________________
૬૪
હજરત મહંમદ અને ઇસ્લામ “અને જો બિનમુસલમાનોમાંથી કોઈ તારા શરણમાં આવવા માગે તો તેને તારી પાસે બોલાવી લે, જેથી કરીને તે તારી પાસે રહીને અલ્લાનાં વચન એટલે કે અલ્લાએ જણાવેલી બાબતો સાંભળે; અને છતાં જો એ તારી વાત ન માને તો તેને સંભાળપૂર્વક તેના ઘર સુધી અથવા કોઈ સુરક્ષિત સ્થળે પહોંચાડી દે; કેમ કે એ લોકો અજ્ઞાન છે.” (૯-૬)
એક વાર પુરાણો ધર્મ માનનાર કોઈ આરબે હજરત અલીને પૂછયું કે, ઇસ્લામ ધર્મ વિશે અથવા બીજી કોઈ બાબત વિશે કાંઈ જાણવા માટે હું પેગંબર પાસે જવા માગું તો તેમાં કાંઈ ડરવાનું કારણ તો નથી ને? હજરત અલીએ ઉપરની આયત સંભળાવી અને કહ્યું કે કોઈને કશો ડર નથી. (ઇને અબ્બાસ)
“તેઓમાં એવા માણસ મળી આવશે જેઓ એક વાર તારી વાત માનીને પછી ફરી જાય એટલે કે દગો કરે. તેમને માફી આપવી અને છોડી દેવા. ખરેખર બીજાના પર ઉપકાર કરનારાઓ પર અલ્લા પ્રેમ રાખે છે.” (૫–૧૩)
મહંમદસાહેબની પોતાનો ધર્મ ફેલાવવાની રીત આખી જિંદગી સુધી કુરાનમાંની આ આયતો અનુસાર હતી. તેમના જીવનમાં એક પણ દાખલો એવો નથી મળતો જેમાં તેમણે કોઈને પણ તલવારને જોરે કે કોઈ પણ જાતનું દબાણ કરીને પોતાના ધર્મમાં સામેલ કર્યો હોય, કોઈ કબીલા કે ટોળીને પોતાના ધર્મમાં લાવવા માટે તેના પર કદી ચડાઈ કરી હોય, અથવા એ કામને માટે એક પણ લડાઈ લડયા હોય. ધર્મની બાબતમાં બીજાઓ પાસેથી જેટલી સ્વતંત્રતાની તેઓ આશા રાખતા તેટલી સ્વતંત્રતા બીજાને આપતા.
મદીને પહોંચ્યા પછી મહંમદસાહેબે પોતાનો ધર્મ ફેલાવવા મદીના બહાર દૂર દૂરના કબીલાઓમાં સમજુ માણસો મોકલવા શરૂ
૧. રસીકરાન, લેખક સૈયદ અહમદખાં, પૃ. ૪, The Preaching of Islam, by T. W. Arnold, Ch. II, p. 33; The Holy Quran, by Mohammad Ali, p. 97.
