI para julama na kare, koIno sAtha na choDe tathA koIne nAno na samaje. koIe paNa potAnA musalamAna bhAIne nAno mAnavI e bahu bUrI vastu che. dareka musalamAnanI dareka cIja - teno mAla, teno jAna, tenI pratiSThA - dareka musalamAnane mATe AdaranI vastu che. khabaradAra, koI ApasamAM ekbIjAnI viruddha koI jAtano vepAra ke levaDadevaDa na karazo. tame badhA allAnA baMdA ane ekabIjAnA bhAI banIne rahejo. he puruSo, tamArA haka che ane te strIo, tamArA paNa haka che. he loko, tamArI patnIo para prema rAkho ane temanI sAthe dayAbharyo vartAva rAkho. kharekhara, allAne vacce rAkhIne tame temane tamArI sAthI banAvI che, ane allAnA hukamathI ja temano Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makAnI chellI yAtrA 107 deha tamAre mATe halAla TharAvavAmAM Avyo che. dhyAnamAM rAkho ke allA talAka(chUTAcheDA)ne bUrAmAM pUrI vastu mAne che. "tamArA gulAmo vize khabaradAra ! temane tame pote khAtA ho tevuM ja khavaDAvaje ane tame pote paheratA ho tevAM ja kapaDAM paherAvaje. temanA gajA uparavaTanuM kAma karavAnI temane kadI AjJA na karazo ane evuM ja kAma hoya to tamAro dharma che ke te kAma karavAmAM tame pote temane madada karaze. tamArAmAMthI koI potAnA gulAmane vagara gune mAra mAre athavA tenA moM para tamAco mAre to tenuM prAyazcittA e che ke te gulAmane te ja samaye AjhAda karI devo. dhyAnamAM rAkho ke je mANasa potAnA gulAma pratye kharAba vartana calAvaze tene mATe svargano daravAjo baMdha thaI jaze. tamArA gulAmane divasamAM sittera vAra kSamA Apo kAraNa ke teo e ja allAnA baMdA che je allA tamAro paNa mAlika che. temanI sAthe koI prakAranA julamano vartAva na hovo joIe. gulAmone AjhAda karavAthI allA jeTalo rAjI thAya che teTalo tamArA koI paNa kAryathI nathI thato. "tame tamArA mAlika samakSa jazo ane te tamane tamArAM kRtyo vize pUchaze emAM zaka nathI. khabaradAra! mArA (mRtyu) pachI tame pAchA satya zraddhAne choDIne asatya bhramomAM na phasAtA, eTale ke zraddhA khoI na besatA ane pharIthI ekabIjAnAM gaLAM kApavA maMDI na jatA. jeo ahIM hAjara che teo A badhI vastuo jeo ahIM hAjara nathI temane jaIne kahe. e banavAjoga che ke jeNe ahIM sAMbhaLyuM che tenA karatAM jene kahevAmAM Ave te vadhAre sArI rIte yAda rAkhe." tyAra pachI AkAza tarapha joIne mahaMmadasAhebe bUma pADIne kahyuM: "he mAlika, meM tAro pegAma [saMdezo pahoMcADI dIdho ane Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma mArI pharaja adA karI. he mAlika, mArI prArthanA che ke, tuM ja mAro sAkSI raheje." pachI mahaMmadasAhebe potAnA sAthIone laIne madInA pAchA javAnI taiyArI karavA mAMDI. 108 26 islAmI rAjya have uttare sIriyAnI sarahadathI dakSiNe hiMdI mahAsAgara sudhI mahaMmadasAhebanA rAjyamAM ane temanI sattAmAM koI bhAgIdAra nahotuM. roma ane IrAna baMnenA samrATo potAnA gharanA jhaghaDAomAM phasAyelA hatA. temanAmAMthI koInAmAM paNa ArabonI navI vadhatI jatI tAkAtane rokavAnI hiMmata rahI nahotI. khuzarU paravIjhe mahaMmadasAhebanA je patrane kAMI visAtamAM na gaNatAM phADIne pheMkI dIdho hato te patra laI janAra hajI pAcho madInA pahoMcyuM paNa nahoto eTalAmAM paravIjhanA putre paravIjhane mArI nAkhyo. yamananA Araba hAkemane videzI IrAna sAthenA saMbaMdha toDIne madInAnI rASTrIya sarakAra sAthe saMbaMdha bAMdhavAmAM ja potAnuM ane potAnI prajAnuM A loka ane paralokanuM kalyANa dekhAyuM. yamananA hAkema ane tyAMnA lagabhaga badhA mANasoe islAma dharma apanAvI lIdho hato. mahaMmadasAhebe have potAnA vistRta rAjyano sArI rIte baMdobasta karavAnuM kAma potAnA hAthamAM lIdhuM. judA judA prAMtomAM evA navA hAkemone pasaMda karIne mokalavAmAM AvyA ke je musalamAnone dharmanI bAbatamAM mArga dekhADe ane nyAyapUrvaka dezanuM rAjya calAve. jabalanA putra mujhane yamana mokalavAmAM Avyo. jatI vakhate muAjhane mahaMmadasAhebe pUchyuM : "tArA prAMtanA rAjyakArabhAramAM kaI vastune pramANa mAnIne nirNaya karIza?" Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 islAmI rAjya 109 mujhe javAba Apyo - "kurAnanI AjJAne." "paraMtu koI prasaMgane barAbara lAgu paDI zake evI AjJA kurAnamAM na maLe to?" "tyAre huM pegaMbarano dAkhalo mArI samakSa rAkhIne vartIza." "paNa jo pegaMbaranA dAkhalAmAM paNa tyAM barAbara baMdhabesatI vastu na maLe to?" tyAre huM mArI akkala calAvIza." mahaMmadasAhebe rAjI thaIne bIjAone paNa A ja rIte kAma karavA kahyuM. alIne pUrvanI sarahada para yamAmA prAMtano baMdobasta karavA mATe mokalyA ane tyAM javA nIkaLyA tyAre mahaMmadasAhebe temane upadeza Apyo - "jyAre be mANaso tArI pAse nyAya karAvavA Ave tyAre te baMnenI vAta sArI rIte sAMbhaLI lIdhA vinA kadI cukAdo na ApIza." rAjA ke hAkema tarIke mahaMmadasAheba musalamAna ane binamusalamAnamAM kadI koI jAtano bhedabhAva karatA nahotA tenA ghaNA ghakhalA maLe che. eTale sudhI ke eka vAra to keTalAka loko A kAraNe nAkhuza thayA ane islAmano tyAga karIne pAchA purANA dharmamAM cAlyA gayA. kurAnamAM spaSTa Ayata che ke, AvA loko islAmamAMthI cAlyA jAya tenI kazI paravA na karavI joIe.' 1. kurAna, 4-105, 15. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 pegaMbaranAM lagnA have ApaNe pegaMbara sAhebanA gRhajIvana eTale ke temanAM lagno para eka dRSTi karavI Avazyaka che. AgaLa AvI gayuM che ke pegaMbara sAhebanuM paheluM lagna 25 varasanI uMmare thayuM. e pacIsa varasa sudhI arabastAna ane khAsa karIne makkAnA bagaDelA vAtAvaraNamAM paNa mahaMmadasAhebanuM jIvana kalaMkarahita hatuM. jyAre temanI uMmaranA chokarAo ezaArAma ane rakhaDapaTTImAM potAno vakhata khotA tyAre mahaMmadasAheba kAM to TekarIomAM ekalA bakarIo carAvatA athavA ekAMtamAM besIne ciMtana karatA. mahaMmadasAhebanA te samayanA sadAcaraNa vize Aja sudhI koI AMgaLI cIMdhI zakayuM nathI. 25thI 50 varasanI uMmara sudhI temaNe potAnI sAcI sAthI khadIjA je temanAthI 15 varasa moTI hatI tenI pratye potAno dharma niSThApUrvaka bajAvyo. te samaye bahupatnItvano rivAja AkhA yuropamAM, arabastAnamAM ane te samayanA lagabhaga badhA dezomAM eTalo sarvasAmAnya hato ke mahaMmadasAheba uparAMta te vakhate makkAnA moTA mANasomAM evA thoDA ja haze jemane eka ja patnI hoya. A bIjAM pacIsa varasa vize eka itihAsakAra lakhe che : "pacIsa varasa sudhI mahaMmadasAheba potAnI moTI uMmaranI patnI sAthe vaphAdArIpUrvaka rahyA. temanI patnInI uMmara 65 varasanI hatI tyAre paNa teo tene lagna vakhate cAhatA hatA teTalI ja cAhatA. e pacIse varasomAM mahaMmadasAhebanA sartana sAme kayAMya kazo zvAsa sudhdhAM saMbhaLAyo nathI. te samaya sudhInuM temanuM 110 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 pagabaranAM lano jIvana khUba dhyAnapUrvaka sUkSmadarzaka kAcamAMthI jotAM paNa temAM kyAMya kazo DAgha dekhAto nathI." khadIjAnA mRtyu pachI mahaMmadasAhebanA jIvananAM aMtima 13 varasamAM temanAM nava lagno thayAM. A nava lagno vize e ja itihAsakAra lakhe che : emAMnAM keTalAMka lagno to, te keTalIka strIonA pati islAmanI laDAIomAM mAryA gayA hatA, temano vicAra karIne karavAmAM AvyAM hatAM. te strIone kazo AdhAra nahoto rahyo. temanA patione mahaMmadasAhebe utsAha ApIne laDAImAM mokalyA hatA. eTale mahaMmadasAheba pAse Azaro zodhavAno e vidhavAno haka hato. ane mahaMmadasAheba dayALu hatA. bAkInAM lagnono uddeza kevaLa rAjakIya - eTale ekabIjAnI viruddhanA pakSonA saradArone eka premasUtramAM bAMdhavAno - hato. e vastu paNa dhyAnamAM rAkhavI joIe ke te samaye arabastAnamAM koI paNa IjajataAbarUvALI strI lagna karyA vagara koI paNa bIjI rIte koInA gharamAM rahevAnuM pasaMda karI zake ema nahotuM. eka bIjA itihAsakAra lakhe che : "cAritryanI bAbatamAM mahaMmadasAheba bahu UMcA prakAranA mANasa hatA. jIvananA UMDANamAM teo eTalA UMDA UtaryA hatA ke teo potAnI tAkAta bhogavilAsamAM khoI nAkhe e asaMbhavita hatuM. ... teo samajatA hatA ke potAnI asara ane tAkAtane dRDha karavA mATe lagna eka bahu jabarajasta sAdhana che. kAnakhajurAnA hajAra paganI jema lagna ThekaThekANe potAnI bhujAo phelAvI de che, ane evA evA sagAI-saMbaMdha ubhA kare che ke je jema ghoMghA paththarane ke vetALa mAchalI potAnA zikArane coMTI 1. Stanley Lane pool. 2. Stanley Lane pool in his Introduction to Lane's. Selection from the Quran. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 hajarata mahaMmada ane islAma paDe tema coMTI paDe che. lagabhaga ApaNA jamAnA sudhI A ja siddhAMta yuropanA rAjakAraNano eka moTo bhAga rahelo che. * "A ja AzayathI mahaMmadasAheba keTalAMka lagna karavA taiyAra thayA. temanA mahAna mizananA e eka Avazyaka bhAga hato.1 mahaMmadasAhebanAM A nava lagnonuM vRttAMta TUMkAmAM A prathA che: khadIjA sAthenA lagna pachI mahaMmadasAhebanuM bIjuM lagna temanA jidagIbharanA sAthI abu bakranI putrI AyazA sAthe thayuM. AyazA kumArI hatI. tenI umara 18 varSanI hatI. abu bakre potAnAM tanamanadhanathI islAmanI tenA ApattikALamAM ghaNI sevA karI hatI; enuM keTaluMka varNana upara AvI gayuM che. khadIjAnA mRtyu pachuM. bAbu bakranA manamAM ema vasI gayuM ke mArI putrIne pegaMbara sAthe paraNAvuM. temaNe bahu AgrahapUrvaka pegaMbarane vinaMtI karI. arabastAnamAM koInI AvI vinaMtIne tarachoDavI e tenuM bhAre apamAna manAtuM. mahaMmadasAhebe A vinaMtI mAnya rAkhIne abu bakrane haMmezane mATe AbhArI banAvI dIdhA ane sAthe sAthe baMne kaTuMbone hamezane mATe eka karI dIdhAM. A lagna pachI jiMdagI sudhI temaNe koI kumArI sAthe lagna karyuM nathI. temanuM trIjuM lagna eka garIba vRddhA savadA sAthe thayuM. savada mahaMmadasAhebanA eka zarUAtanA sAthI sakarAnanI patnI hatI. kurezIonA julamothI bacavA te potAnA pati sAthe ithiyopiyA cAlI gaI. tyAM sakarAne maraNa pAmyo. savadA makkA pAchI AvI. makkAmAM tene madada karanAra ke khabara pUchanAra paNa koI nahotuM. tenAM sagAM suddhAMe tenuM bharaNapoSaNa karavAno inkAra karyo. vRddha ane lAcAra savadAnI mAgaNIthI mahaMmadasAhebe tenI sAthe lagna karIne tene potAnA gharamAM rahevAno rasto karI Apyo. 9. Islam, Her Moral and Spiritual Value, by Major H. G. Leonard, pp. 79-80. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pegaMbaranAM lagno 113 mahaMmadasAhebanuM cothuM lagna hajarata umaranI vidhavA putrI aphasA sAthe thayuM. haphasAno pati badranI laDAImAM mAryo gayo hato. umare potAnI vidhavA dIkarInuM punarlagna koI sArA musalamAna sAthe karavA vicAra karyo. teNe usmAnane kahyuM paNa usmAne nA pADI dIdhI. pachI teNe abu bakane vinaMtI karI. abu bake paNa inkAra karyo. AnuM kAraNa e hatuM ke haphasAnI uMmara ane tenA rUparaMga koIne game ema nahotAM. abu bakra, umara ane usmAnanI pratiSThA musalamAnomAM bahu bhAre hatI. umara garama svabhAvanA hatA. usmAna tathA abu bakra taraphathI maLelA inkArane temaNe potAnuM apamAna mAnyuM. kahe che ke A jhaghaDo badhA musalamAnomAM phelAya evo Dara hato. mahaMmadasAhebane khabara paDI eTale uMmarane ThaMDA pADavA ane jhaghaDo maTADavA temaNe haphasA sAthe pote lagna karI lIdhuM. pAMcamuM lagna ohadanI laDAI pachI eka varase umaiyAnI putrI hiMda sAthe thayuM. umaiyA bahu lAgavagavALo mANasa hato. ohadanI laDAImAM hiMdano pati ghAyala thayo ane ATha mAsa pachI paNa pAmyo. vidhavA hiMdane ghaNAM bALako hatAM. bALakanA pAlanapoSAgane arthe teNe punarlagna karavAno vicAra karyo. te garama svabhAvanI ane jhaghaDAkhora tarIke prakhyAta hatI. tenI sAthe paNa abu baka ane umara baMnee lagna karavAno inkAra karyo. hiMdanA sauthI moTA putranuM nAma salamAM hatuM tethI te 'umma salamA" eTale "salamAnI mA kahevAtI hatI. du:khI thaIne teNe pote mahaMmadasAhebane potAnI sAthe lagna karavA vinaMtI karI. mahaMmadasAhebe te mAnya rAkhI ane tene tathA tenAM bALakone poSavAnI javAbadArI lIdhI. chaThThuM lagna Ama thayuM: jhena temanI phaInI dIkarI hatI. jhenabano bApa jahuza kurezInA dUdAna kuLanI zAkhAno hato. A dUdAna kuLavALA islAmanA prakhyAta duzmana abu suphiyAnanA pAsenA sagA hatA. chatAM teo mahaMmadasAheba ane IsalAma para eTalo badho prema rAkhatA hatA ke Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 hajarata mahaMmada ane islAma makkAthI hijarata karavAmAM AvI tyAre teo badhAM-puruSo, strIo ane bALako potAnAM makkAnAM makAnone tALAM mArIne mahaMmadasAheba sAthe madInA cAlyAM AvyAM hatAM. abu suphiyAnane aTakAvavA mATe A khAnadAnanI madada mahaMmadasAhebane mATe bahu kImatI hatI. madInA pahoMcyA pachI jhenabanAM mAbApe tenuM lagna mahaMmadasAheba sAthe karavA icchA karI. paNa mahaMmadasAhebe nA pADI. kurezIomAM khAnadAnano ghamaMDa atyaMta hato. mahaMmadasAheba A ghamaMDa dUra karavA mAgatA hatA ane mANasa mANasa vacce samAnatA sthApavA mAgatA hatA. temaNe dudAna kuLavALAone jhenabanuM lagna jheda sAthe karavAnI salAha ApI. jheda mahaMmadasAhebe AjhAda karelo gulAma hato. ghamaMDI dUdAna kuLane A vAta gamI nahIM, chatAM mahaMmadasAhebanI samajAvaTathI temane jhenabanuM lagna jheda sAthe karavuM paDayuM. jhenabanA potAnA manamAMthI potAnA kuLano ghamaMDa na nIkaLI zakayo. eka gorA Araba saradAranI putrIne eka gulAma sAthe paraNAvavAmAM Ave e enAthI sahyuM jatuM nahotuM. baMnenuM jIvana sukhI nahotuM. jhede thAkIne jhenabane talAka ApavAno vicAra karyo. ane tene mATe mahaMmadasAheba pAse rajA mAgI. mahaMmadasAhebe tene pUchyuM, - "kema? teM jhenabamAM kazo doSa joyo?" jhede uttara Apyo: "nA, paNa have huM tenI sAthe rahI zake ema nathI." mahaMmadasAhebe gusse thaIne kahyuM "jA, tArI patnIne tArI sAthe rAkha ane allAthI Dara." paNa A ThapakAthI bahu divasa na cAlyuM. chevaTe jhede jhenabane talAka ApI dIdhI. enA potAnA pitAne tyAM pAchI Avo. bApe vArApharatI keTalAka jaga sAthe tenuM lagna karavA vicArI joyuM. paNa je strI eka gulAmanI patnI tarIke rahI hatI tenI sAthe lagna karavAnI koInI icchA nahotI. dAna kuLane AmAM potAnuM bahu bhAre apamAna jaNAyAM. temane bahu du:kha thayuM. temanI A badhI beAbarUnI javAbadArI mahaMmadasAheba 1. kurAna, 23-7, Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 pegaMbaranAM lagno para hatI. temaNe mahaMmadasAhebane jhenaba sAthe lagna karavA pharIthI vinaMtI karI. mahaMmadasAhebe jheda ane jhenabane bolAvIne temanI vacce meLa karAvavAnI pharIthI koziza karI. paNa tenuM kazuM pariNAma na AvyuM. have mahaMmadasAheba pAse koI bIjo mArga na rahyo. temaNe jhenaba sAthe lagna karI lIdhuM. jhenabanI uMmara mAM lagna vakhate pAMtrIsa varasa uparanI hatI. have mAnI pharIthI ko6i ane jhenabanela karavA karI sAtamuM lagna juveriyA nAmanI eka vidhavA sAthe thayuM. juriyAno bApa hArisa banI mustalika kabIlAno saradAra hato. madInAthI baso mAIla dUra samudrakinAre hArisa mAryo gayo ane te kabIlAnA lagabhaga baso mANaso musalamAnoe pakaDI lIdhA. banI mustalike sulehanI mAgaNI karI. te kALamAM be kabIlA athavA be pakSo vacce TakAu suleha mATe hArelA kabIlA taraphathI eka Avazyaka zarata e karavAmAM AvatI ke jItelA kabIlAno koI khAsa mANasa hArelA kabIlAnI koI strI sAthe lagna kare. A ja rivAja para bhAra mUkIne yunAnI saradAra selyukase vidhI marya samrATa caMdragupta sAthenI suleha vakhate caMdragupta potAnI putrI sAthe lagna kare evI haTha pakaDI hatI. ane caMdraguptane te mAnavI paDI hatI. mahaMmadasAhebe banI murtalikanI vinaMtIthI e laDAImAM mAryA gayelA temanA saradAra harisanI vidhavA putrI juveriyA sAthe lagna karIne e AkhA kabIlAne musalamAno sAthe premasUtrathI bAMdhI dIdho. A lagnane pariNAme baso mustavika kedIone vinAzarate ekadama choDI mUkavAmAM AvyA. ghaNAM varasa pachI juveriyAnA A lagnanI vAta karatAM mahaMmadasAhebanI bIjI patnI AyazAe kahyuM hatuM: "potAnA kabIlAvALAo mATe juveriyA jeTalI kalyANakArI nIvaDI che teTalI bIjI koI strI kadI nIvaDI nathI." barAbara A ja rIte khaibaranI laDAI pachI mahaMmadasAhebe AThamuM lagna kurejhA kuLanA saradAra akhataranI vidhavA putrI saphiyA sAthe karyuM. sakyiAnuM lagna pahelAM be vAra thaI cUkahyuM hatuM. tenI bIjI vArano pati kheMbaranI laDAImAM mAryo gayo hato. saphiyA yahUdI hatI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 hajarata mahaMmada ane islAma ane mahaMmadasAheba sAthe lagna karyA pachI paNa chevaTa sudhI potAno yahUdI dharma ja pALatI hatI. navamuM lagna makkAnA jUnA hAkema ane islAmanA duzmana kureza saradAra abu suphiyAnanI vidhavA putrI umma-habIbA (habIbAnI mA) sAthe thayuM. unma-habIbAno pahelo pati potAnA dezathI dUra ithiyopiyAmAM maraNa pAmyo hato. mahaMmadasAhebanI sAthe lagna thayA pahelAM ummarahabIbAne ghaNAM bALako hatAM. temAM eka putrInuM nAma habIbA hatuM. lagnanuM kAraNa sAva spaSTa che. dazamuM ane chevaTanuM lagna huMbiyAnI saMdhi pachI mahaMmadasAheba traNa divasanI yAtrA mATe makkA gayA tyAre tyAM thayuM. A lagna eka kureza saradAra hArisanI vidhavA putrI memUnA sAthe thayuM hatuM. mahaMmadasAhebe potAnA eka kAkAnA AgrahathI A lagna karyuM hatuM. ane kAkAno uddeza pAra paDyo hato. kAraNa ke A lagnathI valIdanA beTA khAlida ane AsanA beTA amarU jevA be jabaradasta duzamana mahaMmadasAhebanA pakSamAM AvI gayA. potAnI A badhI . patnIo sAthe mahaMmadasAhebanuM vartana hamezAM samAna rahetuM. ame AgaLa jaNAvyuM che ke, te kALa sudhI duniyAnA koI paNa dezamAM eka mANasane ekathI vadhAre patnIo hovI e koI rIte kharAba nahotuM manAtuM. ane mahaMmadasAhebanA A lagnono Azaya spaSTa hato. mahaMmadasAhebane (mAtra prathama patnI khadIjAthI ja) be putro ane cAra putrIo thayAM hatAM. baMne putro bALapaNamAM ja marI gayA. traNa putrIonAM lagna temaNe arabastAnanA purANA dharmanA lokomAM karyA ane eka putrI phAtamAnuM lagna hajarata alI sAthe karyuM? 1. Mirza Abul Fazl's Life of Mohammad, pp. 232-3. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 aMtima divase mahaMmadasAhebanI umara 63 varasanI thavA AvI hatI. temanuM moTA bhAganuM jIvana kaThaNa ane sAduM hatuM. potAnI jAta para temano saMpUrNa kAbU hato. mRtyu samayanA tAva pahelAM kevaLa eka ja vAra hijarI sananA chaThThA varasamAM temanI tabiyata kAMIka bagaDayAno ullekha Ave che. kadAca temanuM AyuSya laMbAI zakyuM hota. paNa kheMbaranI laDAImAM temane je phra ApavAmAM AvyuM hatuM tethI, joke te samaye to teo bacI gayA paNa temane ghaNuM nukasAna pahoMcyuM. e jheranI asara ochI karavA mATe eka vAra temaNe rUmaDI mukAvI. chatAM temanuM svAthya bagaDatuM gayuM. mahaMmadasAhebanA mata pramANe emanI chellI mAMdagI e jheranI asarathI ja AvI hatI. A uparAMta temane "makkAmAM sahevAM paDelAM du:kho, kaSTo, apamAno, keda, temane zaheramAMthI kADhI mUkvAmAM AvyA che, tema ja madInAmAM eka evuM kAma, je pUruM thaze ke kema e vAta varaso sudhI zaMkAspada hatI, tene vize becenI ane roja roja vadhatAM jatAM rAjyanI phikara-citA-A badhAMno paNa temanA para bahu bhAre bojo hato. A badhA uparAMta kurAnanA judA judA bhAgonI vahI je rIte AvI tenI paNa mahaMmadasAhebanI tabiyata para UMDI asara thaI. jyAre koI AdhyAtmika muzkelI ke kaThinatAne prasaMge temane kAMI rasto na sUjhato tyAre teo khAvApIvAnuM choDI daIne cAdara vIMTALIne paDo rahetA, prArthanA karatA ane rotA. koI koI vAra to keTalAya divasa Ama ja vItatA. temanuM zarIra vAraMvAra kaMpavA lAgatuM ane cAdara AMsu ane parasevAthI bhIMjAI jatI. chevaTe teo UThatA ane te vakhate je nirNaya ke je zabdo temanA moMmAMthI nIkaLatA tene teo potAnA mAlikano saMdezo" potAnA "allAnI vahI' kahetA. temanI AvI badhI vahIo ja bhegI maLIne kurAna 117 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 hajarata mahaMmada ane islAma kahevAya che. temanI bIjI sAmAnya uktio ane uddeza hadIsa" kahevAya che ane temane IzvaranI AjJA mAnavAmAM nathI AvatI. A vAraMvAranAM asAdhAraNa darada ane becenInI asara mahaMmadasAhebanA zarIra, snAyuo ane magaja para bahu UMDI paDI. eka vAra temanI dADhImAM dhoLA vALa joIne abu baka rovA lAgyA. mahaMmadasAhebe kahyuM -"hA, vahI AvatI vakhate mane je darda thatuM ane kaSTa paDatuM tenuM A badhuM pariNAma che! sUre hRda, sUre alavAyA, sUre alakAyA ane temanI sAthenI bIjI sUrAoe mArA keza dhoLA karI nAkhyA." mahaMmadasAhebane chevaTano tAva Avyo. eka divasa madharAte jyAre madInAnA sau loko UMghatA hatA tyAre teo phakta eka mANasane sAthe laIne zahera bahAra kabarastAnamAM gayA ane baronI vacce besIne bahu vAra sudhI dhyAnamagna rahyA. chevaTe bharela have temaNe kahevA mAMDayuM: "he kabaronA vAsI, tamane salAma (zAMti) hajo. allA tamane ane amane saune kSamA kare. zAMta hajo e savAra je divase tame sau pharIthI jAgo, ane sukhI hojo te divase tamArI sthiti. tame amArAthI pahelA cAlyA gayA ane ame tamArI pAchaLa AvIe chIe." bIje divase savAre potAnA baMne pitarAI bhAIo - alI ane phajalano Teko laIne teo masIdamAM gayA. namAja pachI temaNe lokone kahyuM: "musalamAno, tamArAmAMthI koIne meM kazuM nukasAna karyuM hoya to teno javAba devA atyAre huM mojUda che. jo tamArAmAMthI koInuM mArI pAse kazuM leNuM hoya to je kaMI Aje mArI pAse che te badhuM tamAruM che." eka jaNe yAda devaDAvyuM ke meM ApanA kahevAthI eka garIba mANasane traNa dirahama ApyA hatA. mahaMmadasAhebe tene te ja vakhate 1. kurAnanA bhAgAnAM nAma. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima divaso 119 traNa dirahama ApI dIdhA ane kahyuM-"A jagatamAM zaramAvuM sAruM che jethI karIne ApaNe paralokamAM kaSTa sahana karavuM na paDe." pachI temaNe je musalamAnoe potAnA dharma mATe prANa ApyA hatA ane jemaNe dharmane khAtara duHkho veThayAM hatAM temane mATe bharele hadaye allAnI prArthanA karI. makkAnA mohAjarIna tarapha mAM karIne "ansAra' tarapha IzAro karatAM temaNe kahyuM: musalamAnonI saMkhyA to vadhaze paNa madInAnA ansAranI saMkhyA have vadhI na zake. teo ja mArA kuTuMbI hatA jemaNe mane rahevA ghara ApyuM. jyAre jagata mane du:kha detuM hatuM te vakhate A lokoe mArA para vizvAsa karyo ane mane apanAvyo." roga ane azakti vadhatI gaI. zukravAre namAja paDhAvavA mATe temaNe abu bakane masIdamAM mokalyA. Aja sudhI haMmezAM teo pote ja namAja paDhAvatA hatA. abu bakane namAja paDhAvatA joIne lokomAM sanasanATI phelAI gaI. keTalAke mAnyuM ke pegaMbara cAlyA gayA. A khabara maLatAM ja mahaMmadasAheba pAchA alI ane phajalanA khabhA para hAtha mUkIne masIdamAM AvyA. temane jotAM ja lokonAM moDhA parano raMga badalAI gayo. karamAI gayelA caherA khIlI UThayA. abu bakra namAja paDhAvanA aTakI gayA. mahaMmadasAhebe AjJA karI, "cAlu rAkho.' namAja pUrI thayA pachI mahaMmadasAhebe lokone kahyuM: meM sAMbhaLyuM che ke tamArA pegaMbaranA mRtyunI aphavA sAMbhaLIne tame gabharAI gayA hatA. paraMtu zuM mArA pahelAM koI pegaMbara haMmezAM rahyo che ke jethI huM tamArAthI kadI judo nahIM paDuM ema tame mAno cho? dareka vastuno samaya nizcita che. temAM vaheluMmoDuM na thaI zake athavA tene TALI na zakAya. huM tenI ja pAse jAuM chuM jeNe mane mokalyo hato. ane tamane mArI chevaTanI vinaMtI e che ke, tame ApasamAM saMpIne rahejo, ekabIjA sAthe prema rAkhaje, ekabIjAne mATe Adara rAkhaje ane dareka bhalA kAmamAM ekabIjAne madada karajo. ekabIjAne dharmathI caLavA na devAmAM, potAnA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 hajarata mahaMmada ane islAma vizvAsane dRDha karavAmAM ane bhalAM kAryo karavAmAM hiMmata ApatA rahevuM e ja lokonA kalyANano rasto che. bIjA badhA rastA pAyamAlInA che." chevaTe temaNe A Ayata lokone saMbhaLAvI: paralokamAM allA teone ja sukha Apaze jeo A duniyAmAM moTA thavAnI koziza nathI karatA, je koInA pratye anyAya nathI karatA. paralokano AnaMda kevaLa e ja loko mATe che je A duniyAmAM saMyamapUrvaka rahe che" (28-83) mahaMmadasAhebe lokone Apelo A aMtima upadeza hato. masIdanI pAse ja AyazAnI jhUMpaDI hatI. alI ane phajalanA khabhA para hAtha mUkIne mahaMmadasAheba pachI AyazAne tyAM cAlyA gayA. e temanA tAvano cotho divasa hato. zanivAranI rAte tAva bahu ja vadhI gayo. temanI becenI joIne temanI eka patnI umma-salamA moTethI rovA lAgI. mahaMmadasAhebe tene dhamakAvIne kahyuM: "cUpa, jene allA para vizvAsa che te kadI Ama ghAMTA na pADe." eka praznanA javAbamAM temaNe kahyuM: hA, jenA hAthamAM mArI jAna che te allAnA kasama che ke jyAre paNa A duniyAmAM Izvara para vizvAsa rAkhanAra koI paNa mANasane musIbata paDe che ke roga thAya che to e musIbata mAraphate tenAM pApone allA evI rIte dUra kare che jevI rIte pAnakhara RtumAM vRkSo parathI pAMdaDAM kharI paDe che. ApaNAM du:kha ApaNAM pApa dhovA mATe che. kharekhara Izvara para bharoso rAkhanAra koI mANasane eka kAMTo vAge che to alalA tenI mAraphate teno mobho vadhArI de che ane tenuM eka pApa dhovAI jAya che. "jeno vizvAsa jeTalo pAko teTalI tenI vadhAre parIkSA karavAmAM Ave che. jeno vizvAsa aTaLa che tene ja du:kha paNa vadhAre ApavAmAM Ave che. vizvAsa kAcI hoya to du:kha paNa Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima divaso 121 tevuM ja hoya che. paraMtu koI paNa sthitimAM, jyAM sudhI mANasanuM akeeka pApa dhovAIne te pRthvI para niSkalaMka thaIne na phare tyAM sudhI tene du:khamAMthI kSamA nahIM maLe." AkhI rAta mahaMmadasAheba kurAnanI sUrAo, jemAM allAnI stuti karavAmAM AvI che te, vAraMvAra paDhatA rahyA. - ravivAre azakti atyaMta hatI. bImAra thayA te divasathI ja teo satata upavAsa karatA hatA. ravivAre aDadhI bezuddhinI sthitimAM koIe temanA moMmAM koIka davA lAvIne reDI dIdhI. AthI temane ghaNuM duHkha thayuM ane te nArAja thayA. eka vAra moM parathI kapaDuM khaseDIne kahyuM: je loko potAnA pegaMbaronI kabaronI pUjA karavA mAMDe che temanA para alAno kopa hajo. he allA, mArI kabaranI kadI koI pUjA na kare." ravivAre ja temaNe AyazAne kahyuM, "tamArI pAse bilakula paisA na rAkhazo. je kaMI bacAvIne kyAMka rAkhI mUkyuM hoya te garIbone vaheMcI do." AyazAe kAMIka vicAra karyo. teNe kayAMkathI koI prasaMgane mATe sonAnA cha dInAra potAnI pAse chAnAmAnA bacAvIne rAkhI mUkyA hatA. thoDI vAra pachI mahaMmadasAhebe pharIthI kahyuM ke je kAMI hoya te mane ApI . AyazAe cha InAra mahaMmadasAhebanA hAthamAM gaNI ApyA. mahaMmadasAhebe tarata ja keTalAMka garIba kuTuMbomAM te vaheMcI devAnI AjJA karI. te pramANe te vaheMcI devAmAM AvyA. pachI mahaMmadasAhebe kahyuM: "have mane zAti maLI. huM mArA allAne maLavA jAuM ane e sonuM mArI milakata rahe e kharekhara sAruM nahotuM." have mahaMmasAheba kharekhara akiMcana hatA. ravivAranI rAte dIvo karavA mATe AyazAne eka paDozIne tyAMthI tela mAgavuM paDyuM. ane maratI vakhate mahamadasAhebanuM potAnuM kavaca lagabhaga doDha maNa javanA badalAmAM gIro mUkeluM hatuM. ravivAranI rAta mAMdagImAM vItI. somavAre savAre tAva halako paDayo ane tabiyata kAMIka ThIka lAgavA mAMDI. bahAra masIdanA cokamAM hajAro Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 hajarata mahaMmada ane islAma puruSo, strIo ane bALako pegaMbaranI khabara pUchavA bhegAM thayAM hatAM. namAjano vakhata thayo. abu baka namAja paDhAvavA lAgyA. hajI pahelI rakAta pUrI thaI hatI eTalAmAM AyazAnI jhUMpaDIno paDado UMcakAyo. be mANasone Teke mahaMmadasAheba bahAra AvatA dekhAyA. temanA moM para AnaMda hato. temane jotAM ja lokonA UtarI gayelA caherA khIlI UThayA. mahaMmadasAhebe smita karIne potAnA sAthI phajalane kahyuM: "sAce ja A namAja banAvIne alAe mArI AMkho hArI." ' e ja rIte TekAthI mahaMmadasAheba namAja paDhatA loko tarapha AgaLa vadhyA. lokoe vaccethI khasI jaIne rasto karyo. abu baka namAja paDhAvatA hatA. teo pAche page khasIne pegaMbara mATe imAmanI jagyA karavA jatA hatA. pegaMbare hAthanA izArAthI tamane AgaLa jaIne namAja paDhAvavAnuM cAlu rAkhavAnI AjJA karI. ane pote temano hAtha pakaDIne tenA TekAthI temanI pAse jamIna para besI gayA. abu bake namAja pUrI karAvI. namAja pachI mahaMmadasAheba pharI pAchA AyazAnI jhUMpaDImAM cAlyA gayA. teo atyaMta thAkI gayA hatA. eka lIluM dAtaNa mAgIne temaNe dAMta sApha karyA. pachI kogaLA karIne sUI gayA. AyazAno hAtha mahaMmadasAhebanA jamaNA hAtha para hato. temaNe tene potAno hAtha khaseDI levA izAro karyo. thoDI vAra pachI temanA moMmAMthI dhIre dhIre A zo nIkaLyA: "he allA, mane kSamA Apa ane mane paralokanA sAthIo sAthe meLava." pachI "sadAne mATe svarga!" "mA!" "hA! paralokanA mubAraka sAthI!" A zabdo sAthe, masIdamAMthI pAchA pharyA pachI thoDA kalAkamAM ja hijarI sananA 11mA varasanA rabIula avalanI bAramI tArIkha ne somavAre I. sa. 632nA jUnanI AThamI tArIkhe madhyAhana pachI thoDI vAre mahaMmada sAhebano AtmA A duniyAmAMthI cAlyo gayo. bahAra masIdamAM lokonuM ToLuM bheguM thayuM hatuM. ghaNAne vizvAsa nahoto paDato ke islAmanA pegaMbara cAlyA gayA. abu bake aMdara jaIne temanA moM parathI cAdara khaseDI ane moTuM cUmIne kahyuM, "tuM jIvanamAM Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtima divaso 123 priya hato ane mRtyumAM paNa priya che!" pachI, "tuM mArAM mA ane bApa baMne karatAM priya hato. meM mRtyunAM kaDavAM duHkho cAkhI lIdhAM. allAnI najaramAM tuM eTalo kImatI che ke te tene A pyAlo bIjI vAra pIvA nahIM de." ema kahIne temaNe mahaMmadasAhebanA moM para pharI cuMbana kyuM ane pachI moM para cAdara DhAMkIne teo bahAra cAlyA AvyA. bahAra AvIne abu bake lokone kurAnanI be AyatonuM smaraNa karAvyuM. eka e Ayata jemAM allAe mahaMmadane kahyuM che: "khacIta, tuM paNa maraNa pAmaze ane A badhA loko paNa maraNa pAmaze." ane bIjI Ayata A: "mahaMmada eka rasUla che; ethI vizeSa kAMI nathI. kharekhara tenI pahelAMnA sa pegaMbaro maratA AvyA che. to pachI je e marI jAya ke mAryo jAya to zuM tame tamArA dharmathI vimukha thaI jazo?" tyAra pachI abu bake spaSTa zabdomAM kahyuM: "je koI mahaMmadanI pUjA kare che teNe jANavuM joIe ke mahaMmada kharekhara marI gayA. paraMtu je koI allAnI ibAdata kare che teNe jANavuM joIe ke allA jIve che ane kadI marato nathI" alI, osAma, phaja ane keTalAka bIjAoe maLIne mahaMmadasAhebane navaDAvyA. teo maraNa pAmyA tyAre temanA zarIra para je kapaDAM hatAM tenI upara be bIjI cAdaro lapeTavAmAM AvI. sauthI upara yamananI eka kinArIdAra cAdara oDhADavAmAM AvI. 24 kalAka sudhI lAza ema ja rAkhavAmAM AvI. bIje divase maMgaLavAre nagara ane bahAranA saue, strIo ane bALako sudhdhAMe, AvIne pegaMbaranA mukhanA aMtima darzana karyA. abu baka ane umare janAjA(smazAnayAtrA)nI namAja paDhAvI. te ja divase sAMje AyazAnI koTaDImAM je jagyAe emanI AMkha mIMcAI hatI e ja jagyAe temanuM zaba dATavAmAM AvyuM. hajarata abu bakranuM kathana che ke, mahaMmadasAheba kahyA karatA hatA ke: "nabIono koI vArasa (eTale temanA pachI temanI mAlamilakatanI mAlika) nathI hoto. teo je kAMI mUkI jAya te garIbonuM che" (bukhArI, muslima, abu dAUda, nasAI) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 hajarata mahaMmada ane islAma A ja siddhAMta pramANe mRtyu pahelAM mahaMmadasAhebanI potAnI pAse je kAMI bacyuM hatuM- eka sapheda khaccara, keTalAMka hathiyAra ane thoDI jamIna-te temaNe garIbo ane anAtho mATe dAna karI dIdhuM. (bukhArI, nasAI) AyazA kahe che ke, mRtyu vakhate pegaMbare na mUkyo pAchaLa eke paiso ke UMTabakarI ke dAsadAsI ke bIjI koI cIja. (bukhArI, muslima, abu dAuda, nasAI) mahaMmadasAhebanA mRtyu pachI thoDA divase anasa nAmanA eka mANasa pAse lAkaDAno eka pyAlo jovAmAM Avyo, jenAthI mahaMmadasAheba pANI pItA hatA. tenI vacce jarA phATa paDelI hatI. mahaMmadasAhebe tene loDhAnA patarAthI joDI rAkhyo hato. temanA mRtyu pachI te koIka rIte anasane maLI gayo. anase loDhAnuM pataruM kADhI nAkhIne tene cAMdInA tArathI joDI dIdho hato. (bukhArI) have amAre mahaMmadasAhebanI raheNIkaraNI ane islAmanA mukhya mukhya siddhAMtonuM varNana karavAnuM bAkI rahe che. 29 pegaMbaranuM aMgata jIvana mahaMmadasAhebanA makkAna jIvananuM ane tyAM temane paDelAM kaSTanuM varNana AgaLa AvI gayuM. madInAmAM mahaMmadasAhebanuM jIvana gRhasthajIvana ane phakIrInuM eka ajaba mizraNa hatuM. chevaTa sudhI temanI raheNI atizaya sAdI ane mahenatu hatI. potAne mATe ke potAnA gharanAMne mATe sarakArI karamAMthI, jakAta ke dAnamAMthI eka koDI paNa levI teo harAma samajatA hatA. koInI pAse mAgavAnuM paNa emane sAruM nahotuM lAgatuM. temanA khAsa khAsa mitro pAsethI bheTa laI letA. paNa jarUra karatAM vadhAre kadI na letA. temanI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pegaMbaranuM aMgata jIvana 125 potAnI milakatamAM keTalAMka khajUrInAM jhADa, thoDAM UMTa ane bakarAM hatAM. AmAMthI temane khajUra ane dUdha maLI rahetuM, rAte gharamAM je kaMI sIdhuMsAmAna bace te garIbone vaheMcAvI detA. AvatI kAla mATe bacAvI rAkhavuM ene teo allA paranA vizvAsanI UNapa kahetA. pariNAme, jyAre khajUranI mosama na hoya tyAre ke jAnavaro dUdha na detAM hoya tyAre temane ane temanA gharavALAne koI koI vAra traNa traNa divasanA satata upavAsa thatA. kevaLa khajUra ane pANI para temane mahinA vItI jatA. temanA mRtyu pachI AyazAe eka vAra kahyuM hatuM - koI koI vAra mahinAo sudhI mahaMmadanA gharamAM cUlo saLagato nahoto." koIe pUchyuM : "to pachI Apa badhAM jIvatAM kevI rIte rahetAM?" AzAe uttara Apyo: "pelI be kALI vastuo (khajUra ane pANI)ne AdhAre ane madInAvALA amane je kAMI mokalatA tene AdhAre. allA temanuM bhaluM kare! jemanI pAse dUjhaNAM jAnavara hatAM teo koI koI vAra amane dudha mokalatA." AyazA kahe che ke-"pegaMbare kadI eka divasamAM be prakAranI khAvAnI vastuono svAda nathI karyo. amArA gharamAM cALaNI nahotI. ame anAja khAMDIne temAMnAM chotarAM phUMka mArIne uDADI detAM hatAM." keTalIye vAra rAtre dIvo karavAne mATe gharamAM tela nahotuM. hadIsamAM lakhyuM che ke kadIka bhUkhane kAraNe mahaMmadasAhebanA peTa para kapaDAM nIce paththara bAMdhelo raheto hato, paNa bahAranAne gharanI hAlatanI khabara na paDe eTalA mATe A vize bahAra vAta karavAnI sakhata manAI hatI. eka vAra bhUkhanA du:khathI temanI koI patnIe vyAkuLatA batAvI. pegabare zAtithI uttara Apyo, "je A du:kho na veThI zake tene mArI pAse chUTAcheDA mAgIne potAne game tyAM jaIne rahevAno adhikAra che." paraMtu chevaTa sudhI na to temaNe koI patnIne talAka ApI ane na to koIe temane choDIne javAnuM pasaMda karyuM. potAnA gharamAM mahaMmadasAheba ghaNuMkharuM potAne hAthe jhADu kADhatA, potAnI bakarIo pote ghehatA, potAne hAthe potAnAM kapaDAMne thIMgaDAM 1. vakIdIne AdhAra sUra. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 hajarata mahaMmada ane islAma mAratA, potAne hAthe potAnAM caMpala sIvatA ane potAnA UMTane pote ja kharo karatA. teo khajUrInI caTAI para ke khullI jamIna para sUI jatA. chellI mAMdagInA divasomAM eka vAra temanI pITha para sAdaDInAM nizAna paDelAM joIne koIe gAdI pAtharavAnI rajA mAgI. "huM ArAma bhogavavA pedA nathI thayo." ema kahIne mahaMmadasAhebe nA pADI. ame AgaLa kahI cUkayA chIe ke maraNa samaye mahaMmadasAhebanuM kavaca doDha maNa vanA badalAmAM gIro mUkeluM hatuM. Ama chatAM koI mahemAna temane tyAM Avato to pote bhUkhyA rahIne ane kayAreka potAnAM gharanAMne bhUkhyAM rAkhIne teo mahemAnane premapUrvaka jamADatA. jyAre ITana, roma ane ithiyopiyAnA elacIo mahaMmadasAhebanA darabAramAM AvatA-jatA te divasomAMye Arabono A anokho bAdazAha kI koI prakAranA siMhAsana, gAdI ke koI UMcA Asana para nI beTho. teo bIjA Amaloko sAthe maLIne evI rIte jamIna para besI jatA ke jethI koIne kazo bheda na dekhAya. teo Ave tyAre temanA mAnane khAtara koI UbhuM thatuM to temane du:kha thatuM ane teo nArAja thatA. mahaMmadasAheba kadI rezamI kapaDuM paheratA nahotA. teo kahetA : "dharmiSTha mANase kadI rezamI kapaDAM na paheravAM joIe." (vakIo.) raMgIna kapaDAM teo kayAreka paherI letA. paraMtu sapheda raMganuM jADuM sutarAu kapaDuM temane vadhAre gamatuM ane ghaNuMkharuM evuM ja paheratA. vagara sIveluM kapaDuM teo vadhAre paheratA. sAmAnya rIte eka sapheda cAdara uparathI nIce sudhI lapeTI rAkhatA ane tenA baMne cheDA khabhA para garadana pAchaLa bAMdhI detA. teo ughADe mAthe ane ughADe page vadhAre rahetA. koI koI vara teo ardhI bAMyanuM DhIluM paheraNa, luMgI ane mAthe pheMTo paNa bAMdhatA. pAyajAmo temaNe kadI nathI paheryo. temaNe mATInA ke lAkaDAnA eka loTA uparAMta vadhAre vAsaNa potAnI pAse kadI rAkhyAM nathI. IMTonuM hatuM. temanI badhI patnIo koTaDIo vacce khajUrInAM tADachAMnI chAparuM paNa A ja tADachAMnuM hatuM. temanuM rahevAnuM makAna kAcI mATe judI judI koTaDIo hatI. e gAro chAMdIne banAvelI dIvAlo hatI. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 pegaMbaranuM aMgata jIvana temanA gharanA bAraNAne kamADa nahotAM. kamADanI jagyAe cAmaDAnA ke kALA dhAbaLAnA paDadA laTakatA rahetA hatAM. mahaMmadasAheba UMTa ke bakarInuM mAMsa khAI letA. paNa sAmAnya rIte temano khorAka khajUra ane pANI athavA javanI roTI ane pANI hato. dUdha ane madha temane pasaMda hatAM paNa te khAtA ochAM. eka vAra koIe badAmano loTa lAvIne temane bheTa Apyo. temaNe - "A uDAu lokono khorAka che" -ema kahIne te levAno inakAra karyo. DuMgaLI ane lasaNa pratye temane eTalo badho tiraskAra hato ke DuMgaLI ane lasaNavALI koI cIja teo kadI khAtA nahIM tema ja jenA memAMthI DuMgaLI ane lasaNanI vAsa AvatI hoya tenI pAse besavAnuM temane gamatuM nahIM. temanI AjJA hatI ke masIdamAM koI DuMgaLI ke lasaNa khAIne na Ave. nAnAmoTA sau sAthe temanuM vartana hamezAM samAna rahetuM. bALako para temane vizeSa prIti hatI. raste cAlatAM cAlatAM UbhA rahIne galImAM bALako sAthe ramavA mAMDavuM e emane mATe rojanI vAta hatI. mAMdAne jovA javuM, musalamAna ke binamusalamAna koIno paNa janAjo (smazAnayAtrA) jato hoya to UThIne thoDe dUra sudhI tenI sAthe javuM ane koI nAnAmAM nAno mANasa ke gulAma paNa nimaMtraNa Ape to te khuzIthI svIkAravuM- A emanA svabhAvanI khAsiyata hatI. nAnAmAM nAnA mANaso sAthe bahu prema ane AdarapUrvaka vartavuM, namIne cAlavuM, sI para dayA karavI, koI kAMI bolyuMcAlyuM hoya teno khAra na rAkhavo, potAnI jAta para kAbU rAkhavo ane dila moTuM ane hAtha chUTo rAkhavo - A mahaMmadasAhebanA svabhAvanI evI bAbato hatI je vakhatovakhata jhaLakI UThatI ane jemane lIdhe AsapAsanA sau loko temane cAhavA mAMDatA. te samaye arabastAnamAM ane duniyAnA ghaNA dezomAM gulAmIno rivAja mojuda hato. mahaMmadasAheba vize lakhavAmAM AvyuM che ke temane jiMdagImAM jeTalA gulAma maLyA teTalA badhAne temaNe AjhAda karI dIdhA 2. Life of Mohammad, by Sir W. Muir. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 hajarata mahaMmada ane islAma hatA. kurAnamAM vAraMvAra gulAmone AjhAda karavA ke karAvavA e baMne bAbatone eka bahu moTuM puNyakarma kahevAmAM AvyuM che. ane mahaMmadasAheba A kAryamAM lokone khUba madada ane uttejana ApatA rahetA hatA. teo ghaNuMkhara citanamAM garakAva thayelA ane udAsa jaNAtA. koI koI vAra eka premALa smita temanA caherA para jaNAtuM. temanI cAla eTalI jhaDapavALI hatI ke bIjAone temanI sAthe rahevA doDavuM paDatuM. potAnA upadezomAM teo-"huM tamArI peThe ja eka mANasa chuM." - e vastu para vAraMvAra bhAra mUkatA ane vAraMvAra potAnAM pApanI kSamA mATe roI roIne IzvaranI prArthanA karatA. kurAnamAM A baMne bAbatono aneka vAra ullekha Ave che. kurAnamAM eka jagyAe A pramANe Ave che: "kahe ke jo huM (mahaMmada) bhUla karuM to mAre kAraNe ane jo huM khare raste cAluM to khudAe mane ApelA Adezane kAraNe che. kharekhara te badhuM sAMbhaLavAvALo ane najIka che." (30-50) IslAma dharmano sAra mahaMmadasAhebanA dharmanA siddhAMtomAM be sauthI moTI vastuo A che; (1) tauhIda" eTale "ekezvara" (Izvara eka ja che ema mAnavuM), ane (2) satkarmonI agatya. 'tauhIda' (ekezvaravAda) islAmano sauthI moTo siddhAMta che ane kurAnanA badhA upadezono sAra che. kurAnanI 112mI sUrA (adhyAya) je makkAmAM UtarelI zarUAtanI sUrAomAM gaNAya che, te A che: te allAnA nAmathI je rahamAna (mAtAnA jevA premathI bharelo) ane rahIma (dayALu) che. kahI de ke allA eka che ane Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ islAma dharmano sAra 129 sarva kAMI te ja allAnA AdhAre che. te pote na to kadI janma le che na koIne janma Ape che, koI tenA jevuM nathI. te pote ja potAnI upamA che" kurAnanI A sUrAnuM nAma ja "ala ikhalAsa" (eka hovuM) che. upaniSadonA "mavAditoya" athavA "yo tea: sarvabhUteSu jUDha:"nI peThe kurAnamAM vAraMvAra Ave che ke "lAilAhA illallAha" (e eka sivAya bIjo allAha nathI) allAne kurAnamAM sauthI pahelAM "rabila AlamIna (badhAM vivo ke komono raba eTale pAlanahAra) ane sauthI chelle "rambinAsa" (sau manuSyono raba), "malekinnAsa" (sauno bAdazAho, "ilAhitnAsa" (sauno pUjya) kahevAmAM Avyo che. Izvara eka che e uparathI ja mANaso badhAM eka che evuM tAraNa kurAne kahyuM che. kAnannA so ummartavAhidatana" (sarva mANaso eka ummata eTale eka koma che) (2-213) vamAM kAnanA so IllA ummasaMvAhidana" (ane sarve mANaso eka koma uparAMta vizeSa kAMI nathI.) (10-19) kharekhara tame sau mANaso eka koma cho. huM tamArA sauno raba (mAlika) chuM. tame sau mArI ja ibAdata (upAsanA) karo. lokoe mAMhomAMhe potAnA vibhAgo pADI nAkhyA che, paraMtu saue allA pAse ja pAchA javAnuM che. eTale je koI satkarma karaze ane IzvaramAM vizvAsa rAkhaze tene potAnAM kRtyonuM sAruM phaLa maLaze." (21-92, 3, 94) chellI AyatomAM kurAnanA baMne sauthI moTA siddhAMta AvI gayA. satkarmo para kurAnamAM pahelethI chelle sudhI vAraMvAra bhAra mUkavAmAM Avyo che. sau mANaso eka ja koma"nA siddhAMtathI ja IslAme nAnAmoTA, amIra-garIba, UMca-nIca, nAta-jAta, kuLa, vaMza, raMga, gulAma ane mAlika vagerenA sarva bhedo dUra karIne sau mANaso samAna hovA para atizaya Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 hajarata mahaMmada ane islAma bhAra mUkyo ane kahyuM ke "tamArAmAM sauthI moTo te che je sauthI vadhAre bhalo ane saMyamI hoya." kurAnanA ane mahaMmadasAhebanA bIjA upadezomAM A vAtanuM vAraMvAra punarAvartana karavAmAM AvyuM che. A be mULa siddhAMto - je duniyAnA sau dharmomAM samAna jaNAya che-uparAMta mahaMmadasAhebe koI vastu para sauthI vadhAre bhAra mUkyo hoya to te A vastu para ke duniyAnA sau dharmo eka che ane sau sAcA che. " kurAnamAM vAraMvAra A vastA para bhAra mUkavAmAM Avyo che ke na to mahaMmada duniyAmAM pahelA ke anokhA rasUla che ane na to islAma duniyAmAM koI navo dharma che kurAna kahe che ke, duniyAnI zarUAtathI dareka koma ane dareka jamAnAmAM haMmezAM rasala thatA rahyA che ane te badhAe eka ja sAcA sanAtana (haMmezAMthI cAlyA AvanAra) dharmano upadeza karyo che "duniyAnI koI koma evI nathI jemAM bUrAM karmonA phaLano Dara batAvanAra Ivarano koI ne koI pegaMbara pedA na thayo hoya." (35-24) : "dareka komamAM rasUla thayA che" (14) "he mahaMmada, na kevaLa lokone bUrAM karmonAM phaLano Dara dekhADanAra che. tethI vizeSa kaMI nathI. ane duniyAnI dareka komamAM A ja prakAranA upadeza karanArA thayA che." (13-7) "dareka jamAnAmAM IzvaranuM ApeluM koI ne koI pustaka upadeza mATe rahyuM che." (13-38) kharekhara ame duniyAnI dareka komamAM rasUla mokalyo che. jeno upadeza e ja hato ke IkavaranI pUjA karo ane bUrAIthI baco." (16-36) kurAna kahe che ke dareka musalamAnano ja nahIM paNa dareka mANasano dharma che ke te badhA dezo, badhI komo ane badhA jamAnAonA pegaMbarono sarakho Adara kare. temAM koI paNa jAtano bheda samajavo Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ islAma dharmano sAra 131 e pApa che. ane kurAna te badhA pegaMbaronA upadezo ane dharmapustakonI kevaLa 'tasdIka' kare che eTale ke temane sAcAM TharAve che. "paramezvare A pustaka (kurAna) jemAM satyano upadeza che te tArA para mokalyuM che. e AthI pahelAM AvelA badhAM dharmapustakone sAcAM TharAve che." (3-2) "kahI do ke ame paramAtmA para vizvAsa karIe chIe ane paramAtmA taraphthI amane je zikSaNa maLyuM che temAM vizvAsa rAkhIe chIe ane ibrAhIma . . . mUsA, IsA ane duniyAnA bIjA badhA pegaMbarone paramAtmA pAsethI je zikSaNa maLatuM rahyuM che te badhAne mAnIe chIe. ame teomAM koI jAtano bheda mAnatA nathI. ame IzvaranI AjJA mAnIe chIe. (tenuM satya jyAM kaMI ane je koInI vANI mAraphate AvyuM hoya te para amAro vizvAsa che.)" (3-83) "ame allAnA rasUlomAM koI jAtano bhedabhAva karatA nathI." (2-285) "jeo allA ane tenA pegaMbaromAM bhedabhAva karavA mAge che ane kahe che ke ame teomAMthI koIne mAnIe chIe ane koIne nathI mAnatA teo kAphara (eTale Izvarano AbhAra na mAnanArA) che, emAM kAMI zaka nathI." (4-149) "jeo islAmanA pegaMbarane maLelA satya para vizvAsa rAkhe che ane islAma pahelAM A duniyAmAM pragaTa thayelAM satyo para paNa vizvAsa rAkhe che, tema ja paraloka eTale karmanAM phaLa para paNa vizvAsa rAkhe che teo potAnA paramAtmAe batAvele sAce raste che ane teo ja bhalAIne raste che." (2-4-5) ... sau dharmane sAcA ane sau dharmapravartakone Izvare mokalelA mAnIne mahaMmadasAhebanuM kahevuM ema che ke dareka dharmanAM be aMga hoya che. paheluM aMga te tenI pUjAnI rIta ane bIjuM tenA mULa siddhAMto. paheluM - pUjAnI rIta - dezakALa pramANe judA judA dharmomAM juduM juduM hoya che, Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 hajarata mahaMmada ane islAma ane bIjuM- mULa siddhAMto- sau dharmomAM eka che. pahelA aMgane kurAnamAM zaraa ane sukI athavA minAja (vidhividhAna), ane bIjA aMgane addIna" (dhamI athavA "ala islAma' kahe che. A addIna athavA ala IslAma' tarapha lokonuM pharIthI dhyAna kheMcavuM ene ja kurAna potAnuM kArya kahe che. ane A adIna athavA ala islAma eTale eka Izvarane mAnavo ane satkarmo karavAM. kurAna potAnI pahelAMnA sarva dharmone islAma kahe che. "he pegaMbara, ame dareka samAja mATe pUjanI eka khAsa rIta (nasuka) nirmANa karI che, jeno teo amala kare che. mATe lokoe A bAbatamAM jhaghaDo na karavo joIe." (22-66) "ame tamArAmAMthI dareka dharmanA mAnanArAo mATe eka khAsa vidhividhAna (zaraa ane minAja nirmANa karyuM che. jo paramAtmA cAhata to tamane badhAne eka ja saMpradAyanA (eka rivAja pALanA) banAvI deta. paNa A bheda eTalA mATe che ke (kALa ane sthitine ghaTatI) tamane je AjJAo ApavAmAM AvI che te anusAra ja tamArI parIkSA karIe. eTale A bhedonI pAchaLa paDayA sivAya satkarmo karavAmAM ekabIjAnI harIphAI karo. (kAraNa asala kAma e ja che.)" (pa-48). "je lokonI mAnyatA khoTI che paraMtu jeo satkarmo kare che temano nAza tamAro raba na karI zake. te icchA to saunA vicAro eksarakhA karI deta. paraMtu lokomAM A bAbatomAM matabheda raheze." (11-117, 118) ane (juo) bhalAIno rasto e nathI ke tame (ibAdata vakhate) potAnuM moTuM pUrva tarapha karo ke pazcima tarapha (athavA e jAtanI bAhya rItarivAjane lagatI bIjI koI bAbata karI lo). bhalAIno rasto eno che je paramAtmA para, kayAmatanA divase (je divase IzvaranI samakSa javAnuM che) para, phirastAo para IzvaranA ApelA sau dharmagraMtho para ane sau pegaMbaro para vizvAsa Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ islAma dharmano sAra 133 kare che, ane potAnuM priya dhana sagAMsaMbaMdhIo, anAtho (yatImo), garIbo, musApharo ane yAcakomAM ane gulAmone AjhAda karAvavAmAM kharce che, namAja paDhe che, potAnI kamANImAMthI dAna (jakAta) Ape che, ApeluM vacana pALe che, duHkho, musIbato ane gabharATane vakhate dhIraja rAkhe che. yAda rAkho evA ja loko sAcA zraddhALu che ane dharmAtmA (muttakI) che." (2-177) "kharekhara muktino rasto khullo che. te koI khAsa samudAya mATe nathI. je koIe paramAtmA AgaLa zira namAvyuM ane sadAcArI banyo te, cAhe to yahUdI hoya ke khristI hoya ke koI bIjo hoya, potAnA raba pAsethI tenuM phaLa meLavaze. tene koI jAtano bhaya ke zoka nathI." (2-112) jeo (mahaMmada para) ImAna lAvyA che (vizvAsa lAvyA che) teo hoya ke yahUdI, khristI ke sAbI (jUnA vakhatanA eka dharmanA) hoya, koI paNa hoya, ane koI paNa jAtanA hoya, mukti mATe allAno kAyado e che ke je koI allA para ane aMte eka divasa saune potAnAM karmanA phaLa maLavA para vizvAsa rAkhe che ane satkarmo kare che, tene potAnA vizvAsa ane satkarmonuM phaLa Ivara taraphathI jarUra maLaze. tene koI jAtano bhaya ke zoka nathI." (2-62). kurAnano dAvo che ke badhA dharmanA pravartakoe A ja mULa siddhAMtano upadeza karyo che-"eka IzvaranI pUjA ane satkarma.' Ane ja kurAna islAma' kahe che ane sau purANA dharmone mAnanArAone, - jeo A mULa siddhAMta pramANe varte che temane kurAna muslima' kahe che. ane bIjI bAbatone, jema ke pUjAnI vidhine kurAna kAma calAvavAnI vidhio kahe che ane A eka mULa siddhAMta para duniyAnA sau mAnavIone eka bhAIcArAnA saMbaMdhathI joDAI javAno upadeza Ape che. | kurAnamAM e ja kAryone sArAM kahevAmAM Ave che jemane sau sArAM mAne che ane e ja kAryone bUrAM kahyAM che jemane sau bUrAM rAmaje che, Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 hajarata mahaMmada ane islAma ane kurAnamAM sArAM kAryone mATe 'mArUpha' ane bUrAM kAryone mATe 'munakara' zabda AvyA che tenA A ja artha che. "kurAne kevaLa te ja dharmapravartakone sAcA nathI mAnyA, jemanA nAma tenI sAme hatAM, paNa spaSTa zabdomAM kahI dIdhuM ke mArA pahelAM jeTalA rasUla ane dharmapravartako thaI gayA che te saune huM sAcA mAnuM chuM ane temanAmAMthI koI ekane paNa sAcA na mAnavA tene huM IzvaranI satyatAnA inakAra karavA barAbara samajuM chuM. kurAne koI paNa dharmavALA pAse evI apekSA nathI rAkhI ke te potAno dharma tajI de balake kayAre paNa apekSA rAkhI tyAre e ja rAkhI che ke sau potapotAnA dharmanA asala zikSaNa pramANe AcaraNa kare; kema ke sau dharmonuM asala zikSaNa eka ja che. kurAne nathI to koI navo siddhAMta rajU karyo, ke nathI koI khAsa navo vidhi TharAvyo. teNe haMmezAM evI bAbato para bhAra mUko je duniyAnA sau dharmanI sauthI vadhAre prasiddha bAbato che- eTale ke eka jagadIzvaranI upAsanA ane sadAcArI jIvana. teNe jyAre paNa lokone potA tarapha bolAvyA che tyAre e ja kahyuM che ke potAnA dharmanuM asala zikSaNa pharI tAjuM karo; tame ema karo e mane mAnI lIdhA barAbara che." Ama mahaMmadasAhebanA upadezono sAra athavA kurAnanA khAsa siddhAMto A che: 1. kevaLa eka Izvarane mAnavo ane tenI ja ibAdata karavI, 2. satkarma karavAM ane duSkarmothI dUra rahevuM, ane 3. sau dharmane mULamAM eka mAnavA ane sau dharmapravartakono tathA mahApuruSono ekasarakho Adara karavo. 1. 'tarajumAnula kurAna' lekhaka : maulAnA abula klAma AjhAda. * Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadeza ane prArthanAo have ame mahaMmadasAhebanA keTalAka prakIrNa upadezo namUnA tarIke ApIe chIe: amarU lakhe che - meM pegaMbarane pUchyuM, "islAma zI cIja che?" temaNe javAba Apyo, "vANI pavitra rAkhavI ane atithino satkAra karavo." pUchyuM, "ImAna zI vastu che?" temaNe kahyuM, "dhIraja dharavI ane bIjAonuM bhaluM karavuM." - ahamada abu umAmA lakhe che, koIe pUchyuM, "he pegaMbara, ImAna zI cIja che?" temaNe javAba Apyo-"jo tane sArya karatAM AnaMda thAya ane duSkarma karatAM du:kha thAya to tuM ImAnadAra che." teNe pUchyuM, "ane pApa zI vastu che?" uttara maLyo - "je koI kAma karatAM tArA AtmAne AghAta lAge (te pApa che) te na karIza." - ahamada mahaMmadasAhebe kahyuM - "ImAna mANasane dareka prakArano julama karatAM aTakAvavA mATe che. koI momina (ImAnadAra) koI para julama na karI zake." -abu harerA, abu dAUda eka jaNe pUchayuM - "he pegaMbara, islAmanI sauthI moTI pichAna kaI che?" uttara maLyo-"bhUkhyAne bhojana ApavuM ane jANItA che ajANyA 135 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 hajarata mahaMmada ane islAma sane salAma karavI." (arabImAM salAmano artha salAmatI eTale bhaluM icchavuM evo che) - muslima mahaMmadasAhebe kahyuM- "potAno paDozI pAse ja bhUkhyo paDayo hoya tyAre paNa je mANasa pote peTa bharIne khAya che te momina nathI." -aihakI "momina te che jenA hAthamAM potAno jAna ane mAla soMpIne sau nizcita rahe." -bukhArI, muslima "momina thavA mAgato hoya to tArA paDozInuM bhaluM kara, ane muslima thavA icchato hoya to je kaMI tArA mATe sAruM mAnato hoya te ja saune mATe sAruM mAna ane bahu hasIza nahIM, kAraNa ke kharekhara, vadhAre hasavAthI hadaya kaThora banI jAya che." - tiramijhI baLavAna te nathI je bIjAone nIce pADI nAkhe; ApaNAmAM baLavAna te che je potAnA gussAne kAbUmAM rAkhe che." - bukhArI, muslima :: abadullA kahe che, eka vAra ame pegaMbara sAthe musApharI karatA hatA. ame eka pakSI joyuM. tenI sAthe be baccAM hatAM. ame baccAMne pakaDI lIdhAM. temanI mA TaLavaLavA lAgI. pegaMbare amArI pAse AvIne kahyuM-"AnAM baccAM chInavI laIne ane koNe kanaDI? enAM baccAM ene pAchAM ApI do." eka jagyAe ame UdhaIno rAphaDo saLagAvI mUkyo hato. e jaIne pegaMbare pUchyuM - "A koNe saLagAvyo ane kahyuM ke "ame." Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadeza ane prArthanAo 137 pegaMbare kahyuM -"allA, je agnino mAlika che, tenA sivAya bIjA koIne adhikAra nathI ke bIjAne agni vaDe zikSA kare." -abu dAUda eka jaNa mahaMmadasAheba pAse Avyo. tenI pAse eka zetaraMjImAM kAMIka vIMTALeluM hatuM. teNe kahyuM-"he pegaMbara, huM jaMgalamAMthI Avato hato tyAM meM pakSIonAM baccAMno avAja sAMbhaLyo ane keTalAMka baccAMne pakaDIne zetaraMjImAM lapeTI lIdhAM. baccAMnI mA TaLaTaLavA lAgI. pachI. meM zetaraMjI kholI eTale mAM AvIne potAnAM baccAMmAM paDI. meM mAne paNa zetaraMjImAM lapeTI lIdhI. e badhAM pakSI A zetaraMjImAM che." pegaMbare tene AjJA karI, "hamaNAM ne hamaNAM jaIne mA ane tenAM baccAM baMnene jyAMthI pakaDayAM hatAM te ja jagyAe mUkI Ava." pelA mANase te pramANe karyuM. -abu dAuda eka vAra eka jaNa koI paMkhInA mALAmAMthI keTalAMka IMDAM corI lAvyo. pegaMbare te iMDAM tarata ja pAchAM te ja jagyAe mukAvI dIdhAM. - bukhArI pAsethI eka janAjo (ThAThaDI) jato hato. tenA mAnamAM mahaMmadasAheba UbhA thaI gayA. eka jaNe kahyuM - "A to eka yahUdIno janAjo che." temaNe javAba Apyo-"zuM yahUdIne jIva nathI hoto?" -bukhArI, muslima koIe pegaMbarane kahyuM - "muzariko(eka allA sAthe bIjA devone pUjanArA)nI viruddha allAne prArthanA karo ane temane zApa Apo." peigaMbare javAba Apyo-"mane phakta dayA karavA mokalavAmAM Avyo che, zApa devA nahIM." -muslima Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 hajarata mahaMmada ane islAma "koI paNa nazAnI cIjano upayoga karavo e sau pAponuM pApa che." - rIna * mahaMmadasAhebanI talavAranI mUTha para A zabdo kotarelA hatA -- "je tane anyAya kare tene tuM kSamA Apa, je tane potAthI vikhUTo kare tenI sAthe meLa kara, je tArA pratye bUrAI kare tenA pratye tuM bhalAI kara, ane haMmezAM satya bola, pachI bhale te tArI viruddha jatuM hoya -rIna "" sau prANIo paramAtmAnuM kuTuMba che, ane je A paramAtmAnA kuTuMbanuM bhaluM kare che te paramAtmAne sauthI priya che. baikI * mahaMmadasAhebe eka vAra kahyuM - mRtyu pachI allA pUchaze, "he mAnava saMtAna, huM bImAra hato ane tuM mane jovA nahoto Avyo " mANasa kaheze, "he mArA raba, huM tane jovA kevI rIte AvI zakuM? tuM to AkhI duniyAno mAlika che." allA pharI pUchaze, "he mAnava saMtAna, meM tArI pAse bhojana mAgyuM hatuM ane teM mane bhojana nahotuM ApyuM !" mANasa kaheze, "he mArA raba, tuM to AkhI duniyAno mAlika che. huM tane bhojana kevI rIte ApI zakuM?" allA pUchaze, "he mAnava saMtAna, meM tArI pAse pANI mAgyuM hatuM ane teM mane pANI nahotuM ApyuM." mANasa kaheze, "huM mArA raba, huM tane pANI kevI rIte ApI zakuM ? tuM to AkhI duniyAno mAlika che." pachI allA javAba Apaze, "zuM tane khabara nahotI ke mAro eka baMdo bImAra hato? zuM tene jovA na gayo. tane khabara nahotI ke huM ene jovA jAta to jarUra mane tenI pAse jota? zuM tane khabara na hatI ke mArA eka baMdAe mArI pAse bhojana mAgyuM hatuM ane meM ene bhojana nahotuM ApyuM? zuM tene khabara nahotI ke tuM ene bhojana Apata to mane enI sAthe Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadeza ane prArthanAo 139 jota? mArA eka kAMdAe nArI pAse pANI mAgyuM ane meM ene pANI na ApyuM. jo tuM ene pANI Apata to kharekhara tuM mane tenI sAthe je !" -muslima "allAnA baMdAomAM keTalAka evA che jeo nathI pegaMbara ke nathI zahIda. paraMtu allA samakSa temane sanmAna pAmatA joIne pegaMbaro ane zahIdo paNa IrSA karaze. A te baMdAo che je kevaLa potAnAM sagAMne ja nahIM paNa badhAM mAnavIone cAhe che. emanA caherA alAnA nUrathI (prakAzathI) camakaze. bIjA lokone mATe paralokamAM kazo bhaya ke zoka hoya ke na hoya, A lokone mATe kazo bhaya ke zoka nahIM hoya." -abu dAuda eka vAra mahaMmadasAheba sapharamAMthI madIne pAchA AvyA ane potAnI putrI phAtamAne maLavA sIdhA tene tyAM gayA. putrInA gharamAM be cIjo navI hatI. eka rezamI kApaDano TukaDo paDadAnI peThe eka daravAjA para laTakato hato ane phAtamAnA hAthamAM cAMdInAM kaDAM hatAM. A jaIne mahaMmadasAheba pAche page masIdamAM pAchA AvyA ane tyAM besIne rovA lAgyA. phAtamAe potAnA putra hasanane pUchavA mokalyo ke nAnA ATalA jaladI kema pAchA gayA. hasane jaIne nAnAne kAraNa pUchayuM. pegaMbara sAhebe javAba Apyo - "masIdamAM loko bhUkhyA beThA hoya ane mArI karI cAMdInAM kaDAM pahere tathA rezama vApare e joIne mane zarama AvI!" hasane jaIne mAne kahyuM. phAtamAe tarata ja kaDAM bhAMgIne te ja rezamanA kakaDAmAM bAMdhIne pitAne mokalI dIdhAM. mahaMmadasAheba khuza thayA ane kaDAM tathA kApaDa vecIne roTI maMgAvI ane garIbone vaheMcI dIdhI. pachI temaNe phAtimA pAse jaI kahyuM - "have tuM kharekhara mArI dIkarI che." -bukhArI Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 hajarata mahaMmada ane islAma "allA rahIma (dayALu) che. te dayALu para dayA kare che. jeo pRthvI para che temanA para tame dayA karI ane AsamAna para che te tamArA para dayA karaze." -abu dAUda, tiramigrI : laDAInA divasomAM koIe AvIne kahyuM ke, "he pegaMbara, huM (allAne mATe laDAImAM ja icchuM chuM." mahaMmadasAhebe tene pUchayuM, "tArI mA jIve che?" pelAe kahyuM, "hA." mahaMmadasAhebe pharI pUchyuM, "zuM koI bIjuM tenuM pAlanapoSaNa karanAra che?" pelAe javAba Apyo, "nA." mahaMmadasAhebe kahyuM, "to jA, tArI mAnI sevA kara; kAraNa ke kharekhara tenA ja caraNo nIce svarga che." -nasAI "allAe mane hukma Apyo che ke namIne cAla ane nAno banIne rahe, jethI karIne koI bIjAthI tuM UMco na thaI jAya tema ja bIjA karatAM moTo hovAno ghamaMDa na kare. jenA manamAM ratIbhAra paNa ghamaMDa che te kadI svargamAM nathI jaI zakato. sau mAnavIo AdamanAM saMtAna che ane Adama mATImAMthI pedA thayo hato." abu dAUda, muslima, tiramigrI anasa lakhe che ke mArI hAjarImAM jyAre paNa koIe pegaMbara pAse AvIne phariyAda karI che ke, A mANase mane jAna ke mAlanuM nuksAna karyuM che, ane mane teno badalo levAnI paravAnagI Apo, tyAre pegaMbare haMmezAM saune evo javAba Apyo che, "mApha karI do." --abu dAUda, nasAI "sauthI moTAM pApa A che - zika (allA sAthe bIjA koIne tenI barAbara mAnavo), mAtapitAnI AjJA na mAnavI, koI prANIne Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 upadeza ane prArthanAo IjA karavI, jUThA kasama khAvA ane jUThI sAkSI pUravI." -bukhArI, musilama "o ImAna rAkhe che teo hatyAmAMthI sauthI vadhAre bacI jAya che." -abu dAUda je mANasa eka bAju namAja paDhaze, rojA rAkhaze ane dAna karaze ane bIjI bAju koInI para jaTho Aropa mUkaze. beImAnI karIne koInA paisA khAI jaze ke koInuM lohI reDaze athavA koIne du:kha deze. evA mANasanI namAja, tenA rojA, dAna kazuM kAmamAM nahIM Ave. teNe bIjAM je kAMI sArAM kAma kyAM haze te badhAM tenA hisAbamAMthI kApIne teNe jemanA para julama karyo haze temanA hisAbamAM umerI devAmAM Avaze. ane ema karavAthI paNa nahIM paDe tyAre pelA pIDitoe pahelAM jeTalAM pApa kyAM haze te temanA hisAbamAMthI bAda karIne A julama karanAranAM pApomAM umerI devAmAM Avaze. te eTale sudhI ke aMte teNe namAja, rojA ane dAna e badhuM karavA chatAM tene narakanA bhaDabhaDatA agnimAM bALI mUkvAmAM Avaze." -muslima kharekhara allAe tamane potAnI mAnI AjJAno bhaMga karavAnI ane potAnI putrIone jIvatI dATI devAnI manAI karI che ane lAlacane harAma TharAvI che." - bukhArI, muslima - "huM kahuM chuM ke koI mANasa je zAMta, sadAcArI ane bIjAnA sukhe sukhI rahe che te narakamAM nathI jato." -tiramigrI hata 10 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajarata mahaMmada ane islAma tame tamArI taraphathI mane cha bAbatonI khAtarI Apo ane huM tamane svarganI khAtarI ApuM chuM: (1) jyAre bolo tyAre satya bolo; (ra) vacana Apo te pALo; (3) koIno vizvAsaghAta na karo; (4) durAcArathI baco; (5) najara haMmezAM nIcI rAkho; ane (6) koInA para jabarajastI na karo." --aukI 142 "ekbIjAne salAha Apo ke, tamArI patnIo sAthe sArI rIte varto. temanI sAthe tamAruM lagna thAya che paraMtu teo kharekhara rIte gaMduM kAma na karI bese tyAM sudhI temane zikSA karavAno tamane kazo adhikAra nathI. jo teo sadAcArI rahe to temanI viruddha kazo vicAra na karazo. ane kharekhara jema tamAro tamArI patnIo para adhikAra che te ja pramANe tamArI patnIono paNa tamArA para adhikAra che." -tiramijhI << "jyAre koI puruSa koI parastrI sAthe ekAMtamAM bese che tyAre temanI benI vacce zetAna AvIne bese che." -tiramijhI * "mane mArA lokone mATe je be vastuono sauthI vadhAre Dara che te bhoAvilAsa ane moTA thavAnI icchA che. bhogavilAsa mANasane satyathI calita kare che ane moTA thavAnI icchAmAM phasAIne mANasa paralokane bhUlI jAya che. A duniyA rahevAnI nathI. ane paraloka bahu pAse che. baMnenA potapotAnA vAraso che. tamArAthI banI zake to tame A duniyAnA vArasa thaIne na rahezo. kharekhara Aje tame karmabhUmimAM (kmANInI duniyAmAM) cho ane kAle A karmabhUmimAMthI nIkaLIne paramAtmA samakSa tamAre potAnAM karmono hisAba Apavo paDaze." aihukI, bukhArI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadeza ane prArthanAo "A duniyAno moha rAkhavo (tene apanAvavI) e ja badhAM pAponuM mULa che." abu dAuda A ja mahaMmadasAhebe kahelo "islAma cheA ja duniyAnA badhA dharmono sAra che. mahaMmadasAhebanA upadezamAM ane kurAnamAM bIjI be evI bAbato che jemane vize kAMIka kahevAnI jarUra che: (1) jehAda, ane (2) cAra, lagnonI paravAnagI. jehAda' zabda vize jeTalI gerasamajatI che eTalI duniyAmAM bIjA zabda vize bhAgye ja haze. jehAda' zabda kurAnamAM judI judI rIte sekaDo vAra Avyo che. paraMtu AkhA pustakamAM eka jagyAe e zabda laDAInA arthamAM nathI Avyo. arabImAM jehAda zabdano artha kevaLa "jehada eTale koziza karavI evo che. dharmamAM allAne nAme koI paNa jAtanI koziza, ceSTA ke "abhikama' kavo, potAnA jAnamAlathI, garIbonI sevA ane anAthonuM pAlana karIne, namAja paDhIne, rojA rAkhIne ke bIjAone dAna karIne, potAnA mana para kAbU meLavIne, potAnA gussAne mArIne, sAcA dhArmika banavAnI koziza karavI, bIjAone upadeza karIne temane sAcA dharmane raste vALavA - A arthomAM ja jehAda' zabda kurAnamAM Avyo che, ane A ja jehAdano dareka mANasane upadeza karavAmAM Avyo che. makkAmAM je AyatonI vahI AvelI te AyatomAM - jyAre hathiyArabaMdha laDAInI rajA paNa ApavAmAM nahotI AvI - ThekaThekANe (A ja arthamAM) jehAda karavAno upadeza che ane aneka ThekANe AvI AjJA che - "jehAda karo ane dhIraja rAkho." je musalamAnoe potAnA dharmanuM rakSaNa karavA potAnAM gharabAra choDIne ithiyopiyAnA khristI bAdazAhanuM zaraNa lIdhuM hatuM temanA e kAryane jehAdI kahevAmAM AvI che. khuda islAmanA pegaMbare kahyuM che ke, potAnA manovikAro para kAbU meLavavo ane potAnA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 hajarata mahaMmada ane islAma gussAne jItavo e jahAde adhdhara" eTale "sauthI moTI jehAda' che. kurAnamAM hathiyArabaMdha laDAIno paNa aneka ThekANe ullekha che. paraMtu jyAM jyAM laDAIno ullekha Avyo che tyAM jehAda nahIM paNa ketAla' zabda , vAparavAmAM Avyo che. arabImAM 'katAno artha hathiyArabaMdha laDAI thAya che. kurAna khAsa paristhitimAM ane bIjAonA humalAonA javAbamAM hathiyAra uThAvavAnI paNa rajA Ape che, paNa je paristhitimAM ane je kaDaka zaratoe rajA ApavAmAM AvI che tenuM varNana AgaLa kiravAmAM AvyuM che. bahupatnItvano rivAja te kALamAM yuropa ane eziyAnA badhA dezomAM hato. yuropanA badhA dezomAM 15mI sadI sudhI eka puruSane game teTalI patnIo hoya e kAyadesara gaNAtuM hatuM. A vIsamI sadImAM yuropa ane amerikAmAM maoNramana' nAmano khristI saMpradAya che. e saMpradAya sothI thoDAM vadhAre varasa pahelAM amerikAmAM sthapAyo hato ane te hajarata IsA masIha ane pachInA saMtono saMpradAya kahevAya che. A saMpradAyanuM dharmapustaka "buka oNpha maoNramana' je IzvarIya manAya che, temAM A siddhAMtano khullo ullekha Ave che. amerikAnA yuTAha sTeTa ane greTa saoNlTa lekamAM hajI paNa A lokonI vadhatI jatI ane sukhI vastI che. A saMpradAyanA bIjA guru viDahema yaMgane I. sa. 1877mAM tenA mRtyu samaye 17 patnIo hatI. yuropamAM paNa aneka jagyAe A saMpradAyanA lokonI vastI vadhatI jAya che ane teo keTalAMye lagno kare che. I. sa. 1933mAM phakta iMglaMDamAM temanAM 82 devaLo hatAM. I. sa. 180 pachI keTalAka dezomAM temanA A rivAja sAme krayadA pasAra thayA che. paraMtu amerikA sudhdhAMmAM hajI sudhI temano A rivAja baMdha thaI zakayo nathI. hiMdustAnanI korTomAM je hiMdu dharmazAstrone AdhAre hiMdu rivAjano nirNaya karavAmAM Ave che te dharmazAstromAM bahupatnItvane Aja sudhI 2. The Church of Jesus Christ and of Latter-day Saints. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadeza ane prArthanAo 145 kAyadesara mAnavAmAM Aveche. mahaMmadasAhebe A purANA rivAjane eka hadanI aMdara maryAdita karyo ane eka mANasane cArathI vadhAre patnIo karavAnuM hamezane mATe baMdha karI dIdhuM. A uparAMta te jamAno arabastAnamAM roja rojanI laDAIono jamAno hato; puruSonI saMkhyA ghaTatI jatI hatI. vidhavAo ne anAthonI saMkhyA vadhatI jatI hatI ane temanA gujarAna mATe te jamAnAne anukULa vyavasthA karavI Avazyaka hatI. kurAnanI je AyatomAM cAra lagno sudhInI paravAnagI che te Ayato A che : ane jo tamane e vAtano Dara hoya ke temanI sAthe lagna karyA sivAya anAtho pratye tame kyAya nahIM karI zako to je strIo tamane game temAMnI be, traNa ke vadhAremAM vadhAre cAra sAthe lagna karI lo. paraMtu tamane evo Dara hoya ke tame te badhI sAthe samAna insAphathI nahIM vartI zako to pachI phakta ekanI sAthe ja lagna karo, athavA jemanI sAthe lagna karI cUkayA ho te karI cUkayA. e tamAre mATe vadhAre sAruM che jethI karIne tame nItine rastethI calita na thAo." (483) "ane tame iccho topaNa badhI patnIo sAthe samAna vartana karI zakavAnI tamArI tAkAta nathI." (4-129) pahelI Ayata ohadanI laDAI pachI taratanI che. A Ayato parathI e spaSTa thAya che ke kurAna sAmAnya rIte ekapatnItvanA rivAjane yogya mAne che. temanI hareka vAtane loko aTaLa na mAnI bese te mATe mahaMmadasAheba pUratI koziza karatA rahetA hatA. eka vAra madInAmAM teo kayAMka jatA hatA. rastAmAM loko khajUrIonI kalamo lagADatA hatA. mahaMmadasAheba kalama lagADavAnuM jANatA nahotA. lokone kalama lagADatA joIne temaNe kahyuM - "mane lAge che ke tame A jhADone ema ne ema ja vadhavA do to sAruM." lokoe Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 hajarata mahaMmada ane islAma temanI salAha mAnI lIdhI. pachI mosama AvatAM A vRkSo para khajUra bahu ochuM AvyuM. mahaMmadasAhebane A vAtanI jANa karavAmAM AvI tyAre temaNe javAba Apyo - "huM tamArI peThe kevaLa eka mANasa chuM. jyAre huM tamane dharmanI bAbatamAM kAMI kahuM tyAre te mAnI lo ane jyAre dharma sivAya koI bIjI bAbata vize kahyuM tyAre tame tamArA mata pramANe varte. dareka vAtamAM mAro ja mata kharo na mAno. huM kevaLa eka mAnavI ja chuM." muslima makkAmAM, madInAnA sauthI pahelA thayelA musalamAno pAse "abbAno karAra" nAmano je karAra karAvavAmAM Avyo hato temAM A zabdo spaSTa hatA - "ame koI paNa evI vAta je "mArapha (vivekyukta) haze temAM pegaMbaranI AjJAno bhaMga nahIM karIe." pahelAM mahaMmadasAhebe kurAna ane potAnA bAkInA badhA upadezo ekabIjAthI judA pADyA. phakta kurAna IzvaranuM che. bIjuM badhuM kevaLa eka mANasano abhiprAya che. "A pustakanI keTalIka Ayato mohakamAta' - aTaLa AjJAo che. e ja A pustakano pAyo che. ane bAkInI Ayato 'mutazAbehAta' (upamA ke udAharaNa tarIke che. je lokonA aMtaramAM ADAI che teo e ja bhAga - je upamA ke udAharaNa tarIke che tene anusare che, temAMthI artho kADhatA phare che ane lokomAM TaMTAphiksAda UbhA kare che." (3-6) kurAna kahe che, "dareka jamAnAne mATe dharmapustako che. khudA cAhe te pustakane rada kare che ane cAhe tene kAyama rAkhe che ane A badhAM dharmapustakonI mAtA eTale ke asala dharmapustaka e ja allA pAse che." (13-38, 39) eka hadIsa jene sau sAcI (kudasI) mAne che, temAM lakhyuM che ke mahaMmadasAhebe pote potAnA jamAnAnA IrAnI ane yunAnI musalamAnone potapotAnI bhASAmAM namAja paDhavAnI rajA ApI hatI. upara uparanA rItarivAjone vaLagI rahevA viruddha teo lokone vAraMvAra cetavatA rahetA hatA. eka vAra mahaMmadasAhebe kahyuM hatuM : Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadeza ane prArthanAo 147 kharekhara tame loko atyAre eka evA jamAnAmAM raho cho ke tamane je Adeza ApavAmAM AvyA che tenA dazamAM bhAgano paNa jo bhaMga karaze te pAyamAla thaze. paraMtu have pachI evo samaya Avaze jayAre lokomAMthI je atyAranA AdezonA dasamA bhAgano paNa amala karaze tene mukti maLaze." -tiramigrI mahaMmadasAheba potAnA Izvara AgaLa je jAtanI prArthanAo karatA te parathI temanA vicAro ane zraddhAnuM khAsuM citra ApaNI samakSa khaDuM thAya che. namAjamAM UbhA thavAne vakhate teo kahetA : eka satyazodhaka tarIke huM tenA tarapha moM karuM chuM jeNe AsamAna ane jamIna banAvyAM che. huM eka allA sAthe bIjA koIne sAmela karato nathI. kharekhara mArI prArthanA, mArI bhakti, mAruM jIvana ane mAruM mRtyu - badhuM allAne mATe che. te AkhA jagatano mAlika che. teno koI bhAgIdAra nathI. huM teno ja dAsa chuM. huM muslima (jeNe potAnuM sarva kAMI Izvara para choDI dIdhuM hoya te) che. he allA, tuM ja amAro bAdazAha che. tArA sivAya amAre koInI ibAdata na karavI joIe. tuM mAro mAlika che ane huM tAro dAsa che ... tuM mArAM sarva pAponI kSamA Apa. kharekhara tArA sivAya koI bIje pAponI kSamA ApI na zake. mane evo Adeza Apa ke mArI cAlacalagata sauthI sArI thAya. tArA sivAya koI mArI cAlacalagatamAMnA doSo dUra karI zake ema nathI. huM tArI samakSa chuM, tArI sevAmAM hAjara chuM. sarva bhalAI tArA hAthamAM ja che. ane bUrAI sAthe tAre kaMI saMbaMdha nathI. huM tArI pAsethI ja Avyo chuM ane tArI pAse ja mAre pAchA AvavAnuM che. badhI zobhA ane badhI mahattA tArI ja che. huM tArI kSamA mAguM chuM ane tArI AgaLa prAyazcitta karuM chuM." sAme namatI vakhate ruku vakhate) teo kahetA : he allA, huM tane namaskAra karuM chuM. tArA para ja mane Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 hajarata mahaMmada ane islAma zraddhA che. huM mArI jAta tane ja soMpuM chuM. mArA kAna ane mArI AMkho, mAruM magaja, mArAM hADakAM ane mArI karoDa e sau tane mArI tuccha bheTa che." pachI zira UMcuM karatA tyAre kahetA : he allA, amArA mAlika, AsamAna ane jamIna tathA temanI vaccenI sarve vastuo ane have pachI tuM je pedA kare te badhuM tArI stutithI bharAI jAo." pachI sijadA (namaskAra) vakhate kahetA : he allA, huM tArI IbAdata karuM chuM. tArA para ja mane bharoso che. huM mArI jAta tane soMpuM chuM. mAruM moM tenI stuti kare che jeNe mane pedA karyo, mane rUpa ApyuM, mArAM AMkha, kAna banAvyAM. allAnI zobhA che. te sauthI sAro sarjaka che." chevaTe kahetA : "he allA, mArAM sarve pAponI kSamA Apa - je meM Aja sudhI karyA hoya tenI ane have pachI je mArAthI thaI jAya tenI paNa, je pApa meM chAnAMmAnAM karyo hoya tenI paNa, ane je koI bAbatamAM meM maryAdA oLaMgI hoya tenI, ane bIjI vastuo je mArAmAM mane dekhAya te karatAM tene vadhAre dekhAtI hoya tenI - badhAMnI sAmA Apa. tuM ja sauno Adi ane tuM ja sauno aMta che tArA sivAya koI ibAdatane pAtra nathI." eka bIjA vakhatanI mahaMmadasAhebanI prArthanA AvI che : he allA, mArA aMtaHkaraNane pavitra kara, jethI temAM kapaTa na rahe. mArAM kAryone pavitra kara, jethI temAM upara uparano dekhAva na rahe. mArI jIbhane pavitra banAva jethI te kadI javuM na bole. mArI AMkhone pavitra kara, jethI temAM chaLakapaTa na rahe. kharekhara AMkhonI aMdaranuM chaLa ane je kaMI lokonA aMtaramAM chupAI rahe che te badhuM tuM jANe che." Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuropiyananA keTalAka abhiprAya prakhyAta aMgreja tatvajJAnI kArlAila mahaMmadasAheba vize lakhe teo prakRtinA moTA khoLAmAMthI nIkaLelo jIvanano eka jabarajasta baLato agni hatA, jagatanA sarjanahAranI AjJAthI jagatane prakAzamAna karavA ane tene jagADavA mATe AvyA hatA." vaLI AgaLa cAlatAM kArlAila lakhe che : teo zarUAtathI zAMta paNa mahAna hatA. beyanA pAkA ane dilanA sAcA thayA sivAya rahI ja zake nahIM evAomAMnA te eka hatA. A prakAranA puruSone khuda prakRti zarUAtathI ja sAcA banAve che. bIjA loko rItarivAjo pramANe ane sAMbhaLelI vAto pramANe cAle che, eTalAthI ja temane samAdhAna maLI rahe che. paraMtu A prakAranA puruSano AtmA rItarivAjanA paDadA pAchaLa chupAI rahI zake tema nahotuM. temaNe pUrA dilathI vastuonuM sAcuM svarUpa jANavAno prayAsa karyo. temaNe A jIvananA jabaradasta rahasyane, tenI bihAmaNI bAjuo ane teno prakAza baMnene pUrepUrI rIte samajavAno prayatna karyo. koI sAMbhaLelI vAna temanA AtmAne, temanI hastIne dabAvI zakatI nahotI. AvI sAcI laganIvALA mANasamAM Izvarano kAMIka khAsa aMza hoya che emAM zaka nathI. AvA mANasanA moDhAmAMthI nIkaLelA zabda sIdhA prakRtinA aMtaramAMthI nIkaLelA ane prakRtino ja avAja hoya che. loko tenI vAta, bIjA koInI na sAMbhaLe evI rIte, sAMbhaLe che ane sAMbhaLaze. tenA zabdo AgaLa bIjuM badhuM kevaLa pokaLa che. zarUAtathI ja A mANasanA aMtaramAM hajAro prakAranA vicAra, yAtrAomAM ane musApharImAM, utpanna 149 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 hajarata mahaMmada ane islAma thatA rahyA. huM zuM chuM? A athAga vastu, jene loko duniyA kahe che ane jemAM huM rahuM chuM e zuM che? jIvana zI vastu che? mRtyu zI vastu che? huM zuM mAnuM? zuM karuM? hirA pahADa ane sinAI parvatanA sUmasAma khaDakoe ke raNoe kazo javAba na Apyo. zira upara vistarelA vizALa AsamAne, jenA nIla raMga para tArAo jhagamagI rahyA hatA teNe kazo javAba na dIdho. kyAMyathI kazo uttara na maLyo. chevaTe tenA potAnA AtmAne, ane te AtmAnI aMdara kAma karI rahelA paramezvaranA avAjane javAba Apavo paDyo." mahaMmadasAhebanA prayatno ane temanI saphaLatAonuM varNana karatAM eka bIjo vidvAna lakhe che : "mahaMmadasAhebanA jamAnAmAM arabastAnamAM sauthI vadhAre phelAyelA durguNo, jemane kurAnamAM bhArapUrvaka vakhoDavAmAM AvyA che ane jemanI bilakula manAI karavAmAM AvI che te A hatA - zarAbakhorI, vyabhicAra, bahupatnItva, bALakIonI hatyA, amaryAda jugAra, vyAjakhorI ane tene bahAne lokone lUMTavA ane jaMtaramaMtara jevI bAbatomAM aMdhazraddhA. mahaMmadasAhebanA prayatnathI A bUrA rivAjomAMnA keTalAka bilakula baMdha thaI gayA ane bAkInA ochA thaI gayA. AthI ArabonA AcaraNamAM bahu bhAre sudhAro thayo ane te ucca banyuM. e mahaMmadasAhebanI zakti ane temanI asara baMnenuM eka ajaba ane jabarajasta pramANa che. bALakIonI hatyA ane madyapAna bilakula baMdha thaI gayAM e mahaMmadasAhebanA kAryanI sauthI moTI saphaLatA che." mahaMmadasAhebe potAnI komane bahu bhAre lAbha pahoMcADayo ane tenA para bahu upakAra karyo. teo evA dezamAM 1. Heroes, Heroworship and the Heroic in History, Sec. II. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuropiyanonA keTalAka abhiprAyo 151 jamyA hatA jyAM na to koI jAtanuM vyavasthita rAjya hatuM, na to akkalamAM UtarI zake evo koI dharma hato ane na to koI jAtano sadAcAra hato. A traNe tyAM nAma paNa nahotuM. mahaMmadasAhebe e traNenI sthApanA karI. potAnI asAmAnya sUjhanA kevaLa eka ja ghAthI temaNe potAnA dezavAsIonI hakUmata, temano dharma ane temanuM AcaraNa traNene ekIsAthe sudhArI dIdhAM. chuTA chuTA aneka kabIlAone badale teo eka saMyukta koma mukI gayA. aneka devadevIo ane khudAomAM aMdhazraddhAne badale temaNe buddhithI samajI zakAya tevI saunA nAtha, sarvazaktimAna eka dayALu paramAtmAmAM zraddhA pedA karI. temaNe lokone jaNAvyuM ke, paramAtmA ApaNane hara kSaNe joto rahe che ane ApaNAM sArAMmAThAM sau karmonAM barAbara phaLa Ape che. A zraddhAne AdhAre ja temaNe lokone sAruM jIvana gujAravAnuM zIkhavyuM.' mahaMmadasAhebano upadeza IzvarI vANI ke Izvarano saMdezo hovA vize eka bIjo vidvAna lakhe che : kharekhara, paramezvara badhI bhalAIno jharo che. e paramezvara taraphanI AkAzavANI jevI koI vastu hoya to je dharmano mahaMmadasAhebe upadeza karyo te dharma, kevaLa bIjAonI nakala karIne athavA bIjAomAMthI sArI sArI vAto vINI vINIne ghaDI kADhavAmAM nahoto Avyo paNa, kharekhara ilahAmI (IzvarIya Inspired) hato. mArI mudratA barAbara samajatAM chatAM huM kahevAnI hiMmata) karuM chuM ke, AtmabalidAna, sAcI dAnata ane laganI, potAnA jamAnAnI bUrAIo ane doSone samajI levAnI asAmAnya zakti ane te bUrAIo tathA doSo dUra karavAnA sArAmAM sArA upAya samajI laIne temano upayoga karavo - A badhI bAbato je IlahAma(IzvarIya vANI)nI sau joI zake tevI nizAnIo * * * * * 2. W. R. W. Stephen's Christianity and Islam : The Bible and the Quran, pp. 112 and 129. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 hajarata mahaMmada ane islAma hoya to mahaMmadasAhebanuM mizana temAM kaMI zaka nathI."1 ilahAmI (Izvaraprerita) hatuM eka bIjo vidrAna lakhe che : "Aja sudhImAM koI paNa jamAnAmAM UMDAmAM UMDA arthamAM je sAcAmAM sAcA ane vadhAremAM vadhAre laganIvALA AtmA pedA thayA che temAMnA mahaMmadasAheba eka hatA. te eka mahApuruSa ja nahotA balake mANasajAte je mahAnamAM mahAna eTale sAcAmAM sAcA mANasa kayAreya pedA karyA che temAMnA eka hatA ane rAjanItijJa tarIke paNa mahAna hatA. teo samAja tathA dharma baMnene sudhAravAvALA tathA AgaLa vadhAravAvALA hatA. temaNe eka mahAna koma banAvI, tethI mahAna eka sAmrAjya sthApyuM ane ethIye mahAna eka dharma sthApyo ... teo evA puruSa hatA ke jemanuM bhaviSyamAM koI kALe -- AjakAla dharmane nAme jAtajAtanA judA judA vADAo banAvIne beThelA jagatanA loko e vADAomAMthI nIkaLIne eka vadhAre vyApaka ane vadhAre samajAya evo mAnavadharma mAnavAnuM zarU karaze tyAre AjanA karatAM karyAMya vadhAre AdarapUrvaka smaraNa karavAmAM Avaze. kharekhara mahaMmada mahAnamAM mahAna puruSa karatAM paNa mahAna hatA." chevaTe, eka bIjo vidrAna lakhe che: "mahaMmadasAhebane ekIsAthe traNa vastuo sthApavAnuM sadbhAgya prApta thayuM. eka koma (naeNzana), eka rAja (sTeTa) ane eka dharma, itihAsamAM kyAMya A jAtano bIjo dAkhalo nathI maLato."pha 1. Dr. Leitner Quoted by M. A. Fazl in the Life of Mohammad, pp. 219-20. 1. Islam, Her Moral and Spiritual Value, by Major A, G. Leonard, pp. 21 and 109. 3. Mohammad and Mohammadanism, by Bosworth Smith, p. 34. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuropiyanonA keTalAka abhiprAyo 153 mahaMmadasAhebanA mRtyu pachI so varase ArabonuM sAmrAjya jeTaluM moTuM ane jeTale dUra sudhI vistareluM hatuM teTaluM moTuM ane teTale dUra sudhI vistarelAM to romana sAmrAjya potAnA sArAmAM sArA kALamAM paNa kadI nahotuM.' I. sa.nI vIsamI sadInI zarUAtamAM duniyAmAM islAma dharma mAnanArA 30 karoDathI vadhAre mANaso hatA. 1. The Preaching of Islam, by T. W. Arnold, p. 2, Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. 3. mi x pa bi lekhake jemAMthI madada lIdhI che evAM keTalAMka pustakanI yAdI The Holy Quran, Arabic Text with English Translation and Commentary, by Maulvi Muhammad Ali, M.A., LL.B. The Quran, with Preliminary Discourse, by George Sale The Quran, in English, with Arabic Text, by Mirza Abul Fazl tarjumAnula kurAna-maulAnA abula kalAma AjhAda (urdU) Selections from the Quran, by E. W. Lane The Wisdom of the Quran, by General Mahmud Muhtar Pasha The Quran, by J. M. Rodwell The Quran, by E. H. Palmer Islam : Her Moral and Spiritual Value, by Major Arthur Glyn Leonard The Spirit of Islam, by Syed Amir Ali, M.A., C.I.E. The Preaching of Islam, by T. W. Arnold Mohammad and Mohammadanism, by R. Bosworth Smith, M.A. The Life of Mohammad, by Mirza Abul Fazl Sayings of the Prophet Mohammad, by Mirza Abul Fazl Higgins, An Apology for Mohammad, Edited by Mirza Abul Fazl with an Introduction Essays on the Life of Muhammad, etc., by Sir Syed Ahmed Heroes, Heroworship and the Heroic in History, by Thomas Carlyle 154 90. 13. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalAMka pustakonI yAdI 944 A Critical Exposition of the Popular Jihad, by Maulvi Chirag Ali The Doctrine of Sin, by Rev. Gardner The Quranic Doctrine of Sin, by Rev. Gardner The Quranic Doctrine of Salvation, by Rev. W. R. W. Gardner, M. A. The Speeches and Table Talk on the Prophet Muhammad, by Stanley Lane Pool The Ideal Prophet, by Khwaja Kamaluddin A History of the Intellectual Development of Europe, by J. W. Draper Storaal -- fol (3) Life of Mohammet, by Sir William Muir A Description of the East and Other Countries, by Richard Pococke, Bishop of Meath 0987s gotta - 899 hai (a) Christianity and Islam : The Bible and the Quran, by W. R. W. Stephens Life of Muhammad, by Washington Irwing AENE Rita (38) ASH 8919 sata FA# (fast) FANI - HOTA (RAT) Juga TIF ( PHT) 30. 39. 37. 33. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma eka ja che ''mArI daDha mAnyatA che ke jagatanA badhA mahAdharmo sAcA che, badhA Izvare nirbhelA che, ane badhA teno ja Adeza phelAve che, ne te te vAtAvaraNamAM ne te te dharmamAM UcharelA lokonI AdhyAtmika bhU ane tRpta kare che. huM nathI mAnato evo samaya kadI Ave jyAre ApaNe kahI zakIe ke jagatamAM dharma eka ja che. eka arthamAM Aje paNa jagatamAM mULa dharma eka ja che. paNa kudaratamAM kayAMye sIdhI lITI che ja nahIM. dharma e aneka zAkhAovALuM mahAvRkSa che. zAkhAo rUpe dharmo aneka che ema kahI zakAya; vRkSarUpe dharma eka ja che. '' - gAMdhIjI 40.00 20.00 15.00 30, 00 dharmane samajo sAta pustakono saMpuTa 1. hiMdu dharmanuM hArda 2. rAma ane kRSNa 3. buddha ane mahAvIra 4. gItA ane kurAna 5. hajarata mahamada ane islAma 6. Izu khrista 7. azo jarathuSTra _ A sAta pustako ekasAthe kharIdanArane rU.150ne badale rU.60mAM ApavAmAM Avaze. Ama 20.00 20.00 5. 00 SHBHRIIHII HSMRH 004916 Ahmedabad HAJRAT MAHMAND ANE ISHLAM MRP : Rs. 20 | kiMmata 150/- (mahA 2 kiMmataH 150/- (seTanA). - ISBN 81-7229-124-8(Set) che. je