________________
૧૪ ઈસ્લામના પ્રચારની રીત મદીના ગયા પછી પહેલી વાર મહંમદસાહેબને ખુલ્લી રીતે અને પૂરેપૂરી શક્તિ તથા સ્વતંત્રતાપૂર્વક પોતાના વિચારો ફેલાવવાની તક મળી. હવે રોજ તેઓ બહુ ઉત્સાહપૂર્વક ઉપદેશ દેવા લાગ્યા. હજારો માણસો તેમનો પાયામ (સંદેશો) સાંભળવા માટે ભેગા થતા હતા. તેમના આ કામમાં કોઈના પર કોઈ પણ પ્રકારની જબરજસ્તીને સ્થાન નહોતું. જે સમયે મદીનામાં મહંમદસાહેબની સત્તા પૂરેપૂરા જોરમાં હતી તે સમયની એક સ્પષ્ટ આયત કુરાનમાં છે :
“લા ઇકરાહ ફિદ્દીન” એટલે કે, “ધર્મની બાબતમાં કોઈ પ્રકારની જબરજસ્તી ન હોવી જોઈએ.” (૨-૨૫૬)
કુરાનમાં પહેલેથી છેલ્લે સુધી ઠેકઠેકાણે પોતાનો ધર્મ લોકોમાં કેમ ફેલાવવો તે બતાવનારી આયતો છે. તેમાં શરૂઆતની કેટલીક આયતો આ છે :
લોકોને તેમના રબ્બ(પાલનહાર)ના રાહ પર આવવા કહે ત્યારે તેમને હોશિયારીથી અને સરસ શબ્દોમાં સમજાવ. તેમની સાથે ચર્ચા કરે તો ઉત્તમ અને મધુર શબ્દોમાં કર.” (૧૬–૧૨૫)
અને તેઓ જે કંઈ કહે તે ધીરજથી સાંભળ અને સહન કર અને જ્યારે તેમનાથી જુદો પડે ત્યારે બહુ પ્રેમ અને ભલાઈથી જુદો પડી” (૭૩–૧૦)
જે લોકોએ તારો ધર્મ સ્વીકાર્યો છે તેમને કહી દે કે જેઓ તારી વાત માનતા નથી અને જેમને પોતાનાં કૃત્યોનાં ફળ ઈશ્વર તરફથી મળશે એવો ડર નથી તેમના પર તેઓ ગુસ્સે ન થાય. જે કોઈ ભલાઈ કરશે તે પોતાના આત્મા માટે જ કરશે અને જે કોઈ બૂચઈ કરશે તે પણ પોતાના આત્મા
