________________
૧૩૪
હજરત મહંમદ અને ઇસ્લામ
અને કુરાનમાં સારાં કાર્યોને માટે ‘મારૂફ' અને બૂરાં કાર્યોને માટે ‘મુનકર’ શબ્દ આવ્યા છે તેના આ જ અર્થ છે.
“કુરાને કેવળ તે જ ધર્મપ્રવર્તકોને સાચા નથી માન્યા, જેમના નામ તેની સામે હતાં, પણ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહી દીધું કે મારા પહેલાં જેટલા રસૂલ અને ધર્મપ્રવર્તકો થઈ ગયા છે તે સૌને હું સાચા માનું છું અને તેમનામાંથી કોઈ એકને પણ સાચા ન માનવા તેને હું ઈશ્વરની સત્યતાના ઇનકાર કરવા બરાબર સમજું છું. કુરાને કોઈ પણ ધર્મવાળા પાસે એવી અપેક્ષા નથી રાખી કે તે પોતાનો ધર્મ તજી દે બલકે કયારે પણ અપેક્ષા રાખી ત્યારે એ જ રાખી છે કે સૌ પોતપોતાના ધર્મના અસલ શિક્ષણ પ્રમાણે આચરણ કરે; કેમ કે સૌ ધર્મોનું અસલ શિક્ષણ એક જ છે. કુરાને નથી તો કોઈ નવો સિદ્ધાંત રજૂ કર્યો, કે નથી કોઈ ખાસ નવો વિધિ ઠરાવ્યો. તેણે હંમેશાં એવી બાબતો પર ભાર મૂકો જે દુનિયાના સૌ ધર્મની સૌથી વધારે પ્રસિદ્ધ બાબતો છે– એટલે કે એક જગદીશ્વરની ઉપાસના અને સદાચારી જીવન. તેણે જ્યારે પણ લોકોને પોતા તરફ બોલાવ્યા છે ત્યારે એ જ કહ્યું છે કે પોતાના ધર્મનું અસલ શિક્ષણ ફરી તાજું કરો; તમે એમ કરો એ મને માની લીધા બરાબર છે.”
આમ મહંમદસાહેબના ઉપદેશોનો સાર અથવા કુરાનના ખાસ સિદ્ધાંતો આ છે:
૧. કેવળ એક ઈશ્વરને માનવો અને તેની જ ઇબાદત કરવી, ૨. સત્કર્મ કરવાં અને દુષ્કર્મોથી દૂર રહેવું, અને
૩. સૌ ધર્મને મૂળમાં એક માનવા અને સૌ ધર્મપ્રવર્તકોનો તથા મહાપુરુષોનો એકસરખો આદર કરવો.
૧. ‘તરજુમાનુલ કુરાન’ લેખક : મૌલાના અબુલ ક્લામ આઝાદ.
*
