________________
પહેલાં પચીસ વર્ષ
૨૫ વિજ્ઞાન અને દર્શનશાસ્ત્રો – ભણવા-ભણાવવાનું એ એક મોટું સ્થળ બન્યો. સેંકડા વરસો સુધી ત્યાં બૌદ્ધ મઠ હતા અને બૌદ્ધ ધર્મ તથા બૌદ્ધ દર્શનની ઘેર ઘેર ચર્ચા ચાલતી હતી. સીરિયાએ જ હજરત ઈશુ અને ખ્રિસ્તી ધર્મને જન્મ આપ્યો. હજરત ઈશુ પછીનાં ત્રણસો વરસ સુધી
આ દેશ જ્ઞાન, વિજ્ઞાન, ધનધાન્ય, હસ્તકળા અને વેપાર, એ બધાને માટે પ્રખ્યાત હતો. પરંતુ મહંમદસાહેબના સમયમાં તે કૉન્સ્ટાન્ટિનોપલના ખ્રિસ્તી સમ્રાટના તાબામાં હતો. અને ખ્રિસ્તી ધર્મનું એ ખાસ ધામ મનાતો હતો.
સમ્રાટ થિયોડોસિયસે સીરિયાના પુરાણા ધર્મો એટલે બૌદ્ધ ધર્મ અને યહૂદી ધર્મને ખોટા જાહેર કર્યા, ત્યાંનાં તમામ મંદિરો પડાવી નાખ્યાં અને હુકમ કર્યો કે, “અલેક્ઝાંડ્રિયા અને રોમના ખ્રિસ્તી પાદરીઓએ કહેલા ધાર્મિક સિદ્ધાંતોને જે નહિ માને અને તે પ્રમાણે નહિ વર્તે તેની બધી માલમિલકત જપ્ત કરીને તેને દેશનિકાલ કરવામાં આવશે.” વળી એવો પણ હુક્ત કર્યો કે, “જે કોઈ યહૂદીઓનો ઈસ્ટરનો તહેવાર ઊજવશે તેને મોતની સજા કરવામાં આવશે.” હિંદુસ્તાન, મિસર, યુનાન જેવા દેશના વિદ્વાનોએ સેંકડો વરસ પહેલાં શોધી કાઢ્યું હતું કે પૃથ્વી ગોળ છે. મહંમદસાહેબનો જન્મ થયો તે સદીમાં ખ્રિસ્તી મહંત ઑગસ્ટાઈને આ વાતને કેવળ એટલા જ કારણે જૂઠી ઠરાવી કે બાઇબલમાં પૃથ્વીને ચપટી કહેવામાં આવી હતી. એવો હુકમ કરવામાં આવ્યો કે, “જે પુસ્તકોમાં પૃથ્વી ગોળ હોવાનું લખ્યું હોય તે પુસ્તકોને બાળી
મૂકવો.”
મહંમદસાહેબના સમયના પોપ ગિરીએ ખ્રિસ્તી ધર્મનાં નકામાં પૂજાપાઠ અને રૂઢિરિવાજ, જેમનું થોડું વર્ણન ઉપર કરવામાં આવ્યું છે, તેમને આજ્ઞા કરીને હંમેશને માટે અસલી ખ્રિસ્તી ધર્મ ઠરાવી દીધો. પરંતુ આ બધી પોકળ વાતો તે સમયના યુનાની જ્ઞાનવિજ્ઞાનના પ્રકાશ આગળ ટકી શકે એમ નહોતું. એટલે જ પોપ ગ્રિગરીને વિશે લખવામાં આવ્યું છે કે, “વિદ્યાનો એના કરતાં મોટો કટ્ટર દુશ્મન કદી પેદા થયો નથી.” તેણે ખુદ નોમના પ્રખ્યાત પેલેસ્ટાઈન પુસ્તકાલયને આગ લગાડી અને ગણિત, ભૂગોળ, જ્યોતિષ, વૈદક અને તત્ત્વજ્ઞાન ભણાવનારાઓને