________________
૧૪
હજરત મહંમદ અને ઇસ્લામ
રીતે બાપ (ઈશ્વર), દીકરો (ઈશુ) અને પવિત્ર આત્મા (જેની મારફત હજરત ઈશુની મા કુમારી મરિયમને ગર્ભ રહ્યો હતો એમ કહેવાય છે તે આત્મા), આ ત્રણને ગણવામાં આવતા. પણ કેટલાક લોકો ઈશ્વર, ઈશુ અને મરિયમની પણ ત્રિપુટી માનતા હતા. ખ્રિસ્તી ધર્મની જે શાખા (કૉલીરીડિયન્સ) અરબસ્તાનમાં વધારે ફેલાઈ હતી તે ઈશ્વર, મરિયમ અને ઈશુની જ ત્રિપુટી માનતી હતી.
ખ્રિસ્તી દેવળો ઈશુ, મરિયમ, સેંકડો સંતો, દૂતો અને શહીદોની મૂર્તિઓથી ભરેલાં રહેતાં. મરિયમની ઈશ્વરની મા તરીકે પૂજા કરવામાં આવતી. ઈશ્વર, ઈશુ અને મરિયમ ત્રણેને સરખાં માનવામાં આવતાં અને તેમની સાથે સાથે ઘણા ખ્રિસ્તી સંતોને પણ તેમની પેઠે જ સર્વવ્યાપક, સર્વજ્ઞ અને સર્વશક્તિમાન માનવામાં આવતા. આ બધાની મૂર્તિઓની માનતા માનવામાં આવતી અને તેમને પૂજા ચડાવવામાં આવતી. આ જ તે સમયના ખ્રિસ્તીઓની રોજની પૂજા હતી.
વહેમોની સ્થિતિ એ હતી કે, જેના પર મહાત્મા ઈશુને શૂળી દેવામાં આવી હતી એમ કહેવાતું હતું તે લાકડાનો ક્રૉસ જેરૂસલેમ શહેરમાં હજી સુધી બતાવવામાં આવતો. આ નાનકડા ક્રૉસની સૂકી લાકડી હમેશાં વધતી રહેતી હતી. દરેક ખ્રિસ્તી યાત્રાળુ જેરૂસલેમથી પાછા ફરતાં તે ક્રૉસનો એક ટુકડો પોતાની સાથે લઈ જતો. સામાન્ય લોકો તે ટુકડાને પોતાના ઘરમાં રાખી તેની પૂજા કરતા અને આવા હજારો ટુકડા દુનિયાભરનાં દેવળોમાં પૂજાતા હતા. જેરૂસલેમના પાદરીઓ માટે એ મોટી આવકનું સાધન હતું. કોઈકે લખ્યું છે કે :
ધીમે ધીમે કેવળ યુરોપનાં જ હજારો દેવળોમાં આ ક્રૉસથી એટલું લાકડું ભેગું થઈ ગયું હતું કે તેમાંથી સેંકડો નવા ક્રૉસ બનાવી શકાય. લોકો માનતા કે આ ક્રૉસની લાકડી જાતજાતના ચમત્કાર કરી શકતી અને બધા રોગો મટાડી શકતી. એ જ પ્રમાણે દરેક દેવળમાં મરિયમ અને ખ્રિસ્તી સંતોની મૂર્તિઓ રોજ રોજ ચમત્કારો કરતી એમ કહેવામાં આવતું. તે સમયે ખ્રિસ્તી સત્તાનું દુનિયામાં સૌથી મોટું સ્થાન રોમના સમ્રાટની રાજધાની કૉન્સ્ટાન્ટિનોપલ હતું. કૉન્સ્ટાન્ટિનોપલ, અલેક્ઝાંડ્રિયા અને રોમ, આ ત્રણ શહેરોના બિશપ (વડા પાદરી), ખ્રિસ્તી ધર્મના