________________
૧૦
હજરત મહંમદ અને ઇસ્લામ
સેંકડો વરસો સુધી પેઢી-દર-પેઢી ઊતરી આવતાં. આવા આઝાદ અને લડકણા લોકોને માટે ચાર મહિના સુધી પોતાના દુશ્મનોને, પોતાના બાપ, દીકરા કે ભાઈના ખૂનીઓને, પોતાની આંખ સામે જતા જેવા અને પોતાના ગુસ્સાને કાબૂમાં રાખવો અને તે પણ જ્યારે કોઈ બીજું તેમને વેર વાળતાં રોકનાર કે સજા કરનાર ન હોય ત્યારે – એ વસ્તુ બતાવે છે કે આરબોમાં પોતાની જાતને કાબૂમાં રાખવાની અને વચન પાળવાની તાકાત હતી. પરંતુ તેની સાથે જ આ ચાર મહિનાની મનાઈ એ પણ બતાવે છે કે બાકીના આઠ મહિના કેવી સ્થિતિ રહેતી હશે. આ ચાર માસની મનાઈને કારણે બાકીના આઠ માસ સુધી લડાઈઓનો અને વેર લેવાનો અગ્નિ વધારે જોરથી ભભૂકી ઊઠતો હશે, એમાં શક નહીં.
આરાના ધર્મ
ધર્મની બાબતમાં પણ તે સમયના આરબોના સંસ્કાર અને વિચાર બહુ સંકુચિત હતા. જે ધર્મ દેશમાં ચાલતા હતા તેમણે દેશની હાલત વધારે બગાડી નાખી હતી. તેમાં ત્રણ ધર્મ મુખ્ય હતા — પુરાણો આરબ ધર્મ, યહૂદી ધર્મ અને ખ્રિસ્તી ધર્મ. ઈરાન અને ત્યાંના જરથોસ્તી ધર્મ સાથે પણ આરબોનો સેંકડો વરસથી સંબંધ હતો અને તેમના જીવન પર એ ધર્મની અનેક રીતે અસર પડેલી હતી. પરંતુ મોટા ભાગના આરબોએ કદી એ ધર્મને માન્યો નહોતો. કેટલાક ‘સાબી’ ધર્મ માનનારા પણ હતા; તેઓ એક પરમેશ્વરમાં માનતા છતાં તારાઓ વગેરેની પૂજા કરતા હતા.
જેમણે યહૂદી કે ખ્રિસ્તી ધર્મ અપનાવ્યો હતો એવા થોડા બીલાઓ બાદ કરતાં બાકીના બધા આરબો પોતાના પુરાણા ધર્મને જ માનતા હતા. દુનિયાની બીજી જૂની પ્રજાઓ પેઠે તેઓ ઘણાં દેવદેવીઓને માનતા અને તેમની જ પૂજા કરતા.
