________________
મુસીબતોનાં તેર વરસ
૪૭
અરબસ્તાનમાં એવો રિવાજ ચાલ્યો આવતો હતો કે કાબાના મંદિરના યાત્રાના મહિનાઓમાં આરબોના માંહોમાંહેના બધા ઝઘડા થોડા સમય માટે બંધ રહેતા. તે જ દિવસોમાં હાશિમ કુળના લોકોને પણ બહાર નીકળીને ખાવાપીવાનો સરસામાન ભેગો કરવાની તક મળી જતી. તે જ દિવસોમાં મહંમદસાહેબને પણ તે ખીણમાંથી નીકળીને બહારથી આવેલા યાત્રાળુઓમાં પોતાના ધર્મનો ખુલ્લી રીતે પ્રચાર કરવાનો અવસર મળતો. એમ કહેવાય છે કે ત્રણ વરસ પછી જ્યારે પેલું લખાણ વાંચી ન શકાય એટલું ઝાંખું પડી ગયું ત્યારે અબુ તાલિબના સમજાવવાથી જેમ તેમ કરીને આ બહિષ્કારનો અંત આવ્યો.
મહંમદસાહેબની ઉંમર હવે પ૦ વરસની થઈ ગઈ હતી. પોતાના ધર્મનો ઉપદેશ કરતાં તેમને દસ વરસ થઇ ગયાં હતાં. ગયાં ત્રણ વરસના બહિષ્કાર પછી હવે તેઓ નિર્ભયતાથી મક્કામાં રહી શકે અને સ્વતંત્રતાપૂર્વક લોકોને પોતાના ધર્મનો ઉપદેશ આપી શકે એવી આશા રાખવામાં આવતી હતી. પરંતુ આ બહિષ્કાર પૂરો થયા પછી થોડા જ દિવસે તેમના સૌથી મોટા મુરબ્બી અને ચાક અબુ તાલિબ આ દુનિયામાંથી ચાલ્યા ગયા. તે સમયે અબુ તાલિબની ઉંમર ૮૦ વરસ ઉપરની હતી.
“પાને મહંમદસાહેબનો ધર્મ નહોતા માનના છતાં અબ્દુ તાલિબે પોતાના ભત્રીજા માટે પોતાના પર તથા પોતાના આખા કુળ પર જે જાતની આફતો નોતરી તે પરથી સાબિત થાય છે કે અનુ તાલિબ કેટલા ઉચ્ચ સ્વભાવના, કેટલા વિશાળ હૃદયના, કેટલા બહાદુર અને સાચા પુરુષ હતા. આ વસ્તુ પરથી સાથે સાથે મહંમદસાહેબના દિલની સચ્ચાઈની પણ પાર્કી ખબર પડે છે. કારણ કે કોઈ સ્વાર્થી દગાખોરને માટે અબુ તાલિબ કદી આવી આફતમાં ન પડત. અને અબુ તાલિબ પાસે મહંમદસાહેબને પારખવાને માટે ઘણાં સાધન હતાં.”ી
“ઇસ્લામના પેગંબરના મિશનમાં આસ્થા નહીં હોવા છતાં એમ્બુ તાલિબે પૈગંબરનું આમ રક્ષણ કર્યું તેમાં તેની બહાદુરી હેરત
૧. Life of Mohammed, by William Muir.
