________________
૧૮
મક્કાની પહેલી યાત્રા
મક્કાથી આવેલા મુસલમાનોને પોતાની જન્મભૂમિ છોડી છ વરસ થઈ ગયાં હતાં. તેઓમાંથી ઘણાનાં બાળબચ્ચાં હજી મક્કામાં હતાં. તેમના પર કુરેશીઓ જે જુલમ કરતા તેની ખબરો મહંમદસાહેબને કાને વારંવાર પહોંચતી હતી એવો કુરાનમાં ઉલ્લેખ છે. મહંમદસાહેબની ઉંમર હવે લગભગ ૬૦ વરસની થઈ હતી. મક્કા અને મદીનાની બે જબરજસ્ત સત્તાઓ એક્બીજીની દુશ્મન રહે ત્યાં સુધી અરબસ્તાનમાં સુલેહશાંતિ ન રહી શકે એ ખુલ્લું હતું. મહંમદસાહેબ શરૂઆતથી જ આરબોના વિચારોમાં સુધારો કરવાને જેટલા આતુર હતા તેટલા જ અથવા તેથી પણ વધારે આતુર આખા અરબસ્તાનને એક કોમ બનેલી જોવા માટે હતા. તે સિવાય અરબસ્તાન આઝાદ અને સુખી રહી શકે એ અસંભવિત હતું. કાબાને માટે મુસલમાનોને પણ પુરાણા વિચારના આરબો જેટલો જ પ્રેમ હતો. કાબાનો પાયો નાખનાર હજરત ઇબ્રાહીમને મુસલમાનો પેગંબર માનતા હતા. દુનિયાભરનાં મોટામાં મોટાં અને જૂનામાં જૂનાં તીર્થો પૈકી ગણાતા કાબાનો મહિમા અને તેની યાત્રાની કિંમત પણ મહંમદસાહેબ સારી રીતે સમજતા હતા. હજના દિવસોમાં બીજા આરબોની પેઠે મુસલમાનોને પણ કાબાની યાત્રા કરવાનો હક હતો. મહંમદસાહેબે શાંતિથી, વગર લડો અને વગર હથિયાર ઉઠાવ્યું, આજના શબ્દોમાં ‘અહિંસાત્મક સત્યાગ્રહ' મારફતે પોતાનો આ હક બજાવવાનો અને તેની જ મારફતે મક્કાવાળા અને મદીનાવાળાઓને એક પ્રેમદોરીમાં બાંધવાનો નિર્ણય કર્યો.
મહંમદસાહેબે મક્કાની યાત્રા કરવાનો વિચાર કર્યા. હજના મહિનામાં જ, જ્યારે આરબોની આપસની તમામ લડાઈઓ બંધ થઈ જતી હતી ત્યારે ૧૪૦૦ માણસો સાથે મહંમદસાહેબ મક્કાની હજ કરવા નીકળ્યા. નીકળતા પહેલાં “હુકમ કરવામાં આવ્યો કે, કોઈ માણસ
r
