Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtranA abhUta bhAvo bhAga 1 ane 2 SWAGWAGWAGO P) P P P P P P P P P P I 25 0 0 0 0 0 0 0 0 0 &. $0. to VVVVVVVz SoYY saMkalanaH zobhanAbena kAmadAra
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtranA adbhUta bhAvo bhAga 1 ane 2 saMkalanaH zobhanAbena kAmadAra parama pUjya gurumAtA zrI amitAbAi svAmI nA pAvana caraNomAM koTIzaH vaMdaNA mUlyaH sadupayoga prathama AvRtiH julAi 2017 prakAzaka: sImA kAmadAra. SAC: seemakamdar@gmail.com kvara DijhAinaH propha. go. vi. zrIkumAra, IDC, IIT Bombay. A pustakanI azAtanA na thAya tenI kALajI rAkhavI.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA virATa mahAsAgaranA motI aharniza jAgRti dharAvatI vyakti jIvananA pratyeka tabakkAnuM kartavya supere bajAvatI hoya che. vicAra, vikAsa ane vaya sAthe emanAM kAryakSetro ane bhAvavizvamAM parivartana AvatuM rahe che. AdaraNIya zobhanAbahene pahelAM mAnavasevAnuM kartavya banAvyuM ane have ekaniSTha bhAve zruta sevA karI rahyAM che. eka samaye akhabAro ane sAmayikomAM prakAzita thatAM emanA lekho samAjane rAha cIMdhatAM hatAM, to have emaNe samAjane jaina AgamomAMthI navanIta ApavAnuM bIDuM jhaDapyuM che. ahIM dvAdazAMgImAM pAMcamuM sthAna dharAvatA "vyAkhyA prajJapti AgamagraMthanAM motI ApavAno emaNe prayAsa karyo che. A Agama pratye janamAnasamAM eTalI pragADha zraddhA che ke "vyAkhyA prajJapti graMthanI AgaLa "bhagavatI' evuM vizeSaNa lagADavAmAM AvyuM ane Aje e vizeSaNathI ja A graMtha oLakhAya che. vartamAnamAM upalabdha zAstromAM zrI bhagavatI sUtra atyaMta vizALa che. enuM prAkRta nAma 'viyAha paNati che ane emAM bhagavAna mahAvIrane pUchavAmAM AvelA 36,000 praznottara che. saMkhyAdraSTie A gaNatarI vartamAnamAM siddha na paNa thAya. gaNadhara gautama svAmI prabhu samakSa aneka prakAranI jijJAsA pragaTa kare che, paNa AmAM deva-devendra, narendra, sAdhu, zrAvaka, zrAvikA, gaNadhara ane anya matAvalaMbI brAhmaNa AdinA prazno ane uttaro maLe che. A gaNadhara racita zAstramAM jIvanacaritra, upadeza, saMyamasAra, AcAra, SaDa dravya, devanAraka saMbaMdhI varNana, jyotiSa deva, devaloka, sUrya, caMdra AdinuM bhramaNa jevA aneka viSayo AlekhAyA che. AmAMnAM keTalAka praznomAM vinodanI rekhA joi zakAya che, to
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAka prazno adhyAtma jJAnanI navI kSitijo ughADI Ape che. Ama AmAM eka alaukika darzana nirupAyuM che ane e alaukika darzananuM prAgaTya je rIte praznottarathI thayuM che, te paddhati paNa rasaprada ane arthapUrNa che. AvA bhagavatI sUtranA uddezakomAMthI judAM judAM vicAro tAravIne ahIM ApyA che ane e rIte praznanA uttaramAM rajU thayeluM navanIta ahIM sAMpaDe che. A agAu zrI zobhanAbahena kAmadAre samayasArano sAra', "saMkSipta naMdIsUtra ane 'zrI uttarAdhyayana sUtrano arka (bhAga 1-2) jevAM pustako lakhyA che ane ema e graMthomAM AlekhAyelA gahana vicAronuM spaSTa rIte Akalana karyuM che. AvA graMthonA UMDANamAM javuM, enI parIbhASA jANavI, enA saMdarbho pAmavA ane pachI emAM rajU thayelAM bhAvone pragaTa karavA - e svayaM mahAprayatna che. Avo prayatna karatI vakhate zrI zobhanAbahena kAmadArane hRdayamAM keTalo badho harSollAsa pragaTyo haze enI huM kalpanA karI zakuM chuM. eno svAdhyAya karatI vakhate sAme Agama graMtha hoya ane bhItaramAM navA navA arthonuM prAgaTya thatuM hoya e prakriyA samayanA emanA harSollAsanI kalpanA karuM chuM. emanA dvArA AvA graMthomAMthI motI maLatAM rahe ane teo graMthonA mahAsAgaramAM marajIvAnI mAphaka DUbakI mArIne sUkSma ane zAzvata motI ApatA rahe, e ja abhyarthanA. - DaoN. kumArapALa desAi
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra - bhAga 1 zataka - 1: uddezaka - 1 calanA ahaMtone namaskAra ho, siddhone namaskAra ho, AcAryone namaskAra ho, upAdhyAyone namaskAra ho, lokanA sarva sAdhuone namaskAra ho. sarva prathama paMca parameSTIne namaskAra karI, samagra zAstranuM bhAvamaMgala karyuM che. zAstranA prAraMbhamAM maMgalAcaraNa karavAnA traNa kAraNo che: (1) vighnonA upazamana mATe dareka zubha kAryomAM aneka prakAranA vipnonI zakyatA che. zubha kAryanA prAraMbhamAM maMgalAcaraNa karavAthI te vipnonI upazAMti thaI jAya che. (ra) azubha karmonA kSaya mATe guNIjanone namaskAra karavAthI azubha karmono kSaya thAya che, mATe koI paNa kAryanA prAraMbhamAM maMgala rUpe vaMdana-namaskAra karavA te ucita ja che. (3) ziSTajanonI paraMparAnA pAlana mATe dareka kAryanA prAraMbhamAM dravyamaMgala ke bhAvamaMgala karavAnI ziSTajanonI paraMparA hoya che, tene jALavI rAkhavA mATe paNa AdyamaMgala karavAmAM Ave che. akSata, zrIphaLa, kumakuma Adi dravya maMgala che. te laukika ane vyavahArika maMgala che. paMca parameSTIne namaskAra e lokottara bhAvamaMgala che. te sarva pApanAzaka hovAthI ane zAMtinuM kAraNa hovAthI sarva maMgalomAM pradhAna che. paMca parameSTI namaskaraNIyatA ane mAMgalikatAnA kAraNo: arihaMta bhagavAne
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna, darzana, cAritra ane vIryarUpa AtmAnI zaktine Avarita karanAra ghAti karmone sarvathA nirmUla karyA che. saMsAranA sarva jIvone karmonAM baMdhanathI muktino mArga batAvyo che. siddha bhagavAnanA jJAna, darzana, avyAbAdha sukha, Adi guNo sadA zAzvata ane anaMta che. tene namaskAra karavAthI AtmAnA nija guNonuM evaM zuddhasvarUpanuM bhAna ane smaraNa thAya che; guNone pUrNa rUpe pragaTa karavAnI, AtmazodhananI evaM Atmabala pragaTa karavAnI preraNA maLe che. tethI saMsArI AtmAone mATe arihaMta ane siddha bhagavAna namaskaraNIya ane sadaiva maMgalakAraka che. AcArya bhagavAna svayaM AcAra pAlanamAM dakSa hovAnI sAthe anyanA AcAra pAlananuM dhyAna rAkhe che ane saMghane jJAna-darzana-cAritramAM sthira kare che. upAdhyAya saMghamAM jJAnabalane sudaDha banAve che. zAstrIya ane saiddhAMtika jJAna upAdhyAyanI kRpAthI prApta thAya che. A rIte AcArya bhagavaMta ane upAdhyAya bhagavaMta mahAna upakArI hovAthI namaskaraNIya evaM maMgalakAraka che. sAdhu bhagavaMta mAnavanA sarvazreSTha puruSArthamAM ane parama sAdhanAnA dhyeya svarUpamokSanI sAdhanAmAM asahAya, anabhijJa evuM durbala sAdhakane sahAyatA Ape che. tethI te parama upakArI, namaskaraNIya evaM maMgala phaladAyaka che. tethI ahIM pAMce parameSThI bhagavaMtone namaskArarUpa maMgalAcaraNa karyuM che. gaNadhara IndrabhUtinuM vyaktitva : aMtevAsI - nikaTa rahenAra ziSya. IndrabhUti gautama sadA prabhunI nikaTa rahetA hatA. aMtevAsI aneka prakAre hoya zake che. jema ke - (1) pravrAjanA aMtevAsI- je kevaLa pravrajyA-muni dIkSA athavA sAmAyika cAritra dhAraNa karI AcAryanI samIpe rahetA hoya. upasthApanA aMtevAsI - je upasthApanA-mahAvrata AropaNa athavA chedopasthApanIya cAritra dhAraNa karI AcAryanI samIpe rahetA hoya. dharmAntavAsI - je kevaLa dharma-zravaNane mATe AcAryanI pAse rahetA hoya. 2
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ IndrabhUti sarva apekSAe prabhunA aMtevAsI hatA. AMtarika vaibhava : cauda vizeSaNo dvArA IndrabhUtinI sAdhanAjanya labdhionuM viziSTa varNana che: (1) ugra tapasvIH asAdhAraNa tapa karanAra athavA je muni AraMbha karelI tapa sAdhanAno jIvana paryaMta nirvAha kare tene ugra tapasvI kahe che. (ra) dIpta tapasvIH prajvalita dharmadhyAna rUpa tapa karanAra athavA dIrghakAlIna tapasyA karavA chatAM paNa jenuM kAyika, vAcika ke mAnasika baLa vadhatuM rahyuM hoya, mukha AdimAMthI durgaMdha na AvatI hoya paraMtu jenA zvAsocchavAsamAM sugaMdha AvatI hoya, jenuM zarIra tejasvI thatuM hoya tene dIpta tapasvI kahe che. (3) tapta tapasvIH karmone saMtapta karanAra athavA atyaMta tapta kaDAImAM paDeluM jalakaNa turaMta sukAI jAya che, te ja rIte je muni dvArA karelo zuSka ane alpa AhAra tatkAla pariNata thaI jAya te malAdi rUpe pariNata na thAya tene tapta tapasvI kahe che. (4) mahA tapasvIH AzaMsA rahitapaNe tapa karanAra athavA siMha niSkrIDita Adi mahAna tapana anuSThAna karanAra. (5) udAraH alpa sAmarthyavAna mATe azakya tevA bhayaMkara athavA urAle- pradhAna tapa karanAra. (6) ghoraH parISaha vijetA ane Indriya vijetA. (7) ghoraguNaH asAdhAraNa, maulika guNono vikAsa karanAra. (8) ghora tapasvIH ghora tapa karanAra athavA vAta, pita, kapha ane sannipAtajanya koI paNa rogano upadrava thavA chatAM je anazana evaM kAyakalezAdi tapathI vimukha na thAya tathA hiMsaka pazu, cora, lUMTArA AdithI 3
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ gherAyelA pradezamAM je AvAsa kare che, tene ghora tapasvI kahe che. (9) ghora brahmacaryavAsIH jeno brahmacaryavAsa akhkhalita hoya, cAritramohanIya karmanA prakRSTa kSayopazamathI jenA vikArajanya svapna paNa naSTa thaI gayA hoya te ghora brahmacaryavAsI kahevAya che. (10) uchUDha zarIraH A padanA be artha thAya che - (1) ukSuipta zarIra- zarIra haLavuM thaI javAthI upara uDI zakanAra, 'ladhimA' labdhisaMpanna sAdhaka potAnA zarIrane vAyuthI paNa haLavuM banAvI zake che. IndrabhUti aneka labdhidhAraka hatA. mahApurANa anusAra jyAre pa00 ziSyo sahita prabhu mahAvIra pAse dIkSita thayA tyAre tenI pAse sAtaso labdhi hatI. te samaye IndrabhUti aNagAra ladhimAM labdhinA dhAraka hatA. (ra) ukjhitazarIra- zarIra nirapekSa arthAt zarIra saMskAra ane dehAsaktithI rahita hoya tene unjhita zarIra kahevAya che. (11) saMkSipta vipula tejolezIH tejolezyA-tejolabdhinI paNa be avasthA hoya che. saMkSipta ane vipula. tejolezyAno prayoga kare to hajAro kilomITaramAM sthita vastune bhasmIbhUta karI zakAya che. te ja rIte dUra sudhInA kSetramAM anugraha paNa karI zakAya che. labdhino prayoga kare to te vipula kahevAya che. labdhino prayoga na kare to te labdhi saMkSipta rahe che. IndrabhUti gautamane vipula tejolabdhi prApta hatI paraMtu te labdhino prayoga karatA na hatA. (12) cAra jJAnanA dhArakaH mati, zruta, avadhi ane mana:paryavajJAnanA dhAraka hatA. (13) caudapUrvI dvAdazAMgImAM bAramuM aMga draSTivAda che. tenA pAMca vibhAga che. teno trIjo vibhAga pUrvagata che. temAM caudapUrvano samAveza thayo che. naMdI sUtramAM tenuM vistRta varNana che. cauda pUrvanA jJAtAne caudapUrvI athavA zruta kevaLI kahe che. cauda pUrvano zrutajJAnamAM samAveza thAya che paraMtu zrutajJAnI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ caudapUrvI hoya ja te anivArya nathI. caudapUrvI eTale prakRSTa zrutajJAnI, zrutakevaLI. tenI tulanA kevaLI sAthe karI che. kevaLI sarva dravya-paryAyone sAkSAt jANe che. zrata kevaLI zrutanA AdhAre jANe che. (14) sarvAkSara sannipAti labdhiyuktaH tenA be artha karyA cheH (1) sarva akSaronA saMyoganA jJAtA athavA (ra) zravya akSaronA vaktA. calamAna calita Adi nava pado : vanamA ni: calAyamAna calita. abAdhAkAla pUrNa thatAM potAnuM phaLa devA karmo udayAvalikAmAM praveza kare che. udayAvalikAmAM praveza karavA mATe karmo calAyamAna thAya che. udayAvalikA te ja karmono calanakAla che. temAM asaMkhyAta samaya vyatIta thAya che. te asaMkhyAta samayano Adi, madhya ane aMta hoya che. karmadaliko paNa anaMta che ane tene udayamAM AvavAno paNa eka nizcita krama che. prathama samaye karmapugalanA jeTalA daliko calAyamAna thayA, te dalito potAnI calana kriyA prathama samaye ja pUrNa kare che. tethI prathama samaye calAyamAna thayelA karmadalikone prathama samaye ja calita kahevAya che. A rIte vartamAnakAla bhAvI calAyamAna karmane bhUtakAlabhAvI calita karmarUpe kathana karAya temAM koI virodha nathI. karmono udayAvalikAmAM praveza thavAthI nirjarA sudhInI pratyeka kriyA paraspara sApekSa hovA chatAM saMpUrNa svataMtra che. samaye samaye te pratyeka kriyA thatI rahe che. karmonI udayAvalikA paNa asaMkhyAta samayanI che. temAM prathama samayamAM je daliko udayAvalikAmAM AvavA mATe calAyamAna thAya che, te apekSAe calita ja kahevAya. kAraNa ke sUtrokta karma saMbaMdhI navI kriyAo samaye samaye thAya che. jo te rIte na mAnIe to prathama samayanI calana kriyA niSphaLa jaze ane teja rIte bIjA, trIjA Adi samayomAM paNa calitapaNuM mAnI zakAze nahIM. kAraNa ke samayanI apekSAe sarvamAM samAnatA che. A rIte koI paNa karma calita na thAya
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ to udayamAM AvI zake nahI. paraMtu karmonI sthiti parimita che. karma potAnI sthiti pUrNa thatA udayamAM na Ave te sarvathA azakya che. sthiti pUrNa thatAM karmo udayAvalikAmAM praviSTa thAya ja che. karmono samagra jaththo eka sAthe udayAvalikAmAM praviSTa thato ja nathI. te kramazaH ja praviSTa thAya che. jeTalo jaththo je samaye udayAvalikAmAM praviSTa thAya te jaththo calamAna calita kahevAya che. A rIte mAnavAthI ja udayAdi pratyeka prakriyAno krama yathA saMgata rahe che. vyavahAramAM lakSita kArya pUrNatAnI apekSAe aMtima kSaNe thAya che ane AMzikatAnI apekSAe pratikSaNe thAya che. pUrNatAnI apekSAno AMzikatAnI apekSAmAM Aropa karavAthI bhama thAya che. ahIM kathita karmonI AMzika calana Adi kriyAnA siddhAMtane pUrNarUpe saMthAro thavAnI kriyAmAM Aropita karavAthI jamAlInI buddhi bhramita thaI hatI. sAra e che ke skUla draSTithI kArya pUrNa thAya tyAre ja te kAryanI pUrNatA svIkAravAmAM Ave che. chatAM pratikSaNe aMze aMze kArya thAya che. calana Adi nava padanA artha A pramANe che: calana karmadalanuM udayAvalikAmAM praveza karavA mATe calita thavuM. udIraNA adhyavasAya vizeSathI athavA prayatnapUrvaka jenI sthiti paripakva thai gai che tevA udayamAM nahIM AvelA karmone udayAvalikAmAM kheMcIne lAvavA. vedanAH udayAvalikAmAM AvelA karmaphaLano anubhava karavo. prahINa Atmapradezo sAthe ekameka thayelA karmonuM dUra thavuM - nAza thavuM. chedanaH karmonI dIrghakAlika sthitine apavartanA Adi dvArA alpakAlika karavI. bhedanaH baddha karmanA tIvra rasane apavartanAkaraNa dvArA maMda karavo athavA
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddhartanAkaraNa dvArA maMda rasane tIvra karavo. dagdhaH karmarUpI kASThane dhyAnAgnimAM bhasmIbhUta karI, akarma rUpa karavA. mRtaH pUrvabaddha AyuSyakarmanA dalikono nAza thavo. nirjIrNa phaLa ApyA pachI karmonuM AtmAthI pRthaka thavuM, kSINa thavuM. prathamanA cAre pada ghAti karmono nAza karIne kevaLajJAnane pragaTa kare che. kevaLajJAnanI utpatti pakSanI apekSAe te cAre pada ekArthaka che. cAre padanI pravRtti kramayukta hovA chatAM paNa eka ja aMtaHmuhurtamAM pravRtta thAya che. temAM 'calamANe calie te pada karmane udayamAM AvavA mATe calita kare che. karmano udaya be prakAre thAya, sthiti pUrNa thatAM ane sthiti pUrNa thayA pahelAM prayatna vizeSathI kheMcIne udIraNA dvArA udayamAM lAvavA te. A baMne prakAre udayamAM AvelA karmono anubhava karavo tene vedana kahevAya ane je karmanuM vadana thaI jAya te karma naSTa thaI jAya che arthAta AtmapradezothI pRthaka thaI jAya che. tene ja karmanuM pratINa thavuM kahevAya che. A cAre pada ghAtikarmono nAza karI kevaLajJAna pragaTa kare che. tethI utpatti pakSanI apekSAe cAre pada ekArthaka che. aMtima pAMca pada vigatapadanI apekSAe bhinnArthaka che. chinnamAje chiom A pada sthitighAtanI apekSAe che. kevaLajJAnanI prApti pachI kevaLI bhagavAna yoganirodhanI sanmukha thAya tyAre vedanIya, nAma, gotra karmanI dIrghakALanI sthitine apavartanAkaraNa dvArA hrasvakALanI banAve che. karmonA A sthitighAtane chedana kahe che. fmaMnA umam: apavartanA karaNa dvArA karmonA rasane hIna karavo tene bhedana kahe che. karmonI sthitinA ghAta sAthe rasano paNa ghAta thAya che. karmonI sthiti ane rasano ghAta eka sAthe ja thAya che. tema chatAM sthiti ane rasanA
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaMDa bhinna bhinna hoya che. sthitinA khaMDathI rasanA khaMDa anaMtaguNA che, tethI chedana ane bhedana be kriyA bhinna che. sjhamALe A pada pradezabaMdhanA ghAtanI apekSAe che. anaMtAnaMta karmapradezone akarmarUpamAM pariNata karavA, tene karmano dAha arthAt bALavuM kahevAya. 14 mA guNasthAne asaMkhya samayanI guNazreNInI racanA dvArA karmapradezono kSaya karAya che. te guNa zreNImAM prathama samayathI aMtima samaya paryata kramathI asaMkhyAta guNanI vRddhie karma pudgalano dAha thAya che. A prakArano dAha zailezI avasthAmAM zukaladhyAnano cotho bheda samucchinna kriyA pratipAtI nAmaka dhyAnAgni dvArA thAya che. mikjhamALe maDeH A padathI AyuSya karmanA kSayanuM nirUpaNa karyuM che. pratyeka saMsArI jIvane janma-maraNa thAya che. temAM ahIM aMtima maraNanuM grahaNa karyuM che. je mokSa prApti pahelA thAya che. LignimALeknio . samasta karmone akarma rUpamAM pariNata karavA, tene nirjarA kahe che. A sthiti saMsArI jIve kadApi prApta karI nathI, samasta karmonI nirjarA te AtmAnI apUrva sthiti che. tethI te anya padathI bhinna che. A rIte aMtima pAMce pada vigata-nAza pakSanI apekSAe bhinnArthaka che. prathama cAra padathI kevaLajJAnanI utpatti ane aMtima pAMca padathI samasta karmanA kSayarUpa mokSanI prApti thAya che. pariNata, cita, upacita AdiH AhArarUpe grahaNa karelA pudgalo zarIra sAthe ekameka thai zarIra rUpe parivartita thai jAya te pariNata kahevAya che. zarIra rUpe pariNata thayelA pudgalo zarIra sAthe ekameka thai zarIra sAthe puSTa thAya te caya [cita] kahevAya che. jeno caya thayo che temAM anya anya pudgalonuM ekatrita thavuM te upacaya [upacita] kahevAya che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgalonuM bhedanaH aparvatanAkaraNa ane udvartanAkaraNa (adhyavasAya vizeSa) thI tIvra, maMda, madhyama rasavALA pudgalone anya rUpamAM pariNata karavA. jema ke tIvrane maMda rasavALA ane maMdane tIvra banAvavA tene bhedana kahe che. pudgalono caya upacayaH ahIM AhArathI zarIranuM puSTa thavuM te caya ane vizeSa puSTa thavuM te Upacaya che. A kathana AhAra dravya vargaNAnI apekSAe jANavuM. apavartanaH adhyavasAya vizeSathI karmanI sthiti ane rasane ghaTADavA. udvartanaH adhyavasAya vizeSathI karmanI sthiti ane rasane vadhAravA. saMkramaNa adhyavasAya vizeSathI karmanI uttara pravRtionuM ekabIjAmAM parivartana karavuM. saMkramaNa mUlaprakRtimAM thatuM nathI. uttara pravRtiomAM thAya che paNa AyuSyakarmanI uttara pravRtiomAM thatuM nathI. tema ja darzanamoha ane cAritramohanuM paNa paraspara saMkramaNa thatuM nathI. nidhattaH bhinna bhinna karma pudgalone ekatrita karI, dhAraNa karavA. karmonI nidhatta avasthAmAM uddhartanA ane apavartanA A be karaNothI ja parivartana thai zake che. A be karaNo sivAya saMkramaNAdi anya koi paNa karaNathI jemAM parivartana na thai zake, te prakAranI karmanI avasthAne nidhatta kahe che. | nikAcanaH nidhatta karelA karmonuM evuM sudraDha thai javuM ke jemAM te karmadaliko ekabIjAthI pRthaka na thai zake. jemAM koi paNa karaNa kiMcit paNa parivartana na karI zake. arthAta karma je rUpamAM bAMdhyA che te ja rUpamAM bhogavavA paDe te nikAcita karma kahevAya che. calita acalitaH je AkAza pradezamAM jIva pradeza sthita che, te ja AkAza pradezamAM karmadaliko sthita na hoya tevAM karmone calita ane tethI viparIta karmane acalita kahe che. baMdha, udIraNA, vedana Adi acalita karmonuM thAya che. nirjarA
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ calita karmonI thAya che. sthAvara jIvonI sthiti: pratyeka jIvonI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI che. pRthvIkAyika jIvonI utkRSTa sthiti rara hajAra varSanI che. apakAyanI-7000 varSanI, teukAyanI-3 ahorAtranI, vAukAyanI-3000 varSanI, vanaspatikAyanI -10,000 varSanI sthiti che. | vimAtrA AhAra, vimAtrA zvAsocchavAsa : prathvIkAyika Adi pAMce sthAvara jIvomAM AhAranI samayamaryAdA(mAtrA) niyata nathI. te ja pramANe tenA zvAsanI samaya maryAdA (mAtrA) paNa niyata nathI arthAt te ekendriya jIvono AhAre cchA hoto kAla nathI kAraNa ke teo niraMtara romAMthI AhAra kare che. tene mATe 'masamayavirahi zabdaprayoga che. beIndriya Adi trasa jIvonI AhArecchAnI kAlamaryAdA temaja audArikanA daze daMDakamAM yugaliko sivAya sarva jIvonI AhAra maryAdA nizcita kahevA yogya hotI nathI. te mATe AgamakAroe temAyA zabdano prayoga karyo che. jeno artha che vibhinna samaya maryAdAthI te jIva AhAra kare che. vyAghAta-nircAghAta : lokAMte jyAM loka ane alokanI sImA bhegI thAya che tyAM vyAghAtano saMbhava che, kAraNa ke alokamAM AhAra yogya pugala nathI. je jIvo lokanA aMta bhAgamAM sthita che te jIvo traNa cAra ke pAMca dizAmAMthI AhAranA pudgala grahaNa kare che te vyAghAta AhAra kahevAya che ane je jIvo lokanA madhyamAM sthita hoya te niyamA cha dizAmAMthI AhAranA pugala grahaNa kare che te nirbAghAta AhAra kahevAya che. ekendriya jIvono AhAra tathA zvAsa: pRthvIkAyikAdi ekendriya sthAvara jIvone ekamAtra sparzendriya ja hoya che. te jIvone jIbha ke nAka hotA nathI. tethI te jIvo zarIranA romo dvArA ja AhAranA pugala grahaNa kare che ane romo 10
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvArA ja zvAsa le che ane mUke che. A rIte ekendriyano zvAsa ane AhAra sparzendriya dvArA hoya che. vikalendriyanI sthiti : ahIM beIndriya, teIndriya, caturindriya jIvonI sthiti AdinuM varNana cheH sthitivikalendriya jIvonI jaghanya sthiti aMtaHmuhUrtanI che ane utkRSTa sthiti beIndriyanI bAra varSanI, teIndriyanI 49 ahorAtranI, caurendriyanI cha mAsanI che. zvAsocchavAsa: vimAtrA-aniyatakAle thAya che. asaMkhyAta samayanuM aMtarmuhUrtaH eka aMtarmuhUrtamAM asaMkhyAta samaya che tethI tenA asaMkhyAta bheda che. viklendriya jIvone A bhoganirvartita AhAranI abhilASA asaMkhyAta samayanA aMtarmuhUrta pachI thAya che. romAhAra: svataH roma dvArA je pudagala praviSTa thaI jAya tene romAhAra kahe che. prakSepAhAra: kavala Adi dvArA mukhamAM prakSepa karIne thatA AhArane prakSepAhAra kahe che. zarIranA anya vibhAga dvArA prakSipta karAtA pugalane paNa prakSepAhAra kahe che. jema ke iMjekazana vagere. vividha draSTikoNathI AraMbhI-anAraMbhI vicAra: AraMbhaH AraMbha zabdano sAmAnya artha pravRttino prAraMbha ema thAya che. uttaravartI sAhityamAM A zabdano prayoga hiMsAnA arthamAM thato hato. bhayadevasUrie AraMbhano artha - jIvonA upaghAta karavo, te pramANe karyo che. pratyeka AzravadvAranI pravRtti mATe A zabda prayoga thAya che. AtmAraMbhIH je jIva svayaM AzravadvAramAM pravRtta thAya athavA AtmA dvArA svayaM AraMbha kare.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ parAraMbhIH anyane AzravadvAramAM pravRtta karanAra athavA anya dvArA AraMbha karAvanAra. tadubhayAraMbhIH AtmAraMbha ane parAraMbha baMnemAM pravRtti karanAra. anAraMbhIH AtmAraMbha, parAraMbha ane ubhayAraMbhathI rahita hoya, upayogapUrvaka pratilekhanA Adi pravRtti karanAra saMyata jIva anAraMbhI kahevAya che. sarva pramatta saMyata ane siddha anAraMbhI hoya che. zubhayogaH upayogapUrvakanI saMyamAnukULa yogonI pravRtti. covIsa daMDakamAM AraMbhI anAraMbhI vicAra : ahIM ra4 daMDakonA jIvo ane salezI jIvonI apekSAe AtmAraMbha AdinuM nirUpaNa che. manuSyane choDIne zeSa ra3 daMDakanA jIvo, sAmAnya jIvonI samAna AtmAraMbhI, parAraMbhI ane tadubhayAraMbhI samAna che. manuSyamAM je apramatta saMyata che te anAraMbhI che; pramatta saMyata paNa zubha yoganI apekSAe anAraMbhI che, azubha yoganI apekSAe AtmAraMbhI, parAraMbhI ane ubhayAraMbhI che. je asaMyata che te aviratinI apekSAe AtmAraMbhI, parAraMbhI ane ubhayAraMbhI che. lezyA : yogonI caMcalatAthI samaye samaye AtmAmAM utpanna thatAM pariNAmane lezyA kahe che, te bhAva lezyA che. tenA nimitte je lezyAvargaNAnA pudgala grahaNa karAya te dravya lezyA che. pramatta saMyatamAM lezyA : pramatta saMyatamAM traNa azubha lezyA nathI paraMtu A kathana saMgata pratIta thatuM nathI kAraNa ke cAritranI prApti samaye avazya zubha lezyA ane sAtamuM guNasthAna hoya che. paraMtu tyAra pachI jIva chaThTha guNasthAne Ave che tyAre cha lezyAmAMthI koI paNa lezyA hoya zake che. siddhAMta anusAra cAritramAM chaThThA guNasthAnamAM cha lezyA che. kRSNAdi lezyAmAM manaHparyavajJAnanuM kathana che. manaH paryavajJAna apramatta saMyatane ja thAya che. tethI tenI prApti samaye 12
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubha lezyA hoya che. paraMtu jyAre apramattAvasthAne choDIne pramattAvasthAne prApta kare che tyAre azubha lezyA AvI zake che. zrI bhadrabAhu racita Avazyaka niryuktimAM paNa kahyuM che ke yuvavijhapunamaUMyarIu3sA A rIte pramatta saMyatamAM cha leyAmAMthI koI paNa legyA hoya che. bhavanI apekSAe jJAnAdinI prarUpaNAH jaina darzana Astika darzana che. te AtmAnA punarjanmano svIkAra kare che. AtmA jyAre punarjanma dhAraNa kare che tyAre zuM A bhavamAMthI kAMI sAthe laIne jAya che ke ekalo AtmA ja jAya che? vagere aneka praznonI vicAraNA jainadarzane karI che. ahIM jJAnAdi guNone, cAritrAdi anuSThAnone AtmA punarjanmamAM sAthe laI jaI zake che ke nahIM ? jJAna ane darzana upayoga svarUpa che, jIvanA guNa svarUpa che. te baMne jIvanI pratyeka avasthAmAM sAthe ja rahe che. jyAre cAritra, saMyama ane tapa A jIvana paryata ja rahe che. kAraNa ke cAritrAdi yaugika pravRtti che, tenuM ArAdhana zarIrathI thAya che ane A zarIra jIvanaparyata ja AtmAnI sAthe rahe che, paralokamAM sAthe jatuM nathI. tethI cAritra Adi IhabhAvikaja che. saMyamAdinI pratijJA jIvanaparyaMtanI ja grahaNa thAya che. te A jIvana samApta thatA pUrNa thAya che. mokSamAM cAritranuM koI prayojana nathI. deva gatimAM saMyamAdino saMbhava nathI. ubhayabhavikano samAveza parabhavikamAM ja thaI jAya che. tathApi tene pRthaka grahaNa karavAno Azaya e che ke jJAna ane darzana parabhavika che ane ubhayabhavika paNa che arthAta parabhavathI pachInA bhAvamAM - bhavAMtaramAM paNa sAthe jAya che. asaMvRtta-saMvRtta aNagAra : asaMvRtta aNagAra : je sAdhue aNagAra thaIne hiMsAdi AzravadgArone pUrNa rIte rokyA nathI, baMdha karyA nathI te. saMvRtta aNagAra: AzravadvArono pUrNa nirodha karIne, saMvaranI sAdhanA karanAra
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ muni saMvRtta aNagAra che. te chaThThA- pramatta saMyata guNasthAnathI caudamAM-ayogI kevalI guNasthAna paryaMta hoya che. saMvRtta aNagAranA be prakAra che. carama zarIrI ane acaramazarIrI. jeno A aMtima bhava che, have anya bhava ke zarIra dhAraNa karavAnA nathI te caramazarIrI ane jene anya bhava karavAno che ane bIjuM zarIra dhAraNa karavAnuM che te acaramazarIrI che. ahIM carama zarIrInI apekSAe kathana karyuM che. acaramazarIrI paraMparAe siddha thAya che. baMnemAM aMtaraH paraMparAe to zuklapAkSika paNa mokSa prApta kare ja che. tema chatAM saMvRtta ane asaMvRtta aNagAra evo je bheda karyo che tenuM rahasya e che ke caramazarIrI saMvRtta aNagAra te ja bhavamAM mokSe na jAya to paNa sAta-ATha bhavamAM avazya mokSe jaze. A rIte tenI paraMparAnI sImA sAta-ATha bhavonI ja che. ardhapudgala parAvartananI je paraMparA anyatra kahI che te virAdhakanI apekSAe che. tenI cAritra ArAdhanA jaghanya hoya tema chatAM paNa avirAdhaka acarama zarIrI saMvRtta aNagAra avazya sAta-ATha bhavamAM mokSa prApta kare che. sinDraphu - te kRtakRtya thAya che. tenAM samasta kArya siddha-pUrNa thAya che. gujJa- te lokAlokanA sarva padArthonA jJAtA thAya che, jJAna svarUpa thaI jAya che. mukhya - te samasta karmothI mukta thAya che. pariLiq- te samasta karmabhanita vikArono nAza thavAthI zAMta thaI jAya che. sabbaturavaIM - tenA samasta zArIrika tathA mAnasika athavA janma-maraNanA du:kha naSTa thaI jAya che. asaMvRtta aNagAra- cAre prakrAranA baMdhano parivardhaka : karmabaMdhanA cAra prakAra che - prakRtibaMdha, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha ane pradezabaMdha. temAM prakRtibaMdha ane pradezabaMdha yogajanya che. sthitibaMdha ane anubhAgabaMdha kaSAyajanya che. asaMvRtta 14
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNagAranA yoga azubha hoya che ane kaSAya tIvra hoya che tethI te cAre prakAranA baMdhamAM vRddhi kare che ane saMsAramAM paribhramaNa kare che. jyAre saMvRtta aNagAra cAre prakAranA baMdhano nAza karIne siddha thAya che. 15
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 1: uddezaka duHkha ahIM mukhyatayA karmano siddhAMta, ra4 daMDakanA jIvomAM samAhArAdi 10 prazno, jIvano saMsAra saMsthAnakAla, asaMyata bhavya dravya devAdinI gati ane asaMjJInuM AyuSya vagere viSayonuM pratipAdana che. jaina darzanano mukhya siddhAMta svakartRka karmaphaLa bhogano che arthAt je vyakti karma bAMdhe che tenuM phaLa tene ja bhogavavuM paDe che. temAM koI adrazya zakti, daivI camatkAra ke IzvAraqapA kAMI ja karI zakatA nathI. bAMdheluM karma jyAre udayamAM Ave che tyAre ja tenuM phaLa bhogavAya che. jyAM sudhI karma udayamAM na Ave tyAM sudhI tenuM phaLa anubhavAtuM nathI. te ja rIte AyuSya karmamAM paNa samajavuM. ra4 daMDakanA jIvomAM ane salezI jIvomAM AhAra, zarIra, ucchavAsa- niHzvAsa, karma, varNa, lezyA, vedanA, kriyA, AyuSya vagere pratyeka viSayamAM, pratyeka jIvomAM taratamatA hoya che. - 2 jIvanA saMsAra paribhramaNakALane athavA saMsAramAM rahevArUpa kALane saMsAra saMciThThaNa kAla-saMsAra saMsthAnakAla kahe che. cAra gatinI apekSAe tenA cAra prakAra che. jIvanA anaMtakAlanA paribhramaNamAM (1) sarvathI alpa manuSyagatino kAla (ra) tethI narakagatino kAla asaMkhyAta guNo (3) tethI devagatino kAla asaMkhyAta guNo (4) tethI tiryaMcagatino kAla anaMta guNo che. A saMsArakALanI anya traNa prakAre vicAraNA karavAmAM AvI che- (1) zUnyakALa (ra) azUnyakALa (3) mizrakALa. 16 zUnyakALa: koI niyata samaye amuka niyata jIvo je gatimAM che te sarva jIvo tyAMthI nIkaLI jAya ane jyAM sudhI te gatimAM temAMno eka paNa jIva pAcho
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ na Ave, te kALane zUnyakALa kahe che. azUnyakALa: jeTalA samaya sudhI niraMtara te gatimAM eka paNa jIvanuM anya gatimAMthI gamanAgamana thAya nahIM te gatinA jIvonI saMkhyA niyata ja rahe te kALane azUnyakALa kahevAya che. mizrakAla koI cokkasa samaye amuka niyata jIvo je gatimAM che, temAMthI keTalAka jIvo te gatimAMthI nIkaLe, keTalAya navA Ave. niyata jIvomAMthI eka jIva paNa zeSa rahe ane anya jIvonuM gamanAgamana cAlu hoya, tene mizrakAla kahe che athavA je kAla zUnya paNa nathI, azUnya paNa nathI paraMtu tenuM svataMtra mizra svarUpa che tene mizrakAla kahe che. zUnyakALa tiryaMca gatimAM hoto nathI, zeSa traNa gatimAM hoya che. azUnya ane mizrakALa cAre gatimAM hoya che. kriyA : karmabaMdhananI hetubhUta pravRttine kriyA kahe che. ahIM tenA pAMca bheda grahaNa karyA che(1) AraMbhikI- chakAya jIvanA AraMbha-samAraMbhajanya kriyA. (ra) pArigrahikI- mUrchA-AsaktibhAvajanya kriyA. (3) mAyA pratyayikI-mAyA, kapaTa ane upalakSaNathI krodha, mAna, mAyA ane lobhajanya kriyA. (4) apratyAkhyAnikI- aviratibhAvajanya kriyA. (5) mithyAdarzanapratyayikI- mithyAtvajanya kriyA. pAMca sthAvara ane traNa viklendriyamAM samAhArAdi: pRthvIkAyAdi cAra sthAvaranI avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga che. aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM paNa asaMkhya bheda che. zrI prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke pRthvIkAyika jIva, pRthvIkAyika jIvanI avagAhanAnI apekSAe
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ catuHsthAnapatita che. yathA-asaMkhyAta bhAgahIna, saMkhyAta bhAgahIna, saMkhyAta guNahIna, asaMkhyAta guNahIna. A ja rIte vRddhinA cAra sthAna che. tAtparya e che ke sarva pRthvIkAyika jIvonI avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI hovA chatAM temAM taratamatA che. tethI ja koI alpazarIrI, koI mahAzarIrI hoya che. tenA AdhAre ja tenA AhAra ane zvAsocchAsamAM taratamatA che. vedanA- pAMca sthAvara ane traNa viklendriya jIvo asaMjJI ane mithyAtvI che. tethI te unmatta puruSanI jema bebhAnapaNe kaSTa bhogave che. te jIvo manarahita hovAthI potAnI vedanAnA kAraNa vagere samajI ke vicArI zakatA nathI. tenI vedanAne anidA-anAbhogapaNe, avyakta rUpe vedAtI vedanA kahI che. kriyA- te sarva jIvo mithyAtvI hovAthI samAna kriyAvALA hoya che. aMtakriyA: je kriyA pachI anya kriyA karavI na paDe te athavA karmono sarvathA aMta karanArI kriyA aMtakriyA che. samasta karmanAzaka, mokSaprAptinI kriyA ja aMta kriyA che. niSkarSa e che ke bhavya jIva ja manuSyabhava prApta karIne aMtakriyA kare kriyA: vItarAga saMyata : jenA kaSAya sarvathA upazAMta athavA kSINa thaI gayA hoya tene vItarAga saMyata kahe che. te jIvone traNe yoganI pravRtti hovA chatAM, kaSAyano abhAva hovAthI, tene pUrvokta pAMca kriyA nathI. sarAgasaMyataH jene saMjvalana kaSAyano udaya che tevA cAritravAna jIvone sarAgasaMyata kahe che. temAM apramattasaMyatane kaSAyajanya eka mAyAvattiyA kriyA ane pramatta saMyatane AraMbhiyA ane mAyAvattiyA be kriyA hoya che. sarvapramattayogamArazna: sarva pramatta yoga AraMbharUpa che. tethI sarva pApathI
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ virakta hovA chatAM pramatta saMyatane AraMbhiyA kriyA hoya che. saMyatAsaMyata: zrAvakane traNa kriyA hoya che. kAraNa ke te eka dezathI pApathI virAma pAmyA che. te uparAMta tenA AtmapariNAmo viratinA ja che. tethI tene apratyAkhyAnI kriyA hotI nathI. asaMyata: je pApakriyAthI nivRtta thayA nathI tene asaMyata kahe che. te samakitI hovAthI mithyAdarzana-pratyayikI kriyAne choDIne zeSa cAra kriyA tene hoya che. mithyAtvI : te jIvone pAMce kriyA hoya che - (1) AraMbhikI (ra) pArigrahikI (3) mAyA pratyayA (4) apratyAkhyAnI (5) mithyAdarzana pratyayikI kriyA. lezyAnI apekSAe covIsa daMDakomAM samAhArAdi vicAraNA : ogaNIsamA sUtramAM cha lezyAnA cha daMDaka [AlApaka] ane salezIno eka daMDaka, A pramANe sAta daMDakothI vicAraNA karI che. vIsamA sUtramAM lezyAonA nAmanI prarUpaNA karIne tat saMbaMdhita saMpUrNa tAttvika jJAna prajJApanA sUtranA lezyApadanA dvitIya uddezaka anusAra samajavAno nirdeza karyo che. yadyapi kRSNalezyA sAmAnyarUpe eka che tathApi tenA avAMtara bheda aneka che kAraNa ke koI kRSNalezyA apekSAkRta vizuddha hoya to koI avizuddha. pAMcamAM guNasthAnavartI jIvonI kRSNalezyA karatAM prathama guNasthAnavartI jIvanI kRSNalezyA avizuddha che. koIka jIvananI kRSNalezyAthI narakagati prApta thAya che. koIka jIvanI kRSNa lezyAthI bhavanapati Adi devomAM utpatti thAya che. ataH kRSNa lezyAmAM taratamatAthI aneka bheda che, tethI tenA AhAra Adi samAna nathI. A ja rIte sarva lezmAvALA jIvonA viSayamAM samajavuM joIe. 24 daMDakanA jIvomAM je jIvone je lezyA hoya te pramANe tenuM kathana karavuM joIe. manuSyomAM kRSNa ane nIla lezyAmAM vItarAga saMyata nathI paraMtu sarAga 19
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyata hoya che. temaja te jIva apramatta saMyata hotA nathI paraMtu pramatta saMyata ja hoya che. asaMyata bhavya dravyadeva : je cAritranA pariNAmathI zUnya che tene asaMyata kahe che ane bhaviSyamAM je deva thavAnA che te bhavya dravya deva kahevAya che arthAta cAritranA pariNAma rahita deva thavA yogya jIvane asaMyata bhavya dravya deva kahe che. temAM ekathI cAra guNasthAnavartI manuSya ke tiryaMcano samAveza thAya che. bhavanapatithI bAra devaloka paryata utpanna thanArA jIvomAM vividha prakAranA dravya ane bhAvathI asaMyata-saMsArI jIvono samAveza thAya che ane nava raiveyakamAM utpanna thanArA jIvomAM dravyathI saMyata ane bhAvathI asaMyata bhavya ke abhavya dravyaliMgI sAdhuno samAveza thAya che. A rIte A bola ghaNo vizALa che. chaThThAthI caudamA prazna paryaMtanA sarva jIvono A bolamAM samAveza thaI jAya che. tema chatAM te jIvo viSayaka vizeSa spaSTIkaraNa mATe pratyekanA bhinna bhinna praznottara che. saMkSepamAM, AtmazuddhinA lakSya vinA, bAhya kriyAkAMDanA pAlanathI, akAma nirjarA karI je jIvoe devabhavamAM gamana yogya yogyatA prApta karI che, tene asaMyata bhavya deva kahe che. avirAdhaka saMyamI : jinAjJA anusAra saMyamanI ArAdhanA karanAra ane samyakatva bhAvamAM parabhavanuM AyuSya bAMdhanAra zramaNa avirAdhaka ke ArAdhaka saMyamI kahevAya che. virAdhaka saMyamIH mahAvrato grahaNa karI, tenuM samyaka prakAre pAlana na karanAra ane mithyAtvabhAvamAM ja AyuSyane bAMdhanAra zramaNa virAdhaka saMyamI kahevAya che. avirAdhaka saMyamasaMyamI : dezaviratipaNAne-zrAvakapaNAne svIkArI jIvana paryata akhaMDapaNe tenuM pAlana karanAra ane samakitamAM AyuSya bAMdhanAra ArAdhaka-avirAdhaka saMyamasaMyamI kahevAya che.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ virAdhaka saMyamasaMyamI : dezaviratipaNAne svIkArIne samyaka prakAre tenuM pAlana na karanAra ane mithyAtvamAM AyuSyane bAMdhanAra virAdhaka saMyamasaMyamI kahevAya che. asaMjJI : jene manolabdhi na hoya tevA asaMjJI tiryaMca paMcendriya jIva akAma nirjarA karIne devagatimAM vyaMtara sudhI jaI zake che. tApasa : vRkSanA pAna Adino AhAra karIne udara nirvAha karanAra bAla tapasvI. te devagatimAM jyotiSI sudhI jAya che. kAMdapiMka : je sAdhu hAsyazIla hoya, cAritra vezamAM rahIne vidUSakanI jema aneka ceSTAo kare te kAMdarpika sAdhu kahevAya. te pahelA devaloka sudhI jAya che. caraka parivrAjaka : garu raMganA ane bhagavA raMganA vastra paherIne bhikSA dvArA AjIvikA karanArA tridaMDI, kucchoTaka Adi athavA kapilaRSinA ziSya. aMbaDa parivrAjaka vagere. te pAMcamA devaloka sudhI jAya che. kilviSika : je sAdhu vyavahArathI cAritravAna hovA chatAM jJAnI, kevalI, dharmAcArya ane sarva sAdhuonA avarNavAda bole ane pApamaya bhAvanAyukta hoya te kilviSika che. te chaThThA devaloka sudhI jAya che. tiryaMca : dezavirati- zrAvakavratanuM pAlana karanArA ghoDA, gAya Adi. jema naMdamaNiyArano jIva deDakAnA bhavamAM hato tyAre zrAvakavatI hato. te sivAya zubha pariNAmomAM AyuSyano baMdha karanArA avRtI saMjJI tiryaMca paMcendriya jIva paNa utkRSTa AThamA devaloka sudhI jAya che. AjIvika: (1) eka vizeSa prakAranA pAkhaMDI (ra) nagna rahenAra gozAlakanA ziSya (3) labdhi prayogathI ajJAnI loko dvArA khyAti, pUjA-pratiSThA prApta karavA tapa ane cAritranuM AcaraNa karanAra (4) avivekI lokomAM camatkAra batAvI AjIvikA calAvanAra. A sarve tapa ane cAritranA prabhAve utkRSTa 21
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAramAM devaloka sudhI jAya che. Abhiyogika : bIjAne vaza karavA vidyA-maMtra cUrNa AdinA prayogane Abhiyoga kahe che. je sAdhu vyavahArathI saMyamanuM pAlana karatA hovA chatAM paNa maMtra, taMtra, yaMtra, bhUtikarma, praznAprazna, nimitta, cUrNa AdinA prayogathI anyane AkarSita kare, vazIbhUta kare tene Abhiyogika kahe che. te tapanA prabhAve utkRSTa bAramA devaloka sudhI jAya che. darzana rahita svaliMgI : zuddha samakitano jenAmAM abhAva che, sAdhvAcAra ane svaliMgano jenAmAM sadbhAva che. tevA bhavI ke abhavI jIva svaliMgI darzana vyApannaka(darzana-zraddhA rahita) kahevAya che. te vyavahArathI kriyAnA virAdhaka hoya to jaghanya bhavanapatimAM jAya che ane vyavahArathI kriyAnA ArAdhaka hoya to utkRSTa navaraiveyaka sudhI jAya che. 22
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 1: uddezaka - 3 kAMkSAmohanIya ahIM kAMkSAmohanIya karma baMdhanA kAraNo, caya-upacaya AdinuM nirUpaNa che. kAMkSA mohanIya karmano baMdha sarvathI sarva thAya che arthAt samasta AtmapradezathI eka samayamAM grahaNa karavA yogya samasta karmadalikone jIva eka sAthe grahaNa kare che ane teno baMdha paNa samasta AtmapradezomAM thAya che. AtmA eka akhaMDa dravya che. tethI tenI koI paNa kriyA sarvAtmapradezathI, sarvAtmapradezamAM ja thAya che. baMdhanI prakriyA jIvanA utthAna, bala, karma, vIrya ane puruSAkAra parAkrama rUpa prayatnathI thAya che. baMdhanI jema caya, upacaya, udIraNA, vedanA, nirjarA Adi paNa jIvanA utthAnAdi dvArA sarvAtmapradezathI thAya che. baMdha Adi pratyekanA vaikAlika AlApaka thAya che. jIva anudIrNa-udIraNAbhavika karmanI udIraNA kare che. anudIrNa karmono upazama kare che. udIrNa karmanuM vedana kare che ane udayAntara pazcAtakRta karmanI nirjarA kare che. te jIvanA utthAnAdi dvArA kare che. kAMkSAmohanIya karmano baMdha pramAda ane yogathI thAya che. pramAda yogathI utpanna thAya, yoga vIryathI, vIrya zarIrathI ane zarIra jIvathI ane jIva utthAnAdi dvArA A sarva kriyA kare che. tethI jIvanA utthAnAdinI sahaja siddhi thaI jAya che. caya : saMkalezamaya pariNAmothI pUrvopArjita karmonA pradeza ane anubhAgamAM vRddhi karavI te 'caya' che. upacaya : temAM vAraMvAra vRddhi karavI te upacaya che. ahIM kAMkSAmohanIya karmanA vedananuM svarUpa spaSTa karyuM che. vividha kAraNothI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke nimittothI jyAre jIva zaMkita, kAMkSita Adi thAya tyAre te kAMkSAmohanIyamithyAtva mohanIyanuM vedana kare che. te zaMkA AdinuM svarUpa A pramANe che - (1) zaMkA: vItarAga sarvajJa prabhue potAnA anaMta-jJAna darzanamAM je tattvone je prakAre joyA che te ja prakAre nirUpita karyA che. te tattvo para athavA temAMthI koI eka para zaMkA karavI te zaMkA che. (ra) kAMkSA: eka deza athavA sarvadezathI anya darzanane grahaNa karavAnI IcchA karavI te kAMkSA che. (3) vicikitsA: tapa, japa, brahmacarya AdinA phaLaviSayaka saMzaya karavo te vicikitsA che. (4) bheda samApannatA: buddhimAM taidhIbhAva utpanna thavo athavA anadhyavasAya anizcitatAne paNa bheda samApannatA kahe che athavA zaMkA, kAMkSA Adi utpanna thavAthI buddhimAM je vibhrama thAya te paNa bheda samApannatA che. (5) kaluSa samApannatA: jinezvara bhagavAne je vastu je rIte pratipAdita karI che, teno te rUpamAM nizcaya na karavo, viparIta buddhi rAkhavI athavA viparIta rUpe samajavuM te kaluSa samApannatA che. A pAMca prakAranI AtmapariNati dvArA jIva kAMkSAmohanIya eTale ke mithyAtva mohanIyanuM vedana kare che. kAMkSAmohanIya-karmamuktino upAyaH chadmasthatAnA kAraNe kadAcita sAdhakane kAMkSAmohanIya karmano udaya thaI jAya to tenAthI mukta kaI rIte thavuM teno saraLa ane sacoTa upAya che zraddhA. tenA mATenuM sUtra che ke tameva sarvAsiMga vihiMpadje jinezvare prarUpyuM che, te ja satya che, jagatanA keTalAka padArtho atIndriya hoya, amUrta hoya, ke ahesugamya hoya, tevA padArthone tarka ke buddhithI na samajatAM zraddhAthI svIkAravAnA hoya che. sAdhaka A sUtranA AlaMbane zraddhAne puSTa kare che ane kAMkSAmohathI mukta thAya che. 24
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ nihiM: 'jinezvara' koI vyakti vizeSanuM nAma nathI. te eka padavI che. te guNavAcaka zabda che. jeNe prakRSTa sAdhanA dvArA anAdikAlIna rAgadveSa, ajJAna, kaSAya Adi samasta Atmika vikAro athavA mithyAbhASaNanA kAraNo para vijaya prApta karyo che, te mahApurUSane jinezvara kahevAya che. AvA vItarAga sarvajJa purUSonAM vacanomAM koI paNa prakAranA saMdehane avakAza nathI. astitva ane nAstitva baMne dharmonuM saha astitvaH pratyeka padArtha anaMta dharmAtmaka che. paraspara virodhI pratIta thatA anaMta dharmo apekSAbhedathI eka ja padArthamAM rahI zake che. je rIte ghaTamAM svarUpanI apekSAe arthAt svadravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe astitva dharma che. te ja rIte, te ja samaye ghaTamAM paradravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe nAstitva dharma che. ghaTa te paTa rUpe nathI. ghaTanI ghaTarUpe siddhi tyAre ja thAya, jyAre temAM ghaTa sivAyanA anya samasta padArthanI apekSAe nAstitva siddha thAya. ghaTa te paTarUpe nathI. tethI ghaTa-ghaTarUpe che. A rIte padArthamAM astitva ane nAstitva baMne dharmo sAthe rahe che ane nAstitva dharmathI ja astitva dharmanI siddhi thAya che. jIva potAnA parAkramathI karmabaMdha kare che. karmabaMdhane niyati sAthe saMbaMdha nathI. ekAMta niyativAdanA niSedhathI jIvanA ja utthAnabala, karma, vIrya ane purUSakAra parAkramanuM pratipAdana thaI jAya che. jaina darzana purUSArtha pradhAna che. karmabaMdha jema jIvakRta che. te ja rIte udaya, udIraNA, upazama, kSayopazama, kSaya Adi pratyeka kriyA paNa jIvakRta che te sahaja siddha thaI jAya che. karmabaMdhanuM kAraNa: karmabaMdhanA mukhya pAMca kAraNa che. mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya ane yoga. ahIMpramAda ane yogane ja kAraNa kahyA che. teno Azaya e che ke mithyAtva, avrata ane kaSAyano aMtarbhAva pramAdamAM thaI jAya che. 25
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAda: AtmAne je atyaMta vimohita kare che te pramAda che athavA AtmabhAvanuM vismaraNa te pramAda che. vyAkhyA graMthomAM tenA pAMca ane ATha prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) madya, (ra) viSaya, (3) kaSAya, (4) nidrA (5) vikathA. athavA (1) ajJAna, (ra) saMzaya, (3) mithyAjJAna, (4) rAga, (5) dveSa, (6) matibhraMza, (7) dharma pratye anAdara, (8) yogonuM duSpaNidhAna-duSTapravRtti. yoga: mana, vacana ane kAyAno vyApAra vizeSa pramAda ane yoganA nimittathI karmabaMdha thAya che. zarIrano kartA koNa?: zarIrano kartA jIva kahyo che. temAM nAmakarmayukta jIvanuM grahaNa karyuM che. tethI siddha, Izvara ke niyati AdinA kartutvanuM nirAkaraNa thaI jAya utthAnAdinuM svarUpaH (1) utthAna- urvIbhavana-UbhA thavA rUpa kriyA utthAna che. (ra) karma- jIvanI ceSTA vizeSa karma che athavA ullaMpaNa upara pheMkavuM, prakSepaNa-cAre bAju pheMkavuM tathA bhramaNarUpa kriyA te karma che. bala- zArIrika sAmarthya bala che. vIrya- jIvanA utsAha athavA jIvathI utpanna thatI zaktine vIrya kahe che. vIrya be prakAranuM che - karaNavIrya ane akaraNavIrya. sakaraNavIrya: leyAyukta tathA mana, vacana, kAyArUpa yogavALA jIvano parispaMdAtmaka- (ceSTA yukta) je vyApAra te sakaraNavIrya che. akaraNavIrya: lezyA rahita sarvajJa ayogI kevaLI bhagavAnano je aparispaMdAtmaka, asmalita, Atma pariNAma te akaraNavIrya che. prastutamAM zarIranuM janaka akaraNavIrya nathI paraMtu sakaraNavIrya ja che. purUSAkAra parAkrama: purUSatvanuM je abhimAna te purUSAkAra ane ISTaphala sAdhaka purUSArtha te parAkrama che athavA purUSanA prayatnane purUSAkAra ane zatrune parAjita karavA te parAkrama che. 26
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMkSAmohanIyanI udIraNA, upazama Adi: karmonI udIraNA, gaha, saMvara, upazama, vedanA ane nirjarA - A sarva kriyA jIva potAnA utthAnAdithI ja kare che. udIraNA : aparipakva karmane samaya pahelAM, prayatna vizeSathI paripakva karavA, tene udaya yogya banAvavA te udIraNA che. kevA prakAranA karmonI udIraNA thAya che? te mATe cAra vikalpa cheH (1) udIrNakarma: udayamAM AvI gayelA karma. tenI udIraNA thatI nathI. (ra) anudIrNakarma: udayamAM nahIM AveluM karma. tenA be artha karyA che - (1) cirakAla pachI je udayamAM AvavAnA che tevA karmo (ra) bhaviSyamAM jenI udIraNA thavAnI nathI tevA karmo. te paNa udIraNAne ayogya che. (3) anudIrNa udIraNAbhavika karma: udayamAM nahIM AvelA paraMtu udIraNAne yogya che tevA karmo arthAta jeno abAdhAkAla pUrNa thaI gayo che paraMtu udayAvalikAmAM praveza na thayo hoya tevA karmo udIraNAne yogya che ane tevA karmonI udIraNA thAya che. (4) udayAntara pazcAtkRtaH udaya pachInA samaye tene udayAntara pazcAtakRta kahe che. cAra vikalpomAMthI udIraNAne mATe trIjo vikalpa arthAt jIva svayaM utthAnAdi dvArA potAnA purUSArthathI ja anudIrNa-udIraNAbhavika karmonI udIraNA kare che. gartA ane saMvara tenA sAdhana che. gaha : atItakAlIna pApakarmonI ane tenA sAdhanonI vicAraNA karIne AtmaniMdA karavI, temAM pApa prati nirvedabhAva jAgRta thAya che. te prAyazcittanI pUrvabhUmikA che ane udIraNAmAM sahAyaka che. saMvara : vartamAnakAlIna pApAzrayone rokavA, tenA pratyAkhyAna karavA te
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvara che. karmono upazama, vedana ane nirjarA paNa jIva svayaM utthAnAdithI ja kare che. temAM paNa ahIM pUrvokta cAra vikalpathI prazna karyA che. teno niSkarSa e che ke (1) udIrNa karma- udayamAM AvelA karmonuM vedana thAya che. (ra) anudIrNa karmaudayamAM nahIM AvelA karmono upazama thAya che. (3) anudIrNa-udIraNAbhavika karmanI udIraNA thAya che. (4) udayAntara pazcAttkRta [udaya pazcAt] karmanI nirjarA thAya che. kAMkSAmohanIya covIsa daMDakomAM : paMcendriya jIvo to vastu tattvamAM zaMkA, kAMkSA Adi pAMca prakAre vedana kare che. paraMtu pRthvIkAyAdi jIvonI cetanA atyaMta avikasita che. tene manolabdhi nathI, koI tarkavirtaka nathI, A rIte bauddhika, mAnasika ke vAcika koI paNa prakArano vikAsa nathI, tevA jIvo paNa kAMkSAmohanIya (mithyAtva mohanIya) karmanuM vedana kare che. te jIvo jANatA nathI ke 'huM kAMkSAmohanIya karmanuM vedana karuM chuM' chatAM te vedana kare che. karmanuM vedana be prakAre thAya che - vyaktavedana ane avyaktavedana. avikasita cetanAvALA jIvo avyaktarUpe karmonuM vedana kare che tethI ja tenA saMdarbhamAM tameva sabvanisa naMnimne,i pavaDyA sUtra ApyuM che. AvA tarka agocara, zraddhAgamya tattva Agama pramANathI mAnya karavA joIe. vikasita cetanAvALA jIvo vyakta rUpe karmonuM vedana kare che. tarka: A prakAre thaze ke nahIM? A prakAranA vicAra vimarza athavA uhApohane tarka kahe che. saMjJA: tenA aneka artha thAya che. te matijJAnano paryAyavAcI zabda che. pratyabhijJAnane paNa saMjJA kahe che. ahIM teno artha arthAvagraha karyo che. prajJA : viziSTa jJAna athavA buddhi. 28
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zramaNa nigraMthone kAMkSAmohanIya karmanuM vedana : jaina zramaNa-nigraMtho zaMkA, kAMkSA Adi dvArA kAMkSAmoha-mithyAtva mohanuM vedana kare che. eka ja viSayamAM aneka prakAre nirUpaNa, aneka vikalpo, vitarko thavAthI kAMkSA Adi utpanna thAya che. ahIM zaMkA, kAMkSA Adi utpanna thavAnA tera nimitto kahyA che. te bhinna bhinna nimittothI zramaNa nirgatha kAMkSAmohanIya karmanuM vedana kare che. te nimittAnuM svarUpa A pramANe che (1) jJAnAntara: jJAnanI vibhinnatAo. eka jJAnathI bIjA jJAnane jJAnAntara kahe che. jinezvare jJAnanA pAMca bheda zA mATe kahyAM haze? avadhi ane mana:paryavajJAna pRthaka pRthapha zA mATe? baMne rUpI padArthane jANe che. baMne vikala ane atIndriya che. baMne kSAyopathamika che. to temAM bheda zA mATe? A prakArano saMdeha thavo. viSaya, kSetra, svAmI Adi aneka apekSAe baMne jJAnamAM aMtara hovA chatAM te na samajatAM zaMkA utpanna thAya ane zaMkAnuM nivAraNa na thatAM kAMkSA, vicikitsA ane kaluSatA Adi utpanna thAya che. (ra) darzanAntara: darzananI vibhinnatAo. darzanano artha che samyaga darzanasamyakatva. samyakatva e AtmAno zuddha guNa che. tenuM svarUpa A pramANe che- (1) devaguru dharmanI zuddha zraddhA (ra) jIvAdi padArthonuM jJAna ane zraddhA (3) jinAgamajinavANInI daDha AsthA. tenA bheda prabheda che- vyavahAra samakitanA 67 bola, samakita prAptinI dasa avasthAo arthAta niHsarga Adi dasa ruci, nizcaya samakita, vyavahAra samakita vagere. samyagadarzananA viSayo saMbaMdhI bheda prabhedomAM pracalita matamatAMtara ke vibhinna prarUpaNa joIne koI zaMkita, kAMkSita vagere thAya ane samAdhAna na meLavI zake to te dana nimittaka kAMkSAmohanuM vedana kare che. athavA upazama, kSayopazama, kSAyika, vedaka ane zAsvAdana A pAMca 29
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAranI samakitanA lakSaNa vagerenA viSayamAM zaMkita thavuM. jema ke aupazamika ane kSAyopazamika baMne samyaktvonuM lakSaNa lagabhaga samAna che. to te baMnene pRthak pRthak kahevAnuM prayojana zuM? A prakAre zaMkA utpanna thAya che. tenuM samAdhAna A pramANe che - kSAyopazamika samyaktvamAM samyaktva mohanIyano pradezAnubhavanI apekSAe udaya hoya che, jyAre aupazamika samyaktvamAM dezAnubhava paNa nathI. A kAraNe baMnemAM bhinnatA che. A prakAre samAdhAna na thatAM te jIva zaMkAdi doSothI dUSita thAya che. sAmAnya bodhane darzana kahevAya che, te Indriya ane manathI thAya che. to cakSudarzana ane acakSudarzana A prakAranA bhedanA sthAne Indriyadarzana ane manodarzana A prakAre bheda zA mATe na kahyA? athavA Indriyajanya ane anindriyajanya be bheda thaI zake athavA zrota darzana, rasanAdarzana, manodarzana Adi cha bheda paNa thaI zake. cakSudarzana ane acakSudarzana e pramANe be bheda karavAnuM zuM prayojana? A prakAranI zaMkA utpanna thAya. samAdhAna: cakSudarzana ane acakSudarzana te be bheda karavAnA mukhya be kAraNa che - (1) cakSudarzana vizeSa rUpathI kathana karavA mATe ane acakSudarzana sAmAnyathI kathana karavA mATe che. (ra) cakSurindriya aprApyakArI che. zeSa cAra Indriya prApyakArI che. jo ke mana paNa aprApyakArI che tema chatAM mana sarva Indriyone anusare che. te cAra prApyakArI IndriyonI sAthe paNa rahe che ane eka aprApyakArI Indriya sAthe paNa rahe che. prApyakArI IndriyonI adhikatA hovAthI mananI gaNanA prApyakArI Indriyo sAthe karI che. tethI cakSu IndriyathI thatAM pratyakSa darzanane cakSudarzana ane zeSa Indriya ane manathI utpanna thatAM pratyakSa ane apratyakSa baMne prakAranA darzanane acakSudarzana kahe che. A prakAre samAdhAna na thatAM jIva zaMkAdi doSothI grasta thAya che ane kAMkSAmohanIyanuM vedana kare che. 30
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) cAritrAntara: cAritranI vibhinnatAo. cAritra viSayaka zaMkA thavI. jema sAmAyika cAritra sarva sAvadya viratirUpa che. chedopasthApanIya cAritra paNa mahAvratarUpa hovAthI sAvadya viratirUpa che. Ama baMnemAM samAnatA pratIta thavA chatAM bheda zA mATe? tenuM samAdhAna e che ke cAritranA A be bheda na karIe to sAmAyika cAritra grahaNa karanAranA manamAM kaMIka bhUla thatAM ja glAni utpanna thAya ke huM cAritrathI bhraSTa thayo. kAraNa ke tenI draSTimAM eka sAmAyika cAritra ja che. tethI prathama sAmAyika cAritrano svIkAra karyA pachI bIjI vAra mahAvratAropaNa rUpa chedopasthApanIya cAritra grahaNa karAya che. sAmAyika saMbaMdhI kaMIka bhUla thAya to tenAM mahAvrata khaMDita thatAM nathI. tethI ja prathama ane aMtima tIrthakaronA kramazaH traju, jaDa ane vakrajaDa sAdhuone mATe baMne prakAranAM cAritra grahaNanuM vidhAna spaSTa che. A prakAranA spaSTa vibhAjana na samajatAM te jIva kAMkSAmohanIya karmanuM vedana kare che. () liMgAntara: liMganI vibhinnatAo. veSanA viSayamAM zaMkA utpanna thavI. madhyamAM bAvIsa tIrthakaronA sAdhuone mATe vastranA raMga ane parimANano koI niyama nathI. to prathama ane aMtima tIrthakaranA sAdhuomATe ta ane pramANopeta vastra rAkhavAno niyama zA mATe ? A prakAranI zaMkA karIne jIva kAMkSA mohanIyakarmanuM vedana kare che. tenuM samAdhAna paNa e ja che ke prathama tIrthakaranA sAdhu saju jaDa, aMtima tIrthakaranA sAdhu vakrajaDa che. jyAre madhyama bAvIsa tIrthakaranA sAdhu Rju prAjJa che. A rIte svabhAvabhedanA kAraNe tIrthakaronI AjJAmAM bhinnatA che. maulika siddhAMtamAM koI bheda nathI. (5) pravacanAntara: siddhAMtanI bhinnatAo. pravacana viSayaka zaMkA karavI, jema prathama ane aMtima tIrthakaroe paMca mahAvratarUpa dharma ane madhyanA bAvIsa tIrthakaroe cAra mahAvratarUpa dharmanuM pratipAdana karyuM che. tIrthakaronAM pravacanamAM bheda zA mATe? A prakAre zaMkita thavuM te kAMkSAmohanIya karmanA vedananuM kAraNa
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. tenuM samAdhAna e che ke madhyanA bAvIsa tIrthakaroe strIne parigraha rUpa svIkArI che. tethI cothA mahAvratano samAveza pAMcamA mahAvratamAM karIne cAra mahAvratanI prarUpaNA karI che. tAtvika bheda nathI. (6) pravacanikAntara: pravacanakartAonI bhinnatAo. prAvacanikano artha che pravacanonA jJAtA athavA adhyetA, bahuzruta sAdhaka. be pravacanikonAM AcaraNamAM bheda joIne zaMkA utpanna thAya che. paraMtu tenuM samAdhAna A pramANe thaI zake che ke cAritramohanIya karmanA kSayopazamanI taratamatAnA kAraNe pravacanikonI pravRttimAM bheda dekhAya che. vAstavamAM AgamajJAna pramANa che. (7) kalpAntara: kalpanI vibhinnatA. jinakalpa ane sthavirakalpomAM munionA A cAra-bheda joIne zaMkita thavuM. jinakalpa ja karmakSayanuM kAraNa hoya to sthavirakalpano upadeza zA mATe? A prakAranI zaMkA paNa kAMkSAmohanIyanuM kAraNa bane che. tIrthakare ja baMne kalpanuM pratipAdana karyuM che ane avasthA bhedathI baMne kalpa karmakSayanuM kAraNa banI zake che. tethI temAM zaMkA karavI yogya nathI. (8) mArthAntara: samAcArInI bhinnatA. mArgano artha che paraMparAthI cAlI AvatI samAcArI'. bhinna bhinna AcAryonI bhinna bhinna samAcArIne joIne zaMkA thavI ke A sarvamAMthI zuM yogya che? A prakAre kAMkSAmohanIyanuM vedana thAya che. tenuM samAdhAna e che ke samAcArImAM bhinnatA hovA chatAM je zAstra viruddha na hoya, je niSpApa hoya ane sAthe ja bahujana dvArA Acarita hoya tene pramANabhUta gaNI zakAya che. | (9) matAntara: bhinna bhinna AcAryonA vibhinna abhiprAyane joIne zaMkA karavI. jema ke siddhasena divAkaranA abhiprAye kevaLIne jJAna ane darzanano upayoga eka sAthe ja hoya che. kAraNa ke kevaLI bhagavAne jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmano sarvathA kSaya karyo che. jo upayogane kramika mAnIe to 32
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMne karmano kSaya nirarthaka thAya che. tethI kevaLIne baMne upayoga sAthe hoya che. zrI jinabhadra gaNi kSamAzramaNanuM kathana che ke kevaLI bhagavAnane baMne upayoga kramika che. prathama samaye darzanopayoga, bIjA samaye jJAnopayoga hoya che. kAraNa ke jIvano tathA prakArano svabhAva che. jyAre vastunuM sAmAnya darzana kare che tyAre vizeSa bodharUpa jJAna thatuM nathI ane jyAre vastunuM vizeSa bodharUpa jJAna thAya che tyAre sAmAnya bodharUpa darzana thatuM nathI. tethI baMne upayoga kramika hoya che. A rItanA matAntarane joIne zramaNone kAMkSAmohanIya karmanA udaye zaMkA thAya che paraMtu te samaye AgamajJAna athavA bahuzrutanA vacanane pramANabhUta mAnavA joIe. prajJApanA sUtronusAra baMne upayoga kramika hoya che. AcAryonA keTalAka matabheda sAMpradAyika praSanA kAraNe ane chadmasthatAnA kAraNe paNa hoya zake che. (10) bhaMgAntara: dravyanA sAMyogika bhaMgane joIne zaMkA karavI. jema ke hiMsAnA saMbaMdhamAM cAra bhaMga kahyA che. yathA- (1) dravyathI hiMsA, bhAvathI nahIM. (ra) dravyathI hiMsA nahIM, bhAvathI hiMsA. (3) dravya ane bhAvathI hiMsA nahIM. (4) dravya ane bhAvathI hiMsA. A cAra bhaMgane joIne kAMkSAmohanIya karmanA udaye jIvane zaMkA thAya ke prathama bhaMgamAM hiMsAnuM lakSaNa ghaTita thatuM nathI. kahyuM che ke IrSA samiti pUrvaka cAlanAra sAdhuthI kadAca koI jIvanI hiMsA thaI jAya to tene hiMsAno bhAva na hovAthI hiMsAno doSa lAgato nathI. A rIte bhAvazUnya dravyahiMsAne hiMsA kahI zakAya nahIM. hiMsAnuM lakSaNa prathama bhaMgamAM ghaTita thatuM nathI ane zAstramAM tene hiMsA kahI che te kaI rIte? A prakAranI zaMkAnuM samAdhAna e che ke hiMsAnA be prakAra che - dravyahiMsA ane bhAvahiMsA. prANInA prANano ghAta thavo te dravyahiMsA che. te lakSaNAnusAra prathama bhaMgamAM paNa hiMsAnuM lakSaNa jaNAya che. AgamanA pratyeka kathana sApekSa che.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ apekSAone samajavAthI zaMkAnuM samAdhAna thaI zake che. (11) nayAntaraH eka ja vastumAM vibhinna nayanI apekSAe be viruddha dharmonuM kathana joIne zaMkA thavI. jema ke dravyArthika nayathI AtmA nitya che, paryAyArthika nayathI AtmA anitya che. eka ja vastumAM nitya ane anitya be virodhI dharmo eka sAthe kaI rIte saMbhave? tenuM samAdhAna e che ke vastu anaMta dharmAtmaka che. pratyeka naya vastunA eka ja dharmane prAdhAnya ApI vastunuM kathana kare che. jyAre te eka dharmanuM pratipAdana kare tyAre te vastumAM anya dharma vidyamAna che. tethI temAM koI virodha nathI. vyavahAramAM paNa eka ja vyakti potAnA pitAnI apekSAe putra ane putranI apekSAe pitA che. A rIte apekSA bhedathI vastumAM viruddha dharma rahI zake che. temAM zaMkA karavI te yogya nathI. (12) niyamAntara: sAdhu jIvanamAM sarva sAvadya yoganA pratyAkhyAna karyA pachI vibhinna niyamo zA mATe? A prakAre zaMkA thAya che te paNa kAMkSAmohanIya karmanuM vedana che. tenuM samAdhAna e che ke porasI, be porasI Adi vibhinna niyamo pramAdano nAza karavA ane apramAda guNanI vRddhi karavA mATe che. sAvadyayoganA tyAgathI pApavRttirUpa avaguNano tyAga thAya che ane anya niyamo guNa grahaNa mATe che. tethI vibhinna niyamonuM pAlana sAdhako mATe anivArya che. (13) pramANAntara: zAstramAM pramANanA cAra bheda kahyA che. pratyakSa, anumAna, Agama ane upamAna. temAM zaMkA thAya che ke pratyakSa paNa pramANa che ane Agama paNa pramANa che. te baMnemAM kyAreka virodha pratIta thAya che. jema ke AgamamAM kahyuM che ke sUrya samatala bhUmithI 800 yojana upara sumeru parvatane pharatAM paribhramaNa kare che. paraMtu sUrya pRthvImAMthI udita thato pratyakSa pratIta thAya che. te baMnemAM kayA pramANane svIkAravuM? A pramANe zaMkA thAya che. tenuM samAdhAna e che ke sUrya pRthvImAMthI udita thAya che te pratyakSa dekhAvA chatAM satya nathI, bhAMta che. kAraNa ke atyaMta dUra rahelI vastu ApaNane nAnI dekhAya che. sUrya 34
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNAthI ghaNo dUra che tethI ApaNane bhrAMti thaI zake che. vAstavamAM Agama pramANa satya che. jyAre kAMkSA mohanIya karmanA vedanamAM vibhinna vicAradhArAo prati eka prakAranI AkAMkSA hoya che, temAM jina-prarUpita tattvamAM azradghA na hoya paraMtu vibhinna vicAradhArAmAM citta caMcaLa banI jAya tyAre samakita mohanA udayanI apekSAe paNa tene kAMkSAmohanIyanuM vedana kahI zakAya che. kSAyopazamika samakitamAM cala, mala ane agADha doSa ane aticAro zakya che. tethI samakita dUSita bane, malina bane, paNa samyaktvano sarvathA nAza thato nathI. tethI sAmAnya apekSAe kAMkSA mohanIya karmano samAveza mohanIya karmanI uttara prakRti darzana mohanIyanA eka bheda samyaktva mohanIyamAM thaI zake che ane utkRSTatAnI apekSAe mithyAtva mohanIyamAM teno samAveza thAya che. ahIM mithyAtva mohanIyanI pramukhatAe kAMkSAmohanIyanuM kathana che, je sUtrokta covIse daMDakamAM ghaTita thAya che. 35
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 1: uddezaka - 4 karmaprakRti karma prakRtino baMdha, udaya Adi vicAraH karma ane AtmAnA saMbaMdhamAM nimnokta zaMkAo utpanna thAya che- (1) karma ane AtmAno saMyoga kema thAya? kAraNa ke karma jaDa che. tene jJAna nathI tethI te AtmA sAthe ekameka kaI rIte thaI zake? (ra) karma rUpI che, AtmA arUpI che, arUpI sAthe rUpIno saMbaMdha kaI rIte thAya? samAdhAna : karma ane jIvano saMbaMdha anAdikAlIna che. pratyeka karmanA baMdhanI Adi che paraMtu pravAharUpe anAdikAlIna che. karma jaDa hovA chatAM jIvanA rAgAdi vibhAgonA nimittathI AtmA sAthe teno baMdha thAya che. AtmA anAdikAlathI ja, amUrta hovA chatAM karma saMyogathI ja mUrti che. vAstavamAM saMsArI AtmA (karmayukta AtmA) rUpI kahevAya che. tene ja karmabaMdha thAya che. tethI AtmA ane karmano saMbaMdha, arUpIno rUpI sAtheno saMbaMdha nathI paraMtu rUpIno rUpI sAthe saMbaMdhI A daSTikoNathI ja saMsArI AtmA karmono karyA che. jIvanI kriyA vinA karmabaMdha thato nathI. koIpaNa eka karmano saMyoga anAdikAlathI nathI ane anaMtakAla rahevAno nathI. ATha mUla karma prakRtiono baMdha pravAhataH anAdikAlathI AvI rahyo che. rAga ane dveSa te be kAraNathI karmabaMdha thAya che. jIvanuM upasthAna ane apakramaNa mohanIya karmanA udayamAM ane mohanIya upazama-upazAMta dazAmAM jIvanuM upasthAna ane avakramaNa kevI rIte thAya che te joie. upasthAnano artha: upasthAna eTale upara UThavuM, uparanA sthAna prApta karavA. mithyAtva mohanIyanA udayamAM jIva AdhyAtmika kSetre pragati karI zakato nathI. 36
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtvanA udayamAM upara UThavApaNuM zakya ja nathI. mithyAtvI jIva Atmika vikAsa bhale na karI zake paraMtu bhautika rIte, puNya yoge devaloka vagerenA sukha meLavavA rUpa vikAsa sAdhI zake che. paralokamAM navaraiveyaka paryatanI vaimAnika deva gatinI paNa prApti karI zake che. tethI ahIM upasthAna zabdathI paraloka saMbaMdhI kriyA-mRtyu samayanI kriyA tevo artha grahaNa karavAmAM Ave che arthAt paralokamAM devAdigati prApta karavA yogya anuSThAna, saMyamakriyA ke bAlatA vagere upasthAna zabdathI sUcita che. apakramaNano artha : apakramaNa eTale nIce UtaravuM. uttama guNasthAnathI hInatUra guNasthAne AvavuM. cAritranI pradhAnatAnI apekSAe chaThuM ane chaThThAthI uparanA guNasthAna uttama kahevAya che ane prathama guNasthAnaka hInatara kahevAya che. avakramaNa zabda upasthAnathI virodhI artha dharAve che. jIva A upasthAna-urdhvagamana kriyA ane apakramaNa-patanakAraka kriyA, potAnA vIrya-zakti dvArA kare che. te kriyAno kartA jIva che ane je vIrya dvArA kriyA kare che, te vIryanA traNa prakAra che. trividha vIrya : (1) bAlavIrya- mithyAtva mohanIya ane anaMtAnubaMdhInA udayavartI athavA apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya cAritra mohanIyanA udayavartI jIvonuM arthAt ekathI cAra guNasthAnavartI mithyAtvI, avirata samyagra daSTi jIvonuM vIrya, bAlavIrya kahevAya che. (ra) paMDitavIrya- 6 thI 14 guNasthAnavALA sarvavirati sAdhunuM vIrya paMDitavIrya kahevAya che. (3) bAla-paMDitavIryapratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya caritra mohanIyanA udayavartI jIva arthAt pAMcamAM guNasthAnavartI zrAvakonuM vIrya, bAlapaMDitavIrya kahevAya che. mohanIya karmanA udayamAM upasthAna kriyA saMbaMdhI vIrya: mithyAtva mohanIya karmanA udayamAM upasthAna bAlavIryathI thAya che. mithyAtva mohanIyanA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ udayavALA jIvone eka bAlavIrya hoya che tethI upasthAna paNa eka bAlavIryathI thAya che arthAta te jIva paraloka prApta thAya tevo puNyabaMdha karAvatA anuSThAno bAlavIrya dvArA kare che. mohanIyakarma dvArA grahaNa thatI vividha prakRtio: mohanIya karmanI mukhya be prakRtio- darzana mohanIya ane cAritra mohanIya - che ane te baMnenI uttara prakRtio ra8 che. mohanIya karma zabda dvArA A sarva prakRtinuM grahaNa thaI jAya paraMtu prasaMgAnusAra A sUtromAM 'mohanIya karma' zabdathI kyAMka mithyAtva mohanIya, kyAMka cAritra mohanIya ane kyAMka saMpUrNa mohanIya karmanuM grahaNa karavuM apekSita che. jema ke ahIM mohanIya karmanA udayamAM bAlavIryathI upasthAna kahyuM che. mithyAtva mohanIyanA udayamAM jIvane bAlavIrya hoya che paraMtu cAritra mohanIyanI pratyAkhyAnAvaraNa vagere prakRtinA udayamAM bAlavIrya nathI. tethI jyAM bAlavIryathI utthAna kahyuM che tyAM mohanIya karma zabdathI mithyAtva mohanIya artha grahaNa karavo Avazyaka che. mohanIyanA udayamAM avakramaNa kriyA: mohanIya karmanA udayamAM paMDitavIryavALA zramaNanuM bAlavIryathI ane bAlapaMDitavIryathI avakramaNa thAya chaThThA guNasthAnavartI jIvane je samaye mithyAtva mohanIyano udaya thAya te samaye tenuM vIrya bAlavIrya thaI jAya ane te ja samaye jIva prathama guNasthAnane prApta thAya. tethI A apakramaNa vanamALe vani nA siddhAMtAnusAra bAlavIryathI thayuM kahevAya. chaThThA guNasthAnavartI jIvane je samaye pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya cAritra mohano udaya thAya te samaye tenuM paMDitavIrya bAlapaMDitavIrya banI jAya ane jIva pAMcamA guNasthAnane prApta thAya. tethI A avakramaNa bAlapaMDita vIryathI thayuM kahevAya che. 38
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva chaThThA guNasthAnethI prathama guNasthAne Ave ke pAMcame Ave, A baMne avakramaNa che. chaThThA guNasthAne paMDitavIrya che. chakethI prathama guNasthAne Ave tyAre bAlavIrya kahevAya ane te ja samayamAM avakramaNa kathAya. kriyA, kALa ane niSThAkAla baMne eka samayamAM hoya che. tethI bAlavIryathI ja avakramaNa kahevAya. bAlapaMDita vIryathI avakramaNamAM paNa temaja samajavuM. ahIM A pramANe pAThAMtara darzAvyuM che - vAnavaricattAjo DacavaricattA, jo vApaDiyavariyAI arthAta mohanIyanA udayamAM avakramaNa bAlavIryathI thAya che, paMDitavIrya ane bAlapaMDita-vIryathI thatuM nathI. A pAThamAM mohanIya karmanA udayamAM mithyAtva mohanIyane ja grahaNa karyuM che, cAritra mohanIyane nahIM. mohanIyakarmanI upazama dazAmAM upasthAna : mohanIya karmane udayamAM na AvavA devuM, tenA udayane aTakAvI devo te upazama kahevAya che. saMpUrNa mohanIya karmanI upazama dazAmAM paMDitavIrya ja hoya che. agiyAramA guNasthAna ke mohanIyakarma saMpUrNa rUpe upazAMta hoya che. A guNasthAne jo AyuSya pUrNa thAya to paralokamAM javA rUpa upasthAna thAya che. A upasthAna paMDitavIryathI ja thayuM kahevAya. mohanIya karmanI upazama dazAmAM avakramaNa : mohanIya karmanI upazama dazAmAM avakramaNa bAla paMDitavIryathI ja thAya che. chaThThA guNasthAnathI agiyAramA guNasthAna sudhI saMyamanI avasthAo che, te avasthAmAM rahevAne ahIM apakramaNa kahyuM nathI. kAraNa ke sarva guNasthAnomAM paMDitavIrya che ane paMDita vIryathI apakramaNa thatuM nathI. tethI ahIM mohakarmanI upazama avasthAmAM arthAt apratyAkhyAnAvaraNIya karmanI upazAMta avasthAnI bAla paMDitavIryathI apakramaNa kahyuM che, te pAMcamA guNasthAnanI apekSAe 39
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ apakramaNa che. (1) mithyAtva mohanIyanA udayamAM bAlavIryathI upasthAna (ra) mithyAtva mohanIyanA udayamAM bAlavIryathI ke bAlavIrya rUpe apakramaNa, pratyAkhyAnAvaraNIya cAritra mohanA udayamAM bAlapaMDitavIryathI ke bAlapaMDitavIrya rUpe apakramaNa (3) mohanIya karmanI upazama dazAmAM paMDitavIryathI upasthAna (4) apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya cAritra mohanIyanI upazamadazAmAM bAlapaMDitavIryathI ke bAlapaMDitavIrya rUpe apakramaNa thAya che. mAyA: A apakramaNa paNa svayaM AtmA dvArA ja thAya che. anya dvArA nahi. apakramaNa thayA pahelAM A jIvane jIvAdi nava tattvo para zraddhA hatI. "dharmanuM mUla ahiMsA che, jina-kathita vacana sarvathA satya che," A prakAre dharma prati tene rUci hatI paraMtu mithyAtva mohanIya karmanA udayane vaza thatAM tenI zraddhA viparIta thAya che ane pUrve rUcikara lAgatI bAbato have arUcikara lAge che tethI te samyagadaSTi maTIne mithyAtvI thAya che. sArAMza e che ke mithyAtva mohanIya karmano udaya te jIvanI aruci ane azraddhAnuM kAraNa bane che. tethI jIvanuM apakramaNa Atmata =svataH (svayaMthI) thAya che. karma kSayathI ja mokSa : karmanA siddhAMtano eka sAmAnya niyama che ke karelA karmo bhogavyA vinA chuTakAro nathI. paraMtu A niyama sArvatrika athavA nirapekSa hoya to dharma purUSArthathI karmano baMdha kare che ane potAnA ja purUSArthathI mukta paNa thaI zake che. karmamAM parivartana paNa karI zake che. tethI ja jaNAvyuM che ke karmanA be prakAra che, pradeza karma ane anubhAga karma. pradeza karma avazya bhogavavA ja paDe che, jyAre anubhAga karmamAM sAdhaka potAnA purUSArthathI parivartana paNa karI zake che ane teno nAza paNa karI zake che. tenA traNa kAraNa che: To
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1) je karma maMda pariNAmathI bAMdhyA hoya (ra) je karmanA udaya mATe bAhyasaMyoga anukULa na hoya yathA- anuttara vimAnamAM strIveda (3) viziSTa tapasaMyamanI sAdhanAthI karma naSTa thAya che. A traNa kAraNe jIva anubhAga karmone bhogavatA nathI athavA temAM parivartana kare che. pradeza karma : Atmapradezo sAthe ekameka thayelo karma pudgalono jaththo. anubhAga karma : karmono anubhavamAM Avato tIvra-maMdAdi rasa, arthAt sukha duHkha zAtA-azAtAnuM vedana. kRta karmamAMthI keTalAMka karmo anubhAgapUrvaka vedAya che, keTalAka anubhAgapUrvaka vedAtA nathI. pradeza rUpe to sarva karma vedAya ja che. jema ke devagatimAM napuMsaka vedano abAdhAkALa pUrNa thatAM te udayamAM Ave che paraMtu te vipAkathI udayamAM AvI zakatuM nathI, te karma pradezodayathI ja udayamAM AvI AtmAthI chUTuM paDI jAya che. anubhAga karmanuM vedana be prakAre kare che? (1) aupakramikI vedanA : AbAdhAkALa pUrNa thatAM je karma svayaM udayamAM Ave athavA udIraNA dvArA udayamAM Ave che tenuM vedana ajJAnapUrvaka athavA anicchAe thAya che. te aupakramikI vedanA che. A prakAranuM vedana sarva jIvone hoya che. (ra) AbhupagamikI vedanA : svecchAthI jJAnapUrvaka karma phalane bhogavavA. yathA- svecchAthI saMyamano svIkAra karIne bAvIsa parISahone sahana karavA, vividha prakAre tapa karavo, loca karavo ItyAdi AvyupagamikI vedanA che. A prakAranuM vadana paMcendriya tiryaMca ane manuSyane ja hoya che. mahAnikAra: nikaraNa eTale kAraNa. karma vipariNAma pAme arthAt karmaphaLa Ape tenA je deza, kALa vagere kAraNo che te nikaraNa kahevAya che. deza-kALa
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagerenI maryAdA anusAra karma vipariNAma pAme che. nAyameya...suyamecamarayA: jIva kaI vedanAthI kyuM karma vedaze te arihaMtone jJAta che, smRta che. arihaMta bhagavAna sarvajJa che, tethI lokAlokanA bhAvo tene pratyakSa ja che. temane koI paNa viSayamAM smRti ke ciMtananI AvazyakatA nathI. prayukta 'Rta' pada ciMtana arthamAM nathI. arihaMtanA jJAna sAthe smaraNanuM avyabhicArapaNe sAdrazya che, te darzAvavA A pada prayukta thayuM nanataMbAvayAtiH deza, kALa Adi maryAdA anusAra je karma. je rUpe bhogavavAnuM bhagavAne jANyuM hoya te karma te rUpe pariNata thAya che. A kathana niyati paNa svIkAre che. A rIte jainadarzananA pratyeka siddhAMta anekAMtika siddha thAya che. temaja pratyeka kAryanI siddhi mATe jainadarzana kALa, svabhAva, niyati, pUrvakRta karma ane purUSArtha pAMca samavAyano svIkAra kare che. karmamAM thanArU parivartana ke kSaya vagere niyata che. tema chatAM parivartana ke nAza karavo te niyatine AdhIna nathI; te purUSArthane AdhIna che. A rIte A sUtramAM purUSArtha ane niyatino samanvaya che arthAt purUSArthathI keTalAka karmamAM parivartana thAya che ane te parivartana ane purUSArtha sarvajJanA jJAnamAM jaNAya che. pugala skaMdha ane jIvanI vaikAlika zAzvatatA : jIva ane pudagala saikAlika che. A saikAlikatA anaMta atIta ane anaMta anAgatakAla sAthe saMbaMdhita che, te prAtaHkAle hato. madhyAhe che ane sAMje haze.' A paNa vaikAlikatA che. paraMtu ahIM te vivakSita nathI. tethI ahIM atIta ane anAgatakAla sAthe anaMta zabdano prayoga che. dravya vaikAlika zAzvata che. tenI paryAya alpakAlika athavA dIrghakAlika paNa pratIta thaI zake che paraMtu anaMtakAlika nathI. tethI ja dravya nirapekSa satya che ane paryAya sApekSa satya
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. sa-satya te ja che, je saikAlika zAzvata che. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya te traNe dravyo sata che. paraMtu jIva ane pudgala dravyono sRSTigata parivartana sAthe sIdho saMbaMdha che. A be dravya sRSTinA mULa ghaTaka manAya che. tethI ahIM be dravyanuM kathana che. athavA jIva ane pudgala A be ja dravyane mAnavAnI koI prAcIna paraMparA vizeSa pracalita haze tethI ahIM be dravyanuM kathana karyuM hoya te paNa saMbhavita che. vartamAnakAla zAzvata : vartamAnakAla pratikSaNa bhUtakAlamAM ane bhaviSyakAla pratikSaNa vartamAnamAM pariNata thaI rahyo che tema chatAM sAmAnya rUpe, eka samaya rUpe vartamAnakAla sadaiva vidyamAna che. tethI tene zAzvata kahyo che. ahIM mokSagamana mATenI yogyatAnI vicAraNA karavAmAM AvI che. manuSyanA be prakAra cheH chadmastha ane kevaLI. cha-AvaraNa. jene jJAna paranuM AvaraNa vidyamAna che tene chadmastha kahevAya che ane jene jJAna paranuM AvaraNa kSINa thaI gayuM che, tene kevaLI kahe che. chadmasthanI mukti thatI nathI. kevaLI ja mukta thaI zake che. A prabhu mahAvIrano siddhAMta che. rAga-dveSAdi Azravano kSaya thavAthI vyakti vItarAga banI zake che, paraMtu mukta thaI zakatA nathI. saMyama, saMvara, brahmacaryavAsa ke aSTa pravacanamAtAnI ArAdhanA te mokSanuM paraMparA kAraNa jarUra che paraMtu sAkSAt kAraNa nathI. koI paNa jIva kevaLI thayA vinA mukta thaI zakato nathI. sAmAnya jJAnI to mukta na thAya paraMtu paramAvadhijJAnI paNa mukta thaI zakatA nathI. kevaLajJAna : (1) je jJAna sahAyanirapekSa che arthAt Indriya, mana ke anya koI paNa paristhitinI apekSA vinA, svayaM ja taikAlika bhAvone jANe te kevaLajJAna. (ra) je zuddha che te kevaLajJAna. temAM koI paNa doSanI saMbhAvanA nathI. (3) je paripUrNa che te kevaLajJAna. (4) je asAdhAraNa che te kevaLajJAna. tenA 43
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jevuM anya jJAna nathI. (5) je anaMta che te kevaLajJAna. saMyama : Indriya-nigraha athavA 17 prakArano saMyama. brahmacaryavAsa : teno eka artha che gurUkulavAsa athavA pravRjita jIvanamAM rahevuM. zrI ThANAMga sUtranA bIjA sthAnamAM muni dharmanA svIkAra pachI brahmacaryavAsanuM kathana che. tethI teno artha muni jIvananI sAdhanA thAya che. daza prakAranA yatidharmamAM paNa teno ullekha che. A sarva prakAre vicAratAM teno artha kAmabhogathI virakta thaIne, kAmoddIpaka vastuo tathA drazyono tyAga karIne, gurUnI AjJAnuM pAlana karavuM, tene brahmacaryavAsa kahe che. vyavahAra bhASAmAM brahmacaryatA pAlana saha AtmabhAvamAM ramaNatA karavI te brahmacaryavAsa. pravacana mAtA pAMca samiti ane traNa guptine aSTa pravacana mAtA kahe che. aMtima zarIrI-carama zarIrI : jenuM vartamAna zarIra ja aMtima zarIra che, vartamAna zarIra choDyA pachI je bIjuM zarIra prApta karavAnA nathI te carama zarIrI che. utpanna jJAnadarzanadhara : utpannano artha utpanna thayeluM -- AtmasamuW. jeNe potAnA purUSArthathI karmano kSaya karIne, jJAna utpanna karyuM che, pragaTa karyuM che tene utpanna jJAnadanadhara kahe che. A vizeSaNathI anAdi muktAtmA' mAnanAranI mAnyatAnuM nirAkaraNa thaI jAya che. ahaMtu je IndrAdi devo dvArA pUjanIya che. jina : rAga dveSAdi vikAro para jeNe vijaya prApta karyo che tene jina kahe che. ThANAMga sUtramAM avadhijJAnI mana:paryavajJAnI ane kevaLajJAnI traNane jina kahyA che. temAMthI prathama be prakAranA jinano ahIM vyavaccheda karavA mATe kevaLI zabda prayoga che. tema ja chadmastha manuSyonI jema ja avadhijJAnI viSayaka bhinna
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznottara paNa che. tethI ahIM kevaLI jinanuM ja grahaNa karyuM che. Adhovadhi: parimita kSetra viSayaka avadhijJAnane athavA paramAvadhijJAnathI nyUna avadhijJAnane Adhovadhi kahe che. paramAvadhi : utkRSTa avadhijJAna samasta rUpI dravyone viSaya kare che, ane alokamAM paNa loka jeTalA asaMkhya khaMDa hoya to tene jANavAnI zakti dharAve te paramAvadhijJAna che. te jJAna apratipAta che arthAta bhava paryata sAthe ja rahe che. dhAraNA paraMparAthI apratipAtino artha eka karAya che ke te paramAvadhi jJAnIno te ja bhavamAM mokSa nizcita che. paraMtu ahIM te kevaLI thaIne ja mokSe jAya che. alamastu : pUrNa. jeNe prApta karavA yogya sarva jJAnAdi guNa prApta karI lIdhA hoya, jene have kaMI ja prApta karavAnuM zeSa rahyuM na hoya te alamastu arthAta paripUrNa kahevAya che. 45
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 1: uddezaka 5 AvAsa zarIra : jemAM AtmA rahe che te zarIra athavA zIryate kRti zarIraH kSaNe kSaNe jeno nAza thAya tene zarIra kahe che. nAraka jIvone traNa zarIra hoya che. vaikriya, taijasa ane kArmaNa. temAM vaikriya zarIranA paNa be prakAra che. bhavadhAraNIya ane uttara vaikriya. bhavadhAraNIya- janmathI ja je zarIra hoya te bhavadhAraNIya zarIra che. uttara vaikriya- janma pachI koI viziSTa prayojanathI potAnI vaikriya zaktithI je zarIra banAvAya tene uttara vaikriya zarIra kahe che. nArakomAM baMne prakAranA zarIranuM hUMDa saMsthAna hoya che. prazna e che ke nAraka jIva uttara vaikriya zarIranuM saMsthAna paNa huMDa zA mATe banAve? suMdara kema banAvatA nathI? tenAmAM zaktinI maMdatA che tethI suMdara AkAra banAvavAnI IcchA hovA chatAM banatuM nathI. te beDoLa zarIra ja banAvI zake che. pAMca sthAvara jIvono virahakAla nathI. pratyeka sthAnamAM te jIvo asaMkhya ane anaMta ja utpanna thAya che. A kAraNe temAM eka, aneka Adi vikalpo nathI, tethI tene abhaMgaka kahyA che. pRthvI, pANI ane vanaspatimAM tejolezI deva utpanna thAya che, te apekSAe tejolezyA hoya che. te jIvo atyaMta alpa ane alpakAlika hoya che. kyAreka tevA jIvono viraha paNa hoya che, tethI tejolezI jIva azAzvata hoya che. tethI temAM 80 bhaMga hoya che, zeSa sarva sthAnamAM abhaMgaka che. tejaskAya ane vAyukAyamAM deva utpanna thatA nathI tethI temAM tejolezyA nathI. vAyukAyane cAra zarIra che. audArika, vaikriya, taijasa ane kArpaNa. zeSa cAra sthAvarane traNa zarIra che. te jIvo huMDa saMsthAnI, ekAMta mithyAtvI, ajJAnI hoya che. 46
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 1: uddezaka - 6 yAvanta aDhAra pApa saMbaMdhI kriyA-vicAra : kriyA je karAya che te kriyA che. kriyAne karma kahe che athavA karma baMdhanI hetubhUta ceSTAne kriyA kahe che. tenA prANAtipAtAdi 18 prakAra che. kriyAnI sAthe traNa pariNamana joDAyelA che. kema ke kriyA saikAlika che. prANAtipAtano atItakAlIna saMskAra prANAtipAta pApasthAna kahevAya che. vartamAnamAM thanArI prANAtipAtanI pravRttine prANAtipAta kriyA kahevAya ane te kriyAthI thanAro karmabaMdha prANAtipAtanI pariNati kahevAya che. ahIM prANAtipAta kriyA viSayaka praznottara che. temAM sauthI prathama prazna cheH te kriyA spaSTa che ke aspaSTa? uttara- te kriyA spaSTa che. spaSTa eTale te kriyA prANAtipAta karanAra sAthe ekAtma thaIne thAya che. samuccaya rIte kriyA che dizAmAM spaSTa thaIne thAya che paraMtu pAMca sthAvaranA jIvo lokAMte athavA lokanA niSphaTamAM rahelA hoya tene alokano vyAghAta hoya che, te traNa, cAra ke pAMca dizAne sparze che. trasajIvone avazya cha dizAnI kriyA lAge che. loka-alokavAda : alokano artha che kevaLa AkAza ane lokano artha che cetana ane acetana tatvathI saMyukta AkAza. jaina darzanAnusAra loka ane alokanuM A vibhAjana naisargika che, anAdikAlIna che. te IzvarakRta nathI. prAyaH sarva dArzanikoe lokane svIkAryo che paraMtu koI paNa dArzanike alokano svIkAra karyo nathI. alokanI prarUpaNA te jainadarzananI maulikatA che. jaina darzana koI paNa padArthanI siddhi mATe tenA pratipakSI padArthane paNa avazya svIkAre che. lokanI siddhi mATe alokano svIkAra anivArya che. 47.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ loka, lokasvarUpe che kAraNa ke te aloka rUpe nathI. samasta jagata AvA virodhI yugalothI yukta che ane anekAMtavAdathI te siddha thAya che. loka ane alokamAM pUrvAparano krama nathI, te zAzvata bhAva che. je vastu kRta hoya, temAM pUrvAparano saMbaMdha saMbhavita che paraMtu je anAdi siddha che, temAM A krama saMbhavita nathI. te praznagata jIva-ajIva, bhavya-abhavya, siddhi-asiddhi vagere pratyeka virodhI yugalo zAzvata che, anAdi siddha che. jIva ane pudgalono saMbaMdha : jIva ane pudgala dravya bhinna che. jIva cetana che, pudgala acetana che. cetana kadApi acetana thatuM nathI ane acetana kadApi cetana thatuM nathI. te baMnemAM atyaMtAbhAva che. baMne dravyamAM traikAlika svataMtratA hovA chatAM te baMneno saMbaMdha thaI zake? A prakAranA vicArathI zrI gautama svAmIe uparokta prazna pUchyo che ke jIva ane pudgala paraspara baddha, spaSTa, avagADha, sneha pratibaddha ane ekIbhUta thaIne rahe che? bhagavAne kahyuM, 'hA, te pramANe rahe che.' jIva ane pudgalanA saMbaMdha ane visaMbaMdhanA AdhAre ja jIvanA be prakAra thayA che-saMsArI jIva ane siddha jIva. je jIva pudgala sAthe ekameka che, te saMsArI ane je jIva pudgalathI sarvathA mukta che, tene siddha jIva kahevAya che. saMsArI jIva ane pudgala dUdha ane pANInI jema ekameka thaI gayA che. jIva ane pudgalanI ekarUpatA bhinna-bhinna zabdo dvArA darzAvI che : (1)sAmAnaghvAH jIva ane pudgala paraspara baddha che. eka kSetrAvagADha -- eka AkAza pradeza para sAthe rahevuM, tene ahIM baddha avasthA kahI che. (ra) maLamaI punaH jIva ane pudgala paraspara spaSTa che. prathama eka bIjAne spaSTa thAya ane pachI ja gADha baMdhathI saMbaddha thAya che. (3) sAmaLamonAhA loDhAnA goLAne tapAvavAmAM Ave, tyAre agni cAre bAjuthI temAM pravezI jAya che ane loDhAno goLo ane agni ekameka 48
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ banI jAya che, tema AtmA ane karma paramANu lolIbhUta thaI ekameka thAya che, te ja tenI avagADhatA che. (4) maNamasipaDevapnA: jIva-pudgala paraspara sneha pratibaddha che. sneha eTale rAgAdi rUpa cIkAza. jema telayukta vastu para dhULa-raja cITakI jAya che, tema rAgadveSanI cIkAzathI karmo Atmapradeza sAthe coMTI jAya che arthAta tIvrabaMdha thAya che. (pa) maUAmaUUpaDatAparaspara samudAya rUpe rahevuM. jIva pradeza ane karma pudagalono baMdha thAya tyAre teo baMne eka samudAya rUpa banI jAya che. A rIte jIva ane pudagalono pragADha saMbaMdha che. tema chatAM baMnenuM tAtvika svarUpa sarvathA bhinna che. jIva ane pudgalanA saMbaMdhamAM nimitta koNa? : A saMbaMdha kevaLa jIvathI ke kevaLa pudgalathI thato nathI. baMne taraphathI thAya che. te sUcita karavA ahIM sneha pratibaddha' zabda prayoga karyo che. jIvamAM sneha-rAga dveSa Adi vibhAvonI snigdhatA che ane pudagalamAM snehathI AkarSita thavAnI yogyatA che. A rIte ubhayAtmaka snehanA kAraNe paraspara saMbaMdha thAya che. naukAmAM chidra che. bahAra chalochala pANIthI bhareluM taLAva che. pANI sahaja rIte naukAmAM praveza pAme che. te ja rIte jIva ane pudgalano saMbaMdha thAya che. jIvapradeza ane karmayugalanI ekamekatA sUcaka draSTAMta pANI ane chidravALI naukAnA draSTAMta vaDe jIva-pugalanI ekamekatA spaSTa karI che. pANIthI chalakAtA sarovaramAM chidravALI nAva utAratA te pANIthI pUrNarUpe bharAI jAya che ane pANImAM DUbI jAya che. te DUbelI naukA ane pANI je rIte ekarUpa thaI jAya te ja rIte jIvapradezamAM pudagala ekarUpa thaIne rahe che. jema pANI ane naukAnuM astitva alaga rahe che tema jIva ane pugalanuM astitva paNa bhinna rahe che. 49
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUkSma snehakAya : snehakAyanuM svarUpa : te jalano eka prakAra che. ahIM 'sneha' nI sAthe 'susma' vizeSaNano prayoga che, tethI te osa Adi karatA paNa sUkSma jalarUpa che. te eka prakAranA atyaMta sUkSma, snigdha, zIta pudgala, je jalanI ja sUkSmasUkSmatara paryAyanA rUpamAM niraMtara varase che. paraMtu osa AdinI jema ekatrita thaIne buMdarUpe saMgaThita thaIne rahI zakatI nathI, te svataH tatkAla ja naSTa thaI jAya che. ahIM snehakAyanI vyAkhyA karI nathI. bRhatakalpa bhASyanI vRttimAM snehano artha hima, osa,barapha Adi karyo che. te ahIM prAsaMgika nathI. snehakAyanA kSetra ane kAla : te urdhvalokamAM vRta vaitADhya parvatAdimAM, adholokamAM- adholokavartI gAmomAM ane tirachA lokamAM sarvatra varasI rahI che. snehakAya viSayaka aneka prazno jijJAsuonA manamAM utpanna thAya che jema kesnehakAya kyAM utpanna thAya che? te pudgala dravyathI niSpanna thAya che ke apakAyanA jIvo temAM utpanna thAya che? te pudgalanuM pariNAma che ke jIvanuM pariNAma che? te saceta che ke aceta? ahIM batAvyuM che ke te nIce paDatAMja nAza pAme, to tenA jIvo paNa tatkAla marI jAya che? te jIvo kyAre janme che ane kyAre mare che? te jIvonuM AyuSya keTaluM? vagere aneka prazno udabhave che. samAdhAna- dareka prazna mahattvanA che paNa tenuM samAdhAna mULapATha ke vyAkhyAthI thaI zakatuM nathI. dazAzrutaskaMdhamAM sAtamI dazAmAM pratibhAdhArI sAdhune sUryAsta pachI vihAranA niSedha mATe khullA AkAzavALA sthaLane jalarUpe ane DhAMkelI jagyAne sthalarUpe sUcita karyuM che. tenA AdhAre A sUkSma snehakAyane sacitta jalarUpa mAnavAnI paraMparA che. te apakAyanA jIvo AkAzamAM utpanna thAya che. upara, nIce Adi sarvatra varase che. uparathI paDatAM ja te jIvo marI jAya che. tenuM AyuSya atyaMta alpa hoya che. kAraNa ke apakAyanA jIvo eka muhUrtamAM [32,000] aneka hajAro bhava karI zake che. pa0
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 1: uddezaka - 7 nairayika ahIM eka jIva, aneka jIva, evaM nairayikathI vaimAnika paryaMtanA ra4 daMDakonI apekSAe vigrahagati ane avigrahagati saMbaMdhita praznottara che. temAM vigraha gatino artha che vATe vahetA jIva ane avigraha gatino artha che koI paNa gatimAM sthAna sthita jIva. anya rIte vigrahagati : (1) vigrahano artha vakra athavA vaLAMka, jIva jyAre eka gatinuM AyuSya samApta karI, zarIra choDI, anya gatimAM navuM zarIra dhAraNa karavA mATe jAya che, tyAre jo tenuM utpatti sthAna vaLAMka laIne ja pahoMcI zakAya tevuM hoya, to jIva eka, be ke kadAcita traNa vaLAMka laIne utpatti sthAnamAM pahoMce che. (ra) vATe vaheto jIva AkAza zreNI anusAra gati kare che. lokamAM AkAza zreNIo tANA-vANAnI jema che. jIvanuM utpatti sthAna jo sama zreNI para na hoya, to jIva vaLAMka laI utpatti sthAne pahoMce che. tenI A vaLAMkavALI gati athavA vakragatine vigrahagati kahe che. avigrahagati : avigrahagati-vaLAMka vinAnI gati. je jIvanuM utpatti sthAna atyaMta saraLa-sIdhuM sama zreNI para hoya, to te jIvane vaLAMka levo paDato nathI. te jIva sIdho ja utpatti sthAnamAM pahoMcI jAya che. tene avigrahagati athavA jugati kahe che. vigrahagati samApannano artha vATe vahetI avasthA ane agrigati samApannano artha koI paNa gatimAM sthita avasthA. A eka ja artha ahIM apekSita che. aneka jIvonI apekSAe : jIva anaMta che. tethI prati samaya aneka jIva 51
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ vigrahagati-samApanna paNa hoya che ane aneka jIva vigrahagatinA abhAvavALA (sthAna sthita) paNa hoya che. ekendriya jIvomAM paNa aneka jIva vigrahagati prApta ane aneka jIva avigrahagati prApta hoya che. nArakonI apekSAe traNa bhaMga : sAmAnya jIvonI apekSAe nArakonI saMkhyA alpa che. temaja tenA virahakAlanA samaye eka paNa jIva vigrahagatimAM hoto nathI. tethI tenA traNa bhaMga A pramANe thAya che (1) sarva jIva avigraha gati samApanna hoya. vigraha gatimAM koI na hoya (ra) kadAcita eka ja jIva vigragati samApanna ane aneka jIva avigrahagati samApanna hoya (3) kadAcita aneka jIva vigrahagati samApanna ane aneka jIva avigrahagati samApanna hoya. nairayikonI jema sarva daMDakomAM (ekendriyane choDIne) traNa traNa bhaMga thAya che. devanuM cyavana ane glAnibhAva : devanA sAta vizeSaNa : (1) mahaddhika : vimAna ane parivAra Adi addhi saMpanna (ra) mahAdyutivAna : mahAna dIptimAna (3) mahAbala: zArIrika bala saMpanna (4) mahAyaza : yazasvI, jenI khyAti traNe lokamAM thaI hoya tevA (5) mahIsocche mahAna sukha-suvidhA saMpanna (6) mahAnubhAva : anubhAvano artha che sAmarthya - jenAmAM zApa ane anugrahanuM temaja vividha rUponA nirmANanuM aciMtya sAmarthya hoya te. (7) avyutkrAntika cyavamAna : vyutkAntino artha zruti athavA maraNa ane vyutkrAMtino artha che- je mRtyune prApta nathI paraMtu vyavamAna = alpa samayamAM para
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRtyune prApta thanAra che. tenA mATe avyutkAntika AvamAna' zabda prayoga che. mRtyu samaya najIka jANI mahaddhika devonuM mana potAnA bhAvine joIne glAna thaI jAya che. AtmaglAnithI pIDita thaIne te keTaloka samaya AhAra paNa choDI de che. tenI glAninA traNa kAraNo che. bhaviSyamAM manuSya ke tiryaMca yonimAM, mAtAnA garbhamAM janma dhAraNa karavo paDaze. (1) te strInA garbhAzayane joIne lajjita thAya che (ra) devasthAnanI apekSAe te hIna, azucimaya ane apavitra hovAthI tene dhRNA thAya che (3) aratirUpa parISahathI becenI thAya che. A traNa kAraNe te keTaloka samaya AhAra choDI de che tyAra pachI AhAra grahaNa kare che, te pariNata thAya che. tenI cyavamAna avasthA pUrNa thayA pachI, devAyu kSINa thayA pachI te deva, manuSya ke tiryaMcanuM AyuSya bhogave che. jaina darzana karma ane punarjanmanA siddhAMtano svIkAra kare che. karma anusAra punarjanma thAya che. jIva jyAre eka janma (AyuSya pUrNa karIne punarjanma dhAraNa kare che, tyAre jIva zuM A janmanI skrine sAthe laIne jAya che? tenA navA zarIranuM nirmANa kevI rIte thAya che? tenI puSTi kevI rIte thAya che? punarjanmamAM zuM sAthe laIne jAya che? : mRtyu samaye jIva skUla zarIra ane sthala Indriyo vagerene choDI de che paraMtu tenA AtmA sAthe ekameka thayelA karmo, tenA saMskAro temaja sUkSma zarIrane karmonA kSayopazama rUpa bhAvendriyane sAthe laI jAya che. gautamasvAmIno prazna che ke garbhagata jIva Indriya sahita utpanna thAya che ke Indriya rahita? prabhue teno pratyuttara sApekSavAdathI Apyo che. dravyendriya paugalika racanA vizeSa) nI apekSAe Indriya rahita jAya che paraMtu bhAvendriya AtmAnI labdhi-zakti vizeSa athavA karmonA kSayopazama rUpa nI apekSAe Indriya sahita jAya che. skUla zarIra audArika, vaikriya ke AhAraka nI apekSAe zarIra rahita jAya pa3
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ che paraMtu sUkSma zarIra taijasa-kArmaNAnI apekSAe zarIra sahita jAya che. garbhagata jIvanA AhArAdi : garbhamAM utpanna thatAM prathama samaye mAtAnA rUdhira ane pitAnA vIryanA samizraNane AhArarUpe grahaNa kare che. tapazcAta mAtAe grahaNa karelA rasa vikArono eka bhAga oja rUpe grahaNa kare che. garbhastha jIvane maLa-mUtrAdi hotA nathI kAraNa ke te jIva je AhAra grahaNa kare che tene zrotendriyAdi rUpe pariNamAve che. te sarvAtma rUpe AhAra grahaNa kare che. rasataraNI nADI nAbhikA nAla dvArA garbhagata jIva mAtAnA zarIramAMthI rasa grahaNa kare che. mAtAnI rasaharaNI nADI dvArA je AhAra thAya tene prakSepAhAra kahI zakAya che. te nADI mAtAnA jIva sAthe pratibaddha ane saMtAnanA jIva sAthe spaSTa hoya che ane bIjI putrajIva rasaharaNI dvArA garbhastha jIva AhArano caya-upacaya kare che. tethI garbhastha jIva paripuSTine prApta kare che. te nADI saMtAnanA jIva sAthe pratibaddha ane mAtAnA jIva sAthe spaSTa hoya che. je aMgomAM mAtAnA Artavano bhAga adhika hoya che, te komala aMga-mAMsa, rakta ane magaja; te traNa aMga mAtAnA kahevAya che. je aMgomAM pitAnA vIryano bhAga adhika hoya te traNa kaThora aMga-asthi, majjA ane keza, roma tathA nakhAdi pitAnA kahevAya che. zeSa sarva aMga mAtA ane pitA baMnenA kahevAya che. saMtAnanA bhavadhAraNIya zarIranA aMta paryaMta mAtA-pitAnA te aMga zarIramAM rahe che. garbhagata, saMjJI paMcendriya ane samasta paryAptiothI paryApta jIva, vIrya labdhi dvArA, vaikriya labdhi dvArA, zatrusenAnuM Agamana sAMbhaLIne, avadhAraNa karIne, potAnA Atmapradezone garbhathI bahAra kADhe che, bahAra kADhIne vaikriya samughAta kare che. vaikriya samughAtathI samavahata thaIne, caturaMgiNI senAnI vikriyA kare che, caturaMgiNI senAnI vikriyA karIne, te tenAthI zatrusenA sAthe yuddha kare che. te artha- dhanano kAmI, rAjyano kAmI, bhogano kAmI, kAmano kAmI, pa4
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ " vAva che. arthAkAMkSI, rAjyAkAMkSI, bhogAkAMkSI, kAmAkAMkSI arthAdino lolupa tathA arthapipAsu, rAjyapipAsu, bhogapipAsu, kAmapipAsu, temAM ja cittayukta, temAM ja manayukta, temAM ja AtmapariNAmayukta, temAM ja adhyavasita, temAM ja prayatnazIla, temAM ja sAvadhAnatA yukta, tene mATe ja kriyA karanAra, te ja bhAvanAothI bhAvita te ja saMskArothI otaprota evo te jIva, jo te samaye mRtyune prApta thAya, to te narakamAM utpanna thAya che. garbhastha jIvanI besavA, suvAnI samasta pravRtti mAtAnI pravRttine anurUpa ja hoya che. tema ja mAtA sukhI-duHkhI thAya to te paNa sukhI-duHkhI thAya che. te jIva pUrvakRta karmAnusAra surUpa, kurUpa, nirogI-sarogI thAya che. garbhastha bALakanA karma saMyogAnusAra ja prasUti-janma sukhapUrvaka ke duHkhapUrvaka thAya che. garbhastha jIvanI pravRttino saMbaMdha mAtAnI pravRtti sAthe hoya che ane anya sarva saMyogo tenA karmAnusAra hoya che. papa
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 1: uddezaka - 8 bAla bAla, paMDita AdinA AyuSyabaMdha : ahIM ekAMta bAla, ekAMta paMDita ane bAla-paMDita manuSyanA AyuSyabaMdha viSe vicAraNA karI che. ekAMta bAla: mithyAdraSTi ane avirata samyagadraSTi ekAMta bAla che. ekathI cAra guNasthAnavartI jIvo bAla kahevAya che. ahIM 'bAlanI sAthe prayukta ekAMta vizeSaNa mizradraSTinA niSedha mATe che. mizradraSTimAM AyuSyano baMdha thato nathI. ekAMta bAla manuSyone cAre gatinA AyuSyano baMdha zA mATe?: ekAMta bAlatva samAna hovA chatA paNa bAla jIvo eka ja gatinA AyuSyano baMdha na karatAM, cAre gatinuM AyuSya zA mATe bAMdhe che? tenuM kAraNa bAla jIvonI prakRttinI vaividhyatA che. koI ekAMta bAla jIva mahAraMbhI, mahAparigrahI, asatya mArgopadezaka tathA pApAcArI hoya, te narakAyuno athavA tiryaMcAyuno baMdha kare che. koI ekAMta bAla jIva alpakaSAyI, akAma nirjarA tathA bAla tapathI yukta hoya; te manuSyAya athavA devAyuno baMdha kare che ane avirata samyaga draSTi manuSya devAyu ja bAMdhe che. ekAMta paMDitaH vastu tattvanA yathArtha svarUpane jANIne tadanusAra je AcaraNa kare che te paMDita che. te mahAvratI sAdhu hoya che. chaThThAthI caudamA guNasthAnavartI jIvo paMDita' kahevAya che. temAM chaThTha-sAtamAM guNasthAnake AyuSyano baMdha thAya che. temAM paNa sAtamA guNasthAnake AyuSya baMdhano prAraMbha thato nathI. cha guNasthAnake AyuSya baMdhano prAraMbha karyo hoya tevA jIva sAtame guNasthAnake AyuSya baMdhanI pUrNAhuti kare che. ahIM paMDita' nI sAthe prayukta 'ekAMta' pas
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSaNa, svarUpa vizeSaNa che. pAMcamA guNasthAnamAM eka dezathI bAlatva ane ekathI paMDitatva che. jyAre ekathI cAra guNasthAnamAM ekAMta bAlatva ane chaThThAthI caudamAM guNasthAnamAM ekAMta paMDitva che. te sUcita karavA 'ekAMta' vizeSaNano prayoga karyo che. ekAMta paMDitanI gati : jeNe anaMtAnubaMdhI catuSka ane darzanatrika A sAta karma prakRtino kSaya karyo hoya arthAt kSAyika samakita prApta karyuM hoya tathA je tadbhava mokSagAmI hoya, te AyuSyano baMdha karatA nathI. tenI eka mokSagati thAya che. jeNe A sAta prakRtino kSaya thayA pUrve ja AyuSya bAMdhyuM hoya arthAt kSAyopazamika samakitamAM AyuSya bAMdhyuM hoya to, te avazya vaimAnika devAyuno ja baMdha kare che. tethI ekAMta paMDita manuSyanI kramazaH be ja gatio kahI che- (1) aMtakriyA-mokSa gati (ra) kalpopapattikA [vaimAnika devagati]. bAlapaMDita : je vastutattvanA yathArtha svarUpane jANe che paraMtu AMzika rUpe AcaraNa kare che, te bAlapaMDita che ane te zrAvaka hoya che. bAlapaMDitamAM eka pAMcamuM ja guNasthAna che. tyAM AyubaMdha thAya che mATe tenI ahIM vicAraNA karI che. bAla paMDitanI gati : bAlapaMDita arthAt zrAvako samyaktva ane AMzika tyAgano prabhAve traNa gatinuM AyuSya bAMdhatA nathI. te mAtra vaimAnika devanuM ja AyuSya bAMdhe che. mRgaghAtaka Adine lAgatI kriyA : jainadarzanamAM kevaLa prANIvadha karavo te ja hiMsA nathI. paraMtu tenI pUrva taiyArI rUpe kAyika ceSTA, zastrAdi bhegA karavA, jIva vadha pahelA jIvone pIDA ke paritApa Apavo vagere je pUrva pravRtti thAya tene paNa hiMsA ja kahevAya che. pAMca kriyA : ahIM hiMsAtmaka pravRttirUpa kriyAnA pAMca prakAra kahyA che - (1) kAyikI kriyA - prANIvadhane mATe thatI kAyika ceSTA. 57
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ra) AdhikaraNikI kriyA - zastra prayoga karavo ke zastra-saraMjAma bhegA karavA. (3) prASikI kriyA - manamAM te prANI prati dveSano bhAva thavo. (4) pAritApanikI kriyA - te prANIne zArIrika ke mAnasika paritApa pahoMcADavo. (5) prANAtipAtikI kriyA - prANInA prANano ghAta karavo, tene prANAtipAtikI kriyA kahe che. hiMsAnuM svarUpa : mRgAdine mAravAnA saMkalpathI koI phUTapAza grahaNa kare, teNe mRgane pakaDyuM nathI, mRgAdine mAryuM nathI to paNa te hiMsaka ja kahevAya che. hiMsA eka paraMparAbaddha pravRtti che. mAnasika dveSa, kAyika ceSTA ane zAstra prayoga te sarva hiMsAnI ja zRMkhalA che. paritApa ane prANIvadha na paNa thayo hoya, tema chatAM hiMsA mATe kevaLa kAyika ceSTA karanAra ke mAnasika saMkalpa karanAra paNa hiMsaka ja kahevAya che, ahiMsaka kahevAto nathI. tene lAgatI kriyAmAM bhinnatA che. kone keTalI kriyA? : koI paNa sakaSAyI jIvone ochAmAM ochI traNa kriyA lAge che kAraNa ke tenI kAyA sAvadyayogamAM pravRtta hoya che, tethI kAyikI kriyA. teNe pApakArI sAdhano thoDe ghaNe aMze bhegA karyA che tethI AdhikaraNikI kriyA. tenAmAM vItarAga bhAva na hovAthI rAgadveSa Adi bhAva hoya che, tethI prASikI kriyA lAge che. kevaLa kAyika ceSTA karanArane traNa kriyA, prANIne paritApa pahoMcADanArane cAra kriyA ane prANIvadha karanArane pAMca kriyA lAge che. bIjo mahattvano prazna e che ke eka purUSa mRganA vadha mATe bANa pheMkavAnI saMpUrNa taiyArI sAthe Ubho che. te sthitimAM koI anya purUSa AvIne te purUSane mArI nAMkhe, to maratA purUSanA hAthamAMthI bANa chUTe ane mRga marI jAya che. A paristhitimAM mRgavadhaka koNa? dhanurdhara maranAra purUSa ke purUSa ghAtaka anya purUSa? ahIM tenuM samAdhAna karyuM che ke je purUSe dhanurdharano ghAta karyo, teno
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalpa mRgane mAravAno na hato, tethI tene mRgavadhaka kahI zakAya nahIM,paraMtu dhanurdhara mRgavadhaka kahevAya che. kAraNa ke dhanurdharanA bANa sAthe mRgavadhano saMkalpa joDAyelo hato, te purUSa bANane pheMkavAnI saMpUrNa taiyArImAM hato, tethI 'kriyamANa kRta' siddhAMtane AdhAre 'nisRjyamANa nisRSTa'nA draSTikoNathI dhanurdhara mRgavadhaka che tema siddha thAya che. prahAranA aMto chaNhaM mAsANaM marai jAvapaMcahi kiriyAhiM puTThe : nimitte kyAreka prANInuM mRtyu tarata ja thAya che ane kyAreka te prANInuM mRtyu amuka samaya pachI thAya che. jo tenuM mRtyu cha mahinAnI aMdara thAya to paNa tenA vairathI spaSTa thAya che ane tene prANAtipAtikI kriyA paNa lAge che paraMtu jo te prANI cha mahInA pachI mare to te prahAra tenA mRtyumAM nimitta kahI zakAto nathI. te sthitimAM tene cAra kriyA lAge che. prANAtipAtikI kriyAnI cha mahinAnI avadhinuM kathana vyavahAra sApekSa che. bANa nimitte te jIva cha mahinAmAM mare to bANa pheMkanArane pAMca kriyA lAge ane cha mahinA pachI mare to cAra kriyA lAge. Asannavadhaka : Asanna eTale najIkathI, vadhaka eTale mAranAra arthAt bhAlA, barachI, talavAra, charI vaDe potAnA hAthe atyaMta najIka jaI, paraspara sAmasAme AvIne je koIno ghAta kare che te Asannavadhaka kahevAya che. te purUSane hiMsAnA pApathI prANAtipAtikI kriyA to thAya paraMtu najIkanI vadhavRttinA kAraNe te purUSane vairAnubaMdha paNa thAya che. tethI maranAra purUSa kAlAMtaramAM tene mAranAra nIvaDe che. anavakAMkSaNa vRtti : anyanA prANanI paravAha na karanAranI tIvra mAnasavRttine anavakAMkSaNa vRtti kahe che. tevI vRttithI paNa vairAnubaMdha thAya che. A sUtramAM pAMca kriyAnuM kathana karyA pachI vairAnubaMdhanA be kAraNa kahyA che. bhAlA ke talavArathI prahAra karanAramAM te baMne lakSaNa hoya che- (1) najIkathI mAravuM (ra) 59
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyanA prANonI upekSA karavI. vIrya vicAra : samuccaya jIva ane ra4 daMDakanA jIvomAM vIryanI vicAraNA karI che. A vicAraNA zArIrika vIryanI apekSAe che. kAraNa ke prathama sUtramAM samuccaya jIvanI pRcchA che. temAM saMsArI ane siddha evA jIvanA be bheda karI, siddhone avIrya kahyA che. tyAra pachI saMsArI jIvo mATe labdhi ane karaNavIryanI apekSAe kathana karyuM che. labdhivIrya = sAmarthya (kSamatA) rUpa vIrya ane karaNavIrya = sAmarthyarUpa vIrya jyAre utthAna, bala, karma Adi dvArA kriyAtmaka bane tyAre tene karaNavIrya kahe che. siddhomAM A baMne prakAranA zArIrika vIrya na hovAthI siplA mavariyA te pramANe kathana che. saMsArI jIvomAM aparyApta avasthAmAM utthAnAdi na hovAthI, sAmarthya hovA chatAM vIrya kriyAtmaka thatuM nathI. tethI labdhivIryathI savIrya ane karaNavIryathI avIrya hoya che. te ja rIte zailIzI avasthAmAM paNa vIryano prayoga nathI. kAraNa ke zailezI avasthAmAM kevaLI bhagavAna mana, vacana ane kAyAnA yogonuM rUMdhana kare che ane ayogI bane che. tethI tyAM paNa labdhinI apekSAe savIrya ane karaNavIryanI apekSAe avIrya hoya che. A rIte nArakAdi 23 daMDakanA jIvomAM paryAptAvasthAmAM labdhi ane karaNavIryathI savIrya ane aparyAptAvasthAmAM labdhivIryathI savIrya ane karaNavIryathI avIrya hoya che. eka manuSyanA daMDakamAM aparyAptAvasthAmAM ane zailezI avasthAmAM labdhivIryathI savIrya ane karaNavIryathI avIrya hoya che. zeSa avasthAmAM baMne prakAranA vIryathI savArya hoya che. GO
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 1: uddezaka - 9 gurutva (1) pApasevanathI cAra prakAranuM aprazasta phaLa : (1) jIva bhArekarmI bane che. (ra) saMsAra vadhAre che. (3) karmonI sthiti vadhAre che. (4) saMsAramAM bhramaNa kare che. (ra) pApa tyAgathI cAra prakAranuM prazasta phaLa : (1) jIva haLukarmI bane che. (ra) saMsAra sImita kare che. (3) karmonI sthiti ghaTADe che (4) saMsArane pAra kare che, mukta thAya che. padArthonI gurutA laghutA : pudgala dravya sivAyanA sarva dravya agarUlaghu ja che. pudgala dravya gurU paNa che ane laghu paNa che. ahIM vyavahAra- nayanI apekSAe garU, laghu, garUlaghu ane agurulaghu te cAra vikalpathI prazno pUkyA che. paraMtu tenA uttara be vikalpathI ApyA che. koI paNa padArtha ekAMte gurU ke ekAMte laghu nathI tethI aMtima be ja vikalpa mAnya che arthAta padArtha gurUlaghu athavA agurulaghu hoya che. gurU laghu Adi zabdonI vyAkhyA : (1) gurU = je vastu bhAre hoya, je pANImAM DUbI jAya te gurU. jema ke paththara. (ra) laghu = haLavuM. je vastu haLavI hoya, pANImAM DUbe nahIM paNa tare che te ladhu. jema ke lAkaDI. (3) gurUlaghu = aSTa sparzavALA rUpI padArtha gurulaghu kahevAya che. jema ke bAdara dekhAtA sacitta-acitta padArtha. (4) agurulaghu = je gurU paNa nathI ane laghu paNa nathI te. sarva arUpI dravyo agurulaghu che. jema ke AkAza. temaja kArmaNa vargaNAnA pudagalAdi tathA je pudgalo catuHsparzI che, te agurulaghu che. nizcayanayathI ekAMta gurU athavA ekAMta laghu dravya nathI. vyavahAranayathI bAdara skaMdhomAM bhArepaNuM ke haLavApaNuM che, anya skaMdhamAM nathI. catuHsparzI ane
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ arUpI dravyo agarUlaghu che ane zeSa aSTasparzI dravyo garUlaghu che. bhAvalaghutA- alpecchA, amUrchA, anAzakti ane apratibaddhatA temaja cAre kaSAyathI rahita thavuM vagere guNothI bhAvalaghutA pragaTa thAya che ane te ja zramaNa nigraMtho mATe prazasta che. kAraNa ke temAM ja teno AdhyAtmika vikAsa che. lAghava: zAstra maryAdAthI alpa upadhi rAkhavI. alpecchA: AhArAdinI alpa abhilASA rAkhavI. amUn: potAnI pAse rAkhelI upadhimAM mamatvabhAva [saMrakSaNAnubaMdha bhAva] na rAkhavo. agRddhi: Asaktino abhAva arthAt bhojanAdinA paribhoga kAlamAM anAsakti rAkhavI. apratibaddhatA: svajanAdi athavA dravya-kSetrAdimAM sneha athavA rAganuM baMdhana na rAkhavuM. kAMkSApradoSa kSayathI mukti : jaina dharma sivAyanA anya matano Agraha athavA Asaktine kAMkSApradoSa kahe che. (ra) kAMkSAno artha rAga ane pradoSano artha dveSa thAya che. tethI tenuM bIju nAma kAMkSApradveSa paNa che. (3) potAnA vicArothI virUddha vAto para dveSa thavo te kAMkSApradveSa che. mohanIya karmano kramazaH nAza thatAM ja jIvano AdhyAtmika vikAsa thAya che. sAdhakanI samagra sAdhanAno sAra kaSAya tyAga che. sAdhaka vItarAgadazA prApta kare pachI ja kevaLI bane che ane kevaLI banyA pachI ja te mukta thAya che. saMkSepamAM, kAMkSApradoSa-rAgadveSAtmaka vRtti eTale mohakarmano nAza thAya pachI ja sarva karmono aMta thAya che. pratyAkhyAnAdi zeSa pAMce pada AtmaguNane pragaTa kare che. tethI te 62
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmasvarUpa ja che. sAmAyika Adi cha padanA vyavahAranI apekSAe A pramANe artha thAya che : sAmAyika- zatru mitra para samabhAva te sAmAyika athavA sarva sAvadyayogathI virati te sAmAyika che. navIna karmabaMdhane rokavA ane saMcita karmono nAza karavo te tenuM prayojana che. pratyAkhyAna- anAgata sAvadyayogano parityAga te pratyAkhyAna che. Azravane rokavo, te tenuM prayojana che. saMyama- pRthvIkAyAdi jIvonI yatanA karavI vagere sattara prakArano saMyama che. athavA Indriya ane manano nigraha karavo te saMyama che. saMvara- Azravano nirodha te saMvara. saMyama ane saMvaranuM prayojana Azravano nirodha karavo te che. viveka viziSTa bodha athavA heya ane upAdeya tattvanuM pRthakaraNa karavuM te viveka che. vyutsarga- heyano tyAga karavo te vyutsarga che. viveka ane vyutsargathI paNa samyaga bodha prApta thAya. kramazaH doSano tyAga karIne asaMgadazA pragaTa thAya che. gaha - krodhAdi vibhAva rUpa doSa AtmAmAM hovA chatAM tenI niMdA, gaha karavAthI te doSano nAza thAya, kSamAdi AtmaguNo pragaTa thAya che. gahathI saMyamanI puSTi thAya che. jyAre sAmAyika Adi Atmagata banI jAya, paripakva thaI jAya, tyAre AtmA ja sAmAyika svarUpa che, tema kahI zakAya. paraMtu jyAM sudhI sAmAyikAdi abhyAsanI avasthAmAM hoya, te sthitimAM gartA dvArA te abhyAsane paripakva karavo jarUrI che. kAyA dvArA pApakarmanuM AcaraNa na karavuM te paNa gahano eka prakAra che, pratyAkhyAnano paNa te ja uddezya che. A rIte gae saMyama sAdhanAnuM eka mahatvapUrNa aMga che. tethI ja ahIM kahyuM che ke gartAthI saMyama prApta thAya che,
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ upacita-puSTa thAya che ane upasthita-cirasthAyI bane che. apratyAkhyAna kriyA ane tajanya karmabaMdhano AdhAra aviratinA saMskAra ke pariNAma upara che, bAhya sAdhana saMpannatA ke deza, veSanA AdhAre nathI. rAjA, raMka AdimAM bAhya paristhitinI asamAnatA hovA chatAM avirati bhAvanI samAnatA che. tethI te sarvane apratyAkhyAna kriyA ane tajanya karmabaMdha samAna rUpe thAya che. jIva zraddhApUrvaka vrata-pratyAkhyAna dhAraNa na kare, tyAM sudhI apratyAkhyAna kriyA lAge che. jyAre jIva eka paNa vrata ke niyama dhAraNa kare, tyAre te vatI banI jAya che. tyAra pachI apratyAkhyAna kriyA lAgatI nathI. dezavirati zrAvaka potAnI zakti pramANe eka paNa vrata grahaNa kare paraMtu tenA aMtaramAM avratanA pariNAma rahetA nathI. tethI ja dezavirati ke sarvaviratine apratyAkhyAna kriyA lAgatI nathI. tethI prastuta kriyAthI ane tajanya karmabaMdhathI dUra rahevA pratyeka jIve vrata-pratyAkhyAna grahaNa karavA joIe. sadoSa ane nirdoSa AhAra sevananuM phaLa : AdhAkarma Adi doSayukta AhAra sevananuM phaLa saMsAra paribhramaNa ane prAsuka temaja eSaNIya AhAranA upabhoganuM phaLa saMsAra sAgarane tarI javo te che. AdhAkarma doSayukta AhAranuM sevana karanAra sAdhakanA aMtaramAM jIvo pratyenI anukaMpAno bhAva dhIre dhIre dUra thato jAya che. tethI chakAyanI dayArUpa saMyamadharma-Atmadharmano ja ghAta thAya che ane nirdoSa AhAra sevana karanAra sAdhaka jIvadayA rUpa saMyamadharma ane AtmadharmanuM pAlana kare che. doSa sevanathI saMyamanI virAdhanA thAya che ane doSanA tyAgathI saMyamanI ArAdhanA thAya che. ArAdhanA karanAra saMsAra aTavIne pAra karI jAya che ane virAdhanA karanAra saMsAra aTavImAM bhramaNa kare che. anya sUtromAM AdhAkarmI AhArAdinA sevanathI thatAM karmabaMdhanamAM vikalpa 64
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahyo che. koI zramaNa paristhitivaza, AdhAkarmI AhAranuM sevana kare ane zuddha bhAvathI tenI AlocanAdi karI le, to te gADha karma baMdha karato nathI. paraMtu je zramaNa pramAdavaza, saMyamabhAvanI zithilatAthI doSayukta AhAranuM sevana kare ane tenI AlocanAdi paNa na kare, te gADha karmabaMdha kare che ane bhavabhramaNa vadhAre che. vidha: A pada prakRtibaMdhanI apekSAe athavA spaSTa baMdhanI apekSAe che. pore: A pada sthitibaMdhanI apekSAe athavA baddha avasthAnI apekSAe che. viMI: A pada anubhAgabaMdhanI apekSAe athavA nidhatta avasthAnI apekSAe che. 3vaviThTha: A pada pradezabaMdhanI apekSAe athavA nikAcita avasthAnI apekSAe che. spaSTa, baddha, nidhatta ane nikAcita karmabaMdhanI A cAra avasthAne samajAvavA mATe soyanA puMjanuM draSTAMta che : spaSTa : eka sAthe bIjI ema uparA upara aneka soyane bhegI rAkhI hoya to te pUMja dhakko lAgatAM ja vikherAI jAya che. e ja rIte je karma alpa prayatnathI ja nirjIrNa thAya te pRSTa karmabaMdha' che. baddha : te ja soyanA pUMjane koI dorAthI bAMdhI de, to tene dhakko lAgatA ja te vikherAtI nathI. tene choDavA vizeSa prakArano prayatna karavo paDe che. te ja rIte je karma thoDA vizeSa prakAranA prayatnathI dUra thAya te baddha karmabaMdha che. nidhatta : te ja soyanA pUMjane koI lokhaMDanA tArathI atyaMta kasIne bAMdhe, to te soya koI viziSTatara prayatnathI ja chUTI paDe che, te ja rIte je karma viziSTa prayatnathI ja nirjINa thAya te nidhatta karmabaMdha che. 65
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ nikAcita : te ja soyanA pUMjane garama karIne ghanIbhUta kare, to te soya paraspara ekameka thaI jAya che pachI tenuM vikherAvuM zakya nathI. te ja rIte je karma koI paNa prakAranA prayatnathI parivartita thatAM nathI, je prakAre bAMdhyAM che te prakAre bhogavyA pachI ja chUTe che tene 'nikAcita baMdha' kahe che. asthira AtmAmAM parivartana : draDha manobaLI sAdhakanuM citta saMyama bhAvamAM sthira hoya che, te doSa sevana rUpa asthiratA ke vrata bhaMga karatA nathI. asthira AtmA ja doSa sevana karI vrata bhaMga kare che. tethI ja kahyuM che ke asthira AtmA saMsAra bhramaNa kare che ane sthira AtmA saMsAra bhramaNa karatA nathI. AtmA zAzvata che arthAt bAla ane paMDita jIva zAzvata che. bAlabhAva ane paMDitabhAva azAzvata che. temAM karmajanya je je bhAvo utpanna thAya che te te parivartanazIla che. tethI te azAzvata che. ahIM prazna thAya ke sarva AtmA samAna che, nitya che. temAM A parivartana zA mATe? tenA samAdhAnamAM kahyuM che ke AtmA dravyanI apekSAe zAzvata che tethI bAlaAtmA ane paMDitaAtmA to zAzvata che. paraMtu tenA paryAyo paMDitatva = paMDitabhAva, saMyamabhAva e zAzvata nathI. tema ja bAlabhAva paNa zAzvata nathI. jIvanA te bhAvomAM mohakarmanA udaya ke kSayathI ane anya nimittothI parivartana thatuM rahe che. tethI asthira AtmAomAM bhAvonuM parivartana thAya che. te AdhAkarmI Adi doSasevana karI saMsAra paribhramaNa kare che. jIvano paMDitabhAva ke bAlabhAva zAzvata nathI, tema samajI je sAdhaka potAnA AtmAne paMDitabhAvamAM sthira karI saMyama ane vratano bhaMga na karatAM temAM sthira rahI ArAdhanA kare, te saMsAra bhramaNa karatA nathI. te saMsAra sAgarane tarI jAya che. A rIte ahIM sthira ane asthira cita vRttivALA sAdhakanI dazAnuM darzana karAvI sAdhakane citta vRttine sthira banAvavAnI pavitra preraNA ApI che. 66
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 1: uddezaka - 10 calanA (1) calAyamAna karmo te ja kSaNamAM calita na thAya, to dvitIyAdi samayomAM paNa acalita raheze. ane pachI koI paNa samayamAM te karma calita thaze nahi. tethI calAyamAna calita che. (ra) be paramANu sUkSma ane snigdhatA rahita hovAthI paraspara cIpakIne skaMdharUpe pariNamana pAmatA nathI, te kathana paNa ayukta che, kAraNa ke pratyeka paramANumAM snigdhatA, rUkSatA Adi guNa hoya che. tethI be paramANu paNa paraspara joDAIne kripradezI skaMdharUpe pariName che tema mAnavuM yuktiyukta che. (3) traNa paramANu pudgalanA be vibhAga-doDha doDha paramANu rUpe mAnavuM, te paNa yathArtha nathI, kAraNa ke paramANunA be vibhAga thatAM nathI ane jo be bhAga thAya che to te paramANu nathI. (4) paraspara maLelA skaMdharUpe pariNata thayelA pAMca paramANu pudgala karmarUpa [du:kharUpa] hoya che. A kathana paNa asaMgata che, kAraNa ke karma anaMta paramANurUpa hovAthI anaMta pradezI, anaMta skaMdharUpa che ane pAMca paramANu to mAtra skaMdharUpa ja che. du:kha svataH svabhAvathI ja utpanna thatuM nathI. paraMtu utpanna karavAthI thAya che, utpanna karyA vinA thatuM nathI. mATe pAMca paramANu pudgala svataH duHkharUpa banI jatA nathI. (5) karma [du:kha]ne zAzvata mAnavuM te paNa ThIka nathI. kAraNa ke karmane jo zAzvata mAnIe to karmano kSayopazama, kSaya Adi na thavAthI jJAnAdinI hAni, vRddhi thaze nahi paraMtu jJAnAdinI hAni-vRddhi lokamAM pratyakSa siddha che. tethI karma [duHkha] zAzvata nathI. 7.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) temaja karma [du:kha] cayane prApta thAya che, karma naSTa thAya che, A kathana paNa karmane zAzvata mAnavA para ghaTita thaze nahIM. (7) bhASAnA kAraNabhUta hovAthI bolatA pahelAnI bhASA, bhASA che, A kathana ayukta che. temaja bolatA samayanI bhASAne abhASA kahevAno artha e thAya ke, vartamAnakALa vyavahArano aMga nathI. A kathana paNa mithyA che. kAraNa ke vidyamAnarUpa vartamAnakALa ja vyavahAranuM aMga che. bhUtakALa naSTa thaI gayelo hovAthI ane bhaviSya asarUpa hovAthI avidyamAnarUpa che, tethI te baMne kALa vyavahAranA aMga nathI. (8) bolatA pahelAnI bhASAne bhASA mAnIne paNa tene, na bolatA purUSanI bhASA mAnIe to te atyaMta virUddha che. kAraNa ke, abhASakanI bhASAne ja bhASA mAnIe to siddha bhagavAnane athavA jaDa padArthane bhASAnI prApti thaze ane je bhASaka che tenI bhASA mAnI zakAze nahIM. (9) karAtI kriyA duHkharUpa (karmabaMdha rUpa) na batAvatA pUrvanI kriyA athavA pachInI kriyAne duHkharUpa (karmabaMdha rU5) batAvavI te paNa anubhava virUddha che. kAraNa ke karatA samayanI ja kriyA sukharUpa athavA du:kharUpa (zubhAzubha karmabaMdha rUpa) hoya che. karatA pahelAM ke pachI kriyA sukharUpa ke duHkharUpa zubhAzubha karmabaMdha rUpa hotI nathI. airyApathikI ane sAMparAyikI kriyA : airyApathika : je kriyAmAM kevaLa yoga ja nimitta hoya, tevI kaSAyarahitavItarAgI purUSanI kriyA. sAMparAyikI : je kriyAmAM yoga nimitta hovA chatAM paNa kaSAyanI pradhAnatA hoya, evI sakaSAyI jIvanI kriyA. sAMparAyika kriyA saMsAra paribhramaNanuM kAraNa che. rapa kriyAomAMthI ra4 kriyAo sAMparAyikI che ane eka ja airyApathikI che. 68
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka jIva dvArA eka samayamAM be kriyAo zakya nathI : jIva jyAre kaSAyayukta hoya che tyAre kaSAyarahita hoto nathI ane jyAre kaSAyarahita hoya che tyAre sakaSAyI hoya te saMbhavita nathI. dazamAM guNasthAna sudhI sakaSAyadazA che. tethI uparanA guNasthAnamAM akaSAya-avasthA che. airyApathikI kriyA akaSAyavasthAnI che ane sAMparAyikI kriyA kaSAyavasthAnI che. tethI eka ja jIvamAM, eka samaye A baMne kriyAo zakya nathI. GC
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 2: uddezaka - 1 uzvAsa-skaMdaka pRthvIkAyAdi sthAvara jIvonA zvAsocchavAsa manuSyAdinI jema draSTigocara thatA nathI ane te jIvone nAka ane mukha paNa hotA nathI. tethI ahIM tadu viSayaka jijJAsA pragaTa karI che. tenuM samAdhAna che ke pRthvIkAyAdi sthAvara jIvo paNa bAhya ane AtyaMtara zvAsa le che ane choDe che. tAtparya e che ke te ekendriya jIvo zarIranA romarAyathI zvAsa le che. vii (ca): kayA pudgalo zvAsocchavAsa le che arthAt ekendriya jIvano zvAsocchavAsa kevo hoya che? tenA samAdhAnamAM dravya, kSetra, kAla, bhAvathI zvAsocchavAsa yogya bAdara pudagalonuM svarUpa spaSTa karyuM che ane prajJApanA sUtranA 28mA padanA AhAra saMbaMdhI varNananI samAna samajavAnuM sUcana karyuM che. tAtparya e che ke dareka jIva varNa Adi vIsa bolayukta aSTa sparzI pudagalono zvAsocchavAsa le che. vyAghAta-avyAghAta : ekendriya jIva lokanA aMta bhAgamAM paNa hoya che, tyAM tene aloka dvArA vyAghAta thAya che. tethI te traNa, cAra athavA pAMca dizAmAMthI zvAsocchavAsa yogya pudagala grahaNa kare che. paraMtu vyAghAta rahita jIva (nairayikAdi sarva trasa jIvo) trasa nADInI aMdara ja hoya che. tene vyAghAta na hovAthI te cha dizAomAMthI zvAsocchavAsa yogya pudgala grahaNa karI zake che. lokanA aMte rahelA jIvone eka, be ke traNa dizAmAM aloka hoya to te jIva alokanI dizAmAMthI zvAsocchavAsa ke AhAra AdinA pudgala grahaNa karatA nathI kAraNa ke alokamAM koI pudagala hotA nathI, mAtra AkAza ja hoya che. 70
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAyukAyano zvAsocchavAsa : pratyeka prANI vAyu-havAno zvAsocchavAsa le che. A sthala draSTi che ane zvAsocchavAsa vargaNAnA pudagalone zvAsocchavAsa rUpe le che, A pAramArthika draSTi che. ahIM sthUla draSTithI kathana che. kAraNa ke vyavahArathI kahevAya che ke sarva jIvo vAyunA-zvAsocchavAsanA AdhAre jIve che. vizeSa draSTie te vAyune vaijJAniko Aksijana kahe che tene bIjA zabdomAM prANavAyu paNa kahevAya che. jaina siddhAMta tene zvAsocchavAsa vargaNA kahe che. A vAyu acitta vAyu che. tAtparya e che ke vAyukAya Adi ra4 daMDakanA pratyeka jIvo zvAsoccha vAsa vargaNAne zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare che. vAyukAyanA zvAsocchavAsa-saMbaMdhI zaMkA-samAdhAnaH vAyukAya jIvonA zvAsocchavAsa vAyurUpa hoya che. tethI vAyukAyathI atirikta pRthvI, jala, teja ane vanaspati to vAyukAyane zvAsocchavAsa rUpe grahaNa kare che, paraMtu vAyukAya, svayaM vAyurUpa che to tene zvAsocchavAsanA rUpamAM zuM bIjA vAyunI AvazyaktA rahe che? 'vAyukAya vAyukAyano zvAsa le che. paraMtu zvAsarUpamAM grahaNa karAto vAyu acitta che arthAt te zvAsocchavAsa yogya paugalika vargaNA che. eka vAyukAyanA jIva bIjA vAyunA jIvane zvAsarUpe grahaNa karatA nathI. 'vAyukAya' zabdano prayoga be arthamAM thAya che. (1) pAMca sthAvaramAM cothI kAya, vAyurUpa jIvono samUha (ra) ucchavAsa-niHzvAsarUpa, zvAsocchavAsa vargaNArUpa acitta vAyu. loka sAMta che ke anaMta? : (1) loka sAMta paNa che ane anaMta paNa che : dravyathI eka ane kSetrathI asaMkhya pradezAtmaka hovAthI sAMta che ane kALathI tenuM saikAlika astitva hovAthI ane bhAvathI tenI varNAdi anaMta paryAyo hovAthI anaMta che. loka jIva ane ajIva 71
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyothI yukta che. bhole tibhavaH je dekhAya che te loko te vyutpatti anusAra 'loka' zabdano artha pudgala dravya thAya. pudgala eka dravya ja rUpI che ane te dekhAya che. tethI ja bhAvalokamAM pudgalanI varNAdi paryAyanuM kathana karyuM che. (ra) jIva sAMta che ane anaMta paNa che : pUrvavat dravya ane kSetrathI sAMta tathA kAla ane bhAvathI anaMta che. ahIM bhAvathI jIvamAM jJAnAdi anaMta paryAya che. (3) siddhi sAMta che ane anaMtapaNa che : ahIM sidvino artha siddhAlaya karyo che. te ISaprAglArA nAmanI AThamI pRthvI che, te paNa dravya ane kSetrathI sAMta ane kAla ane bhAvathI anaMta che. () siddha sAMta che ane anaMta paNa che : dravyanI apekSAe siddha eka che. A siddhAMta muktAtmAnA svataMtra astitvano pratipAdaka che. anaMta jIva siddha thaI gayA che, te apekSAe siddha anaMta che. paraMtu ahIM eka siddhanI vivekSA che. (5) bAlamaraNathI mRtyu pAmatA jIva saMsArane vadhAre che ane paMDitamaraNathI maratA jIva saMsArano aMta karI zake che. prabhue baMne prakAranA maraNa ane tenA pariNAmanI anekAMta daSTikoNathI samIkSA karI che. koI paNa jIva jIvana jIvavAmAM svataMtra che. te ja rIte mRtyune mATe paNa tenI svataMtratA che. A svataMtratAno sadupayoga ane durupayoga baMne thaI zake che. bAlamaraNa te svataMtratAno durupayoga che. kaSAyAdinA AvezathI vyakti koI paNa prakAre AtmahatyA kare, te bAlamaraNa che. A maraNamAM kaSAyanI tIvra paraMparA hovAthI vyakti janmamaraNanI paraMparAne vadhAre che. paMDita maraNanA be prakAra che : (1) pAdapopagamana : pAdapa-vRkSa. cAre prakAranA AhArano jIvana paryaMta tyAga karIne, vRkSanI jema nizreSTa arthAt sarva prakAranI yaugika ceSTAothI 72
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahita banIne, mRtyu paryata AtmabhAvamAM lIna banI javuM tene pAdapogamana kahe che. temAM zarIra saMskAra, sevA-zuzruSA Adi koI paNa pratikarma nathI. tethI tene apratikarma kahe che. (ra) bhakta pratyAkhyAna : jIvana paryaMta traNa athavA cAre AhArano tyAga karIne, AtmabhAvamAM rahevuM te bhakta pratyAkhyAna che. temAM zArIrika halanacalana, AvazyaktAnusAra sevA-zuzruSA AdinI chUTa hoya che. tethI tene sapratikarma kahe che. paMDitamaraNamAM IMgita maraNano paNa ullekha che. paraMtu teno samAveza bhakta pratyAkhyAnamAM thaI jAya che. baMne prakAranA maraNanA nIhArima ane anIhArima tevA be bheda thAya che : nIharima: jenA zarIranuM nIharaNa (agnisaMskAra) thAya te nIhArima arthAt sAdhaka je sthAnamAM- (upAzrayamAM) maraNa pAme-zarIra choDe, te sthAnathI anyatra laI jaIne jenA mRta zarIranI aMtima vidhi karAya che tene nIhArima kahe che. maharima: jenA zarIranuM nIharaNa (agnisaMskAra) na thAya arthAta sAdhaka je sthAnamAM (jaMgala AdimAM) zarIra choDe, te ja sthAnamAM tenA mRtadehane choDI devAya. jenA mRtadehanI koI aMtima vidhi karavAmAM AvatI nathI tene anIhArima kahe che. bAra bhikSu pratimA : A pratimAonuM pAlana niraMtara zIta ane grISma kAlanA ATha mAsamAM ja karAya che. cAturmAsamAM pratimAnuM pAlana thatuM nathI athavA pUrvanI pratimAonA eka, be mAsa paNa tyAra pachInI pratimAmAM samilata thaI jAya che. tethI dvimAsikI, trimAsikI te prakAre kathana karAya che athavA pratyeka pratimAno samaya eka mAsano ja che, paraMtu pratyeka pratimAmAM AhAranI dattionI vRddhinA kAraNe kramazaH dvimAsikI, trimAsikI A prakAre kathana karAya che. 73
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahorAtri : agiyAramI pratimA ahorAtra-ATha praharanI che ane bAramI pratimA eka rAtri-cAra praharanI che. agiyAramI ane bAramI pratimAnI ArAdhanA chaTha ane aThThamatapa pUrvaka karAya che. A rIte tenuM tapa kramazaH be divasa ane traNa divasanuM che. paraMtu temAM kAyotsarga kramazaH ahorAtra ane eka rAtri paryata ja karavAno hoya che. A kAyotsarganA kAlamAnanI mukhyatAe tenA nAma ahorAtrinI ane eka rAtrinI che te sArthaka che. bhikSu pratimAnA ArAdhakanI yogyatA : sudraDha saMghayaNa saMpanna, dhRtisaMpanna, zaktisaMpanna, viziSTa zrutajJAnanA dhAraka ja pratimAnuM ArAdhana karI zake che. jJAna saMpadA : jaghanya navamAM pUrvanI trIjI AcAra vastu ane utkRSTa kaMIka nyUna dazapUrvanuM zrutajJAna hovuM Avazyaka che. pratimAnA ArAdhakano jIvana vyavahAra : te zarIra saMskArano ane dehAsaktino tyAga karIne, anukULa ane pratikULa upasargone samabhAvathI sahana kare che. paricita sthAnamAM eka rAtri ane aparicita sthAnamAM be rAtri rahe che. tethI vadhu rahe nahIM. bhASA : te cAra prakAranI bhASA bolI zake che- yAcanI, pRcchanI, anujJApanI-sthAnAdinI AjJA levA mATenI ane praSTa vyAkaraNI-praznonA uttara ApavA mATenI. sthAna : te upAzraya sivAya mukhyatayA traNa sthAnamAM nivAsa kare che - (1) ArAmagRha - jenI cAre tarapha bagIcA hoya (ra) vikaTagRha - je cAre tarapha khulluM paraMtu uparathI AcchAdita hoya (3) vRkSamUlagRha. saMstAraka : te traNa prakAranA saMstAraka grahaNa karI zake che - pRthvIzilA, kASThazilA ane darbhano saMstAraka. adhikatara samaya svAdhyAya ane dhyAnamAM ja vyatIta kare che. te zarIranI sukhAkArI mATe sthAnAMtara karatA nathI. 74
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaucarInI vidhi : te prAyaH ajJAtakulamAMthI ane AcArAMga ane dazavaikAlika sUtramAM nirdiSTa vidhi anusAra eSaNIya ane nirdoSa bhikSA grahaNa kare che. guNaratna saMvatsara tapa : je tapamAM guNarUpI ratno sahita saMpUrNa varSa vyatIta thAya te guNaratna saMvatsara tapa che. athavA je tapa karavAthI 16 mAsa paryata eka ja prakAranI nirjarArUpa vizeSa guNanI racanA thAya te guNaratna saMvatsara tapa che. A tapazcaryAmAM 16 mahinA thAya che. jemAM 407 divasa upavAsanAane 73 divasa pAraNAnA hoya che. 75
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ samuddAta varNana : samuddAta : (1) vizeSa paristhitimAM potAnA AtmapradezonuM bahAra prakSepaNa karavuM te kriyAne samuddAta kahe che athavA (ra) sama = ekI sAthe, ud utkRSTapaNe, ghAta karmono ghAta. je kriyAmAM ekI sAthe utkRSTapaNe karmono ghAta-nirjarA thAya te kriyAne samuddAta kahe che. = zataka - 2: uddezaka . 2 -- samuddhAta = AtmA samuddAta zA mATe kare che? jema koI pakSInI pAMkho para atyaMta dhULa chavAI gaI hoya tyAre te pakSI potAnI pAMkha phelAvI [phaphaDAvI] ne tenA para chavAyelI dhULane khaMkherI nAMkhe che tema AtmA paNa baddha karmanA aNuone khaMkheravA mATe samuddAta nAmanI kriyA kare che. AtmA asaMkhya pradezI hovA chatAM paNa nAmakarmanA udayathI prApta thayeluM tenuM zarIra parimita hoya che. AtmapradezomAM saMkocavistArano guNa hovAthI Atmapradezo potAne maLelA zarIra anusAra vyApta thaI zake che. tema chatAM keTalIka vAra, keTalAka kAraNothI AtmA potAnA pradezone zarIranI bahAra phelAve che ane pAchA saMkocI le che. A kriyAne ja jaina paribhASAmAM samuddAta kahe che. samuddAta sAta che, tenuM svarUpa A pramANe che- (1) vedanA samuddAta : vedanAnA nimitte je samudghAta thAya tene vedanA samuddAta kahe che. te azAtAvedanIya karmajanya che. tAtparya e che ke jyAre jIva vedanAthI atyaMta pIDita thAya tyAre te anaMtAnaMta[azAtAvedanIya] karma skaMdhothI vyApta potAnA Atmapradezone zarIranI bahAranA bhAgamAM phelAve che, te mukha, udara Adi polANane tathA kAna ane khaMbhAnI vaccenA aMtarAlone 76
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharI daIne, laMbAI ane pahoLAImAM zarIra parimita kSetramAM vyApta thAya che. jIva eka aMtarmuhUrta paryata A avasthAmAM rahe che. te aMtarmuhUrtamAM azAtAvedanIya karmanA pracura pudgalone udIraNAthI kheMcIne udayAvalikAmAM lAvIne vede che, A rIte karmayugalone Atmapradezo parathI khaMkherI nAMkhe che, nirjarA kare che. A kriyAnuM nAma vedanA samudyAta che. (ra) kaSAya samughAta : krodhAdi kaSAyanA kAraNe thatA samudaghAtane kaSAya samudaghAta kahe che. te mohanIya karmane Azrita che athavA tIvra kaSAyanA udayamAM jIva jyAre krodhAdiyukta bane che tyAre potAnA Atmapradezone bahAra phelAvIne, mukha, udara Adi zarIragata polANa, kAna ane khaMbhAnI vaccenA bhAgane AtmapradezothI bharI daIne, zarIra pramANa lAMbA-pahoLAM kSetramAM vyApta thaIne aMtarmuhUrta paryata sthita rahe che. teTalA samayamAM pracura kaSAya mohanIya karmanA pudagalone potAnA Atmapradezo parathI khaMkherI nAMkhe che, nirjarA kare che, A kriyA kaSAya samughAta che. (3) mAraNAMtika samudyAta : mRtyu samaye, AyuSyakarmane Azrita je samudra ghAta thAya tene mAraNAtika samughAta kahe che. AyuSyakarma bhogavatAM bhogavatAM jyAre aMtarmuharta pramANa zeSa rahe tyAre jIva potAnA Atmapradezone bahAra kADhe ane mukha, udara vagere polANa tathA kAna ane khaMbhAnI vaccenA AkAza pradezo para te Atmapradezane phelAvI pahoLAI ane jADAImAM zarIra pramANa ane laMbAImAM jaghanya aMgulano asaMkhyAtmo bhAga ane utkRSTa eka ja dizAmAM utpatti sthAna sudhI asaMkhyAta yojanamAM vyApta thaIne, aMtarmuhUrta sudhI te ja avasthAmAM sthita rahe che. te samaye AyuSya karmanA pracura-pugalone potAnA Atmapradezo parathI khaMkherIne, AyuSyakarmanI nirjarA kare che. A kriyAne mAraNAntika samughAta kahe che. (4) vaikriya samudraghAta : vikriyAzarIra banAvavAnA prAraMbha samaye vaikriya 77
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIra nAmakarmane Azrita je samudraghAta thAya tene vaikriya samughAta kahe che. vaikriya labdhisaMpanna jIva potAnA jIrNa zarIrane puSTa ane suMdara banAvavA mATe athavA vividha rUponI vidurvaNA karavA mATe potAnA Atmapradezone eka daMDanA AkAre bahAra kADhe che. te daMDanI pahoLAI ane jADAI zarIra pramANa ane laMbAI saMkhyAta yojananI hoya che. te aMtaHmuhUrta paryata sthita rahe che. teTalA samayamAM pUrvabaddha vaikriya zarIra nAmakarmanA zUla pugalone udayamAM lAvI, Atmapradezo parathI khaMkherI nAMkhe che ane anya navA vaikriya zarIra banAvavA yogya sUkSma pudgalone grahaNa kare che. A vaikriya samudyAta che. (5) taijasa samudyAta : tejolibdhinA prayoga samaye tejolabdhi saMpanna purUSa potAnA AtmapradezonuM zarIranI bahAra prakSepaNa kare che. tene taijasa samughAta kahe che. te pahoLAI ane jADAImAM zarIra pramANa ane laMbAImAM saMkhyAta yojana pramANa daMDanuM nirmANa kare che. te purUSa taijasa zarIra nAmakarmanA pugalonuM parizATana kare che ane tadyogya anya pudgalone grahaNa karIne, tejolezyAno prayoga kare che. teno uddezya anugraha ane nigraha baMne prakAre che. anugrahane mATe zIta tejolezyA ane nigraha mATe uSNa tejolezyAno prayoga thAya che. Adhunika vijJAna paramANu zaktino upayoga nirmANa ane dhvasa baMne mATe kare che. te ja rIte tejolabdhino prayoga paNa nirmANa ane dhvasa baMne mATe thAya che. (6) AhAraka samughAta : cauda pUrvadhArI sAdhu AhAraka zarIra banAve che. AhAraka labdhinA prayoga samaye thatAM samughAtane AhAraka samughAta kahe che. AhAraka labdhidhArI sAdhu AhAraka zarIra banAvavAnI IcchA karIne, pahoLAI ane jADAImAM zarIra pramANa ane laMbAImAM saMkhyAta yojana pramANa Atmapradezone daMDAkAre zarIramAMthI bahAra kADhe che ane Atmapradezo para rahelA pUrvabaddha AhAraka zarIra nAmakarmanA pugalone khaMkhere che. [nirjarA kare che] ane AhAraka zarIra banAvavA yogya pudgalone grahaNa kare che te AhAraka samughAta 78
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) kevalI samughAta: aMtarmuhartamAM ja mokSa prApta karanArA kevalI bhagavAna je samudaghAta kare tene kevalI samudraghAta kahe che. te vedanIya, nAma ane gotra karmane viSaya kare che arthAta vedanIya, nAma, gotra A traNa karmonI sthitine AyuSya karmanI samAna karavA mATe A samughAta thAya che. jemAM kevala ATha samaya ja thAya che. prathama samayamAM kevalI bhagavAna AtmapradezonA daMDanI racanA kare che. te daMDa pahoLAI ane jADAImAM zarIra pramANa ane laMbAImAM UrdhvalokAMtathI adholokAMta paryaMtano vistRta hoya che. bIje samaye te daMDane pUrva-pazcima(athavA uttara-dakSiNa)mAM phelAve che. jethI te daMDa lokaparyata phelAyelA be kapATano AkAra dhAraNa kare che. trIjA samaye te pUrva-pazcima dizAmAM lokAMta paryaMta phelAyelA Atmapradezone uttara dakSiNa dizAmAM lokAMta paryata phelAvIne te jagyAne pUrita kare che. tyAre te ja kapATa, pUrita maMthanano AkAra dhAraNa kare che. Ama karavAthI lokano adhikAMza bhAga AtmapradezothI vyApta thaI jAya che. paraMtu mAtra lokAMtanA khUNAnA pradeza khAlI rahe che. cothA samaye tene paNa pUrNa karI samasta lokAkAzane AtmapradezothI vyApta kare che. kAraNa ke lokAkAzanA ane jIvanA pradeza tulya che. pAMcamA, chaThThA, sAtamA ane AThamA samaye viparIta kramathI Atmapradezono saMkoca kare che ane zarIrastha thaI jAya che. 79
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 2: uddezaka - 5 paricAraNA siddhAMtAnukUla mata : koI paNa nirgatha kAla karIne mahaddhika deva thAya che. te deva anya devanI devIo sAthe paricAraNA karatA nathI, potAnI devIo sAthe paricAraNA kare che. paraMtu vaikriya labdhithI potAnAM ja be rUpo banAvIne paricAraNA karatA nathI. kAraNa ke pUrva bhavamAM nigraMtha dharmanI ArAdhanA karanArane A prakAranI paricAraNA karavAnI vRtti hotI nathI. nidAna karIne deva thanAra jIva sUtrokta traNe ya prakAranI vRttivALA hoya che arthAta traNa prakAranI paricAraNA kare che. siddhAMtataH eka jIva eka samayamAM eka ja vedano anubhava karI zake che; eka sAthe be vedano nahi. paraspara nirapekSa-viddha vastuo eka ja samaye eka ja sthAnamAM rahI zakatI nathI, jema ke prakAza ane aMdhakAra, te ja rIte strIveda ane purUSaveda paraspara virodhI che. tethI te baMne eka samayamAM eka sAthe vedIanubhavI zakAtA nathI. garbha vicAra : udakagarbha : kAlAMtaramAM pANI varasAvavAnA kAraNabhUta pugala pariNAmanemegha (vAdaLA) ne 'udakagarla' kahe che. tenI sthiti ochAmAM ochI eka samayanI, vadhumAM vadhu cha mAsanI che. ochAmAM ochA eka samayamAM ja te varasI jAya che ane vadhumAM vadhu cha mAsa pachI varase che. mAgazara ane poSa mAsamAM saMdhyAkALe AkAzamAM je ratAza dekhAya che tathA caMdramAnI kora je meghothI aMkita kuMDalAkAra jalacakrarUpe dekhAya che temaja mAgazara mAsamAM vadhu ThaMDI paDatI nathI ane poSa mAsamAM je atizaya ThaMDI paDe che, te badhA udakagarbhanA cihna che. tiryaMca-manuSyagarbha tiryaMgyonika garbhastha jIva jaghanya aMtarmuhUrta ane
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTa ATha varSa ane garbhastha manuSya jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa bAra varSa paryaMta rahI zake che. kAyabhavastha : mAtAnA udaramAM rahelA garbhanuM je zarIra che tene kAya kahe che. te kAyarUpa zarIramAM ja je bhava [janma] thAya tene kAyabhavastha kahe che arthAt koI jIva mAtAnA udaramAM garbharUpe AvIne, te zarIramAM bAra varSa rahIne marI jAya ane pharI te ja mAtAnA zarIramAM navA zukra-zoNitathI utpanna thaIne bAra varSa rahe. A rIte eka jIva be bhava karIne utkRSTa 24 varSa sudhI 'kAyabhavastha' rUpe rahI zake che. garbhaja jIva zukra-zoNitathI ja utpanna thAya che, tethI kAyabhavastha jIva paNa te ja rIte utpanna thAya che. te bIjI vAra utpanna thanAro jIva potAnA mRta zarIramAM utpanna thato nathI. tene navu zukra-zoNita grahaNa karIne navu zarIra banAvavuM paDe che. tethI 'kAyabhavastha'no artha che 'te ja mAtAnA garbha sthAnamAM bIjo bhava karavo.' yonibhUta bIjanI kAlasthiti : manuSya athavA tiryaMca paMcendriyanuM, manuSya strI athavA tiryaMcANInI yonimAM gayeluM vIrya bAra muhUrta paryaMta yonibhUta rahe che arthAt te vIryamAM bAra muhUrta paryaMta saMtAnotpAdaka zakti rahe che. eka bhavamAM mAtA pitA, putranI saMkhyA : prazna- eka jIva eka bhavamAM keTalA jIvono putra thai zake che ane eka jIvanA eka bhavamAM keTalA saMtAna thai zake che? uttara- jaghanya eka, be athavA traNa jIva ane utkRSTa aneka lAkha (lAkho) jIva putra rUpe utpanna thaI zake che. prazna- tenuM zuM kAraNa che ke utkRSTa lAkho jIvo putrarUpe utpanna thAya che ? uttara- manuSya athavA tiryaMcanuM vIrya bAra muhUrta paryaMta saMtAnotpAdaka zakti 81
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharAve che. nadI vageremAM jalakrIDA karatI strI athavA jalacara strInI yonimAM seMkaDo vyaktinA vIrya pravezanI zakyatA rahe che. te vIrya piMDamAM utpanna thayelo eka jIva te sarvano putra kahevAya che. A rIte eka jIva eka ja bhavamAM aneka so jIvono putra kahevAya che arthAt eka jIvanA eka bhavamAM utkRSTa aneka so pitA hoya zake che. mastyAdi jyAre maithuna sevana kare che tyAre eka vAranA saMyogathI tenA aneka lAkha (lAkho) jIva putrarUpe utpanna thAya che ane janma le che. eka bhavamAM eka jIvanA lAkho putra thavAnuM A ja pramANa che, yadyapi manuSya strInI yonimAM paNa aneka jIva utpanna thAya che paraMtu jeTalA utpanna thAya che te badhA ja niSpanna thatA nathI arthAt janma letA nathI. koI vizeSa prakAranI mAchalI karoDo IMDA mUke che teno samAveza paNa lAkhomAM thaI jAya che. maithuna sevana svayaM eka prakArano asaMyama che. aDhAra pApamAM te cothuM pApa che. te AtmAnA vikAra bhAvonI viDaMbanA rUpa che. tethI ghaNA pramAda ane doSonuM sarjana thAya che. dazavaikAlika sUtramAM maithuna saMsargane adharmanuM mULa ane doSono bhaMDAra kahyo che. yathA- mUlamecamahammasa mahAvosasamuhsayaM| maithuna sevana karatA purUSanA mehana [liMga] dvArA strInI yonimAM rahelA paMcendriya jIvono vinAza thAya che. tethI e paNa siddha thAya che ke maithuna sevanathI hiMsA ane kuzIla rUpa be pApano doSa thAya che. zramaNopAsakonuM darzanArthe gamana : (1) sacitta dravyo-phala, tAMbula Adino tyAga karavo. (ra) acitta dravyo -pagarakhA, zastra vagereno tyAga karavo. (3) eka zATika uttarAsaMga karavuM. uttarIya vastrane mukha para rAkhavuM. (4) sthavira bhagavaMtone jotAM ja baMne hAtha joDavA-hAthane aMjalibaddha karavA. (5) manane ekAgra karavuM. 82
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca abhigama : darzana mATe jatAM zrAvakonI Avazyaka vidhi athavA ziSTAcArane abhigama kahe che. vyakti je sthAnamAM je lakSe jAya, te sthAnane yogya tene veSa paridhAna, bhAvazuddhi, temaja cittanI ekAgratA vagere anivArya che. te bhAvo jaLavAya rahe te mATe zAstramAM pAMca prakAranA abhigamanuM vidhAna che. parthapAsanA : traNe yogathI upAsanA karavI. kAyAthI- paMcAMga namAvIne namaskAra karavA ane garu samakSa hAtha joDIne vinayapUrvaka UbhA rahevuM, besavuM. vacanathI- guru bhagavaMto je je upadeza pharamAve teno tahata' kahIne svIkAra karavo. manathI- manane anyatra jatAM rokI, ekAgra banI, dharmanA raMgamAM raMgAIne saMvegabhAva utpanna karavo. devotpattinuM kAraNa : saMyama ane tapanuM phaLa to kramazaH anAzravatva ane karmono nAza che. devotpattinA cAra kAraNa che - (1) pUrvasaMyama- vItarAgadazAnI prApti pahelAno saMyama arthAta sarAgasaMyama. (ra) pUrva tapa- vItarAgadazAnI prApti pahelAnuM tapa-sarAgata.... (3) karmitAzubhakarmono puMja zeSa rahe tyAre. (4) saMgitA- sarAga avasthAnA kAraNe. tAtparya e che ke saMyama ke tapanA bhAva koI paNa karmabaMdhanuM kAraNa banatA nathI. paraMtu temAM rahelo rAgano aMza karmabaMdhanuM kAraNa bane che ane temAM paNa) zubha karma devagatinuM kAraNa bane che. sarAgI jIvanA tapa ane saMyamane pUrva tapa ane pUrva saMyama kahevAya che ane vItarAgI jIvanA tapa ane saMyamane pazcima tapa ane pazcima saMyama kahevAya che, rAgathI saMga thAya che, saMgathI karmabaMdha ane karmabaMdhathI saMyamIne devabhava prApta thAya che. zramaNa paryApAsanAnuM phaLa : zramaNa : tenA traNa artha thAya che -1) zramaNa- je AtmaguNonA pragaTIkaraNa mATe zrama kare che, 2) samana- prANImAtra para samabhAva rAkhe, tene Atmavata
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ svIkAre te, 3) zamana- je viSaya kaSAyane upazAMta kare te. mAhaNa : svayaM hanana nivRttatvAt paraM prati mA haeNna, mA daina vavati nRtyavaM zIbhaH yakSyasamAhaH je svayaM koI paNa jIvanuM hanana kare nahIM ane anyane paNa mA-haNa, haNo nahI, mAro nahIM, A prakArano ahiMsAno upadeza Ape che. A prakAranuM jenuM AcaraNa che te mAhaNa kahevAya che. upalakSaNathI mUlaguNonA pAlakane mAhaNa kahe che athavA vratadhArI zrAvakane paNa mAhaNa kahevAya che. satsaMgathI adhyAtma vikAsanI daza bhUmikA : (1) zravaNa- dharma athavA adhyAtma sAhityanuM zravaNa. (ra) jJAna- zrutajJAna. (3) vijJAna- heya-upAdeyanA vivekarUpa viziSTa jJAna. (4) pratyAkhyAna- heyano tyAga--choDavA lAyaka vastuno tyAga. (5) saMyama- Indriya ane manano saMyama. (6) anAzrava- navA karmono nirodha. (7) tapa- viziSTa prakAranI zubha pravRtti athavA bAra prakAre tapa. (8) vyavadAna- jUnA karmonI nirjarA athavA AtmadoSonI zuddhi. (9) akriyA- mana, vacana ane kAyAnI pravRttino nirodha. (10) siddhi- mokSa. daza kramika avasthAone prApta karatA AtmA aMtima lakSyane siddha kare che. A rIte zramaNa sevAnuM anaMtara phaLa dharma zravaNa ane paraMpara phaLa mokSa che. 84
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 2: uddezaka - 6 bhASA (1) bhASAnA bheda : mukhya cAra bheda che- (1) satyA (ra) asatyA (3) satyAmRSA (mizra--satya ane asatya baMne bhAvathI yukta bhASA) (4) asatyAmRSA [vyavahAra bhASA-AmaMtraNI AjJApanI Adi satya-asatyathI bhinna bhASA] (ra) bhASAnuM mULa kAraNa : jIva che. (3) bhASAnI utpatti : audArika, vaikriya ane AhAraka te traNa sthUla zarIrathI thAya che. (4) bhASAnuM saMsthAna : vajranA AkAranuM hoya che. (5) bhASAnA pudgala : lokanA aMta sudhI jAya che. (6) bhASArUpe grahaNa karAtA pudgalo : dravyathI anaMta pradezI kaMdha, kSetrathI asaMkhyAta AkAza pradezone avagAhita thaIne rahelA skaMdha, kALathI eka, be, traNa samaya Adi asaMkhyAta samayanI sthitivALA pudgala skaMdha ane bhAvathI- pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparzamAMthI cAra sparza [snigdha, rUkSa, zIta ane uSNa] vALA pudgala skaMdha tathA niyamataH chae dizAmAM rahelA bhASA vargaNAnA pudgalone grahaNa karI zake che. (7) sAntara-nirantara : bhASA vargaNAnA pudgalo niraMtara grahaNa thAya che ane sAMtara choDAya che. sAMtarano artha aTakI-aTakIne nahi paraMtu sAMtarano vAstavika artha e che ke, prathama samayamAM gRhIta pudgalo dvitIya samaye choDAya, dvitIya samayanA gRhIta pudgalo tRtIya samaye choDAya ItyAdi. prathama samayamAM 85
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevala grahaNa thAya che ane aMtima samayamAM kevala [tyAga] choDAya che. madhyanA samayomAM niraMtara grahaNa ane tyAga baMne kriyA thAya che. (8) bhASAnI sthiti : jaghanya eka samayanI, utkRSTa asaMkhyAta samayanI. (9) bhASAnuM aMtara : jaghanya eka samaya, utkRSTa anaMtakAlanuM. (10) bhASAnA pudgalono grahaNa ane tyAga : kAyayogathI grahaNa thAya ane vacanayogathI teno tyAga thAya. grahaNakAla : jaghanya eka samaya, utkRSTa asaMkhya samaya. tyAgakAla : jaghanya be samaya ane utkRSTa asaMkhyAta samayano aMtarmuhUrta. (11) cAra prakAranI bhASAnuM nimitta : satyabhASA : jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanA kSayopazama ke kSayanA nimittathI satyabhASA bolAya che. asatya bhASA : jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmano kSayopazama ane mohanIya karmanA udayathI asatyA bhASA bolAya che. satyAmRSA-mizra bhASA : jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmano kSayopazama ane mohanIya karmanA udayathI mizra bhASA bolAya che. asatyAmRSA-vyavahAra bhASA : jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanA kSayopazama ke kSayanA nimittathI vyavahAra bhASA bolAya che. (12) bhASaka ane abhASaka : aparyAptaka jIva, ekendriya jIvo, siddhanA jIvo, zailezI pratipanna jIva abhASaka che. zeSa jIvo bhASaka che. (13) alpabahutva : sarvathI thoDA satyabhASaka, tethI mizrabhASaka asaMkhyAta guNA, tethI asatyabhASaka asaMkhyAta guNA, tethI vyavahAra bhASaka asaMkhyAta guNA, tethI abhASAka jIva anaMtaguNA che. 86
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 2: uddezaka - 7 deva devonA prakAra, sthAna, upapAta, saMsthAna Adi : bhavanapatinA AvAsa : ratnaprabhA pRthvInA madhyanA 1,78,000 (eka lAkha, aThyotera hajAra) yojananI polANamAM 13 pAthaDA ane 1ra AMtarA che. temAMthI uparanA be AMtarAne choDIne daza AMtarAmAM 7,72,000,00 (sAta karoDa, boMtera lAkha) bhavanapatinA bhavana che. tenA sthAna lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM che. vyaMtara-jyotiSIdevonA AvAsa : asaMkhya vANavyaMtara devonA nagara ane jyotiSI devonA vimAna madhyalokamAM che. vaimAnika devonA AvAsa : urdhvalokamAM bAra devaloka, nava lokAMtika, traNa kilvISI, nava greveyaka,pAMca anuttara vimAna che. temAM sarva maLIne 84,97,0ra3 (coryAsI lAkha, sattANu hajAra, trevIsa) vaimAnika devonA vimAna che. temAM pahelA ane bIjA devalokano AdhAra ghanodadhi; trIjA, cothA, pAMcamA devalokano AdhAra ghanavAyu, chaThThA, sAtamA, AThamA devalokano AdhAra ghanodadhi tathA ghanavAyu baMne che. tyAra pachInA sarva vimAna AkAzanA AdhAre sthita che.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 2: uddezaka - 8 sabhA camarendranI rAjadhAnI camaracaMcA : padmavaravedikA : zreSTha padmavara vedikAnI UMcAI ardhA yojana, vikhaMbha pAMcaso dhanuSya che. te sarvaratnamayI che. teno parikSepa tigicchaphUTanI uparanA bhAganA parikSepanI samAna che. padmavaravedikA eTale pALI. vanakhaMDa : vanakhaMDano cakravAla vikhaMbha be yojanamAM kaMIka nyUna che. teno parikSepa padmavaravedikAnA parikSepanI samAna che. te kRSNavarNayukta ane kRSNavarNanI kAMtivALo che. utpAta parvatano uparano bhAga : atyaMta sama-sapATa ane ramaNIya che. teno bhUmibhAga muraja mukha, mRdaMga mukha athavA sarovaranA talabhAganI samAna che athavA AdarzamaMDala, karatala athavA caMdramaMDalanI samAna che. prAsAdAvataMsaka : te prAsAdomAM sarva zreSTha prAsAda vAdaLonI jema UMco ane potAnI ja camakanA kAraNe hasato pratIta thAya che. te kAMtithI zveta ane prabhAsita che. maNi, suvarNa ane ratnonI kArIgarIthI suzobhita che. teno uparI bhAga paNa suMdara che. tenA para hAthI, ghoDA, baLada AdinAM citro che. amarendranuM siMhAsana : prAsAdanI madhyamAM siMhAsana che. te siMhAsananI pazcimottaramAM [vAyavya koNamAM], uttara dizAmAM tathA uttara pUrva [IzAnakoNa] mAM camarendranA 64,000 sAmAnika devonAM 64,000 bhadrAsana che. pUrvamAM pAMca paTTarANIonAM pAMca bhadrAsana saparivAra che. dakSiNa pUrvamAM [agnikoNamAM] AtyaMtara pariSadanA ra4,000 devonAM ra4,000, dakSiNamAM madhyama pariSadanA 28,000 devonA ra8,000 ane dakSiNa 88
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazcima[naiRtyakoNa] mAM bAhya pariSadanA 32,000 devonAM 32,000 bhadrAsana che. pazcimamAM sAta senAdhipationAM sAta ane cAre dizAomAM AtmarakSaka devonAM 64-64 hajAra bhadrAsana che. (1) upapAta sabhA : jyAM deva zayyAmAM camarendrano janma thAya che. pachI te utpanna thayelA Indrane A saMkalpa utpanna thAya che ke mAre pahelA ke pachI zuM kArya karavAnuM che ? mAro jItAcAra zuM che ? (2) abhiSeka sabhA : sAmAnika devo dvArA navA utpanna thayelA devono mahAna RddhithI abhiSeka sabhAmAM abhiSeka karAya che. (3) alaMkAra sabhA : temAM devone vastrAbhUSaNothI alaMkRta karAya che. (4) vyavasAya sabhA : temAM pustakanuM vAMcana karAya che. tenA dvArA potAno jIta vyavahAra te deva samajI jAya che. asurakumAra devono mArga : ahIM asurakumAra devonA AvAgamana mArgano nirdeza maLe che. nIcAlokathI tirachAlokamAM teo nizcita mArgathI avara-javara kare che. te mArga aruNavara samudramAM che. te samudrakAMThAthI chaso paMcAvana karoDa, pAMtrIsa lAkha pacAsa hajAra + 42,000 + 1,022 = 655,35,93,022 (chaso paMcAvana karoDa, pAMtrIsa lAkha, trANu hajAra, bAvIsa) yojana dUra che. 89
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 2: uddezaka - 10 astikAya astikAya : svarUpa ane prakAra : jaina darzana mULa be tatvane svIkAre che - jIva ane ajIva. paMcAstikAya teno ja vistAra che. jIva ane ajIvane sAMkhya Adi dvaitavAdI darzana paNa mAne che, paraMtu astikAyano siddhAMta bhagavAna mahAvIrano sarvathA maulika siddhAMta che. jIva dravyanI tulanA sAMkhya sammata puruSa sAthe ane pudgalanI tulanA prakRti sAthe kadAca karI zakAya che ane AkAzane prAyaH sarva darzano svIkAre che paraMtu dharmAstikAya ane adharmAstikAya A be dravyano ullekha anya koI paNa darzanomAM thayo nathI. tema ja 'astikAyano zabda prayoga paNa anyatra kyAMya nathI. astikAya zabda astitvano vAcaka che. astikAya : asti' zabda trikAlasUcaka nipAta [avyaya] che ane kAya eTale samUha arthAta je pradezono samUha, trikAla zAzvata che te astikAya athavA asti eTale pradeza ane kAya eTale samUha. je dravya pradezonA samUharUpa hoya tene astikAya kahe che. paMcAstikAyano anukrama : dharma' zabda maMgala sUcaka hovAthI dravyomAM sarva prathama dharmAstikAya kahyuM che. dharmathI viparIta adharma che, tethI dharmAstikAya pachI adharmAstikAya kahyuM che. te baMne dravyanA AdhArarUpa hovAthI tyAra pachI AkAzAstikAya kahyuM che. AkAzAstikAya sAthe amUrtatva ane anaMtatvanuM sAmya hovAthI AkAzAstikAya pachI jIvAstikAyanuM kathana che ane aMte, jIva dravyane upayogamAM AvatuM hovAnA kAraNe jIvAstikAya pachI pagalAstikAyanuM kathana karyuM che.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcAstikAyanuM svarUpa : temAM jIva dravya sivAyanA cAra astikAya ajIva che, dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya eka ane akhaMDa dravyarUpa che. zeSa be dravya aneka che. pudgala mUrta che. zeSa astikAya amUrta che. dharmAstikAya adharmAstikAya asaMkhya pradezAtmaka che. AkAza anaMta pradezAtmaka che. eka jIva asaMkhya pradezAtmaka che, pudgala saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta pradezAtmaka che. dharmAstikAya : gati kriyAmAM pariNata jIva ane pudgalone gati kriyAmAM je sahAyaka bane tene dharmAstikAya kahe che. jema ke mAchalInI gamana kriyAmAM jala sahAyaka bane che te rIte dharmAstikAya gati kriyAmAM kevaLa udAsIna nimitta bane che, preraka nimitta nahIM, arthAt dharmAstikAyanuM astitva gatimAM mAtra nimitta che. te koIne gati karavAnI preraNA ApatuM nathI. te eka, akhaMDa, amUrta, asaMkhya pradezAtmaka, ajIva dravya che. adharmAstikAya : sthiti kriyAmAM pariNata thatA jIva ane pudgalone gatipUrvaka sthita thavAmAM je sahAyaka bane che te adharmAstikAya che. jema ke- vizrAmane IcchatA pathikane ghaTAdAra vRkSa sahAyaka bane che. AkAzAstikAya : pratyeka dravyane avagAhanA dAna kare che--AdhAra rUpa bane che. jema dUdhamAM sAkara, bhIMtamAM khIlI, boranA AdhArabhUta kUMDuM vagere. jIvAstikAya : upayoga guNa [caitanya athavA cit-zakti yukta] che. pudgalAstikAya : grahaNa guNavAna che arthAt tene grahaNa, dhAraNa karI zakAya che. grahaNa eTale paraspara saMbaMdha evo artha paNa thaI zake che. audArika Adi aneka puddagalo sAthe jIvano saMbaMdha che. athavA prANadhArI jIva audArika Adi aneka jAtanA pudgalonuM grahaNa karyA kare che. nizcayanayanuM maMtavya : jyAM sudhI eka pradeza paNa nyUna hoya tyAM sudhI 91
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmAstikAya Adi kahI zakAya nahIM. jyAre sarva pradeza paripUrNa thAya, tyAre ja tene dharmAstikAya Adi kahevAya che. jyAre vastu pUrNa hoya tyAre ja te vastu kahevAya che. apUrNa vastune vastu kahevAtI nathI. A nizcaya nayanuM maMtavya che. vyavahAranayanuM maMtavya : vyavahAranayanI draSTithI to kiMcit apUrNa vastu athavA vikRta vastune paNa vastu ja kahevAya che. jema ke modakanA TukaDAne modaka kahevAya, kUtarAnA kAna kapAI gayelA hovA chatAM tene kUtaro kahI zakAya che. vastuno eka bhAga vikRta thaI jatAM te vastu anya vastu banI jatI nathI paraMtu mULa vastu ja rahe che. kAraNa ke vastunI vikRti ke nyUnatA mULa vastunI oLakhANamAM bAdhaka banatI nathI. jIvAstikAyanA anaMta pradezonuM kathana samasta jIvonI apekSAe samajavuM joIe. eka jIva dravyanA asaMkhyAta pradeza ja hoya che. eka pugalanA saMkhyAta asaMkhyAta athavA anaMta pradeza hoya che. samasta pudagalAstikAya dravyanA anaMtAnaMta pradeza hoya che. prazna : jIvanuM jIvatva-caitanya kaI rIte pragaTa thAya che? jIva svayaM amUrta che to tenuM jIvatva kaI rIte jANI zakAya ? uttara : utthAnAdi kriyAo dvArA tenuM jIvatva pragaTa thAya che. kAraNa ke viziSTa cetanA zakti hoya to ja utthAnAdi kriyAo saMbhavita che. A rIte jIva utthAnAdi kriyAothI potAnA jIvatvane prakAzita kare che. bIjI rIte jIva Abhinibodhika jJAnAdi bAra upayogamAMthI koI paNa eka upayogane avazya prApta kare che ane upayoga te jIvanuM lakSaNa che. A vizeSa lakSaNa dvArA jIva, potAnA jIvatvane pragaTa kare che. utthAnAdi vizeSaNa saMsArI jIva mATe ja che kAraNa ke mukta jIvomAM utthAnAdi kriyA nathI, kevaLajJAna ane kevaLadarzana - A be upayoga teonA 92
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvatvane pradarzita kare che. AkAzAstikAya sAthe anya dravyanI sparzanA : AkAzanA be bheda : lokAkAza ane alokAkAza. AkAza eka akhaMDa dravya che, tema chatAM jeTalAM AkAzamAM dharmAstikAyAdi anya dravyo sthita che tene lokAkAza ane zeSa AkAzane alokAkAza kahe che. lokAkAza sImita che jyAre alokAkAza anaMta che. lokAkAzamAM jIva, ajIvAdinuM astitva : naiyAyika, vaizeSika Adi keTalAka dArzaniko AtmAne vyApaka ane niravayava mAne che. jaina darzanAnusAra AtmA deha parimANa ane sAvayava che. A apekSAne dhyAnamAM rAkhIne, jIvanA deza, pradezano prazna upasthita karyo che. pAMca astikAmAM eka pudgala dravyamAM ja dezanI saMbhAvanA che. pudgala dravyanA be prakAra che- paramANu ane skaMdha. paramANuo jyAre bhegA thAya che tyAre skaMdha bane che ane skaMdhano bheda thatAM paramANu bane che. A rIte pudagala dravya kyAreka vibhakta ane kyAreka avibhakta rahe che. tethI tenA dezanI saMbhAvanA che. paraMtu dharmAstikAya, adharmAstikAya eka ane akhaMDa dravya che. te sarvathA avibhakta che. te asaMkhya pradezAtmaka hovA chatAM teno eka pradeza paNa dravyathI pRthaka thato nathI. tethI tene deza nathI. jIvAstikAyanA dezanuM vidhAna sApekSa draSTie karyuM che. saMkhyAnI draSTie dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya te traNe eka dravya che. jIva ane pudgala anaMta che. anaMta jIvonI apekSAe eka jIvane jIvono deza kahI zakAya che. athavA, saMsArI jIvone aMgopAMga, hAtha paga Adi hoya che, te avayavonI apekSAe jIvanA deza kahI zakAya che. alokAkAza : ajIva dravyano deza che. kAraNa ke alokAkAza te
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ AkAzAstikAyano eka bhAga che. te dezarUpe che, tethI temAM ajIva dravyano eka deza che. ane te paripUrNa AkAza dravyathI anaMtamo bhAga nyUna che. te alokAkAza agurulaghu che, anaMta agurulaghu guNothI saMyukta che. dharmAstikAyAdino vistAra : dharmAstikAya-lokarUpa, lokamAtra, lokapramANa che. lokanuM jeTaluM mApa che teTaluM ja dharmAstikAyanuM pramANa che. lokAkAzano eka paNa pradeza evo nathI ke jyAM dharmAstikAya na hoya. talamAM telanI vyApakatAnI jema lokamAM dharmAstikAyanI vyApakatA che. dharmAdi dravyo jyAM sthita che, te kSetrane 'loka' saMjJA ApI che. tethI ja dharmAstikAyane lokarUpa ane loka mAtra kahyuM che. lokAkAza ane dharmAstikAyanA pradezomAM samAnatA batAvavA tene loka pramANa kahyuM che. sarva pradezo lokAkAza sAthe spaSTa che ane dharmAstikAya potAnA samasta pradezo dvArA lokane sparze che. te ja rIte cAre astikAya loka pramANa che. adharmAstikAya ane AkAzAstikAya paNa te ja rIte vyApaka che. jIva ane pudagala dravya dharmAstikAyanI samAna nathI. kAraNa ke te anaMta dravya rUpa che. tema chatAM lokAkAzano eka paNa pradeza evo nathI ke jyAM jIva ane pudgala na hoya. adholoka : sAta rajuthI kaMIka adhika che. tethI te dharmAstikAyanA kaMIka adhika ardha bhAgane sparze che. tiryagaloka : te 1800 yojana pramANa che. tethI te dharmAstikAyanA asaMkhyAtamA bhAgane sparze che. urdhvaloka : sAta rastuthI kaMIka nyUna che, tethI te dharmAstikAyanA kaMIka nyUna ardha bhAgane sparze che. ratnaprabhAdi pRthvI, ghanodadhi, ghanavAta, tanavAta Adi saMkhyAta yojana pramANa che tethI te dharmAstikAyanA asaMkhyAtamA bhAgane sparze che ane 94
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ avakAzAntara sarvatra asaMkhyAta yojana pramANa che, tethI te dharmAstikAyanA saMkhyAtamA bhAgane sparze che. ahIM ratnaprabhA Adi pratyeka pRthvInA viSayamAM pAMca pAMca sUtra thAya che. [ratnaprabhA, teno ghanodadhi, ghanavAta, tanuvAta ane avakAzAntara] A daSTithI sAta pRthvInA 35 sUtra thAya. 12 devalokanA viSayamAM 12 sUtra, nava raiveyakanA viSayamAM traNa trikanA traNa sUtra, anuttara vimAnanA viSayamAM eka ane ISata prAglArA pRthvInA viSayamAM eka sUtra Ama sarva maLIne 35 +12 +3+1+1 = para sUtro thAya che. dvIpa samudronA svataMtra sUtronI gaNatarI vyAkhyAmAM karI nathI. adharmAstikAya ane lokAkAzAstikAyanA viSayamAM paNa A rIte sUtro thAya che. 95
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 3: uddezaka - 1 vikrvaNA devonI Rddhi ane vaikriya zakti asurendra-amara : 34 lAkha bhavanAvAsa, 64,000 sAmAnika devo, 33 trAyazciMzaka deva, cAra lokapAla, pAMca agamahiSI, traNa pariSada, sAta senA, sAta senAdhipati, ra,pa6,000 AtmarakSaka devo para tenuM Adhipatya hoya che. camarendra potAnA vaikriyakRta rUpothI saMpUrNa jaMbUdvIpane vyApta karI zake che. te pratyeka vaikriya rUpo yuvAna yuvatInA draSTAMte temaja cakranI nAbhi sAthe saMlagna ArAnA daSTAMte pRthaka pRthaka pratIta thAya che. chatAM te pratyeka rUpa AtmapradezothI saMlagna hoya che. sAmarthyanI apekSAe teo asaMkhya dvIpa samudrane vyApta karI zake che. paraMtu koI paNa deva potAnA saMpUrNa sAmarthyano prayoga kadApi karatA nathI. temAM palyopamanI sthitivALA devo saMkhyAta dvIpa samudrane ane sAgaropamanI sthitivALA devo asaMkhyAta dvIpa samudrane vyApta karI zake che. amarendranA sAmAnika devonI ane trAyazciMzakanI ddhi ane vaikriya zakti IndranI samAna che. lokapAla devanI ddhi sAmAnika devanI samAna che ane te potAnA vaikriyakRta rUpo dvArA saMkhyAta dvIpa ane samudrane vyApta karavAnuM sAmarthya dharAve che. camarendranI pAMca agamahiSIonuM Adhipatya 1000 sAmAnika devIo para ane potAnI sakhI-mahattarikA devIo para hoya che. tenuM vaikriya sAmarthya lokapAla devonI samAna che. balIndra : 30 lAkha bhavanAvAsa, 50,000 sAmAnika devo ane 2,40,000 AtmarakSaka devo para tenuM Adhipatya hoya che. te potAnA vaikriyakRta rUpothI sAdhika
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMbudvIpa jeTalA kSetrane vyApta karI zake che, zeSa kathana camarendranI samAna che. nAgakumArendra-dharaNendra : 44 lAkha bhavanAvAsa, 6,000 sAmAnika devo, 24,000 AtmarakSaka devo, 33 trAyazriMzaka devo, cAra lokapAla ane cha agramahiSIo para tenuM Adhipatya che. potAnA vaikriyakRta rUpothI jaMbudrIpa jeTalA kSetrane vyApta karI zake che. saMkhyAta dvIpa samudrane vyApta karavAnuM tenuM sAmarthya che. tenA sAmAnika deva, trAyazriMzaka deva, lokapAla ane agramahiSIonuM sAmarthya paNa dharaNendranI samAna ja che. navanikAyanA zeSa IndronuM kathana paNa gharaNendranI samAna che. vyaMtara-jyotiSI devo : vyaMtara ane jyotiSIonA IndronuM Adhipatya 4,000 sAmAnika deva, 16,000 AtmarakSaka deva ane 4 agramahiSIo para hoya che. vyaMtara ane jyotiSIomAM trAyazriMzaka ane lokapAla jAtinA devo nathI. teo sAdhika jaMbudrIpa jeTalA kSetrane potAnA vaikriya kRta rUpothI vyApta karI zake che. zakendra : 3 lAkha vimAnAvAsa, 84,000 sAmAnika devo, 3,36,000 AtmarakSaka devo ane ATha agramahiSIo para Adhipatya bhogave che. te potAnA vaikriyakRta rUpothI be jaMbudvIpa jeTalA kSetrane vyApta karI zake che. asaMkhyAta dvIpa samudrane vyApta karavAnI tenI zakti mAtra che. tiSyaka aNagAra : prabhu mahAvIranA aMtevAsI ziSya tiSyaka aNagAra ArAdhanApUrvaka kAladharma pAmI zakrendranA sAmAnika deva thayA che. tene 4,000 sAmAnika deva, 4 agramahiSIo hoya che. tenI ddhi IndranI samAna ja che. zakrendranA trAyazriMzaka deva, lokapAla ane agramahiSIonuM kathana camarendranI samAna che. paraMtu te vaikriyakRta rUpo dvArA saMpUrNa be jaMbudvIpane vyApta karI zake che. IzAnendra : 28 lAkha vimAnAvAsa, 80,000 sAmAnika deva, 3,20,000 97
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmarakSaka devo, 8 agamahiSI, 33 trAyazciMzaka ane cAra lokapAla para tenuM Adhipatya che. te sAdhika be jaMbudvIpane potAnA vaikriyakRta rUpathI vyApta karI zake che. tAmalI tApasa : tAmralipti nagarImAM tAmalI nAmanA gAthApati hatA. jeNe prANAmA pravajyA aMgIkAra karI. 60,000 varSanI tApasapayAryanuM pAlana karI aMte 60 divasano saMthAro karI kAladharma pAmyA ane IzAnendra rUpe utpanna thayA che. kudattaputra aNagAra : prabhu mahAvIranA ziSya kurudatta putra aNagAra saMyama svIkAra karI, ArAdhanApUrvaka kAladharma pAmI, IzAnendranA sAmAnika deva banyA che. tenI ddhi vagere IndranI samAna che. sanaskumArendra : 1ra lAkha vimAnAvAsa, 7ra,000 sAmAnika devo ane 2,88,000 AtmarakSaka devo para Adhipatya bhogave che. te potAnI vaikriya zaktithI cAra jaMbUdvIpa jeTalA kSetrane vyApta karI zake che. mAhendra : ATha lAkha vimAnAvAsa, 70,000 sAmAnika devo ane ra,80,000 AtmarakSaka devo para Adhipatya bhogave che. te vaikriyakRta rUpo dvArA sAdhika cAra jaMbUdvIpa jeTalA kSetrane vyApta karI zake che. brahmalokendra : cAra lAkha vimAnAvAsa, 60,000 sAmAnika devo ane 2,40,000 AtmarakSaka devo para Adhipatya bhogave che. te vaikriyakRta rUpo dvArA ATha jaMbUdIpa jeTalA kSetrane vyApta karI zake che. lAntakendra : 50,000 vimAnAvAsa, pa0,000 sAmAnika devo ane 2,00,000 AtmarakSaka devo para Adhipatya bhogave che. te sAdhika ATha jaMbUdvIpa jeTalA kSetrane vaikriyakRta rUpo dvArA bharI zake che. mahAzukrendra : 40,000 vimAnAvAsa, 40,000 sAmAnika devo ane 1,60,000 AtmarakSaka devo para Adhipatya bhogave che. te soLa jaMbUdvIpa jeTalA 98
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSetrane vaikriyakRta rUpo dvArA bharI zake che. sahastrArendra : 30,000 vimAnAvAsa, 30,000 sAmAnika devo ane 1,20,000 AtmarakSaka devo para Adhipatya bhogave che. te sAdhika soLa jaMbUdvIpa jeTalA kSetrane vaikriyakRta rUpa dvArA bharI zake che. prANatendra : 400 vimAnAvAsa, ra0,000 sAmAnika devo ane 80,000 AtmarakSaka devo para Adhipatya bhogave che. te batrIsa jaMbudvIpa jeTalA kSetrone vaikriyakRta rUpa dvArA vyApta karI zake che. acyatendra : 300 vimAnAvAsa, 10,000 sAmAnika devo ane 40,000 AtmarakSaka devo para Adhipatya bhogave che. te sAdhika batrIsa jaMbUdvIpa jeTalA kSetrane vaikriyakRta rUpa dvArA vyApta karI zake che. pratyeka IndranA sAmAnika deva ane trAyasviMzaka devonI vaikriyazakti IndranI samAna ja che. agamahiSI ane lokapAlanI zakti be jaMbudvIpa jeTalA kSetrane vyApta karavAnI che. A rIte jotAM spaSTa thAya che ke upara uparanA devalokanA IndronI vaikriyazakita, AtmasAma kramazaH vadhatuM jAya che ane vimAnAvAsa Adi bAhya dvi ghaTatI jAya che. zakendranA vimAnathI IzAnendranA vimAna kaMIka UMcA che, jema hatheLIno keTaloka bhAga UMco ane keTaloka bhAga kaMIka nIco pratIta thAya che, te ja rIte samabhUmi para hovA chatAM baMnenA vimAnamAM kaMIka taratamatA che. be Indrano ziSTAcAra : zakendra karatAM IzAnendra moTA che. te baMne vacce mitra jevo vyavahAra hoya che. tethI paraspara ekabIjAnA sthAnamAM gamanAgamana, AlApa-saMlApa karI zake che. koI prayojana hoya tyAre "he dakSiNArdha lokAdhipati devendra devarAja zakrA" athavA "he uttarAddha lokAdhipati devendra devarAja IzAnA" A prakAranuM saMbodhana karIne jAya che. karmAdhIna baMne Indro vacce kyAreka vivAda 99
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa thAya che. tyAre sanaskumArendranuM manathI smaraNa kare. te Indra AvIne vivAdanuM samAdhAna kare che. te baMne svIkAre che. sanaskumArendra : A trIjA devalokanA Indra che te bhavya, samyaga draSTi, paritta saMsArI, sulabha bodhi ane ekAvatArI che ane te sAta sAgaropamanI sthiti pUrNa karI, mahAvideha kSetramAM janma dhAraNa karIne siddha thaze. teNe pUrvabhavamAM caturvidha saMghanI kalyANa kAmanA karIne tathA prakAranI yogyatA prApta karI che. A rIte devanI ddhi ane vaikriyazakti viSayaka praznottara 'mokA' nagarImAM thayA hatA. amarendranI Rddhi devonA 10 prakAra : devomAM pada, pratiSThA, sattA AdinI apekSAe taratamatA hoya che. tethI tenA dasa prakAra che : (1) Indra : sAmAnika Adi sarva prakAranA devonA svAmI Indra kahevAya che. te anya devothI viziSTa zakti saMpanna tema ja aNimAdi labdhithI suzobhita hoya che. (ra) sAmAnika : AjJA ane aizvarya sivAya AyuSya, bala, vIrya, parivAra, bhoga-upabhoganI sAmagrImAM IndranI samAna hoya, tene sAmAnika deva kahe che. (3) trAyazciMza je deva maMtrI ane purohitanuM kArya kare che, tene trAyazciMza kahe che. tenI saMkhyA 33 ja hoya che. (4) pAriSada (pariSada) : IndranA mitra samAna hoya tene pAriSadya deva kahe che. (5) AtmarakSaka : IndranA aMgarakSaka devone AtmarakSaka kahe che. Indrane koI paNa prakAranA aniSTanI zakyatA nathI, tema chatAM kartavyapAlana karavA AtmarakSaka devo haMmezAM zastrasajja banIne IndranI cAre tarapha UbhA rahe che. 100
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ (6) lokapAla : sImAnI rakSA kare tene lokapAla kahe che. (7) anIka : sainikanuM kAma kare tene anIka ane je senApatinuM kAma kare tene anIkAdhipati kahe che. (8) prakIrNaka : je deva nagarajanonI samAna hoya tene prakIrNaka kahe che. (9) Abhiyogika : je deva dAsanI samAna hoya tene Abhiyogika kahe che. (10) kilviSI : je deva cAMDAlanI samAna hoya tene kilviSI kahe che. vyaMtara ane jyotiSI devomAM lokapAla ane trAyasviMzaka jAtinA deva hotA nathI. zeSa ATha prakAra ja hoya che. vaimAnikamAM bAra devaloka sudhI A daza bheda hoya che. te pachI sarva deva ahamiMdra che. amarendranI vaikriya zakti : te potAnA [svazarIra pratibaddha] vaikriyakRta rUpo dvArA saMpUrNa jaMbUdvIpane vyApta karI zake che. temaja asaMkhya dvIpasamudra sudhInA kSetrone vyApta karavAnuM tenuM sAmarthya che. vikriyA-vaikriya zakti : je zaktithI eka-aneka, drazya, adrazya Adi aneka rUpo banAvI zakAya, tevI vividha prakAranI kriyAne vikriyA athavA vaikriya zakti kahe che. nArakI, deva, vaikriyalabdhi saMpanna manuSyo, tiryaya paMcendriya ane vAyukAyane A prakAranI labdhi hoya che. vikurvaNA karavAnI paddhati : amarendra uttara vaikriya zarIra banAvavA vaikriya samughAta karI, Atmapradezone bahAra kADhI, saMkhyAta yojanano daMDa banAve che. te daMDa jADAImAM zarIra parimANa ane laMbAImAM saMkhyAta yojanAno hoya che. te karketana, riSTa Adi ratnonA sthUla pagalo khaMkherIne, sUkSma ane sArabhUta pudu galone grahaNa karIne, temAMthI asurakumAra deva-devIonA aneka rUponI vidurvaNA kare che. 101
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 3: uddezaka camara - 2 asurakumAra devonA sthAna, temanuM gamana sAmarthya ane prayojana temaja camarendranuM prathama devaloka gamana ane tenA pUrvabhava pUraNa tApasanuM vistRta jIvana caritra: sthAna : asura devo prathama naraka pRthvInA 10 AMtarAmAM rahe che. ratnaprabhA pRthvI 1,80,000 yojana jADI che. tenA Adi ane aMtanA 1000 yojanane choDIne madhyanA 1,78,000 yojanamAM 13 pAthaDA ane 12 AMtarA che. temAM uparanA be AMtarA khAlI che. nIcenA daza AMtarAmAM daza bhavanapationA AvAsa che. 102 gamana sAmarthya-prayojana : asurakumAra jAtinA devonuM nIce sAtamI naraka sudhI javAnuM sAmarthya che paraMtu trIjI naraka sudhI ja pUrvamitra ke zatrune kramazaH sukha-duHkha ApavA nimitte jAya che. temane tirachA asaMkhya dvIpa samudra paryaMta javAnuM sAmarthya che paraMtu tIrthaMkaronA kalyANakonI ujavaNI mATe traNa dizAmAM naMdIzvara dvIpa sudhI ja jAya che. eka dakSiNa dizAmAM to te rahe ja che te dizAmAM asaMkhya dvIpasamudra sudhI jAya che. upara bAra devaloka paryaMta javAnuM teonuM sAmarthya che. paraMtu prathama devaloka sudhI ja jAya che. prathama devalokanA devo sAthe temane janmajAta vaira hoya che, te zakrendranA AtmarakSaka devone trAsa pahoMcADe che, tenA ratno vagere corI jAya che. tenI devIone paNa laI Ave che, potAnA sthAne lAvIne devIonI IcchAthI tenI sAthe paricAraNA paNa kare che te devalokamAM ja devIo sAthe paricAraNA karI zakatA nathI. asurakumAra devonI uparokta pravRttithI zakrendra kruddha thaI tene sajA rUpe
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zArIrika kaSTa pahoMcADe che. avasarpiNIkAlanuM Azcarya : asurakumAra devo upadrava mATe saudharma devalokamAM jAya te anaMta kAle thatI eka Azcaryajanaka ghaTanA che, teo jyAre jAya che tyAre arihaMtAdino Azraya laIne jAya che. amarendra ahaMkArane vaza thaI, potAnI zaktino vicAra karyA vinA, zakrendranA sAmarthyane samajyA vinA prabhu mahAvIrano Azraya laIne saudharma devalokamAM gayA, tyAM jaIne aziSTa vyavahAra karyo paraMtu zakrendranI zakti ane sAmarthyane sahI zakyA nahIM, tethI tyAMthI potAnI jAtanA rakSaNa mATe bhAgyA ane prabhunA zaraNamAM pahoMcI gayA. prabhunA zaraNanA prabhAve zakrendra tene abhayadAna ApyuM. amarendra zakrendranI ane prabhu mahAvIranI kSamAyAcanA karI tyAMthI te svasthAne AvyA. A rIte 'amara' uddezakamAM vizeSataH camarendra viSaya varNana ja prApta thAya adho dizAmAM camarendranI gati vadhAre hoya tenAthI zakrendranI gati maMda hoya ane tenAthI vajUnI gati maMda hoya che. tethI vadhU camarendrane mArgamAM ja pahoMcI na zakyuM ane kendra vajUne pakaDI lIdhuM paraMtu amarendrane rastAmAM kendra pakaDI zakyA nahIM. jeTaluM kSetra nIce javAmAM camarendrane eka samaya lAge teTalA kSetrane jatAM zakendrane be samaya ane vajane traNa samaya lAge che. upara javAmAM zakrendrane jyAM eka samaya lAge, tyAM vajane be samaya ane camarendrane traNa samaya lAge che. potAnI apekSA tirachA javAmAM camarendra ane zakrendranI madhyama gati hoya che. upara nIce jaghanya utkRSTa gati hoya che. zakti sAmarthya jovA mATe ke dekhADavA mATe amarendra, zakrendra pAse anaMtakAlamAM kyAreka jAya che. paraMtu corIthI janArA devo game tyAre jAya che. tenI gaNanA AzcaryamAM thatI nathI. 103
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ vividha prakAranI kriyA ane tenA pariNAmabhUta vedanAnA pUrva pazcAdbhAvanuM varNana : kriyA : je karAya che te kriyA athavA karmabaMdhanA kAraNabhUta koI paNa yaugika pravRttine kriyA kahe che. tenA mukhya bheda pAMca che- (1) kAyikI kriyA zArIrika pravRtti, (ra) adhikaraNIkI kriyA- zastra dvArA thatI pravRtti, (3) prAdraSikI kriyAdveSajanya pravRtti, (4) pAritApanikI kriyA-paritApa ApanAra pravRtti ane (5) prANAtipAtikI kriyA- hiMsAkArI pravRtti. 104
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 3: uddezaka - 3 kriyA 1. kAyikI kriyA : zarIrathI-kAyAthI athavA kAyAmAM thatI kriyA te kAyikI kriyA che. tenA be bheda cheH anuparata kAyikI kriyA - prANAtipAtAdi pApathI avirata jIvonI kAyika pravRtti. te avirata jIvone hoya che arthAt prathama cAra guNasthAna sudhI hoya che. duSprayukta kAyikI kriyA - duSTa (pApa) pravRttimAM prayukta zarIra dvArA lAgatI kriyA athavA asAvadhAnIthI prayukta zarIra dvArA lAgatI kriyA. A kriyA pramatta saMyata guNasthAna sudhI arthAt prathama cha guNasthAna sudhI hoya che. kAraNa ke te jIvo virata hovA chatAM pramAdavaza tenI kAyA paNa duSprayukta thaI zake che. 2. AdhikaraNikI kriyA : jenAthI AtmA narakAdi durgatino adhikArI bane tevA anuSThAna athavA talavAra, cakrAdi zastra vagere adhikaraNa che, te adhikaraNamAM athavA adhikaraNathI thatI kriyA. tenA be bheda che: (1) saMyojanAdhikaraNa kriyA- saMyojana-joDavuM. pApakArI zastranA judA judA bhAga bhegA karIne eka zastra ke yaMtra banAvavuM. dA.ta. kuhADInA pAnAmAM lAkaDAno hAtho saMyukta karavo athavA koI padArthane duSTa buddhithI viSamizrita karavo. (ra) nirvartanAdhikaraNa kriyA- nirvartana = racanA. talavAra, bhAlA vagere pApakArI zastronI navI racanA karavI, navA banAvavA. 3. prAaSikI kriyA : pradveSa athavA matsaramAM athavA pradveSanA nimittathI thatI kriyA. tenA be bheda cheH (1) jIvaprAkreSikI kriyA- potAnA para athavA anya para dveSa karavo athavA dveSa karavAthI lAgatI kriyA. (ra) ajIva prAaSikI kriyA- jaDa padArtha para dveSa karavo athavA dveSa karavAthI lAgatI kriyA. 105
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. pAritApanikI kriyA : paritApa-pIDA pahoMcADavAthI lAgatI kriyA. tenA be bheda cheH (1) svahastapAritApanikI kriyA- potAnA hAthe ja potAne athavA anyane athavA baMnene pIDA pahoMcADavI. (ra) parahasya pAritApanikI kriyAanya dvArA athavA anyanA nimittathI potAne athavA anyane pIDA pahoMcADavI. 5. prANAtipAtikI kriyA : prANIonA prANanA atipAta-nAzathI lAgatI kriyA. tenA be bheda cheH (1) svahasta prANAtipAtikI kriyA- potAnA hAthe ja potAnA, anyanA athavA ubhayanA prANano nAza karavo. (ra) parahasta prANAtipAtikI kriyA- anya dvArA potAnA, anyanA athavA baMnenA prANano nAza karAvavo. kAyikI Adi traNa kriyAnuM A svarUpa skUla draSTie che. sUkSma draSTie A traNa kriyA saMsAranA dareka prANIne niraMtara lAge che. sUkSma draSTikoNathI traNa kriyAonuM svarUpa- (1) zarIranA sadabhAvathI kAyikI kriyA, (ra) azubha adhyavasAyanA sadabhAvathI AdhikaraNI kriyA (3) kaSAyanA sadabhAvathI prAdraSikI kriyA lAge che. | kriyA ane vedanA : karmanA anubhavane vedanA kahe che. kriyAthI karmabaMdha thAya che ane karmabaMdhathI vedanA thAya che. janya ane janakamAM abhedanI vivakSA karIe to kriyA te ja karma che. je karAya te kriyA ane te eka prakAranuM karma che. vedAya, anubhavAya te vedanA che, te karmanuM phaLa che. tethI pahelA kriyA-karma ane pachI tenA phaLasvarUpa vedanA hoya che. zramaNa nigraMthane kriyA ane kAraNa : sarva pApothI virata zramaNa nigraMthone paNa pramAda ane yogathI kriyA lAge che. zramaNone upayoga rahita ke yatanA rahita pravRttithI athavA zarIra ane upakaraNa saMbaMdhI pramAdathI pramAdajanya kriyA 106
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAge ane kaSAya rahita avasthAmAM tene airyApathika kriyA lAge che, je yogajanya hoya che. jIvanI mukti kyAM sudhI nathI? : jIva sayogI avasthAmAM hoya tyAM sudhI te ejana-kaMpana Adi vividha kriyAo satata kare che ane jyAM sudhI jIva sUkSma ke skUla koI paNa kriyA kare che tyAM sudhI karmabaMdha thAya che, ane jyAM sudhI karmabaMdha che tyAM sudhI mukti thatI nathI. koI paNa kriyAmAM pravRtta thato jIva AraMbha, saMraMbha ane samAraMbhamAM pravRtta thAya che ane temAM pravartamAna jIva, anya jIvone du:kha pahoMcADe che. tethI kriyAthI karmabaMdha ane karmabaMdhathI sakarmajIva kadApi akarmA arthAt mukta thaI zakto nathI. jIvanI mukti-aMtakriyA kyAre thAya? : jIva jyAre sUkSma ke sthUla sarva prakAranI ejanAdi kriyAthI (kaMpanAdi kriyA) rahita thaI jAya, sarvathA niSkriyaayogI banI jAya tyAre ja te aMtakriyA karI zake che arthAt mukta thAya che. niSkriya thayelo jIva AraMbhAdimAM pravRtta thato nathI, AraMbhAdimAM apravartamAna jIva anya jIvone pIDA pahoMcADato nathI, tethI karmabaMdha karato nathI ane karmabaMdhathI mukta thayelo jIva sarvathA mukta thaI jAya che. A viSayanA spaSTIkaraNa mATe ahIM traNa draSTAMta ApyA che jema ke- 1. je rIte sUkA ghAsanA pULAne agnimAM nAMkhatA ja te bhasmIbhUta thaI jAya che. ra. je rIte atyaMta tapta lokhaMDanI kaDAI para jalabiMdu nAMkhatA te tarata ja naSTa thaI jAya che, te ja rIte ejanAdi kriyA rahita manuSyanA karmarUpa IMdhana zukladhyAna rUpa jAjvalyamAna agnimAM tarata ja bhasmIbhUta thaI jAya che. 3. je rIte chidro vALI naukA pANImAM taratI mUkatA, te naukA chidro dvArA pANIthI bharAya jAya che. paraMtu koI vyakti te naukAnA samasta chidrone DhAMkI de 107
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane naukAmAM bharelA pANIne ulecI nAMkhe to tarataja te naukA pANImAM upara AvI jAya che. te ja rIte AzravarUpa chidro dvArA karmarUpI pANIthI bharelI A jIvarUpI naukAne AtmasaMvRtta puruSa jyAre upayogapUrvaka samasta kriyA karatAM, AzravarUpa chidrone DhAMkI de ane nirjarA dvArA saMcita karmarUpI jalane ulecI nAMkhe tyAre te jIva sAMparAyika kriyA rahita banI jAya che. te jIvane yoganimittaka airyApathikI kriyA ja lAge che. te kriyAjanya je karmabaMdha thAya che, te paNa prathama samaye baMdhAya, bIjA samaye vedana thAya ane trIjA samaye te nirjarI jAya arthAt AtmapradezothI pRthaka thaI jAya che ane kramazaH te jIva sarvathA niSkriya banI jAya che. Azrava rahita, akarmarUpa sthitimAM jIvarUpI naukA upara Ave che. niSkriya vyakti saMsAra sAgarane tarI jAya che, aMtakriyArUpa muktine prApta kare che. pramatta, apramatta saMyatanI sthiti : pramatta saMyamanI sthiti : jaghanya eka samaya ane utkRSTa dezona pUrvakoTi varSanI che. pramatta saMyama prApta karyA pachI tarata ja koI jIvanuM mRtyu thaI jAya te apekSAe eka samayanI sthiti ghaTI zake che. sarva jIvonI apekSAe sarvadvAsarvakAlanI che, kAraNa ke chaThaThuM guNasthAna zAzvata che. apramatta saMyamanI sthiti : sAtamAthI caudamAM guNasthAnava jIvo apramatta kahevAya che. saMyamanI prApti apramatta avasthAmAM ja thAya che. saMyama prAptino samaya aMtarmuhUrtano che. apramatta guNasthAnavartI jIva aMtarmuhUrta pahelA mRtyu pAmatAM nathI mATe tenI jaghanya sthiti aMtamuhUrtanI kahI che. kevaLI bhagavAna teramAM guNasthAnake dezona pUrvakoTi varSa paryata rahI zake che mATe apramattanI utkRSTa sthiti dezona pUrvakoTi varSanI kahI che. aneka jIvonI apekSAe sarvakAlanI che. kAraNa ke apramattAvasthA-[sAtamuM ane teramuM guNasthAna] zAzvata 108
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 3: uddezaka - 4 yAna aNagAranuM avadhijJAna sAmarthya : bhAvitAtmA aNagAra : saMyama ane tapathI jeNe AtmAne bhAvita karyo che, tevA aNagArane bhAvitAtmA aNagAra kahe che, tene prAyaH avadhijJAna Adi labdhio hoya che. vAyukAyanI vaikriya zakti : vAyukAyanuM saMsthAna dhvajA-patAkAnA AkAranuM ja che. te jyAre vaikriya zarIra banAve tyAre paNa anya koI prakAranA rUponI vikurvaNA karI zakatA nathI paraMtu upara UThelI athavA nIce paDelI patAkAnA AkAranI ja vikrvaNA karI zake che. temAM paNa koI eka ja dizAmAM-eka ja AkAravALI patAkAnI vikurvaNA karI zake che, be dizAmAM be prakAranI patAkA banAvI zakatA nathI. vikurvaNA karIne, Atmaddhi, Atmakarma ane Atma prayogathI te aneka yojana sudhI gati karI zake che. jyAre te vipurvaNA kare tyAre te vAyurUpa ja rahe che. patAkArUpa thatA nathI. meghanA vividha rUponuM pariNamana : megha ajIva che, tethI temAM vaikriya zakti nathI. paraMtu pudgala pariNamananA svabhAvanA kAraNe temAM paNa vividha rUponuM pariNamana thAya che. tethI ahIM 'vinvitta" zabda prayoga na karatAM pariNAmatta zabda prayoga karyo che. tenI gati Atmaddhi, Atmakarma ke Atma prabhAvathI thatI nathI. kAraNa ke te jaDa che. tenI gati vAyuprerita athavA devAdithI prerita thAya che. A rIte megha, sUtrokta yAnAdi rUpe pariNamana pAmIne gati karI zake che. utpanna thanArA jIvonI lezyA : eka sarva sAmAnya siddhAMta che ke nabhUMsArUM 109
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ tavvArUM pariyAtA jAna repha, tabhesesuvavannA je lezyAnA dravyone grahaNa karIne jIva kAladharma pAme che te ja lezyAnA pudgala grahaNa karatAM jIvanI utpatti thAya che arthAt jIvananA aMta samayanI ane punarjanmanA prathama samayanI lezyA eka ja hoya che. artha : je samaye koI paNa lezyA pariNAmano prathama samaya hoya che, te samaye koI jIvano parabhavamAM janma thato nathI. te ja rIte je samaye lezyA pariNAmano aMtima samaya hoya che, te samaye paNa koI jIvano parabhavamAM janma thato nathI. lezyA pariNAmanuM aMtarmuhUrta vyatIta thayA pachI ane aMtarmuhUrta zeSa rahevA para jIva paralokamAM jAya che. A kathana manuSyo ane tiryaMco mATe che. kAraNa ke temAM lezmAnuM parivartana thayA ja kare che. deva ane nArakomAM jIvana paryaMta eka ja lezyA rahe che. tethI deva ane nArakamAM lezyA pariNAmanuM aMtarmuhUrta zeSa rahe tyAre tenuM mRtyu thAya che. lezyA dravya : jenA dvArA AtmA, karma sAthe kliSTa thAya che tene lezyA kahe che. zrI prajJApanA sUtra ane zrI uttarAdhyayana sUtramAM lezyAnA prakAra, adhikArI, varNa, gaMdha, rasa, sparza Adi aneka dvArothI lezmAnuM vistRta varNana che. jyotiSImAM tejolezyA ane vaimAnikamAM traNa zubha lezyA hoya che. vaibhAragiri parvata saMbaMdhI vikuvarNA : bAhya pudgalanuM grahaNa anivArya zA mATe? : bhAvitAtmA aNagAra bAhya pu galane grahaNa karIne ja vikriyA karavAmAM samartha che. bAhya pudgala grahaNa karyA vinA vikriyA karI zakatA nathI. bhAvitAtmA aNagArane audArika zarIramAMthI vaikriya zarIra banAvavuM hoya tyAre teNe bAhya pudgala grahaNa karavuM paDe che. te sivAya vaikriya zarIra banI 110
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakatuM nathI ane vaikriya zarIra banAvyA vinA parvatanuM ullaMghana ke pralaMghana thaI zakatuM nathI. tethI ja bAhya pugalonuM grahaNa anivArya che. vikurvaNA karanAra mAthI ke amAthI mAthI arthAt pramAdayukta jIva vidurvaNA kare che. je amAyI che tene vikrvaNA karavAnI IcchA thatI nathI. vidurvaNA karanAra mAthI manuSya aMta samaye AlocanAdi kare to ja te ArAdhaka bane che. anyathA te virAdhaka bane che. bhAvitAtmA aNagAra vikrvaNA kare che. bhAvitAtmA eTale ucca saMyama ArAdhaka muni. tevA munine ja vaikriya vagere labdhi prApta thAya che ane te ja vividha prakAranI vidurvaNA karavAnI zakti dharAve che. te muni vaikriya vargaNAnA pugalo grahaNa karIne vaikriya rUpo banAvI zake che, vaikriya vargaNA pudgalo grahaNa karyA vinA vikurvaNA karI zakatA nathI. ahIM adhyAtmabhAvonI mukhyatAe bhAvitAtmA aNagAranA paNa be bheda karyA che - mAyI ane amArI. tenA artha kramazaH pramAdI ane apramAdI thAya che. tAtparya e che ke bhAvitAtmA labdhidhArI aNagAra jyAre pramatta bhAvomAM hoya, tyAre ja bahirlakSI pariNAme, kutuhala Adi vRttithI vaikriya labdhino prayoga kare A rIte spaSTa thAya che ke mAyI-pramAdI vikurvaNA kare che, amArI-apramAdI aNagArane bahirlakSI vRtti na hovAthI te vidurvaNA karatA nathI. 111
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 3: uddezaka - 5 strI aNagAranI Abhiyojana zakti abhiyoga : vidyA, maMtra, taMtra AdinA baLathI azvAdimAM praveza karIne tenA dvArA kriyA karAvavI tene abhiyoga kahe che. vaikriyA : vaikriya labdhi athavA vaikriya samudaghAtathI samavahata thaIne eka athavA aneka vaikriya rUpo banAvavA tene vikriyA kahe che. A rIte baMnenI prakriyAmAM taphAvata che. abhiyoga-vaikriyA vacce samAnatA ane taphAvata : (1) abhiyoga ane vikriyA baMnemAM bahAranA pugala grahaNa karavAmAM Ave che. (ra) baMnemAM vividha prakAranA aneka rUpo banAvavAmAM Ave che. (3) abhiyogamAM hAthI, ghoDA vagere je zarIramAM praveza karavo hoya tevuM rUpa banAvavuM Avazayaka che. vaikriyamAM koI zarIramAM praveza karavAno nathI. hAthI vagere banAvavuM hoya te te rUpa banAvI gamanAdi kArya kare che.tAtparya e che ke vaikriyAmAM svayaMnA ja azvAdi rUpa banAvI gamanAdi kArya kare che jyAre abhiyogamAM aAdi rUpa banAvI, azva vagerenA zarIramAM praveza karI gamanAdi kArya kare che. aNagAranI abhiyojana zakti : vidyA, maMtra, taMtra AdinA baLathI, bAhya puda galone grahaNa karIne, bhAvitAtmA aNagAra azvAdinA rUponuM abhiyojana karIne, aneka yojana sudhI gamana karI zake che. te AtmaddhithI, AtmakarmathI ane Atma prayogathI abhiyoga kare che. te aNagAra game te rUpano abhiyoga kare paraMtu te rUpe te pariNamatA nathI arthAt azvAdi thatA nathI. te aNagAra ja azvAdi rUpomAM praviSTa che, tethI te aNagAra ja che. 112
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ je sAdhaka kevaLa vaiSayika sukhane mATe, zAtAne mATe, svAdiSTa bhojanane mATe, rasane mATe ane ddhi prApta karavA mATe taMtra-maMtra-yaMtra sAdhanAthI athavA vidyA AdinI siddhithI AjIvikA calAve che, je auSadhi saMyoga kare che tathA bhUtibhasma, dorA, dhAgA Adi maMtrita karIne teno prayoga kare che te Abhiyogika bhAvanA kare che. ahIM acitta AkRti banAvI, temAM svayaM praveza karI, gamana Adi karavArUpa viziSTa Abhiyogika kriyA [kutuhala] nuM kathana che. A prakAranI Abhiyogika pravRtti karanArA sAdhu Abhiyogika deva [mahaddhika devonI AjJA ane adhInatAmAM rahenArA dAsa athavA sevaka samAna deva] rUpa utpanna thAya che. te tapa saMyamanA prabhAve 12 devaloka sudhI jAya che paraMtu Abhiyogika pravRttinA kAraNe mahaddhika devonI AjJA ane adhInatAmAM rahenArA dAsa athavA sevaka samAna bane che ane je aNagAra pUrvokta pravRtti karIne AlocanApratikramaNAdi karI le che, te amAthI aNagAra banI jAya che ane te anAbhiyogika devarUpe utpanna thAya che. 113
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 3: uddezaka - 6 nagara mithyAdraSTi ane samyagadraSTinI vikriyA: je mithyAdraSTi jIva vaikriya labdhi ane vilaMga jJAna saMpanna hoya te IcchAnusAra vividha rUpo banAvI zake che ane vibhaMga jJAnathI jANI paNa zake che, paraMtu tenuM jJAna mithyA hovAthI te yathArthapaNe jANI zakatA nathI. teo vaikriyakRta rUpone svAbhAvika ane svAbhAvika rUpone vaikriyakRta mAne che. teo rAjagRhIne vArANasI mAne, navA nagaranI vidurvaNA karI hoya tene vAstavika mAne. A rIte tenuM jJAna mithyA hoya che. vaikriyalabdhi saMpanna samyagadraSTi je vikriyA kare che tene avadhi jJAna dvArA yathArthapaNe jANe che. A rIte vaikriyazakti samAna hovA chatAM baMnenA jJAnamAM samyaga ane mithyA jJAnanI apekSAe bheda che. mithyAtvanA kAraNe teone bhrAMti utpanna thaI jAya 114
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 3: uddezaka - 7 lokapAla ahIM zakendranA lokapAla, tenA vimAna, rAjadhAnInuM nirUpaNa che. zakrendranA cAra lokapAla che- soma, yama, varUNa ane vaizramaNa. te cArenA cAra vimAna che- saMdhyAprabha, varaziSTa, svayaMjvala ane valgu. te cAre vimAna zakrendranA saudharmAvataMsaka vimAnathI asaMkhya yojana dUra kramazaH pUrva, dakSiNa, pazcima ane uttara dizAmAM che. te vimAna sADA bAra lAkha yojana vistAravALA che. tenI rAjadhAnI tenA vimAnanI barobara nIce trichAlokamAM che. te jaMbudrIpa pramANa che. tyAM 16,000 yojana vistAranuM rAjasabhA bhavana che, temAM bhavano- prAsAdonI cAra paMktio che. tyAM upapAta sabhA vagere nathI. soma : svayaMnA vimAnavAsI devo, vidyutakumAra, agnikumAra, vAyukumAra jAtinA bhavanapati deva, devI; caMdra, sUrya Adi sarva jyotiSI deva-devI soma lokapAlane AdhIna che; aMgAraka, vikolika, lohitAkSa, zanizvara, caMdra, sUrya, zukra, budha, bRhaspati, rAhu Adi devo tenA putra sthAnIya che. merU parvatathI dakSiNa vibhAgamAM grahonI aneka prakAranI sthiti, abhra vikAra, ulkApAta, digdAha, yakSodIpta, jhAkaLa, candragrahaNa, sUryagrahaNa, IndradhanuSya Adi tema ja grAmadAha Adi, prANakSaya, dhanakSaya, kulakSaya Adi kAryo soma lokapAlanI jANakArImAM hoya che. soma lokapAlanI sthiti 1-1/3 palyopamanI ane tenA putra sthAnIya devonI sthiti eka palyopamanI che. yama : svayaMnA vimAnavAsI deva, pretakAyika vyaMtara deva, asurakumAra jAtinA bhavanapati deva, devI, paramAdhAmI deva, kaMdarSika, Abhiyogika deva, yama lokapAlanI adhInatAmAM hoya che. paMdara paramAdhAmI deva tenA putra sthAnIya che. 115
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ meru parvatathI dakSiNa vibhAgamAM thatAM yuddha, kalaha, saMgrAma, vividha roga, yakSa, bhUta AdinA upadrava, mahAmArI Adi ane tenAthI thatAM grAmakSaya, kulakSaya, dhanakSaya Adi kAryo yama lokapAlathI ajJAta nathI. tenI sthiti soma lokapAlanI samAna che. varuNa : svayaMnA vimAnavAsI deva, nAgakumAra, udadhikumAra, stanitakumAra jAtinA deva, devI varuNa lokapAlanI adhInatAmAM che. karkoTaka, kardamaka, aMjana, zaMkha, pAlaka, puMDra, palAza, moda, jaya, dadhimukha, ayaMpula Adi devo tenA putra sthAnIya che. meru parvatathI dakSiNa vibhAgamAM thatI ativRSTi, anAvRSTi, sukALa, duSkALa, jharaNA, taLAva Adi ane tenA dvArA thatA janakSaya, dhanakSaya Adi kAryo varuNa devanI jANakArImAM hoya che. tenI sthiti dezona be palyopamanI ane tenA putra sthAnIya devonI sthiti eka palyopamanI che. vaizramaNa : svayaMnA vimAnavAsI deva, suvarNakumAra, dvIpakumAra, dizAkumAra jAtinA deva, devI, vANavyaMtara deva-devI tenI AdhInatAmAM che. pUrNa bhadra, maNibhadra, zAlibhadra, sumanabhadra, cakra, rakSa, pUrNa rakSa vagere devo tenA putra sthAnIya che. meru parvatathI dakSiNa vibhAgamAM sonA cAMdInI khANa, dATeluM dhana, mAlika rahita dhana, dhanavRSTi, gaMdhamAlA, cUrNa Adi sugaMdhI padhArtho, vastra, bhojana ane kSIra temaja sukAla, duSkAla, parvatAdimAM rAkheluM dhana Adi kAryo tene jJAta ja hoya che. tenI sthiti be palyopamanI ane tenA putra sthAnIya devonI sthiti eka palyopamanI che. 116
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 3: uddezaka - 8 adhipati ahIM cAra jAtinA devonA adhipati devonuM kathana che. daza bhavanapati devomAM daza adhipati devo hoya che. dakSiNa dizAnA ane uttara dizAnA be Indro ane cAra-cAra lokapAla hoya che. bhavanapati devo : dakSiNa dizAmAM camarendra soma, yama, varuNa ane vaizramaNa, ane uttara dizAmAM balIndra, soma, yama, vaizramaNa ane varuNa adhipati che. A rIte navanikAyanA adhipati devonA nAma mULapAThamAM che. vyaMtara : vyaMtara ane jyotiSI devomAM trAyazciMzaka ane lokapAla deva nathI. tethI vyaMtara jAtimAM dakSiNa ane uttara dizAnA be-be Indro arthAta 16 Indro ja adhipati che. cAra cAra lokapAla nathI. jyotiSI : jyotiSIomAM caMdra ane sUrya adhipati che. asaMkhya dvIpa samudramAM asaMkhya caMdra ane asaMkhya sUrya adhipati che. pratyeka caMdra-sUryano potAno svataMtra parivAra che ane tenA para tenuM Adhipatya che. vaimAnika : bAra devaloka sudhInA devomAM ja svAmI-sevakano bheda che. uparanA devo ahamendra-kalpAtIta che. bAra devalokanA daza Indra che. ekathI ATha devalokanA ATha Indra, navamA ane dazamA devalokamAM eka Indra ane agiyAramAM ane bAramA devalokamAM eka Indra A rIte daza Indra thAya che. eka-eka IndranA cAracAra lokapAla deva hoya che. 117
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 3: uddezaka - 9 indriya IndriyonA viSaya : IndriyonA viSayo pAMca prakAranA che - zrotendriyano viSaya ItyAdi. zrotindriyanA viSaya saMbaMdhI pudgala pariNAmanA be prakAra che - zubha zabda pariNAma ane azubha zabda pariNAma. te ja rIte pratyeka IndriyanA pariNAmomAM be be prakAranuM kathana che. yathA- cakSurindriyamAM supa ane kupa, dhrANendriyamAM surabhi gaMdha ane durabhi gaMdha, rasendriyamAM surasa ane duHrasa, sparzendriyamAM sukhada sparza pariNAma ane du:khada sparza pariNAma. 118
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 4: uddezaka - 10 leyA lezyAonuM parivartana : eka lazyAne bIjI leyAno saMyoga prApta thAya tyAre te ukta leyAnA varNa, gaMdha, rasa ane sparzarUpamAM pariNata thAya ke nahIM? ahIM leyApadanA 15 dvAronI prarUpaNA karavAmAM AvI che. atidezano sArAMza : kRSNalezI jIva, jo nIla lazyAnA yogya dravyone grahaNa karIne mRtyu prApta kare to te je gati-yonimAM utpanna thAya che, tyAM nIlalezIpaNe utpanna thAya che kAraNa ke nasAruM havADuM ricAttApa re, tameDavavajJag arthAt je legyAnA dravyone grahaNa karIne jIva mRtyu pAme che, te ja leyAmAM utpanna thAya che, je kAraNa hoya che te ja saMyogavaza kArya banI jAya che, jema kAraNarUpa mATI sAdhananA saMyogathI ghaTAdi kAryarUpa pariNata thaI jAya che te ja rIte kRSNalezyA paNa kAlAntaramAM sAdhana-saMyogane prApta karIne nIlalezayAnA rUpamAM pariNata thaI jAya che. A sthitimAM kRSNa ane nIla legyAmAM kevala aupacArika bheda rahe che, maulika bheda nathI. jevI rIte dahIMno saMyoga thavAthI dUdha potAnA madhurAdi guNone choDI dahIMnA varNa, gaMdha, rasa ane sparzarUpamAM pariNata thaI jAya che, te ja rIte kRSNalezyA paNa nIlalezyAno saMyoga prApta karIne tadrupa, tagaMgha, tadrasa ane tasparzarUpe pariNata thaI jAya che. jema kRSNaleyA, nIlaleyA rUpa pariNata thAya che, te ja rIte nIlalezyA kApota legyAmAM, kApota lezyA tejolezyAmAM, tejolezyA pAlezyAmAM ane padmavezyA zuklalazyAmAM pariNata thAya che arthAta tenA varNa, gaMdha, rasa ane sparzarUpamAM pariNamana pAme che. 119
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariNAmAdi dvAranuM tAtparya : lezyApadanA cartutha uddezakamAM varNita pariNAmAdi 15 dvArono ahIM atideza karyo che, te A pramANe che (1) pariNAma dvAra : upara pramANe. (ra) varNa dvAra : kRSNalezyAno varNa megha Adi samAna kALo; nIla lazyAno varNa bhamarAdi samAna nIlo; kApota leyAno varNa aLasInuM phUla, koyalanI pAMkha, kabUtaranI grIvA samAna kaMIka kALo, kaMIka lAla arthAt rIMgaNI kalara hoya che. teno lazyAno varNa sasalAnA lohI samAna lAla, paTTAlezyAno varNa caMpaka puSpanI samAna pILo; zukla lazyAno varNa zaMkhAdi samAna zveta che. (3) rasadvAra : kRSNalezyAno rasa lImaDAnA vRkSanI samAna kaDavo, nIlalezyAno rasa sUMThanI samAna tIkho, kApota lezyAno rasa kAcA boranI samAna kasAyelo-tUro, tejoleyAno rasa pAkI kerInI samAna khATo-mITho, padmalayAno rasa caMdraprabhA Adi madirAnI samAna tIkho, kasAyelo ane madhura te traNe ya rasa saMyukta, zuklalazyAno rasa goLanI samAna madhura che. (4) gaMdhadvAra : kRSNa, nIla ane kApota A traNe lezyAonI durabhi gaMdha, ane tejo, padma ane zukla te traNe prazasta lezyAonI surabhi gaMdha hoya che. zuddha-prazasta-saMkliSTa-uSNAdi dvAra : kRSNa, nIla ane kApota A traNe lezyAo azuddha, aprazasta, saMkliSTa, zIta ane rUkSa che. te durgatinuM kAraNa che. tejo, padma ane zukla A traNa leyAo zuddha, prazasta,asaMkliSTa, uSNa ane snigdha che; te sugatinuM kAraNa che. pariNAma-pradeza-vargaNA-avagAhanA-sthAnAdi dvAra : lazyAnA traNa pariNAma-jaghanya, madhyama, utkRSTa; tenA paNa traNa-traNa bheda karavAthI nava bheda 120
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che. pratyeka vezyA anaMta pradezavALI che. pratyeka lazyAnI avagAhanA asaMkhyAta AkAza pradezomAM che. kRSNAdi chae vezyAone yogya dravya vargaNAo audArikAdi vargaNAonI jema anaMta che. taratamatAnA kAraNe vicitra adhyavasAyonA nimittarUpa kRSNAdi dravyonA samUha asaMkhya che, kAraNa ke adhyavasAyanA sthAna paNa asaMkhya che. alpa bahutva : vezyAonA sthAnonuM alpabaddhatva A prakAre chedravyArtharUpe kApotaleyAnA jaghanya sthAna sarvathI thoDA che. dravyArtharUpe nIla lazyAnA jaghanya sthAna tethI asaMkhyAta guNA. dravyArtharUpe kRSNa lezyAnA jaghanya sthAna tethI asaMkhyAta guNA. dravyArtharUpe tejo leyAnA jaghanya sthAna tethI asaMkhyAta guNA. dravyArtharUpe padma lezyAnA jaghanya sthAna tethI asaMkhyAta guNA. dravyArtharUpe zukla lezyAnA jaghanya sthAna tethI asaMkhyAta guNA che. zrI bhagavatI sUtra bhAga-1 saMpUrNa 121
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra - bhAga 2 zataka - 5: uddezaka - 1 ravi A uddezakamAM sUryanI cAre ya dizAmAM thatI niraMtara gati; tenA kAraNe bhinnabhinna dizAmAM thatAM sUryodaya ane sUryAsta; bhinna-bhinna kSetramAM thatAM divasa ane rAtrinuM kAlamAna temaja kAlanA vividha ekamonuM nirUpaNa che. sUryanuM astitva trikAla zAzvata che. te sadAya udIyamAna ja che. tema chatAM tenI gatinA AdhAre ane tenA prakAzanI sImAnA kAraNe je te kSetromAMthI te pasAra thAya te te kSetramAM sUryodaya ane divasanuM vyapadeza karAya che, temaja je kSetramAMthI sUrya dUra thaI jAya te te kSetramAM sUryAsta ane rAtano vyapadeza karAya che. jaMbUdvIpamAM be sUrya che. baMne sUrya eka ja maMDala para sAma sAmAM rahetAM meru parvatanI pradakSiNA kare che. tethI eka sAthe sAmasAmA pUrva-pazcima ke uttara dakSiNa be kSetramAM divasa ane be kSetramAM rAtri thAya che. sUrya IzAna koNamAM udita thaI agnikoNamAM asta thAya che, te ja rIte kramazaH cAre koNamAM udita thaI tyAra pachInA koNamAM asta thAya che. A udaya, astanA AdhAre ja jyAre pUrva-pazcima vibhAgamAM (pUrva mahAvideha-pazcima mahAvideha kSetramAM) divasa hoya tyAre uttara-dakSiNa vibhAgamAM (airavata-bharata kSetramAM) rAta hoya che ane jyAre pUrva-pazcima vibhAgamAM rAta hoya tyAre uttaradakSiNa vibhAgamAM divasa thAya che. sUryane gati karavAnA 184 maMDala (maMDalAkAra nizcita mArga) che. temAM kapa maMDala jaMbUdvIpamAM ane 119 maMDala lavaNa samudramAM che. sUrya niraMtara gati karatAM 122
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramazaH AtyaMtara maMDalathI bAhya maMDala tarapha ane bAhya maMDalathI AtyaMtara maMDala tarapha gati kare che. jyAre sUrya sarvAtyaMtara maMDala para hoya tyAre moTAmAM moTo 18 muhUrtano divasa ane nAnAmAM nAnI 1ra muhUrtanI rAtri thAya che. rAtri divasa baMne maLIne haMmezAM 30 muharta ja thAya che. sarvAtyaMtara maMDalathI kramazaH bAhya maMDala tarapha tenI gati thatAM pratidina lagabhaga doDha miniTa jeTalo divasa ghaTe ane rAtri vadhe che. A rIte gati karatAM karatAM sUrya jyAre sarva bAhya maMDala para Ave tyAre divasa ghaTatAM ghaTatAM 1ra muhurtano ane rAtri vadhatAM vadhatAM 18 muhUrtanI thaI jAya che. A divasa-rAtrinuM kAlamAna cAre ya vibhAgamAM eka sarakhuM rahe che ane pratyeka vibhAgamAM A rIte vadhaghaTa thAya che. sUryanI gatinA AdhAre be pratipakSI dizAmAM kramazaH sUryodaya thAya che. tethI varSARtu, ayana Adi palyopama, sAgaropama sudhInA kAlanA pratyeka ekamo niSpanna thAya che paraMtu tathA prakAranA kSetra svabhAvanA yoge uttara-dakSiNa vibhAgamAM ja utsarpiNI ane avasarpiNIkALanuM parivartana thAya che ane pUrvapazcima vibhAgamAM sadA avasthita kAla rahe che arthAta tyAM utsarpiNI avasarpiNI kAla hotA nathI. lavaNa samudramAM cAra sUrya ane cAra caMdra che. tyAM paNa sUryanI gati, rAtadivasa, tenuM kAlamAna Adi jaMbUdvIpa pramANe jANavuM. dhAtakI khaMDamAM bAra sUrya ane bAra caMdra che. kAlodadhi samudramAM 4ra sUrya ane 4ra caMdra che. puSkarAddha dvIpamAM 7ra sUrya ane 7ra caMdra che. te pratyeka kSetramAM sUryanI gati Adi bhAvo jaMbUdvIpa pramANe jANavA joIe. A rIte A uddezakamAM sUryanI gatinuM ane tenA parimANanuM vistRta varNana 123
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka - 5: uddezaka - 2 anila ahIM cAra prakAranA vAyunuM astitva darzAvatAM samajAvyuM che ke te cAre vAyu cAre dizA ane cAre vidizAmAMthI koI paNa dizA vidizAmAM vahI zake che. te cAre prakAranA vAyune koI pratibaMdha nathI. eka ja dizAmAM aneka prakAranA vAyuo paNa vAya zake che. pUrva Adi dizAo ghaNI lAMbI ane vistRta che tenA bhinna-bhinna vibhAgamAM bhinna-bhinna vAyu vahe te zakya che paraMtu eka dizAnA eka vibhAga (kSetramAM be virodhI vAyunuM eTale maMdavAyu ane mahAvAyunuM astitva zakya nathI arthAta maMdavAyu vAto hoya tyAre te ja kSetramAM mahAvAyu vAto nathI. (1) ISapurovAtaH osa AdinI snigdhatA-bhejayukta vAyune ISa-purovAta (paravAyu) kahe che. (ra) pathyavAta : vanaspati Adine mATe lAbhadAyaka ane hitakara vAyune pathyavAta kahe che. (3) maMdavAta : maMda gatie vahetA vAyune maMdavAta kahe che. () mahAvAta tIvra gatithI vahetA vAyune mahAvAta kahe che. purvAbhAva puNavaM cokhA ane aDada pUrvAvasthAnI apekSAe vanaspatirUpa che. madirAmAM be jAtinA padArtha che. Thosa padArtha ane pravAhI padArtha. goLa Adi Thosa padArtha pUrvAvasthAnI apekSAe vanaspatirUpa che ane pravAhI padArtha apakAya rUpe che. pazcAdavasthAnI apekSAe agni pariNAmita : cokhA, aDada ane madirA A sarva jyAre zastrAtIta- khADaMNIyuM, sAMbeluM Adi sAdhano dvArA khAMDIne tenI 124
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ payArya ne parivartita karAya, zastrapariNata- pratikULa svabhAvI dravyonA prayogathI pariNAmAMtarane prApta thAya, agnidhyAmita - agni dvArA sekAya te, agnijhUSita - agni dvArA raMdhAya, ukaLatA pANImAM baphAya, agnisevita - agni dvArA varALathI baphAya, agni pariNAmita - agnirUpa thaI jAya teTalA pramANamAM atyaMta uSNa karAya to te agnikAyanA zarIra kahI zakAya che. arthAt A sarva kriyAo dvArA padArtha atkRSNa thAya tyAre ja te agnikAyanA zarIra kahevAya. jyAM sudhI agni pariNAmita na thAya, apakva ke ardhapakva avasthAmAM rahe tyAM sudhI te padArtha agnikAyanA zarIra kahevAtAM nathI. te pUrva paryAyavALA jIvanA zarIra kahevAya che, tema samajavuM. lavaNa samudranuM saMkSipta varNana : jaMbUdIpane pharato lavaNa samudra che. lavaNa samudranuM saMsthAna, gotIrtha-jaLAzayamAM gAyane utaravAno mArga athavA kramazaH nIce jato mArga, naukA, chIpa, saMpuTa, azvaskaMdha ane valabhI jevo goLa valayAkArano che. teno cakravAla vijhaMbha-goLAkAre pahoLAI be lAkha yojana che tathA teno parikSepa-paridhi 15,81,139 yojanathI kaMIka adhika che. tenI UMDAI eka hajAra yojana ane UMcAI 16,000 yojana che. te sarve maLIne 17000 yojana thAya che. ATalo vistRta ane vizALa lavaNa samudra hovA chatAM Aja sudhI jaMbUdvIpane te DUbADI zakyo nathI; tenuM kAraNa e che ke bhArata ane airAvata kSetromAM svabhAvathI bhadra, vinIta, upazAMta, maMda kaSAyI, saraLa, komaLa, jitendriya ane namra puruSo hoya che. yathA- arihaMta, cakravartI, baladeva,cAraNa, vidyAdhara, zramaNa, zramaNI, zrAvaka, zrAvikA ane dharmAtmA manuSya. tenA puNya prabhAvathI lavaNa samudra jaMbudvIpane DUbADato nathI, jalamaya karato nathI ane A prakArano lokano svabhAva paNa che. 125
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 : uddezaka-4 zabda chadmasthanI zabda zravaNa zakti : je zabdano kAna sAthe sparza thAya tene ja chadmastha manuSya sAMbhaLI zake che. jema ke - pu sugeDu sarva niMdIsUtra. kAnathI spaSTa thayelA zabda ja saMbhaLAya che. chadmastha vyakti zrotrendriya (kAna)thI sAMbhaLe che, tenI indriyanI zakti sImita che. tethI chadmastha manuSya IndriyanI sImAmAM rahelA, kAna sAthe spaSTa thayelA zabdone sAMbhaLI zake che, anya zabdone sAMbhaLI zakatA nathI. kevaLInI zabda zravaNa zakti : kevaLI pAse atIndriya, anaMta, nirAvaraNa kevaLajJAna che. tenAjJAnanI koI sImA ke maryAdA nathI. tethI te IndriyanA viSaya kSetramAM rahelA ke IndriyanA viSaya kSetrathI dUra rahelA mita, amita, sarva zabdone jANe che ane dekhe che. sukhe; nAga pAsaH chAsthane mATe sugeDu kriyApadano prayoga karyo che, jyAre kevaLIne mATe nAga pAsa kriyApadano prayoga karyo che. A bhedanuM kAraNa e che ke chadmastha jIva kAnathI zabda sAMbhaLe che paraMtu kevalI bhagavAnane kAnathI zabdo sAMbhaLavApaNuM nathI. teo kevaLajJAna-kevaLadarzanathI ja jANe-dekhe che. prabhu mahAvIra ane devano manogata vArtAlApa devalokanA devo paNa paraspara mAnavalokanI jema dharma saMbaMdhI ke anya carcAo karatA ja hoya che. prabhu mahAvIranA cauda hajAra zramaNa che temAMthI keTalA zramaNa tadbhava mokSagAmI che. A viSayamAM be devone devalokamAM paraspara jJAna carcA thatAM tenuM samAdhAna meLavavA baMne devo sAthe maLI prabhunI sevAmAM AvyA hoya tema jaNAya che. teo manamAM prazna laIne AvyA tyAre bhagavAne kevaLajJAna dvArA 126
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ temanA manogata praznane jANI lIdho. AgamamAM AvA aneka prasaMgo jovA maLe cheke bhagavAna AgaMtukanA manobhAvane te kAMI bole tenI pahelA ja pragaTa karI detA. ahIM devonA manogata praznane bhagavAne pragaTa na karyo paNa manathI ja teno uttara ApI dIdho che. ja saMjJI jIvo vicAra kare tyAre manayogya pudgalone grahaNa kare che ane tene mana rUpe pariNamAve che. manaHparyavajJAnI A manarUpe pariNata manovargaNAnA AdhAre saMjJI jIvonA manogata vicArane jANI le che. kevaLajJAnIne kevaLajJAnathI ja sarva bhAvo pratyakSa hovAthI vicAravAnI jarUra nathI, paraMtu jyAre bhagavAnane pragaTarUpe vANIthI kathana karavuM na hoya, koI devAdine manathI pratyutara ApavAnA hoya tyAre manovargaNAnA pudgala grahaNa karI tene jJeyAkAre manarUpe pariNamAve che. mana:paryavajJAnI zramaNa te manovargaNAne joI pratyuttara samajI jAya che. te ja rIte manolabdhiyukta samyak draSTi vaimAnika deva paNa temanI vargaNAne avadhijJAnathI joI pratyuttara meLavI le che. baMne devoe A manolabdhiyukta avadhijJAnathI ja pratyuttara jANI lIdho hato. devo ane bhagavAna vacce manathI thayelA A praznottara samaye gautama svAmI dhyAnamAM hatA. dhyAna pUrNa thatAM teoe be devane bhagavAnanI samIpe joyA ane temanA viSe jANavAnI jijJAsA thaI. cAra jJAnanA dhAraka evA gautama svAmIe potAnA jJAnano upayoga mUkyA vinA jijJAsA thatAM ja vinayapUrvaka prabhu samakSa potAnI jijJAsA pragaTa karI. gautama svAmIne koI devAdinA Agamana athavA praznottara viSayaka jijJAsA thAya ane prabhu tenuM samAdhAna kare, tevuM to aneka sthAne jovA maLe che paraMtu ahIM vizeSatA e che ke bhagavAne gautama svAmIne te devo pAse jaIne ja samAdhAna meLavavA kahyuM ane gautama svAmI prabhunI AjJAnusAra deva pAse javA mATe taiyAra 127
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ thayA. paraMtu tyAM to devoe svayaM sAme AvIne sarva vRtAMta jaNAvyo. A rIte A saMpUrNa prasaMga devonI viziSTa manolabdhi ne tema ja koI paNa gatimAM rahelA jIvonI Atmazaktine pradarzita kare che. devo mATe zabda-prayogano viveka : devone cAra guNasthAna ja hoya che. teo sAdhuvrata ke zrAvakavrata grahaNa karI zakatA nathI. teo asaMyata che paNa teonI pratyakSa hAjarImAM tevA niSphara zabdano prayoga karavo ucita nathI. tethI ahIM sadbhUta chatAM komaLa evo no saMyata vacana prayoga sUcita karyo che. no zabda niSedha arthamAM prayukta che. tatvadraSTie nirUpaNa karatA devonI gaNatarI asaMyatamAM ja thAya che. kevaLI ane chadmasthanI jJAnazaktimAM taphAvata : kevaLajJAnI traNe lokanA traNe kALanA sarva bhAvone sAkSAta jANe che. chadmastha manuSyanI jJAnazakti sImita hoya che. tethI teo sarva bhAvone sAkSAta jANI zakatA nathI. te kevaLI Adi daza viziSTa vyakti pAsethI sAMbhaLIne athavA bIjA koI Agama Adi pramANathI sarva bhAvone jANI zake che. kevaLI pAkSika : sarvajJanI paraMparAnA viziSTa jJAnI zramaNone ahIM kevaLI pAkSika kahyA che. sIvaU3vAsaNa : vyutpattinI apekSAe prabhunI vANIne zravaNa karanAra zrAvaka kahevAya ane prabhunI bhakti upAsanA karanAra upAsaka kahevAya che athavA vratadhArIne zrAvaka kahevAya ane mAtra upAsanA karanArane upAsaka kahevAya. sAmAnyatayA, baMne zabdo ekArthaka che. pamA: pramANa cAra prakAranA kahyA che ane tenA bheda prabhedanuM kathana anuyoga dvAra sUtranA nirdeza sAthe saMkSipta karyuM che. caramakarma ane carama nirjarA : zailezI avasthAnA aMtima samayamAM, caudamA 128
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNasthAne je karmano anubhava thAya tene carama karma kahe che ane tenA anaMtara samaye ja (zIghra) je karma jIva pradezothI kharI jAya tene carama nirjarA kahe che. vaimAnika devonI manolabdhi : samyaga draSTi devo kevaLInA mana ane vacanane avadhi jJAna dvArA jANI zake che. te ja vAtane ahIM puSTa karI che ke tathA prakAranA manolabdhiyukta avadhi jJAnI anuttaropapAtika vaimAnika devo potAnA sthAnamAM ja rahIne kevaLI sAthe vAtacIta paNa karI zake che. vizeSatA e che ke bAramA devaloka sudhInA devo kevaLI pAse jaIne praznacarcA kare che paraMtu anuttaropapAtika deva uttara vaikriya karatA nathI. teo potAnA sthAnanI bahAra kyAMya jatA nathI. tethI teo kevaLI sAthe svasthAnamAM rahIne ja vArtAlApa kare che. maLatAmAM movavavamaLAmAM taghnAmo.....anaMta manodravyavargaNA labdha che, prApta che ane svAdhIna che arthAt te manodravyavargaNAne jANI zake che. avadhijJAnI rUpI dravyane jANe che. avadhi jJAnanA viSayamAM dravya ane kSetrane paraspara saMbaMdha che. jema jema tenuM viSaya kSetra vadhe tema tema te avadhijJAnI sUkSma sUkSmatara rUpI dravyone jANI zake che. manovargaNArUpI che paraMtu sAmAnya avadhijJAnI tene jANI zakatA nathI; kAraNa ke te sUkSma che. je avadhijJAnI lokanA saMkhyAtamA bhAgane jANI zake che te avadhijJAnI manodravyavargaNAne jANI zake che. anuttara vimAnavAsI devonuM avadhijJAna atyaMta vizALa che. te sabhinna loka nADI pramANa (saMpUrNa lokanA) rUpI dravyone jANI zake che. tethI te devo manodravyavargaNAne avazya jANI zake che. vasaMtamoddA : anuttaropapAtika devone mohanIya karmanI prakRtiono tIvra udaya nathI, tethI te udIrNa mohI nathI. teone kSapaka zreNIno abhAva che tethI te kSINa mohI paNa nathI paraMtu teonA viSaya kaSAya ati maMda hovAthI te upazAMta mohI kahevAya che. 129
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 : uddezaka-5 chastha karmaphaLa bhogavavAmAM anekAMta : A viSayamAM svasiddhAMtanuM pratipAdana A pramANe che- jIva potAnA pariNAmothI karmano baMdha kare che ane baMdhAnusAra tenuM phaLa bhogave che, paraMtu A kathana sArvatrika nathI. jo jIva ekAMte evabhUta vedanAne anubhave to dharma puruSArtha vyartha thaI jAya paraMtu evuM nathI. karma udayamAM Ave te pahelAM jIva potAnA puruSArthathI temAM aneka prakAranuM parivartana karI zake che. tethI keTalAka jIvo evaMbhUta vedanAne anubhave che arthAta je rIte karmo bAMdhyA che, te ja rIte bhogave che ane keTalAka jIvo anevaMbhUta vedanAne anubhave che arthAta bAMdhelA karmomAM sthitighAta, rasaghAta, saMkramaNa, apavartana, udavartana Adi parivartana karIne bhogave che. A rIte prabhunuM kathana anekAMtika che. ra4 daMDakanA jIvo baMne prakAranI vedanA bhogavI zake che. 130
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 : uddezaka-6 AyuSya (1) alpAyubaMdha : tathA prakAranA zramaNone sacitta ane agrAhya AhAra pANI vahorAvavAthI alpAyuSya baMdhAya che. A kathananuM tAtparya e che ke dAna ane dAnanI bhAvanA to zubha AyuSyabaMdhanuM kAraNa che ane zramaNa-zramaNIone AhArAdi dAna ApanAra vyaktine deva ke manuSyanA AyuSyano baMdha thAya. paraMtu te apAtA AhAra, pANI jo sadoSa hoya; prANAtipAta ane asatya bhASaNathI yukta hoya to te dAnanA kAraNe zubha Ayu ane prANAtipAtAdi doSanA kAraNe alpa sthitinuM AyuSya baMdhAya che. AdhAkarmI AhAra taiyAra karavAmAM jIvahiMsA thAya ane te AhAra vahorAvavA mATe asatya bhASaNa karAya, yathA- he sAdhu ! A AhAra amArA mATe banAvelo che, tethI te nirdoSa che, kalpanIya che. tamAre temAM zaMkA karavI nahIM. jo ke sadoSa AhAra dAna alpAyunuM kAraNa che, chatAM rogAdi viziSTa paristhitimAM sahaja sevA bhAvanAthI zrAvaka dvArA munine je sahakAra ApavAmAM Ave te alpAyu baMdhanuM kAraNa banatuM nathI kAraNa ke temAM asatya bhASaNa nathI paraMtu saparisthitika apavAda sevana che, tema samajavuM. (ra) dIrdhAyuSyabaMdha : AdhAkarmAdi doSathI rahita prANAtipAta ane mRSAvAdathI rahita, acitta ane nirdoSa AhAra pANI ApavAthI dIrdhAyu baMdhAya che. (3) azubha dIrdhAyu baMdha : prANAtipAtAdinA sevanathI tathA zramaNanI avahelanA, niMdA, avajJA- tiraskAra, apamAna karI, durbhAvanAthI koI amanojJa, virasa AhAra Ape to tene azubha dIrdhAyuno baMdha thAya che. 131
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) zubha dIrghAyu baMdha : hiMsA asatyAdino tyAga karI, zramaNone vaMdana namaskAra, sanmAnAdikapUrvaka manojJa AhArAdi ApavAthI zubha dIrghAyuSyano baMdha thAya che. A cAra sUtromAM jaina zramaNone AhAra dAna ApatA dAtAnA AyuSyabaMdhane anulakSIne be prakAre pratiphaLa darzAvyA che (1) sAmAnya rIte prathama sUtramAM sadoSa AhAra dAnanuM pratiphaLa alpAyu kahyuM che ane bIjA sUtramAM nirdoSa AhAra dAnanuM pratiphaLa dIrghAyu kahyuM che. (ra) vizeSa apekSAe trIjA sUtramAM azubha pariNAmothI munine tiraskArapUrvaka narasI vastunA dAnanuM pratiphaLa azubha dIrghAyu kahyuM che ane cothA sUtra mAM zubha pariNAmathI munine sanmAnapUrvaka sArI vastunA dAnanuM pratiphaLa zubha dIrghAyu kahyuM che. dIrghAyu ane zubha dIrghAyuno taphAvata : bIjA sUtramAM nirdoSa AhAranI pramukhatAe sAmAnya rIte dIrghAyunuM kathana che ane cothA sUtramAM Adara bhAva, vinaya bahumAnapUrvaka muninI parvapAsanA sAthe utkRSTa ahobhAvathI manojJa ane nirdoSa AhAra dAnanI pramukhatAe viziSTa (zubha) dIrghAyu baMdhanuM kathana che. A sUtronA be rIte thatA artha A pramANe che- (1) eka apekSAe prANAtipAta ane mRSAvAda A baMne aprAsuka AhAranA vizeSaNa che. tethI temAM AdhAkarmAdi AhAra banAvavAmAM thatI jIvahiMsA ane vaherAvavAmAM thatA mRSAvAdanuM grahaNa karavAmAM Ave che. (ra) bIjI apekSAe jIva hiMsA, mRSAvAda vagere svataMtra rUpe grahaNa thAya che. te be pApasthAnanA upalakSaNathI 18 pApasthAnakanA sevana dvArA narakAdinuM azubha dIrghAyu ane prANAtipAtAdinA tyAgathI devAdinuM zubha dIrghAyu baMdhAya che. vAsaNa AdinA saMbaMdhathI lAgatI kriyAoH bhAMDa-vAsaNAdi vecanArano mAla 132
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI corI jAya, tene zodhatA vikretAne AraMbhikI Adi cAra kriyA lAge che. kriyA lAgavAno AdhAra padArtha para nathI, paraMtu tenA paranA mamatva bhAva para che. vikretAno mAla corAI javA chatAM teno mAlikI bhAva chUTyo nathI. parigrahanI mUrchAnA kAraNe corAyelA padArthone zodhavA te tIvra prayatna kare, temAM hiMsAdi paNa thAya; tethI tene AraMbhikI Adi cAra kriyA lAge che. pAMcamI kriyAnI bhajanA kahI che tenuM kAraNa e che ke vikretA jo samyaga draSTi hoya to tene mithyAtvanI kriyA lAgatI nathI ane jo te mithyA draSTi hoya to tene pAMca kriyA lAge. corAyelo mAla jyAre pAcho maLI jAya, tyAre vikretAnA tIvra pariNAma maMda thaI jAya che, tenI tallInatA ghaTI jAya che, tethI tene te kriyAo alpa pramANamAM lAge che. AraMbhikI Adi kriyAonuM svarUpa sUkSma draSTie A pramANe che(1) mAmA : jIva hiMsAnA pariNAmothI tathA aviveka ane upekSAthI lAgatI kriyA. (ra) parivAhiyA: mUrchA ane AsaktithI lAgatI kriyA. (3) mAyAvattiyA: kaSAyayukta jIvane lAgatI kriyA. (4) sapaSyavANaniyA: avirata jIvone lAgatI kriyA. (5) micchAuMsAvariyA: mithyAtvI jIvane lAgatI kriyA. agnikAyanA jIva mahAkarmI ane alpakarmA : ekendriya evA agnikAyanA jIva saMbaMdhI karma, kriyA AdinI vicAraNA ahIM karI che. agni prajvalita thatAM kramazaH vRddhi pAme tyAre ghaNA jIvonI utpatti thatI hovAthI ane agni dvArA chakAya jIvanI hiMsA thatI hovAthI te agninA jIvone karma, kriyA, Azrava vagere vadhAre thAya che ane jyAre agnikramazaH bujhAya jAya tyAre jIvonI alpatA 133
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ hovAthI ane mAtra agnikAyanI ja hiMsA thatI hovAthI tema ja tenI dAhakatA ane uSNatA alpa thavAthI te jIvone karma, kriyA, vedanA vagere alpa thatAM jAya che. aMgAra ane muramura sAthe rahelI atyuSya rAkha paNa agni jIvamaya hoya che. jema aMgAranI upara zekAtI roTalI paNa agnikAyanA jIvamaya banI jAya che tema te uSNa rAkha paNa agnikAyamaya hoya che tethI te jIvo mATe paNa kriyAnuM kathana karyuM che. zekAtI roTalI agni pAsethI haTAvyA pachI agni jIvarahita eTale acitta thaI jAya che tema aMgAra muramura AdithI rahita thayelI rAkha paNa zItaLa thatAM acitta thaI jAya che. dhanurdhArI ane dhanuSanA jIvone lAgatI kriyA : dhanurdhArI vyaktine tathA je je jIvonA zarIrathI dhanuSanA vividha upakaraNo banyA che te jIvone bANa chUTatA samaye ane bANa nIce paDatA samaye thanArI prANI-hiMsAthI lAgatI kriyAonuM ahIM nirUpaNa karyuM che. (1) bANa pheMkanAra purUSanI zaktithI bANa lakSya sudhI jAya tyAre mArgamAM ane lakSita sthAnamAM je jIvonI virAdhanA thAya te virAdhanAthI purUSane pAMca kriyAo lAge. lakSita sthAna sudhI gayA pachI bANa svayaMnA bhArathI nIce paDatAM mArgamAM ane bhUmi para paDe tyAM je jIvonI virAdhanA thAya tenAthI te purUSane cAra kriyA lAge. (ra) dhanuSya ane dhanuSyanA avayavo je jIvonA zarIrathI niSpanna thayA hoya te jIvone bANa dvArA lakSita sthAna sudhI pahoMcatA je jIvonI virAdhanA thAya te jIvothI pAMca kriyA lAge ane tyAra pachI potAnA bhArathI nIce paDatAM bANa dvArA je jIvonI virAdhanA thAya tenAthI cAra kriyA lAge. (3) bANa ane bANanA avayavo je jIvonA zarIrathI niSpanna thayA hoya te jIvone pRthvI sudhI pahoMcatA bANa dvArA je jIvonI virAdhanA thAya tenAthI pAMca kriyA lAge. temAM cAra kriyAno vikalpa nathI. 134
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) mArgamAM jatAM bANa je AkAza pradezonuM avagAhana kare, tyAMnA je jIva cala vicala thAya te jIvonA zarIrathI je jIva hiMsA thAya, te jIvone pAMca kriyA lAge arthAt bANathI athaDAtAM pakSI vagere nIce paDe tenA dvArA mArgamAM ane bhUmi para je virAdhanA thAya tethI pakSI Adine pAMca kriyA lAge. yadyapi vartamAne dhanuSa Adi acetana che, tema chatAM je jIvonA zarIrathI te dhanuSAdi banyA hoya te jIvoe mRtyu samaye potAnA zarIrano svecchAthI tyAga karyo na hoya temaja te jIvo vartamAne paNa aviratinA pariNAmathI yukta hoya te kAraNe kriyAo lAge che. niSkarSa e che ke pUrvanA zarIronI apekSAe pApakarma baMdha ke azubha karmabaMdhanI paraMparA cAlu rahI zake che paraMtu puNya karmabaMdha ke zubha karmabaMdhanI paraMparA rahetI nathI. kAraNa ke saMsArI jIvone pApano pravAha to cAlu ja che jyAre puNya to prayatnathI temaja vivekapUrvaka ja thAya che. potAnA bhArepaNA AdithI jyAre bANa nIce paDe, tyAre purUSa cAra kriyAthI spaSTa thAya che. jo ke te dhanurdhArI purUSa pAMce kriyAnuM nimitta bane che tema chatAM potAnA ja bhArepaNAthI bANa jyAre jamIna tarapha pAchu pharatuM hoya tyAre je jIvono saMhAra thAya, te pravRttimAM purUSa sAkSAt pravRtta thato nathI, tethI tene prANAtipAtikI kriyAne choDIne cAra kriyA lAge che. bANa vagere jIva hiMsAmAM sAkSAt pravRtta thAya che, tethI je jIvonA zarIrathI bANa banyuM che, tene pAMca kriyA lAge che. jyAre dhanuSanI dorI, jIvA, dhanupRSTha Adi sAkSAt vadhakriyAmAM pravRtta na thatAM kevala nimitta mAtra bane che, tethI tene paNa cAra kriyA lAge che. tAtparya e che ke je sAdhana jIvahiMsAmAM sAkSAta pravRtta thAya tene pAMca kriyA ane je sAdhana paraMparAe pravRtta thatAM hoya tene cAra kriyA lAge che. je jIvone aviratinA pariNAma nathI tevA zramaNa ane siddhonuM pUrve choDeluM 135
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIra jIva hiMsAnuM nimitta bane to paNa teone koI paNa kriyA lAgatI nathI. kAraNa ke teoe zarIrano tathA karmabaMdhanA hetubhUta avirati pariNAmano sarvathA tyAga karI dIdho che. temaja rajoharaNa, pAtra, vastra, Adi sAdhunA upakaraNo jIvadayAnA sAdhana che. tema chatAM rajoharaNAdinA bhUtapUrva jIvone puNyano baMdha thato nathI, kAraNa ke rajoharaNAdinA jIvone puNyabaMdhanA heturUpa viveka ke zubha adhyavasAya hotA nathI. 136
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 : uddezaka-7 ejana pudgala dravyamAM kaMpana : pudgala dravyanA avagAhita AkAza pradezanuM parivartana thAya tene kaMpana kahe che. kyAreka saMpUrNa skaMdhanA avagAhanA sthAnamAM parivartana thAya che, kyAreka tenA eka dezamAM parivartana thAya, kyAreka aneka dezamAM parivartana thAya che. kaMpananI kriyA satata thatI nathI tethI jyAre te niSThapa hoya tyAre koI paNa prakAranuM parivartana thatuM nathI. pudgala dravyanI sthiti: paramANuthI anaMtapradezI sudhInA skaMdhanI sthiti jaghanya eka samaya, utkRSTa asaMkhyakAlanI che. eka pradezAvagADha sakaMpamAna puda galanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganI che. eka pradezAvagADha niSThapa pugalanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyAta kAlanI che. A rIte asaMkhya pradezAvagADha pudgalanI sthiti jANavI. eka guNa kRSNa yAvat anaMta guNa rUkSa pudgalanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhya kAlanI che. sUkSma ane bAdara pariNata pudgalanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhya kAlanI che. zabda pariNata pudagalanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAganI che. azabda pariNata pudagalanI sthiti jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyakAlanI che. aMtara : paramANunuM aMtara jaghanya eka samaya utkRSTa asaMkhyAta kAlanuM, dvipradezI Adi skaMdhanuM aMtara utkRSTa anaMtakAlanuM che. sakaMpa pudgalanI sthiti te niSkapanuM aMtara ane niSkapanI sthiti te sakaMpa pudgalanuM aMtara che. te ja rIte zabda pariNata pudgalanI sthiti te azabda pariNata pugalanuM aMtara ane azabda pariNata yugalanI sthiti te zabda pariNata yugalanuM aMtara che. varNAdi pariNata pudagalonuM aMtara tenI sthitinI samAna che. 137
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvomAM AraMbha ane parigraha : AraMbha : je pravRttithI koI paNa jIvonA prANa hanana ke upamardhana thAya te. parigraha : koI paNa vastu athavA bhAvanuM mamatA-mUrchA bhAvapUrvaka grahaNa athavA saMgraha. jo ke ekendriya Adi jIva AraMbha-parigrahayukta dekhAtA nathI, to paNa teone sAraMbhI saparigrahI kahyA che. tenuM kAraNa e che ke jyAM sudhI koI paNa jIva mana, vacana, kAyAthI, svecchAe AraMbha ane parigrahanA pratyAkhyAna (tyAga) na kare tyAM sudhI tene anAraMbhI ke aparigrahI kahI zakAya nahIM. tethI tene AraMbha-parigrahayukta kahyA che. beIndriya, teIndriya, caurendriya prANIone paNa siddhAMtAnusAra zarIra, karma ane te saMbaMdhita upakaraNono parigraha hoya che. teo potAnA AhAra ane zarIra rakSA Adi kAraNe AraMbha paNa kare ja che. tiryaMca paMcendriya jIvo, manuSyo, nArako tathA devone AraMbha ane parigrahamAM mUrchA bhAva draSTigocara thAya che. manuSyomAM vItarAga purUSa, kevalI tathA nigraMtha sAdhu-sAdhvI AraMbha-parigrahathI mukta hoya che. paraMtu ahIM sarva manuSyanI apekSAe manuSyane sAraMbhI ane saparigrahI kahyA che. pAMca hetu-ahetuonuM nirUpaNa : ahIM ATha sUtra dvArA aSTavidha tattvanuM nirUpaNa che. A AThe sUtramAM pAMcapAMca bolanuM kathana che. te A pramANe che - nALaS = jANavuM, jJAna thavuM, pAsarU = jovuM, samajavuM, vijJAna thavuM, vunnarU = bodha, zraddhA thavI, minArUM = prApta karavuM, apanAvavuM, AcaraNa, maraNaM maraD te te jJAna, zraddhAna, AcaraNa saMbaMdhita avasthAmAM mRtyu thavuM. heOM= hetu eTale kAraNa, sAdhana, karmabaMdhanA kAraNa. heLA = hetuthI eTale kArya phaLa, karmabaMdhathI prApta saMsAra. maheOM = ahetu, karmabaMdhanA akAraNa-saMvara. maheJaLA = ahetuthI eTale saMvarathI prApta mokSa. A sUtronI artha vicAraNA be 138
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAre thAya che- (1) karma draSTie (ra) jJAna draSTie. karma draSTie (Azrava-saMvararUpe) vicAraNA : ahIM hetu eTale karmabaMdhanA kAraNo-Azrava. hetuthI eTale Azrava dvArA prApta saMsAra paribhramaNAdi. ahetu eTale saMvara ane ahetuthI eTale saMvara dvArA prApta mokSa. (1-ra) heOM, phreDanA na nALaC keTalAka lokone Azrava ane Azrava dvArA prApta saMsAra paribhramaNanuM jJAna, vijJAna, zraddhAna tathA tenA tyAgarUpa AcaraNa hotuM nathI. tevA ajJAnI jIva ajJAna maraNe mare che. = (3-4) phekaM, phreDanA nALaS = keTalAka lokone Azrava ane Azrava dvArA prApta saMsAra paribhramaNanuM jJAna, vijJAna, zraddhAna hoya che paNa tyAgarUpa AcaraNa hotuM nathI. tevA jJAnI jIva (kevaLajJAna aprApta jIva) paMDita maraNe-chadmastha maraNe mare che. (5-6) mahekaM, maheDanA La nALapha = keTalAka lokone saMvara ane saMvarathI prApta thanAra mokSanuM jJAna, vijJAna, zraddhAna ane AcaraNanA abhAve kevaLajJAna prApta thatuM nathI. teo chadmastha maraNe mare che. (7-8) mahekaM, mahekanA nALaS = keTalAka loko saMvara ane saMvara dvArA prApta thanAra mokSanA jJAna, vijJAna, zraddhAna ane AcaraNanA kAraNe kevaLajJAna prApta kare che ane kevaLI maraNe mare che. jJAna draSTie vicAraNA : ahIM hetu eTale kAraNa. padArthonA jJAnamAM Agama ke AptapurUSanA vacana kAraNa rUpa che. hetuthI eTale Agama dvArA thatuM sUkSmAdi padArthanuM jJAna. ahetu eTale bAhya nimitta vinA Atmasamutpanna pratyakSa jJAna (avadhi jJAna Adi) ane ahetuthI eTale pratyakSa jJAna (avadhi jJAna Adi) dvArA Alokita padArthonuM spaSTa jJAna. (1-ra) phreOM, phrejhA na nALaS = keTalAka lokone Agama ke Apta purUSanA 139
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacananuM ane AtmAdi hetugrAhya padArthonuM jJAna, vijJAna, zraddhAna ke AcaraNa hotuM nathI. tevA matizruta ajJAnI jIvo ajJAna maraNe mare che. (3-4) phekaM, DheLA nALaS = keTalAka lokone Agama ke AptapurUSanA vacananuM jJAna, vijJAnAdi hoya che tevA mati-zrutajJAnI chadmasthapaNe paMDita maraNe mare che. (5-6) mahekaM, mahe'LA na nAkhaS = keTalAka lokone sarva dravya, sarva paryAyanuM jJAna, vijJAnAdi hotA nathI. (teone dravya ane tenI asarva payAryonuM AMzika jJAna hoya che.) tethI teo (vikala pratyakSa jJAnI) chadmastha maraNe mare che. (7-8) maheruM, mahekanA nALaS = keTalAka pratyakSa jJAnIne sarva dravya, sarva paryAyanuM jJAna, vijJAnAdi hoya che. tethI teo (sakala pratyakSajJAnI-kevaLI hovAthI) kevaLI maraNe mare che. tAtparya e che ke prathama be sUtramAM matizruta ajJAnI, trIjA-cothA be sUtramAM mati, zrutajJAnI, pAMcamA, chaThThA be sUtramAM vikala pratyakSa jJAnI ane sAtamA, AThamA sUtramAM sakala pratyakSa jJAnInuM kathana che. ahIM prayukta hetu zabdathI kAryakAraNa bhAvane anulakSIne nyAya draSTithI (nyAya graMthomAM varNita vivecanA vidhithI) sAdhya, sAdhaka, draSTAMta, upanaya, nigamana rUpe paNa vizleSaNa karI zakAya che. paraMtu sUtromAM ajJAna maraNa, chAzrvasthika maraNa ane kevaLI maraNanuM kathana hovAthI ahIM jJAna tathA AcaraNanI pramukhatAe vizleSaNa karyuM che. hetu saMbaMdhI A saMkSipta sUtronuM tAtparya samajavuM ati kaThina che. A kAraNe ja navAMgI TIkAkAra AcAryazrI abhayadevasUrijIe A sUtranI suvistRta vivecanA karIne aMte kahyuM che ke- marthanamaniAmAtramevelam / mAnAmavyeSAM sUtrALAM mAvArtha tu vahuzrutAH vivanti / sUtra ane padonI gamanikA (zabdaparaka artha vivecanA) mAtra karI che. vizeSamAM A AThe ya sUtrono vAstavika artha paramArtha to bahuzruta AcArya ja jANe che. 140
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 : uddezaka-8 nigraMtha apradeza-sapradeza : dravyanI apekSA paramANu, kSetranI apekSA eka pradezAvagADha pudgala, kAlanI apekSA eka samaya sthitika pudgala ane bhAvanI apekSA eka guNa varNAdivALA pudgala apradeza kahevAya che. be thI anaMta pradezI kaMdha, be thI asaMkhyAta pradezAvagADha pudgala, be thIasaMkhyAta samaya sthitikapudgala ane be guNathI anaMtaguNa varNAdivALA pudgala sapradeza kahevAya che. sapradezI apradezI pudgalono paraspara saMbaMdha : (1) dravyathI apradeza : je pudgalo dravyathI apradeza (paramANurUpa) hoya che - (1) te pudgala kSetrathI eka pradezAvagADha hovAthI nizcita rUpe apradeza che; (ra) kAlathI te pudgala jo eka samayanI sthitivALA hoya to apradeza ane jo aneka samayanI sthitivALA hoya to sapradeza che; (3) te ja rIte bhAvathI eka guNa kALA Adi hoya to apradeza ane aneka guNa kALA Adi hoya to te sapradeza che. (ra) kSetrathI apradeza : je pudgala kSetranI apekSAe apradeza (eka pradezAvagADha) hoya che (1) te dravyathI kadAcit sapradeza ane kadAcit apradeza hoya. arthAt jo eka AkAza pradeza para paramANu sthita hoya to te dravyathI apradeza che ane jo eka AkAza pradeza para dvipradezI Adi anaMtapradezI kaMdha sthita hoya to te dravyathI sapradeza che. (ra) je pudgala kSetrathI apradeza che te kAlathI kadAcit apradeza ane kadAcit sapradeza hoya che. jema ke eka pradezAvagADha pudgala eka samayanI sthitivALA hoya, to kAlApekSayA apradeza 141
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, paraMtu jo te aneka samayanI sthitivALA hoya to kAlApekSayA sapradeza che. (3) je pudagala kSetrathI apradeza che te jo eka guNa kALA hoya to bhAvanI apekSAe apradeza ane jo te aneka guNa kALA hoya to bhAvanI apekSA sapradeza che. (3) kAlathI apradeza : je pudgala kAlathI apradeza hoya che (1) te dravyathI (ra) kSetrathI ane (3) bhAvathI kadAcita sapradeza ane kadAcita apradeza hoya che. (4) bhAvathI apradeza : je pudagala bhAvathI apradeza hoya che (1) te dravyathI (ra) kSetrathI ane (3)kAlathI kadAcita sapradeza hoya che ane kadAcita apradeza hoya che. (5) dravyathI sapradeza je pudgala dravyathI sapradeza (ddhipradezI Adi) hoya che (1) te kSetrathI kadAcita apradeza hoya che ane kadAcita sapradeza hoya che. arthAt jo te be AkAzapradezamAM rahe te pradeza ane eka AkAzapradezamAM rahe to apradeza hoya che. (ra-3) te ja rIte kAla ane bhAvathI paNa kahevuM joIe. (6) kSetrathI sapradeza : je pudagala kSetrathI sapradeza (aneka pradezAvagADha) hoya che (1) te dravyathI sapradeza hoya che kAraNa ke be AkAza pradeza para sthita pudu gala ochAmAM ocho dvipradezI DhaMdha hoya, tethI te dravyathI apradeza hoya zake nahIM paraMtu sapradeza ja hoya che. (ra-3) je pudagala kSetrathI sapradeza hoya che te kAlathI ane bhAvathI kadAcita sapradeza hoya che, kadAcita apradeza hoya che. (7) kAlathI sapradeza je pugala kAlathI sapradeza hoya che (1) te dravyathI (ra) kSetrathI ane (3) bhAvathI kadAcit sapradeza hoya che, kadAcit apradeza hoya che. (8) bhAvathI sapradeza : je pugala bhAvathI sapradeza hoya che, (1) te dravyathI (ra) kSetrathI ane (3) kAlathI kadAcit sapradeza ane kadAcita apradeza hoya che. 142
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvathI svaguNathI sapradezI hoya te anya guNanI apekSAe kadAcit sapradezI kadAcita apradezI hoya che. jIvonI hAni-vRddhi ane avasthiti : samuccaya jIvonI saMkhyA vadhatI ke ghaTatI nathI kAraNa ke jIva mAtra ajara amara che. koI paNa prayatnathI navo jIva utpanna thato nathI ane koI paNa jIvano nAza thato nathI, tethI jIvanI saMkhyAmAM hAni vRddhi thatI nathI. tema chatAM cAre gatinA jIvo pota-potAnA karmAnusAra eka gatimAMthI bIjI gatimAM gamanAgamana kare che. tethI cAre gatinA jIvomAM vadhaghaTa thayA kare che paraMtu siddha gatimAMthI koI paNa jIva nIkaLIne anya gatimAM jato nathI; tethI tyAM jIvonI saMkhyA ghaTatI nathI paraMtu navA jIva siddha thAya tema siddhonI saMkhyA vadhatI jAya vRddhi : jyAre koI paNa sthAne, koI paNa daMDakamAM ghaNA jIvo utpanna thAya ane thoDA jIva mare athavA navA jIva utpanna thAya ane pUrve utpanna thayelA mare nahIM tyAre te daMDakamAM jIvonI vRddhi thAya che. A prakAranI vRddhi eka samayamAM thaIne bIja samaye hAni thavA lAge ke avasthita thaI jAya to jaghanya eka samayanI vRddhi kahevAya che. utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga paryata jIvonI vRddhi thAya che. hAni : jyAre koI paNa sthAne koI paNa daMDakamAM ghaNA jIvo mare ane thoDA jIva utpanna thAya che athavA ghaNA jIvo mRtyu pAme paraMtu koI jIva janme nahIM tyAre te jIvo ghaTe che. tenuM kAlamAna paNa jaghanya ane utkRSTa vRddhinA kAlamAna pramANe che. arthAta jaghanya eka samaya utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtabhAga paryata jIvonI hAni thAya che. avasthiti: jyAre utpatti ane maraNa samAna saMkhyAmAM hoya arthAta jeTalA 143
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIva utpanna thAya che teTalA ja mare che athavA keTalAka kALa sudhI te sthAnamAM koI paNa jIvanA janma-maraNa na thAya, tethI jIvonI saMkhyA niyata rahe che, te kAlane avasthita kAla kahe che. jema ke- nairayika jIvono avasthAna kAla ra4 muhartano kahyo che, te A pramANe samajavo joIe - sAte naraka pRthvImAM 12 muhUrtano utkRSTa virahakAla hovAthI teTalA samaya koI paNa jIva utpanna thatA nathI ke mRtyu paNa pAmatA nathI. te samaye nairayika jIva avasthita rahe che. tyAra pachI keTalAka samaya sudhI janma ane mRtyu samAna saMkhyAmAM thAya ane pharIthI dezona bAra muhUrtano viraha thaI jAya; tethI utkRSTa 24 muhUrtano avasthAnakAla thaI jAya che. A rIte pratyeka daMDakanA virahakAla karatAM avasthAnakAla bamaNo thAya che. ekendriya jIvomAM virahakAla nathI. kAraNa ke temAM niraMtara janma maraNa thatA ja rahe che. tema chatAM janma maraNanI saMkhyAmAM kyAreka hInAdhikatA hoya che ane kyAreka samAnatA hoya che. te apekSAe temAM hAyamAna, vardhamAna ane avasthita traNe avasthA thAya che. siddha : siddhonI vRddhino kAla utkRSTa ATha samayano hoya che. tethI niraMtara ATha samaya paryata mokSa gati cAlu rahe che; tyAra pachI siddha thavAno viraha thAya che. te viraha jaghanya eka samayano hoya to eka samaya siddhono avasthAnakAla thAya ane utkRSTa viraha cha mAsano hoya to avasthAnakAla cha mAsano thAya che. 144
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-5 : uddezaka-9 rAjagRha zubha pugala pariNamana thavAthI prakAza thAya che ane azubha pudgala pariNamana thavAthI aMdhakAra thAya che. sUrya ane ratnonA saMyoge zubha pagala pariNamana thAya che ane tenA abhAve pudagala pariNamana azubha thaI jAya che. tirachAlokamAM sUryanA nimitte ane devalokamAM deva vimAnAdinA ratnonI tejasvItAnA kAraNe zubha pudagala pariNamana thAya che. te uparAMta cakSu IndriyanA sadubhAvavALAne ja te prakAza upayogI thAya che. cakSu Indriya rahita jIvone te prakAza anupayogI hoya che. A kAraNathI ekendriya, beIndriya ane teIndriya jIvo ekAMte aMdhakAranI ja anubhUti kare che te pramANe kathana che. ratnAdi svayaM prakAzaka pRthvIkAyika jIvo paNa AMkhanA abhAve prakAzanI anubhUti karI zakatA nathI. devone AMkha ane zubha pudgalono saMyoga hovAthI ekAMte prakAzanI anubhUti thAya che ane nArakone AMkha hovA chatAM azubha pudgalono saMyoga hovAthI ekAMte aMdhakAranI anubhUti thAya che. manuSya ane tiryaMca paMcendriya pazu-pakSIone AMkha ane zubhAzubha pudagalono saMyoga hovAthI te jIvo prakAza ane aMdhakAra baMnenI anubhUti kare A rIte jotA spaSTa thAya che ke prakAzanI anubhUti mATe AMkha ane zubha pudagalono saMyoga baMne jarUrI che. pArzva paraMparAnA zramaNo aneka praznonA mAdhyame prabhu mahAvIranI sarvajJatAnI kasoTI karatA hatA. kAraNa ke te samayamAM gozAlaka ane prabhu mahAvIra baMne covIsamA tIrthaMkara rUpe prasiddha hatA. trevIsamA tIrthaMkara prabhu pArzvanAthanA 145
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyone covIsamA tIrthaMkaranA zAsanamAM praveza karavAnI IcchA utpanna thatAM be tIrthaMkaramAMthI ekano nirNaya karavA mATe teo aTapaTA prazno pUchatA hatA. ahIM tevA ja eka prasaMganuM nirUpaNa che. pArthApatya sthavironA be prazno ane samAdhAna : (1) jo loka asaMkhya pradezAtmaka che to temAM anaMta rAtri-divasa kevI rIte thaI zake? kAraNa ke lokarUpa AdhAra asaMkhya pradezAtmaka hovAthI nAno che ane rAtri-divasa rUpa Adheya anaMta hovAthI vizALa che to nAnA AdhAramAM vizALa Adheyano samAveza kevI rIte thAya? tenuM samAdhAna A pramANe che ke asaMkhya pradezAtmaka lokamAM anaMta jIva rahe che. te jIvo sAdhAraNa zarIranI apekSAe eka ja sthAnamAM eka ja samayamAM anaMta utpanna thAya che ane vinaSTa thAya che. te samaye samayAdi kAla te anaMta jIvo para varte che tethI anaMta rAtri divasa thAya che. A kAraNe asaMkhya pradezAtmaka lokamAM anaMta rAtri divasa thaI zake che. (ra) jo rAtri divasa anaMta hoya to te paritta kevI rIte hoya? kAraNa ke anaMta ane paritta (niyata parimANa) paraspara virodhI che. tenuM samAdhAna A pramANe che ke je rIte anaMta jIvarUpa lokanA saMbaMdhathI rAtri-divasa rUpa kAla anaMta che, te ja rIte pratyeka zarIrI-paritta jIvo para paNa kAla vartI rahyo che. paritta jIvarUpa lokanA saMbaMdhathI rAtri-divasa rUpa kAla paritta paNa thAya che. tethI baMnemAM koI virodha nathI. cAturyAma dharmathI paMcamahAvrata dharmamAM praveza prabhu mahAvIranA vacanothI pArthApatya sthavironI zaMkAnuM samAdhAna thayuM. sthavirone prabhunI sarvajJatA spaSTa jaNAI AvI. tethI Rju ane prAjJa sthaviroe pArzvanAtha prabhunA zAsananuM parivartana karIne prabhu mahAvIranA zAsanamAM praveza karyo ane pratikramaNa sahita paMca mahAvrata rUpa dharmano svIkAra karyo. 146
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavanavAsI devonA dasa bheda : (1) asurakumAra (ra) nAgakumAra (3) suvarNakumAra (4) vidyutakumAra (5) agnikumAra (6) dvIpakumAra (7) udadhikumAra (8) dizAkumAra (9) pavanakumAra (10) svanitakumAra. vANavyaMtara devonA ATha bheda : (1) yakSa (ra) rAkSasa (3) bhUta (4) pizAca (pa) kinnara (6) DiMpurUSa (7) mahoraga (8) gaMdharva. jyotiSI devonA pAMca bheda : (1) sUrya (ra) caMdra (3) graha (4) nakSatra (5). tArA. vaimAnika devonA be bheda : kalpopapanna ane kalpAtIta. 1 thI 1ra devaloka sudhInA deva kalpopapanna che. tyAMnA devomAM svAmI-sevakano bheda hoya che. sevaka devane svAmInI kalpa maryAdAmAM rahevAnuM hoya che ane tenI uparanA nava raiveyaka ane pAMca anuttara vimAnavAsI deva kalpAtIta kahevAya che. tyAM svAmI sevakanA bheda ke parasparanI maryAdA jevuM kaMI hotuM nathI. tyAM pratyeka deva ahamindra kahevAya che. 147
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-1 vedanA vedanA ane nirjarAno saMbaMdhaH karmanA tIvra udayamAM tIvra vedanA thAya che. udayamAM AvelA karmo potAnuM phaLa ApI avazya nirjarI jAya che, tethI jyAM mahAvedanA (ghaNA karmono udaya) che tyAM mahAnirjarA (ghaNA karmonI nirjarA) thAya che. A sAmAnya siddhAMta che. nArakonI apekSAe zramaNonI nirjarAnI zreSThatA : nArako mahAkarmonuM vedana karIne mahAnirjarA kare che paraMtu te karmonA tIvra vedana daramyAna Arta dhyAnAdinA kAraNe ghaNA navA karmono baMdha kare che. tethI teonI nirjarA saMsArano aMta karanArI ke mokSanA kAraNabhUta nathI, jyAre zramaNa nigraMtho alpa vedanA ke mahAvedanAmAM dharmadhyAnAdinA prabhAve mahAnirjarA kare che. te uparAMta zramaNonI nirjarA mahAparyavasAnavALI-saMsArano aMta karanArI, mokSanA kAraNabhUta che. zramaNonI nirjarAnI mahattAnuM kAraNa che- teonuM tapa, saMyama, zAMti, samatA, viveka, dhairya ane jJAna sAthenI jAgRta dazA. teo sAdhanA avasthAmAM pratikSaNa anaMtAnaMta karmono kSaya kare che. ajJAnI je karmono kSaya ghaNA karoDo varase karI zake; teno nAza traNa guptidhArI jJAnI ucchavAsa mAtramAM kare che. tethI zramaNonI nirjarA prazasta ane zreSTha che. saMsArI jIvo karmajanya sukha duHkhanuM vedana pUrvakRta karmo ane yoganA mAdhyamathI ja karI zake che. je rIte karmono baMdha karmajanya vaibhAvika bhAvo ane yoganA nimittathI thAya che, te ja rIte karmanuM vedana paNa te sAdhanathI ja thaI zake che. ahIM karmabhoganA sAdhanane karaNa kahyA che. te karaNanA cAra prakAra che - mana, vacana, kAyA ane karmakaraNa. pratyeka saMsArI 148
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvo pAse pUrvakRta karmo avazya hoya che. vartamAnanA sukha-duHkhanA vedanamAM pUrvakRta karmo paNa nimittabhUta bane che. tethI karmane karaNa kahyuM che. ekendriyone be karaNa-karma ane kAyayoga; vikasendriya ane asaMjJI paMcendriyane traNa karaNa- karma, kAyayoga, vacanayoga ane saMjJI paMcendriya jIvone cAra karaNa hoya che. je jIvane jeTalA karaNa prApta thayA hoya tenA mAdhyamathI te sukha-duHkhano anubhava kare che. sukha duHkhanA vedanano AdhAra karaNanI zubhAzubhatA para che. nArako pApanA udaye azubha karaNa hovAthI prAyaH du:kharUpa vedanA vede che. devo puNyodaye zubha karaNa hovAthI prAyaH sukharUpa vedanA vede che. manuSya ane tiryaMca gatinA jIvo zubhAzubha karaNa hovAthI kyAreka sukharUpa ane kyAreka duHkharUpa vedanAno anubhava kare che. siddhAtmA pAse yoga ke karmarUpa karaNa na hovAthI teo karmajanya sukha duHkhano anubhava karatA nathI. teo svarUpajanya sukhamAM lIna hoya che. paDimAdhArIne mahAvedanA mahAnirjarA : bhikSunI bAra paDiyA ane anya aneka paDimA-abhigrahone dhAraNa karanAra sAdhaka mahAna kaSTone samatA bhAve sahana kare ane anaMta karmonI mahAnirjarA kare che. teomAM jJAna dazA ane karma mukti mATenuM mahAparAkrama hoya che. nArakI jIvone mahAvedanA alpanirjarA : teomAM jJAnadazAno prAyaH abhAva hoya che, temaja te jIvone karma nirjarA mATenuM koI lakSya ke parAkrama paNa hotuM nathI. mATe te mahAna duHkha bhogavavA chatAM alpanirjarA-vALA hoya che. zailezI aNagArane alpavedanA mahAnirjarA : zailezI avasthAne prApta caudamAM guNasthAnavartI aNagAra zukladhyAnarUpa mahAparAkramayukta hovAthI te anaMtAnaMta karmonI nirjarA kare che. A avasthAmAM koI jIvane kadAca tIvra azAtA vedanIya karmono udaya hoya paraMtu te jIvo svarUpamAM lIna ane yoga 149
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahita hovAthI teonI vedanA alpa kahevAya che. mATe teo alpavedanA ane mahAnirjarAvALA hoya che. anuttara vimAnanA devone alpavedanA alpanirjarA: teone puNyanA prabaLa udaye azAtAno prAyaH abhAva hoya che tema chatAM karma astitvanI apekSAe teone alpavedanA kahI che. teo ekAMta samyagadraSTi hovA chatAM nirjarAnA sAdhanabhUta saMyama-tapanI sAdhanA karI zakatA nathI, te apekSAe te jIvone alpa-nirjarAvALA kahyA che. 1pa0
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-3 mahAzrava svabhAvathI sphaTika jevo nirmala AtmA karmarUpa paradravyanA saMyogathI kevo malina bane che ane karmanA nAzathI arthAt paradravyanA viyogathI AtmA kevo nirmala ane pavitra bane che, te viSayane be vastranA draSTAMtathI samajAvyo che. pratyeka saMsArI jIva prati samaya, kaSAya ane yoganA nimittathI karmabaMdha kare che. temAM tenA (1) pUrvakRta karmo (ra) vartamAnanI kriyA-kaSAyayukta yoganuM pravartana (3) AzravanA kAraNo (4) ane vedanA vagerenA kAraNe taratamatA thAya che. karmabaMdhanA kAraNo vadhu hoya to mahAkarmabaMdha ane karmabaMdhanA kAraNo ochA hoya to alpakarmabaMdha thAya che. mahAkarmI malina AtmA : jema svaccha vastra vAraMvAra vaparAzathI melanA saMyogathI masotA jevuM malina thaI jAya che te ja rIte mahAkriyA, mahAzrava AdinA sevanathI jIva mahAkarmI bane che. teno AtmA duSkarmarUpa pudgala dravyanA saMyogathI kutsita rUpe pariNata thAya che. alpakarmI nirmala AtmA : jema masotA jevuM malina vastra prayatnapUrvaka sApha karavAthI svaccha banI jAya che tema kriyA, Azrava Adino tyAga karavAthI jIva jyAre alpakarmI banI jAya, tapazcaraNa Adi anuSThAno dvArA karmanA saMyogane khaMkherI nAMkhe, nAza kare tyAre teno AtmA nirmala banI jAya che; te sukhAdi rUpe pariNata thaI prazasta banI jAya che. A rIte vastranI svacchatA ke malinatA manuSyanA prayatnajanya che, te ja rIte AtmAnI malinatA ke nirmaLatA paNa AtmAnA prayatnajanya che. navuM vastra pahelAM svaccha hoya pachI vAparatAM vAparatAM malina bane che, jyAre AtmA to 151
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAdikAlathI karmanA saMyogathI malina ja hoya che ane prayatnathI te nirmala thAya che. prazna- vastramAM je pudagalono upacaya thAya che, te zuM prayogathI (purUSanA prayatnathI) thAya che ke svAbhAvikarUpe thAya che? | uttara- te prayogathI paNa thAya che ane svAbhAvikarUpe paNa thAya che. prazna- vastramAM pugalono upacaya prayogathI ane svAbhAvikarUpe thAya che te ja rIte zuM jIvamAM karma pudgalano upacaya prayogathI thAya che ke svAbhAvika rUpe thAya che? uttara-jIvone karma pudagalono upacaya prayogathI ja thAya che svAbhAvikarUpe thato nathI. tenuM kAraNa e che ke jIvone traNa prakAranA prayoga hoya che. manaprayoga, vacanaprayoga ane kAyaprayoga; A traNa prakAranA prayogathI ja jIvone karmano upacaya thAya che. tethI jIvane karmano upacaya prayogathI thAya che, svAbhAvika rUpe thato nathI. A rIte sarva paMcendriya jIvone traNa prayoga jANavA joIe. pRthvIkAyathI vanaspatikAyika sudhI (ekendriya-pAMca sthAvara)nA jIvone eka kAyaprayogathI karmayugalopacaya thAya che. karma-pudgalopacaya sAdi sAMta ke anAdi anaMta : vastra svayaM sAdi sAMta (aMta sahita) hoya che tethI tenA pagalopacayamAM paNa sAdi sAMtano eka ja bhaMga thAya che. paraMtu jIva anAdi kALathI che. tethI teno karmopacaya paNa anAdi che. tema chatAM sUtramAM apekSA bhedathI jIvamAM karmopacayanA traNa bhaMga svIkAryA che. yathA (1) sAdi sAnta: karmabaMdhaka jIvonA be vibhAga che. sAMparAyika baMdhaka ane airyApathika baMdhaka. (1) sAMparAyika baMdha- kaSAya sahitanA jIvone je karmabaMdha thAya che tene sAMparAyika baMdha kahe che. ekathI dasa guNasthAnavartI jIvo sAMparAyika baMdhaka che. (ra) airyApathika baMdha- je jIvonA kaSAya sarvathA upazAMta 1pa2
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA kSINa thaI gayA che, je kaSAya rahita che, teone kevaLa yogajanya halanacalana Adi kriyAothI je karmabaMdha thAya tene airyApathika baMdha kahe che. agiyAramA, bAramA ane teramA guNasthAnavartI vItarAgI jIvo airyApathika baMdhaka che. agiyAramA, bAramA guNasthAnavartI jIvo teno prAraMbha kare che; tethI tenI Adi che ane agiyAramA ane teramA guNasthAnanA aMte aiyAparthika baMdha samApta thAya che, tethI teno aMta che. A rIte airyApathika baMdha sAdi sAMta che. (ra) anAdi sAnta : bhavI jIvono karmopacaya pravAharUpathI anAdi che ane eka divasa te karmono sarvathA aMta karIne teo avazya siddha thaze; te apekSAe teno karmopacaya sAMta che. A rIte bhavI jIvono karmopacaya anAdi sAMta kahevAya che. (3) anAdi anaMta : abhavI jIvono karmopacaya pravAharUpe anAdi che ane te jIvo kyAreya karmono aMta karavAnA nathI. tethI teno karmopacaya aMta rahita che. A rIte abhavIjIvono karmopacaya anAdi anaMta vhevAya che. koI paNa jIvane koIpaNa avasthAmAM karmopacayano sAdi anaMtano cotho bhaMga ghaTita thato nathI. kAraNa ke je baMdhanI Adi hoya teno aMta nizcita che. ATha karmonI sthiti : ahIM ATha karmonI jaghanya ane utkRSTa baMdha sthiti, abAdhAkAla ane karmaniSeka-karma pudgalonI racanA saMbaMdhI nirUpaNa karyuM che. baMdha sthiti : karmabaMdha thayA pachI jeTalA kAla sudhI AtmA sAthe rahe che, tene baMdha sthiti kahe che. abAdhAkAla : bAdhAno artha che karmano udaya. karmono udaya na thavo te 'abAdhA' kahevAya che. karmabaMdhathI laIne jyAM sudhI karmono udaya na thAya (sAta karmamAM pradezodaya ane vipAkodaya tathA AyuSya karmamAM vipAkodaya na thAya) 153
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAM sudhInA kAlane abAdhAkAla kahe che. arthAta karmanA baMdha ane udayanI vacceno kAla abAdhAkAla kahevAya che. karmaniSeka: niSeka eTale racanA, goThavaNI; karmadalikonI-karmapugalonI goThavaNI te karmaniSeka. abAdhAkAla pachI karmabaMdhanI sthitinA aMtima samaya sudhImAM karma pudgalonI je goThavaNI (racanA) yukta baMdha thAya tene karmaniSeka kahe che. karmanI sthiti jeTalA kroDAkoDI sAgaropamanI hoya che teTalA so varSano abAdhAkAla hoya che. jema ke mohanIya karmanI sthiti 70 kroDAkoDI sAgaropamanI che to teno abAdhAkAla 9000 varSano che; tyAM sudhI te karma potAno anubhava karAvatuM nathI. tatpazcAta, mohanIya karma 7000 varSa jUna 70 kroDAkoDI sAgaropama paryata potAno anubhava (vedana) karAve che. A rIte jIva jeTalI sthitinA je je karmo bAMdhe che te pramANe karmono abAdhAkAla sthiti anusAra nizcitta thAya che. jo mohanIya karma madhyama 60 kroDAkoDI sAgaropamanuM baMdhAya to 5000 varSano abAdhAkALa paDe che. A rIte AyuSya sivAya sarva karmomAM abAdhAkALa jANavo. AyuSya karmamAM vizeSatA : sUtramAM jJAnAvaraNIya Adi sAta karmo mATe vAhULiyA rphei mammaLase kathana che. jyAre AyuSya karma mATe mammarphi va LakSema kathana che. A bhinnatAnuM tAtparya e che ke sAta karmomAM abAdhAkAla sivAyanI karma sthitimAM karma pudagalonI goThavaNI thAya che jyAre AyuSyakarmamAM saMpUrNa karma sthitimAM karma pudgalonI goThavaNI thAya che. te kAraNe ja tenA mATe sUtramAM pravALiyA zabdaprayoga karyo nathI. A aMtaranA kAraNe AyuSyakarmano baMdha thatAM ja teno pradezodaya prAraMbha thaI jAya che. pradezodayamAM karmanuM vadana hotuM nathI, mATe pradezodaya hovA chatAM te abAdhAkAla rUpa che. kAraNa ke te samaye AgAmI bhavanA AyuSyano vipAka udaya ane tatsaMbaMdhI koI paNa sukha-du:kha hotA nathI ane sAta karmonA abAdhAkAlamAM (pudagala racanA-niSeka na hovAthI te karmono pradezodaya paNa hoto nathI. 1pa4
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedanIya karmanI sthiti : je vedanIya karmabaMdhamAM kaSAya kAraNa na hoya, kevaLa yoga ja nimitta hoya tevA airyApathika vedanIya karmabaMdhanI sthiti be samayanI che. te vedanIya karma prathama samaye baMdhAya, bIje samaye tenuM vedana thAya che. paraMtu sakaSAya (sAMparAyika) vedanIya karmanA baMdhanI sthiti jaghanya 1ra muhUrtanI hoya che. paMdara dvAranA 50 bola upara karmabaMdhaka-abaMdhaka : (1) veda dvAra : strI, puruSa, napuMsaka ane veda rahita-avedI jIva ATha karmono baMdha kare ke na kare, te viSayanuM nirUpaNa karyuM che. strI puruSa ane napuMsakavedI jIva AyuSya karmane choDIne zeSa sAta karma avazya (niyamA) bAMdhe che. AyuSya karmano baMdha eka bhavamAM eka ja vAra thAya che. tethI strIvedI Adi traNa vedavALA jIva AyuSya karma kadAcita bAMdhe kadAcita na bAMdhe. Mo rUcI risa goLapusano sUtramAM traNe ya veda rahita avedI jIva mATe A zabda prayoga thayo che. navamA guNasthAnathI jIva avedI banI jAya che. avedI jIvamAM AyuSya karmano baMdha thato nathI. zeSa sAta karmono baMdha vikalpa thAya che. temAM navamA guNasthAne sAtakarmano baMdha thAya che. dezamAM guNasthAne AyuSya ane mohanIya karmane choDIne cha karmano baMdha thAya che. 11, 12, 13mAM guNasthAne eka vedanIya karmano baMdha thAya. caudamA guNasthAnavarsI avedI jIvone koI karmano baMdha nathI. A rIte avedI = nostrI nopuruSa nonapuMsakamAM sAtakarmanA baMdhanI bhajanA ane Ayukarmano abaMdha hoya che. guNasthAnanI apekSAe karmabaMdha : (1-5) jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIya nAma, gotra ane aMtarAya e pAMca karma dasa guNasthAna sudhI baMdhAya che. (6) mohanIya karma nava guNasthAna sudhI baMdhAya che. (7) AyuSya karma trIjuM guNasthAna choDIne sAta guNasthAna sudhI baMdhAya che. (8) vedanIya karma tera guNasthAna sudhI baMdhAya che. caudamA guNasthAne karmabaMdha nathI. 155
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ra) saMyata dvAra : sAmAyika, chedopasthApanIya, parihAra vizuddha ane sUkSma saMparAya cAritra, AcAre saMyamamAM jIva jJAnAvaraNIyAdi karma bAMdhe che, yathAkhyAta cAritramAM jIva jJAnAvaraNIyAdi karma bAMdhatA nathI, tethI saMyatamAM jJAnAvaraNIyAdi AThe ya karmabaMdhanI bhajanA che. asaMyata ane saMyatAsaMyata jIva jJAnAvaraNIyAdi sAta karma niyamA bAMdhe che ane temAM AyuSya karmabaMdhanI bhajanA che. siddha jIva koI paNa karma bAMdhatA nathI. saMyata, asaMyata, saMyatAsaMyata A traNe ya, jIvanamAM eka vAra AyuSya bAMdhe che, mATe kyAreka bAMdhe ane kyAreka na bAMdhe; tethI traNeyamAM Ayu baMdhanI bhajanA hoya che. (3) draSTi dvAra : cothAthI caudamA guNasthAnavartI jIvo samyaga draSTi hoya che. te samyak draSTi jIva jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya, nAma, gautra - A pAMca karmano baMdha dazamA guNasthAna sudhI kare che, mohanIya karmano baMdha navamA guNasthAna sudhI kare che, vedanIya karmano baMdha teramA guNasthAna sudhI kare che. cha guNasthAna sudhI koI jIva AyuSyano baMdha kare ane koI na kare. je jIva kare te paNa jIvanamAM eka ja vAra kare che. A rIte samyak draSTimAM AThe ya karma bhajanAthI baMdhAya che arthAt kyAreka baMdhAya kyAreka na baMdhAya. mithyAdraSTimAM sAta karmabaMdhanI niyamA che, AyuSya karma baMdhanI bhajanA che. mizradraSTi : trIjA guNasthAnavartI jIvo mizradraSTi che. mizradraSTinA pariNAmomAM koI paNa prakAranI nizcitatA na hovAthI teone AyubaMdha thato nathI. A mizradraSTi jIvo AyuSya karmane choDIne zeSa sAta karma avazya bAMdhe che. (4) saMjJI-asaMjJI dvAra : saMjJI jIva : cha karma bhajanAthI bAMdhe, vedanIya karma niyamA bAMdhe ane Ayukarma jIvanamAM eka vAra bAMdhe. A rIte sAta karma bhajanAthI bAMdhe tathA vedanIya karma niyamA bAMdhe. vedanIya karmano abaMdha caudamA guNasthAne thAya che ane saMttImAM 156
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 guNasthAna hoya che. tethI saMjJI jIva vedanIya karmaniyamA bAMdhe. asaMjJI jIva : sAta karma niyamA bAMdhe ane Ayukarma kadAcit bAMdhe ke kadAcit na bAMdhe. nosaMjJI noasaMjJI jIva : teramA caudamA guNasthAnavartI jIvone sAta karmono abaMdha che. teramA guNasthAnavALA vedanIya karma bAMdhe che ane caudamA guNasthAnavALA vedanIya karma bAMdhatA nathI. mATe teone vedanIya karmabaMdhanI bhajanA che. (5) bhavI-abhavI dvAra : bhavImAM- ATheya karmabaMdhanI bhajanA. abhavImAM- sAta karmabaMdhanI niyamA, AyuSya karmabaMdhanI bhajanA. siddhomAM- sarva karmano abaMdha hoya che. (6) darzana dvAra : darzana : darzanAvaraNIya karmanA kSaya athavA kSayopazamathI sAkSAt AtmA dvArA athavA bhAvendriya dvArA ke dravya Indriyo dvArA jovuM, anubhavavuM athavA padArthano sAmAnya bodha thavo te darzana kahevAya che. cavavuvaMsaLI : jene AMkha dvArA padArthano sAmAnya bodha thAya te. jhavavaghuvaMsaLI: jene AMkha sivAyanI cAra IMdriya dvArA padArthano sAmAnya bodha thAya te. mohivaMsaLI: IMdriyanI sahAyatA vinA, sAkSAt AtmAthI rUpI padArthano sAmAnya bodha thAya te. vabhavaMsaLI: jene rUpI, arUpI sarva dravyano, traNe kALa traNe loka saMbaMdhI sAmAnya bodha thAya te. prAraMbhanA traNa darzana bAra guNasthAna sudhI hoya che ane kevaLadarzana teramA, caudamA guNasthAnamAM hoya che. 157
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmabaMdha : traNa darzanIne vedanIya karmano baMdha niyamA thAya. zeSa sAta karma vikalpa baMdhAya. kevaLadarzanIne vedanIya karma bhajanAthI baMdhAya ane sAta karma na baMdhAya. (7) paryApta dvAra : paryApta jIva- ATheya karma bhajanAthI bAMdhe. kAraNa ke temAM caudeya guNasthAna hoya che. aparyApta jIvamAM paheluM, bIjuM ane cothuM guNasthAna hoya che. tethI te sAta karma niyamA bAMdhe ane Ayukarma bhajanAthI bAMdhe. noparyApta noaparyApta- siddha bhagavAna koI karma bAMdhatA nathI. (8) bhASaka dvAraH bhASaka jIvamAM- 1 thI 13 guNasthAna hoya che. te vedanIya karma avaya bAMdhe che ane sAta karma bhajanAthI bAMdhe che. abhASaka jIvamAM- ayogI kevaLI (caudamAM guNasthAnavarsI) jIva, siddha, vigrahagati samApannaka jIva ane ekendriya jIvo hoya che. temAM ayogI kevaLI ane siddha koI karma bAMdhatA nathI, vigrahagati samApannaka jIva AyuSya karma bAMdhatA nathI; zeSa sAta karma avazaya bAMdhe che. ekendriya jIva AyuSya karma vikalpa bAMdhe che; zeSa sAta karma avazya bAMdhe che. A rIte abhASaka jIva ATheya karma vikalpa bAMdhe che arthAta keTalAka abhASaka jIvo ATheya karma bAMdhe che, keTalAka abhASaka jIva AThe ya karma bAMdhatA nathI. (9) parita dvAra : paritta jIva : jenA bhava sImita che arthAt alpa bhava karI mukta thanAra che. te paritta kahevAya. temAM cauda guNasthAna hoya che, tethI te ATheya karmano vikalpathI baMdha kare che. aparitta jIva : jenA bhava asImita che arthAta jene anaMta janmamaraNa sudhI saMsAra bhramaNa karavAnuM che tene aparitta kahevAya. te jJAnAvaraNIyAdi sAta karmo avazya bAMdhe che. AyuSya karma pUrvavat vikalpa bAMdhe che. 158
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) upayoga dvAra : sAkAropayoga ane anAkAropayoga 1 thI 14 guNasthAna paryata hoya che ane siddhamAM paNa hoya che. A baMne upayogavALA sayogI avasthAmAM ATha karma bAMdhe che ane ayogI avasthAmAM koI karma bAMdhatA nathI. (13) AhAraka dvAra : AhArakamAM tera guNasthAna hoya che. tethI teo sAta karma vikalpathI bAMdhe ane vedanIya karma niyamA bAMdhe. anAhArakamAM vATe vahetA sarva daMDanA jIvo, caudamAM guNasthAnavALA ayogI manuSyo tathA siddha jIvo hoya che. te jIvo AyuSya karma bAMdhatA ja nathI ane sAta karma vikalpathI bAMdhe che. kAraNa ke vATe vahetA anAhAraka jIva niyamA sAta karma bAMdhe che ane ayogI tathA siddha anAhAraka jIvo koI karma bAMdhatA nathI. (14) sUkSma dvAra : sUkSma jIvo ekendriya hoya che. teo sAta karma niyamAM bAMdhe, AyuSya karma kyAreka bAMdhe, kyAreka bAMdhatA nathI. bAdara jIvo : sUkSma sivAyanA badhA jIvo bAdara che; te jIvomAM cauda guNasthAna hoya che. tethI teo ATheya karma bhajanAthI bAMdhe. nosUkSma nodhAdara : siddhanA jIva koI karma bAMdhatA nathI. (15) carama dvAra : carama- je jIvano aMtima bhava hoya athavA je jIvanA bhavano aMta thavAno hoya te carama kahevAya che. acarama- (1) je jIvanA ghaNA bhava zeSa hoya te acarama kahevAya che (ra) je jIvano aMtima bhava kadApi thavAno nathI tevA abhavya jIva acarama che (3) siddhanA jIva paNa acarama kahevAya che kAraNa ke teono aMta kadApi thavAno nathI. caramamAM cauda guNasthAna hoya che tethI temAM ATheya karmabaMdhanI bhajanA che. acaramamAM siddhonI apekSAe ATheya karmano abaMdha che ane abhavInI apekSAe ATheya karmano baMdha che. tethI temAM paNa ATheya karmabaMdhanI bhajanA che. 1pa9
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-4 sapradeza jIvanA pariNAmarUpa 14 dvAra(bola)mAM sthitinI apekSAe sapradezIapradezIpaNAnuM nirUpaNa samuccayajIva, ra4 daMDakavartI jIva ane siddha jIvanA AdhAre karavAmAM AvyuM che. te 14 bola A pramANe che- (1) jIva (ra) AhAra (3) bhavya (8) saMjJI (5) leyA (6) draSTi (7) saMyata (8) kaSAya (9) jJAna (10) yoga (11) upayoga (12) veda (13) zarIra (14) paryApti. apradezI : koI paNa bhAva ke pariNAmanI prAptinA prathama samaye te bhAvanI apekSAe te jIva apradezI kahevAya che. jema koI jIva narakamAM utpanna thAya tyAre naraka gatinI utpattinA prathama samaye te jIva kAlAdezathI apradezI kahevAya che. sapradezI : koI paNa bhAva ke pariNAmanI prApti pachInA dvitIya, tRtIya, saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta samayavartI jIva saMpradezI kahevAya che. jema koI jIva narakamAM utpanna thAya to te utpattinA prathama eka samayane choDI dvitIya, tRtIyAdi samaye kAlAdezathI sapradezI kahevAya che. pratyAkhyAna ane AyuSya : ahIM samasta jIvo mATe (1) sAmAnyarUpe pratyAkhyAnI AdinI (ra) pratyAkhyAnAdinA jJAnanI (3) tenA svIkAranI tathA (4) tatsaMbaMdhI AyuSyanI vicAraNA karI che. (1) sAmAnyarUpe manuSya pratyAkhyAnI che. manuSya ane tiryaMca paMcendriya pratyAkhyAnA pratyAkhyAnIche. zeSa sarva rara daMDakanA jIvo apratyAkhyAnI che. samuccaya jIvamAM traNe ya bola che. 160
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ra) paMcendriyanA 16 daMDakanA jIvo pratyAkhyAnAdi traNeyane jANe che. pAMca sthAvara ane traNa vikasendriya pratyAkhyAnAdine jANatA nathI. (3) manuSya pratyAkhyAnano svIkAra karI zake, tiryaMca paMcendriya pratyAkhyAnApratyAkhyAnano svIkAra karI zake, zeSa sarva (rara daMDaka) pratyAkhyAna ke pratyAkhyAnA pratyAkhyAnano svIkAra karI zakatA nathI. arthAt te jIvo apratyAkhyAnI che. () vaimAnika devomAM keTalAkanuM AyuSya pratyAkhyAna avasthAmAM bAMdheluM hoya, keTalAkanuM apratyAkhyAna avasthAmAM bAMdheluM hoya ane keTalAkanuM pratyAkhyAnA pratyAkhyAna avasthAmAM bAMdhelu hoya che. arthAt sarva virati, deza virati ane avirati - traNa prakAranA jIvo vaimAnikanA AyuSyano baMdha karI zake che. arthAta vartamAnamAM devabhavane prApta deve pUrva bhavamAM pratyAkhyAnAdi traNeyathI devAyuno baMdha karyo hoya che. zeSa trevIsa daMDakano AyuSya baMdha mAtra avirati jIva ja kare che. sAmAnya jIvanI pRcchAmAM vaimAnikano samAveza hovAthI temAM traNe ya prakAranA AyuSya baMdhavALA kahyA che. vizeSa : pratyAkhyAnI, pratyAkhyAnApratyAkhyAnI ane apratyAkhyAnI te traNeya prakAranA jIva vaimAnika devano AyubaMdha karI zake che. paraMtu temAM anuttara vimAnanA devAyuno baMdha pratyAkhyAnI jIvo ja karI zake che. 161
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-5 tamaskAya A uddezakamAM mukhya traNa viSayanuM pratipAdana che- tamaskAya, kRSNarAji ane lokAMtika deva. tamaskAya te pANInuM eka vizeSa prakAranuM pariNamana che. asaMkhyAtamA aruNodaya nAmanA samudranI AtyaMtara vedikAthI 4ra,000 yojana samudramAM gayA pachI tyAM lavaNa zikhAnI jema samabhitti rUpa tamaskAya upara UThe che, je saMkhyAta yojana jADI che. aruNodaya samudra cUDInA AkAre hovAthI tamaskAya paNa valayAkAre upara UThelI che. 17ra1 yojana sIdhI UMce gayA pachI te tirachI vistRta thAya che ane pAMcamA devalokanA trIjA riSTa prastaTa pAse te asaMkhyAta yojana vistRta banI jAya che. A rIte saMpUrNa samaskAyano AkAra nIce surAInA mukhAkAre ane upara kUkaDAnA piMjarA jevo che. A tamaskAya dhummasathI paNa atyaMta pragADha che. te saghana aMdhakArarUpa che, tethI tenuM nAma jalanI mukhyatAthI nahIM paraMtu aMdhakAranI mukhyatAe tamaskAya ApyuM che. tenA guNa niSpanna 13 nAma che. tamaskAyamAMthI koI devane pasAra thavuM hoya to te paNa bhrAMta banI jAya che ane zIgha nIkaLI jAya che. koI asurakumAra, nAgakumAra ke vaimAnika deva temAM vIjaLI ke varasAda karI zake che. paraMtu te devakRta hovAthI acitta hoya che. tenI aMdara jyotiSI vimAna nathI paraMtu tenA kinAre jyotiSI vimAna hoya zake che. tenI prabhA tamaskAyamAM paDe che paraMtu temAM tenA aMdhakArathI te niSpabha banI jAya che. te tamaskAya apakAya rUpa hovAthI tyAM vAyu ane vanaspatinA jIvo hoya zake che paraMtu pRthvI ke agninA jIvo nathI. A lokanA sarva jIvo bhUtakALamAM tamaskAya rUpe utpanna thaI gayA che. 162
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRSNarAji. pAMcamA devalokamAM riSTa nAmanA prastaTamAM ATha kRSNarAjio kALA varNanI rAji eTale lAMbI rekhAnI samAna nakkara pRthvI zilArUpe che. cAra dizAmAM cAra ane te cArenI bahAranI dizAmAM cAra arthAt eka eka dizAmAM be-be kRSNarAji che. aMdaranI cAre samacatuSkoNa ane laMbacorasa AkAranI che. bahAranI be uttara-dakSiNamAM trikoNa ane pUrva-pazcimamAM SaTkoNa AkAravALI che. te sarve saMkhyAta yojana pahoLI ane asaMkhyAta yojana lAMbI che. eka dizAnI AtyaMtara kRSNarAji pachInI dizAnI bAhya kRSNarAjine sparza kare che, arthAt dakSiNa dizAnI AtyaMtara kRSNarAji pazcima dizAnI bAhya kRSNarAjine sparze che; A rIte pratyekamAM samajavuM. AThe kRSNarAjinI vaccenuM kSetra paNa kRSNarAjinuM ja gaNAya che. temAM devakRta vIjaLI, varasAda Adi thAya che. A lokanA sarva jIvo bhUtakALamAM tyAM sUkSma pAMca sthAvarapaNe, bAdara pRthvIpaNe vaccenA kSetramAM vAyupaNe utpanna thaI gayA che. lokAntika deva : ATha kRSNarAjinI vacce ATha ane vaccenA kSetramAM eka, te rIte nava lokAntika devonA nava vimAna che. te vimAna vAyu pratiSThita che; te devo tIrthakarone tIrtha pravartAvavAnA samaye sUcana kare. teono tathA prakArano jIta vyavahAra che. te devo potAnA parivAra sahita tyAM divya dvino anubhava kare che. 163
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-6 bhavika (utpanna thanAra) 24 daMDakanA jIva jyAre eka sthUla zarIrane choDIne anya sthUla zarIrane prApta kare che arthAt navo janma dhAraNa kare che tyAre sahu prathama kyAre AhAra kare ane tenuM pariNamana karIne kyAre zarIra bAMdhe che? jIva potAnA utpatti sthAna sudhI be rIte jAya che - (1) samudghAta rahita- vartamAna bhavanuM AyuSya pUrNa karI, mAraNAMtika samudghAta karyA vinA AgAmI bhavanA utpatti sthAnamAM pahoMcI prathama samaye AhAra grahaNa kare che. (ra) samuddAta sahita- mAraNAMtika samudghAta karI utpatti sthAne pahoMcI pAchA zarIrastha thaI punaH bIjI vAra mAraNAMtika samudghAta karI eTale maraNa pAmI utpatti sthAne pahoMcI, prathama samaye AhAra grahaNa kare che. 5pasiyaM seDhi motULaH pAMcamA uddezakanI padmapasiyApa sRddhi nI vyAkhyA anusAra ahIM chaThThA uddezakamAM paNa jIvano gamanAgamanano prasaMga hovAthI samabhitti artha karyo che. jIvano dhanAkAra evA asaMkhyAta AkAza pradezane avagAhavAno svabhAva hovAthI eka pradezI zreNIne jIva avagAhI zakato nathI. tAtparya e che ke maraNa pAmI janma sthAnamAM jatA jIvanA Atmapradezo zarIramAMthI bahAra nIkaLIne sama pahoLAIthI lokAMta paryaMta phelAya che. mAraNAMtika samudzAtanuM kSetra pramANa : jIva jyAre mAraNAMtika samudghAta dvArA utpatti sthAna sudhI jAya tyAre jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa chae dizAmAM pAMca sthAvara jIvonI apekSAe lokAnta sudhI jAya che kAraNa ke pAMce sthAvaranA utpatti sthAna lokAMtathI lokAMta sudhI che. 164
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-7 zAlI suSamasuSamA kAlaH te Aro kevaLa sukhamaya che. tenuM kAlamAna cAra kroDAkroDI sAgaropama pramANa che. temAM pRthvInA rasa kasa, manuSyanA AyuSya, avagAhanA temaja pudgalanA varNa, gaMdhAdi sarva utkRSTa kakSAnA hoya che. manuSyanuM AyuSya traNa palyopamanuM ane avagAhanA traNa gAunI hoya che. te jIvo daza prakAranA kalpavRkSathI saMpUrNa jIvana sukhapUrvaka vyatIta kare che. A yugalika kAla che. te samaye bharatakSetranI bhUmi atyaMta samatala ane atyaMta ramaNIya hoya che. te bhUmimAM tRNa, vanaspati, patra, puSpayukta vRkSo vagere zobhI rahyA hoya che. yugalikonI AvazyakatAnI pUrti atyaMta sahajapaNe thatI hovAthI teo prakRtithI ja bhadrika, maMdakaSAyI, alpa mohabhAvavALA, sahanazIla, utsukatAthI rahita hoya che. temaja te puNyavAna hovAthI tejasvI, padma ke kasturInI gaMdhavALA hoya che. teo sukhapUrvaka jIvana vyatIta karIne AyuSyanA cha mAsa zeSa rahe tyAre eka yugalane janma ApI, tenI pratipAlanA 49 divasa paryata kare che. pachI te yugala svAvalaMbI thaI jAya che. bhAI bahena saha vicaraNa kare che. yauvanamAM praveza karatAM te bhAI bahena pati-patnI banI jAya che. pati-patnI baMnenuM AyuSya sAthe pUrNa thAya ane marIne devagatimAM ja jAya che. 165
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-8 pRthvI ratnaprabhA Adi koI paNa pRthvInI nIce ke devalokanI nIce ghara, dukAna ke grAma, nagara, sanniveza vagere nathI. tyAM devakRta megha, megha garjanA ane vidyuta hoya zake che. temAM pahelI ane bIjI naraka sudhI vaimAnika deva, asura ane nAgakumAra te kArya kare che; trIjI naraka sudhI deva ane asara kare che; cothIthI sAtamI naraka sudhI kevaLa vaimAnika devo ja te kArya kare che. pahelA ane bIjA devaloka sudhI asurakumAra ane vaimAnika deva meghAdi kare che. tyAra pachI uparanA devaloka nIce kevaLa vaimAnika deva ja te kArya kare che. meghAdi kArya bAra devaloka sudhI ja thAya che, tenAthI upara deva jatA nathI, tethI tyAM vAdaLA vagereno sadbhAva nathI. bAdara pRthvIkAya ane bAdara agnikAya: deva vimAno ane naraka pRthvIo, pRthvImaya che. paraMtu tenI nIce bAdara pRthvI ke bAdara agni nathI. kAraNa ke tyAM tenA svAsthAna nathI. devalokamAM kRSNarAjio pRthvImaya che, tethI tyAM pRthvIkAya che. narakamAM acitta uSNa pugalanI uSmA hoya ane devalokamAM prakAzamaya pudgalono prakAza hoya che paraMtu tyAM agnikAya nathI. apakAya, vAyukAya ane vanaspatikAya : pratyeka naraka pRthvInI nIce ghanodadhi ane ghanavAta che. tethI tyAM apakAya ane vAyukAya che ane natya nana tatva vaM te niyamAnusAra apakAyanI sAthe vanaspati-kAyanuM sAhacarya che; tethI tyAM vanaspatikAya paNa che. saudharma ane IzAna devaloka udadhi pratiSThita che, tethI tyAM apakAya che. sanaskumAra, mAhendra ane brahma devaloka paryata namaskAyanI apekSAe apakAya che. 166
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ apakAya hoya tyAM vanaspatikAya paNa hoya che. pAMcamA devalokathI uparanA devaloka vAyu pratiSThita che. tethI tyAM apakAya ke vanaspatikAyano sabhAva nathI. paraMtu bAra devaloka sudhImAM vAvaDI vagere jalasthAno hoya che tethI tyAM apakAya ane vanaspatikAyano sadbhAva hoya che ane vAyu to sarvatra che. jIvonA AyuSya baMdhanA prakAra: ahIM AyuSya sAthe cha bolane nidhatta ane nikAcita karavArUpa 642 = 1ra prakAranI avasthAnI vicAraNA che. jIva jyAre AyuSyano baMdha kare tyAre sattAgata (pUrve baMdhAyelI) pAMca jAti ane cAra gati vagere nAmakarmamAMthI AyuSyane anurUpa gati, jAti vagere AyuSya sAthe saMyojita kare che, nibaddhita kare che. jema narakAyuno baMdha thato hoya tyAre tenI sAthe sattAmAM rahelI cAra gati, pAMca jAtimAMthI narakagati, paMcendriya jAti Adi AyuSya sAthe joDAI jAya che. nidhatta : be prakAre artha thAya che yathA- (1) nidhatta niSitaM zig if taM caiH | nidhatta eTale niSikta, vizeSa prakArano baMdha. (ra) nidyatta niSevAkya varma pudgalInAM pratisamayamanumAvanArtharaneti | nidhatta eTale niSeka racanA. karmane prati samaye udayamAM AvavA mATe vizeSa rIte sthApita karAya tene nidhatta kahe che. ahIM AyuSya sAthe viziSTa prakAranA baMdha (joDANa-goThavaNI) mATe nidhatta zabda prayukta thayo che. tAtparya e che ke karmonI je goThavaNI karAya tene niSeka-nidhatta kahe che ane te goThavaNI AyuSya karma sAthe karAya tene nidhattAyu kahevAya che. niSikta ane nidhatta baMne paryAya zabda che tema chatAM vartamAnamAM baMdhAtA karmanI goThavaNIne niSeka kahe che ane pUrvabaddha karmanI AyuSya baMdha samaye goThavaNIne nidhatta kahe che. niyukta : be prakAre artha thAya che- (1) niyukta nitara yukta saMvapna nivaritaM hai. | spaSTa rIte bhogavyA pachI ja chUTI zake tevI karmabaMdhanI ati draDhatama avasthAne nikAcita-niyukta kahe che. (ra) niyukta vevana vA | 167
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmanuM vedana karavuM arthAt karma vedananA prAraMbhane niyukta kahe che. A rIte niyukta ane nikAcita e paryAya zabda che. nidhattAyu-niyuktAyu vacce taphAvataH (1) sAmAnyarUpe AyuSya karma sAthe anya karma prakRtiono saMyojita, niyojita karavAne nidhattAyu kahe che. (ra) AyuSya sAthe anya prakRtionA draDhatama baMdhane ke nikAcita rUpe baMdhane niyaktAyu kahe che. Savidha nidhatta AyuSya baMdhanu spaSTIkaraNa A pramANe che (1) jAtinAma nidhattAyu : AyuSya baMdha samaye pUrvabadgha sattAgata paMcendriyAdi jAti nAmakarma vagere AyuSya sAthe saMyojita thAya, nibaddhita thAya (vizeSarUpe baMdhAya) tene jAtinAma nidhattAyu kahe che. (ra) gatinAma nidhattAyu : AyuSya baMdha samaye pUrvabaddha sattAgata narakAdi gati nAmakarma vagere AyuSya sAthe saMyojita thAya, vizeSa rUpe baMdhAya tene gatinAma nidhattAyu kahe che. (3) sthitinAma nidhattAyu : AyuSyanA baMdha samaye pUrve baMdhAyelI nAmakarmanI prakRtionI sthiti, AyuSyanI sthiti sAthe niSikta thAya, samasthitika thAya tene sthiti nAma nidhatAyu kahe che. ahIM traNa prakAre sthiti samajAya che - (1) AyuSya karma saMbaMdhI, (ra) gati, jAti, avagAhanA nAmakarma saMbaMdhI ane (3) te sivAyanI anya aneka tava prAyogya nAmakarmanI prakRtio saMbaMdhI. (4) avagAhanA nAma nidhattAyu : jIva jemAM avagAhita thAya che, tene avagAhanA kahe che. jIva audArika Adi zarIramAM avagAhita thAya che, tethI ahIM audArika Adi zarIranI avagAhanA samajavI. AyuSyanA baMdha samaye pUrvabaddha sattAgata pAMca zarIramAMthI AyuSyane 168
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ anurUpa zarIra nAmakarma prakRtinuM AyuSya sAthe nibaddhita thavAne avagAhanA nAma nidhattAyu kahe che. (5) pradezanAma nidhattAyu: AyuSyanA baMdha samaye pUrve baMdhAyelI sattAgata nAmakarmanI prakRtionA pudgalone AyuSya sAthe niSikta karavAne pradezanAma nidhattAyu kahe che. (6) anubhAga nAma nidhattAyu AyuSyanA baMdha samaye pUrve baMdhAyelI sattAgata nAma karmanI prakRtionA vipAkane AyuSya sAthe niSikata karavAne anubhAga nAma nidhattAyu kahe che. cha prakAranA AyuSyabaMdhanA kathanamAM AyuSya sAthe gati, jAti Adi nAmakarmanI prakRtiono je vizeSaNarUpe prayoga karyo che, temAM nAmakarmanI prakRtionI AyuSya karmanI sAthe sahacAritA pragaTa karI che. je samaye koI paNa AyuSyano udaya thAya, te samaye tadyogya gati, jAti Adi nAmakarmanI prakRtiono udaya thAya che, jema ke narakamAM utpanna thavA yogya jIvane jyAre narakAAyuno udaya thAya che tyArathI ja te nairayika kahevAya che ane te ja samaye AyuSyane yogya narakagati, narakAnupUrvI, paMcendriya jAti Adi prakRtiono udaya thaI jAya che, tethI ahIM AyuSyakarmane nAma karmathI vizeSita karyuM che. A cha bhedamAM gati, jAti, avagAhanA dvArA prakRtibaMdha ane zeSa traNa bheda dvArA sthitibaMdha, pradezabaMdha ane anubhAgabaMdha sUcita karyo che. A cha bhedamAMthI gati, jAti, avagAhanA (zarIra) - A traNe nAma karmanI prakRti che tethI tene nAmakarma rUpe kahyA che. sthiti, anubhAga, pradeza traNe nAmakarma rUpa nathI, baMdhanA prakAra che paraMtu ahIM A traNe baMdha nAmakarmanI prakRti sAthe saMbaMdhita hovAthI tenuM nAma rUpe kathana karyuM che. AyuSyanA baMdha samaye AyuSyane anurUpa nAmakarmanI jema AyuSyane anurUpa 169
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ gotrakarmano paNa viziSTa rUpe baMdha-goThaNavI thAya che. jema ke ekendriyanA AyuSyanA baMdha samaye nIca gotrano baMdha-goThavaNI thAya che. jAti, gati vagere nAmakarma, gotrakarma, AyuSya karma A traNenI sahacArI karma prakRtione nidhatta, nikAcita sAthe asaMyogI, dvisaMyogI vagere bhaMga karatAM 12 prakAra thAya che. nAma, Ayu, gotra nidhattAdi vizeSita jIvanA bAra prakAra : (1) jAti nAma nidhatta: je jIvoe ekendriyAdi jAti nAmakarmane udaya mATe niSikta karyuM che te. (ra) jAti nAma nidhattAyuH je jIvoe ekendriyAdi jAti ane AyuSya baMne karmane udaya mATe samAna rIte niSikta karyuM che te. (3) jAti nAma niyukta: je jIvoe ekendriyAdi jAti nAmakarmanA vedanano prAraMbha karyo che te. (4) jAti nAma niyuktAyu : je jIvoe AyuSya sAthe ekendriyAdi jAti nAmakarmanA vedanano prAraMbha karyo che te. (5) jAti gotra nidhatta : je jIvoe jAti Adi nAmakarma tathA nIca gotra Adi gotra karmane udaya mATe niSikta karyuM che te. (6) jAti gotra nidhattAyu : je jIvoe jAti ane gotranI sAthe AyuSya karmane nidhatta karyuM che te. (7) jAti gotra niyukta je jIvoe jAti ane gotrakarmane niyukta karyuM che te. (8) jAti gotra niyuktAyu : je jIvoe jAti ane gotranI sAthe AyuSya karmane niyukta karyuM che te. (9) jAtinAma gotra nidhatta : je jIvoe jAti nAma ane gotra karmane nidhatta karyuM che te. 170
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) jAtinAma gotra nidhattAyu : je jIvoe jAti nAma ane gotranI sAthe AyuSya karmane nidhatta karyuM che te. (11) jAtinAma gotra niyukta : je jIvoe jAti, nAma ane gotra karmane niyukta karyuM che te. (12) jAti nAma gotra niyuktAyu : je jIvoe jAti, nAma ane gotranI sAthe AyuSya karmane niyukta karyuM che te. je rIte jAti nAma karmathI saMbaMdhita A bAra bheda che te ja rIte gati, avagAhanA, sthiti, anubhAga ane pradezanAmanA 12-12 prakAra karatAM 6 x 12 = 7ra prakAra thAya che. samuccaya jIva ane ra4 daMDakanA jIvomAM A 7ra prakAranI pRcchA hovAthI 72 x 25 = 1800 bhaMga thAya che. AyuSya karma sAthe baMdhAtI prakRtio : pratyeka bhavamAM AgAmI eka bhavanuM AyuSya jIvana daramyAna eka ja vAra baMdhAya che. zeSa sAta karma jIvana paryaMta samaye-samaye baMdhAtA rahe che. gati, jAti vagere nAma karmano baMdha to kAyama thato ja hoya che chatAM AyuSya karmanA baMdha samaye AyuSyane anurUpa gatyAdino baMdha thAya che. jema ke koI manuSyane jyAre deva AyuSyano baMdha thato hoya tyAre tene anya manuSya, tiryaMca vagere gati nAmakarmane choDI devagati nAmakarmano ane pAMca jAti nAmakarmamAMthI paMceMdriya jAtino ja baMdha thAya; anya ekendriya Adi jAti vagereno baMdha thato nathI. A rIte anya paNa deva prAyogya prakRti ja baMdhAya te sahaja rIte samajI levuM joIe ane te devAyuno jyAre udaya thAya tyAre te samaye devAyune anurUpa devagati, paMceMdriya jAti, vaikriya zarIra vagere nAma karmanI prakRtio avazya udayamAM AvI jAya che. te ja rIte koI jIvane pRthvIkAyanA AyuSyano baMdha thato hoya to te samaye pRthvIkAya yogya tiryaMca gati, ekendriya jAti, audArika zarIra vagere prakRtiono baMdha thAya che. temaja te AyuSyanA udaya samaye paNa tadnurUpa te ja prakRtino udaya thAya che. 171
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMkhya dvIpa samudra: ahIM madhyalokamAM AvelA asaMkhyAta dvIpa-samudranA svarUpa ane pramANanuM varNana jIvAbhigama sUtranA atideza pUrvaka che. teno TUMko paricaya A pramANe che : asaMkhyAta dvIpa-samudronI saMsthiti: madhyalokanI barAbara madhyamAM jaMbUdvIpa nAmano dvIpa che. tene pharato lavaNa samudra che. tene pharato dhAtakIkhaMDa nAmano dvIpa che. A rIte madhyalokamAM eka dvIpa, eka samudra, tema asaMkhyAta dvIpa ane asaMkhya samudra vyApta che. vistAra : jaMbUdvIpa eka lAkha yojanano che. lavaNa samudrano cakravAla vikhaMbha (goLAkAre pahoLAI) be lAkha yojana che. dhAtakIkhaMDano cakravAla vikhaMbha cAra lAkha yojana che. A rIte pratyeka dvIpa-samudra dviguNita vistAravALA che. AkAra : asaMkhyAta dvIpa-samudramAMthI eka jaMbUdvIpa vartuLAkAra goLa AkAravALo che. zeSa sarva dvIpa ane samudra valayAkAra eTale cUDInA AkAre che. jaLa svabhAva : asaMkhyAta samudramAMthI eka lavaNa samudra ucchitodaka che. lavaNa samudranuM pANI UrdhvadizAmAM sAdhika 16,000 yojana sudhI UMcuM che. tethI te upara UThelA jalavALo che, sama jalavALo nathI. lavaNa samudramAM aneka pAtALa kaLaza che ane temAM rahelA vAyunA vikSobhathI lavaNa samudramAM bharatI Ave che, tethI te uchaLatA pANIvALo che. zeSa sarva samudro zAMta jaLavALA che. tamaskAya. aNavara samudramAMthI tamaskAya upara uThe che paraMtu te lavaNa samudranI DagamALAnI jema saghana uchaLatA jaLavALI nathI paraMtu pragADha dhummasa jevI che. varasAda : lavaNa samudramAM varasAda thAya che paraMtu anya samudramAM varasAda varasato nathI. sarva samudramAM aneka udakayoninA jIva ane pugala udakarUpe utpanna thAya che ane cyave che. 172
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-9 karma ahIM devanA vaikriya sAmarthyanuM ane avadhijJAnanA sAmarthyanuM nirUpaNa che. ATha, sAta, cha karmabaMdha : jJAnAvaraNIya karmane bAMdhatA jIva ATha, sAta athavA cha karma bAMdhe che. ekathI sAta guNasthAna sudhImAM trIjA guNasthAnane choDIne jIva AyuSyanA baMdha samaye ATha karmano baMdha kare che ane zeSa samayamAM sAta karmano baMdha kare che. trIje, AThame, navame guNasthAnamAM jIva AyuSya choDIne sAta karmano baMdha kare che temaja dazame guNasthAnamAM AyuSya ane mohanIya karmane choDIne cha karmano baMdha kare che. deva tatragata arthAt devalokamAM rahelA pudgalone grahaNa karIne vikurvaNA karI zake che- (1) eka varNa, eka AkAra (ra) eka varNa, aneka AkAra (3) aneka varNa, eka AkAra (4) aneka varNa, aneka AkAranI potAnI IcchAnusAra vikurvaNA karI zake che. te uparAMta eka prakAranA varNa, gaMdha, rasa, sparzane anya prakAranA varNAdimAM pariNata karI zake che, A tenuM vaikriya sAmarthya che. vizuddha lezI samyagdraSTi devanA avadhijJAnanuM ane avizuddha lezI mithyAdraSTi devanA vibhaMga- jJAnanuM sAmarthya-asAmarthya bAra vikalpothI samajAvyuM che. saMkSepamAM, avizuddhi lezI mithyAdraSTi deva ke devI potAnA vibhaMga jJAnamAM upayogavAna hoya athavA upayoga rahita hoya, teo anya vizuddha lezI samyadraSTi ke avizuddha lezI mithyAdraSTi deva-devIne jANI, dekhI zakatA nathI. vizuddha lezI samyadraSTi avadhijJAnI deva ke devI potAnA avadhijJAnamAM upayogayukta na hoya to anya deva-devIne jANI, dekhI zakatA nathI. paraMtu jo 173
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ te potAnA jJAnamAM upayogavAna hoya to vizuddha lezI ke avizuddha lezI baMne prakAranA deva-devIne jANI zake che. ahIM devonA jANavAnuM kAraNa temanuM samyajJAna ane temAM upayogayuktatA che. jJeya padArtha avizuddha lezI che ke vizuddha lezI che te mahatvanuM nathI. temaja samyagjJAna hoya ane temAM upayoga na hoya to teno paNa lAbha nathI. upayoga sahitanuM samyagajJAna jJeya padArthano bodha karAvI zake che. 174
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-6 : uddezaka-10 anyatIrthika jIvanuM svarUpa : jIvamAM dharmI koNa che ane teno dharma zuM che, te jANavuM jarUrI che. prabhue tenuM samAdhAna karyuM che ke nave tAva LiyamAM nave, nave vi LiyanA nave ! jIva jIva che arthAt caitanyasvarUpa che ane caitanyasvarUpa che te ja jIva che. ahIM be vAra aIva zabda prayoga che, prathama jIva' dharmI che ane bIjI vAra prayukta jIva' zabda dharma che. ahIM dharmI ane dharmamAM abheda batAvavA mATe eka ja zabdano be vAra prayoga karyo che tethI nizcita thAya che ke jIva che te caitanya svarUpa che, ane caitanya svarUpa che te ja jIva che. jIvanI paryAyono jIva sAtheno saMbaMdha : tyAra pachInA praznomAM jIvanI nArakAdi paryAyo jIvarUpa che ke nahIM, taviSayaka prazno che. nArakAdi paryAyo jIvarUpa ja che kAraNa ke paryAyo dravyathI sarvathA bhinna nathI. paryAya dvavyano ja vikAra che. paraMtu jIva che te nArakAdirUpe ja hoya tevuM ekAMte nathI, kAraNa ke paryAyo sadA parivartanazIla che. jIva kyAreka nAraka paryAyarUpe hoya, kyAreka deva paryAyarUpe hoya; A rIte jIvanI paryAyonuM parivartana thayA kare che. jIva ane prANano saMbaMdha : je prANa dhAraNa kare che te jIva che. paraMtu jIva che te prANa dhAraNa kare ja che, tevuM ekAMte nathI. ahIM prANa' zabdathI dravyaprANanuM grahaNa karyuM che. temAM pratyeka saMsArI jIva potAnI yogyatA pramANe prANa dhAraNa kare che, siddhanA jIva jIva che paraMtu te dravyaprANane dhAraNa karatA nathI. kAraNa ke dravyaprANa karmajanya che. A rIte prANane jIva sAthe saMbaMdha niyamA che, jIvano 175
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANa sAtheno saMbaMdha vikalpa che. bhavI abhavI sAthe nArakAdino saMbaMdha bhavyatva ane abhavyatva paNa jIvano anAdi sAMta pAriNAmika bhAva che. te jIvanI samagra saMsArAvasthA paryata rahe che, siddhAvasthAmAM raheto nathI. tenI saMsArAvasthAmAM tenA bhinna bhinna sthAne janma maraNa thayA kare che. tethI je bhavI che te nAraka paNa hoya ane nArakathI bhinna anyarUpe paNa hoya zake che. te ja rIte je nAraka che, te bhavI ja hoya tevuM paNa ekAMte nathI. keTalAka nArako abhAvI paNa hoya che. A rIte baMneno saMbaMdha paraspara vikalpa che. kevaLI bhagavAnanuM jJAna atIndriya che, anaMta che, paripUrNa che. 176
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-1 AhAra AhAraka-anAhAraka : saMsArI jIva oja, roma ke kavalAhAra dvArA zarIra ane paryApti yogya pugala grahaNa kare tene AhAraka ane tadyogya pudagala grahaNa na kare tene anAhAraka kahe che. saMsAra kAlamAM jIvane anAhAraka dazA atyalpa hoya che. te A pramANe che- (1) siddha jIva sadA anAhAraka hoya che. (ra) kevaLI bhagavAna kevaLI samudaghAtanA trIjA, cothA, pAMcamA samayamAM anAhAraka hoya che. (3) ayogI kevaLI avasthA arthAt caudamAM guNasthAnamAM jIva anAhAraka hoya che (4) vATe vahetA jIva vigrahagatinA eka, be athavA traNa samaya anAhAraka hoya che. ahIM vATe vahetA jIvanI anAhAraka avasthAnuM kathana che. prathamAdi samaya : anAdikAlIna jIvanI utpatti kyAre ya thatI nathI. tethI sUtra kathita prathamAdi samayane paryAya apekSAe samajavA. ahIM nUtanabhavanA AyuSyanA prathama, dvitIya, tRtIyAdi samayanuM grahaNa karyuM che. vigrahagati : jIva eka bhavanuM AyuSya pUrNa karI bIjA bhavamAM janma dhAraNa karavA mArgamAM gamana kare che tene vigrahagati ke aMtarAla gati kahe che. jIvanI A gati AkAza pradezanI zreNI anusAra ja thAya che. jIvanuM utpatti sthAna jo samazreNIe hoya arthAt sIdhI rekhAe hoya to jIva vaLAMka lIdhA vinA jugatie gamana kare che. jIvanuM utpatti sthAna jo viSama zreNI para hoya to jIva eka, be ke traNa vaLAMka laI vakragatie gamana kare che. eka samayanI jugati : koI jIva jugatie gamana kare tyAre te eka ja samayamAM utpatti sthAne pahoMcI jAya che ane tyAM utpanna thAya te ja samaye te AhAra grahaNa kare che. A rIte jugativALA jIva prathama samayamAM AhAraka ja 177
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya che. be samayanI vigrahagati : jyAre jIva eka-vaLAMka laI be samaye utpatti sthAne pahoMce che, tyAre prathama samaye vaLAMka paryata pahoMce che ane tyAre jIva anAhAraka hoya che. bIjA samaye utpatti sthAnamAM utpanna thAya che ane AhAra grahaNa kare che. A rIte prathama samayamAM anAhAraka ane dvitIya samaye AhAraka hoya che. jIvanI A eka vaLAMkavALI be samayanI vigrahagati, ekavakrAgati kahevAya che. traNa samayanI vigrahagati: jyAre jIva be vaLAMka laIne traNa samayamAM utpanna thAya che tyAre prAraMbhanA be samaya sudhI anAhAraka hoya che ane trIja samaye AhAraka hoya che. jIvanI A be vaLAMkavALI traNa samayanI vigrahagati, dvivakrAgati kahevAya che. cAra samayanI vigrahagati : jyAre jIva traNa vaLAMka laIne cAra samayamAM utpanna thAya, tyAre traNa samaya sudhI anAhAraka ane cothe samaye AhAraka hoya che. jIvanI A traNa vaLAMkavALI cAra samayanI vigrahagati, trivakrAgati kahevAya che. traNa vaLAMkano krama A pramANe che- trasa nADInI bahAra vidizAmAM rahelo koI jIva, jyAre adholokathI UrdhvalokamAM traNanADInI bahAranI dizAmAM utpanna thAya che, tyAre te jIva avazya prathama samaye vizreNImAMthI samazreNImAM Ave che, bIjA samaye trasanADImAM praveza kare che. trIjA samaye UrdhvalokamAM jAya che ane cothA samaye trasanADInI bahAra nIkaLIne, utpatti sthAnamAM utpanna thAya che. jo trasanADIthI bahAra nIkaLIne, bahAranI vidizAmAM utpanna thAya to cAra vaLAMka paNa thAya che, tyAre pAMcamAM samaye te utpatti sthAnamAM pahoMce che. paraMtu A prakAranI pAMca samayanI vigrahagatino ullekha AgamamAM upalabdha nathI; Agama sivAyanA graMthomAM maLe che. loka saMsthAna : lokanA AkArane upamA dvArA samajAvyo che. nIce eka UMdhu 178
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakoruM (zarAvala-koDIyu) rAkhIe, tenA para eka sIdhu zakoruM ane tenA para eka UMdhu zakoruM rAkhIe tyAre je AkRti thAya tenI samAna lokanuM saMsthAna che. lokano vistAra nIce sAtarajju parimANa che, upara kramazaH ghaTatAM ghaTatAM sAta rajunI UMcAI para eka rajju pahoLo che. tatpazcAt kramazaH vadhatAM vadhatAM sADA dasa rajjunI UMcAI para pAMca raju ane punaH ghaTatAM ghaTatAM zirobhAgamAM eka rajuno vistAra che. nIcethI upara sudhInI UMcAI 14 raju che. lokanA svarUpane yathArtha rUpe samajAvavA mATe tenA traNa vibhAga karyA che- adholoka, tiryaloka ane Urdhvaloka. adholokano AkAra UMdhA zakorA jevo, tiryagalokano AkAra jhAlara athavA pUrNa caMdramA jevo ane Urdhvalokano AkAra UrdhvamRdaMga jevo che. kevaLI bhagavAna saMpUrNa loka ane temAM rahelA saMpUrNa dravyone jANe-dekhe che. zrAvaka vratanA AgAra : trasa jIva vadhanA athavA vanaspatikAyika jIva vadhanA pratyAkhyAna karyA hoya tevA zramaNopAsakathI pRthvI khodatAM trasa jIvanI hiMsA thaI jAya athavA koI vRkSanuM mULa ukhaDI jAya to tenA svIkRta vrata pratyAkhyAnamAM doSa lAgato nathI. sAmAnyataH dezavirati zrAvakane saMkalpapUrvakanI hiMsAno tyAga hoya che ane AraMbhI hiMsAno AgAra hoya che. saMkalpI hiMsA: saMkalpapUrvaka ke buddhipUrvaka je hiMsA thAya te saMkalpI hiMsA che. jema ke, "A sarpane mArI nAMkhu" tevI buddhipUrvaka sarpanI hiMsA karavI. AraMbhI hiMsA : jIvane mArI nAkhavAnA saMkalpa vinA ja koI paNa pravRtti karatAM jIva hiMsA thAya te AraMbhI hiMsA che. jema ke, pRthvI khodatA koI sarpa, deDakA, kIDI, makoDA Adi jIvonI hiMsA thaI jAya. je jIvonI hiMsAnA zrAvake pratyAkhyAna karyA hoya, te jIvonI jANI joIne hiMsA na kare tyAM sudhI teno vrata bhaMga thato nathI paraMtu tene AraMbhikI kriyA lAge che. A kAraNe pRthvI khodatAM trasa jIvanI ke vanaspatinI hiMsA 179
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalpapUrvaka thatI na hovAthI teno vratabhaMga thato nathI. AhAradAnano lAbha : AhAradAnanA lAbhano AdhAra dAtA, grahaNa kartA, dAna yogya dravya ane te dAnanI vidhi para che. supAtradAnanA pAtra tathArUpanA zramaNa hoya che. jeo sAdhunA guNathI saMpanna ane bhagavAnanI AjJAnusAra pAMca mahAvratanuM pAlana karanAra hoya che. AvA supAtrano saMyoga prApta thatAM dAtA prasanna bhAve, gaucarInA niyamAnusAra nirdoSa AhAra pANI vidhipUrvaka vahorAve; tyAre dAtA, deya padArtha, dAnavidhi, temaja grahaNakartA te sarve zuddha hovAthI dAtA paraMparAe aMtima lakSyane pAme che. tethI supAtra dAnano mahimA varNavyo che. ahIM dAnanuM mahattva be prakAre spaSTa karyuM che - (1) supAtra dAnathI zramaNopAsaka zramaNonI samAdhimAM nimitta bane che, tenI anumodanAthI te svayaM tevA prakAranA samAdhibhAvane prApta kare che. (ra) zramaNopAsaka anna AdinuM dAna karatAM jIvanano tyAga kare che. anna AdithI jIvana nirvAha thAya che tethI ahIM annAdine ja jIvana kahyuM che. tenA tyAgathI te paraMparAe mokSagAmI bane che. vohiM lunsaphuH dAnanA anupama lAbhanA samaye dAnanA vizuddha pariNAmothI zramaNopAsaka dharmanI viziSTa viziSTatama bodhi eTale zuddha zuddhatama samajaNa prApta kare che. tAtparya e che ke supAtra dAnathI tenA dharmabhAvomAM vizeSa zuddhi ane vRddhi thAya che. karma rahita jIvanI Urdhva gati : ahIM karma rahita jIvanI gatinI prarUpaNA karI che. karma rahita jIva svabhAvathI ja Urdhvagati kare che. madhyalokathI siddha kSetra paryata A gati thAya che. ahIM che kAraNa ane cAra draSTAMta dvArA A gatine spaSTa karI che. yathA(1) niHsaMgatA : nirlepatA. ghAsa, kuza rUpa karmathI rahita jIva taMbaDAnI jema 180
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Urdhvagati kare che. (ra) nIrAgatA : lepya padArtha mATIrUpa moha-AsaktithI rahita jIva phUMbaDAnI jema Urdhvagati kare che. (3) gati pariNAma : jalanI sapATI para taravAnA svabhAvavALuM taMbaDuM svabhAvathI ja Urdhvagati karI jalanI uparanI sapATI para AvI jAya che te ja rIte UrdhvagamananA svabhAvathI ja jIva karmarahita thatAM lokAgre pahoMcI jAya che. A traNa kAraNo mATe sUMbaDAnuM draSTAMta che. (4) baMdha cheda : vaTANA AdinI ziMga athavA eraMDanA bIjanI jema karmano viccheda thatAM jIvanI Urdhvagati thAya che. (5) niribdhatA : IMdhana rahita dhUmanI UrdhvagatinI jema karma ke zarIra rahita jIvanI Urdhvagati thAya che. (6) pUrva prayoga : anAdikAlathI karma ane zarIranA saMyogathI jIvonA gamana svabhAvanA kAraNe karma ane zarIrathI mukta thavA chatAM pUrva prayogathI jIva dhanuSyamAMthI chUTelA bANanI jema lakSya sthAne pahoMcI jAya che, pUrva prayoga mATe kuMbhAranA prayogathI pharato cAkaDo vagere aneka draSTAMta che. saMkSepamAM, karma rahita jIvane lokAge pahoMcavAmAM sakarmAvasthAmAM aneka vAra karelI gatija kAraNarUpa bane che. A rIte karmothI mukta thayelo jIva eka ja samayamAM lokAre pahoMcI jAya duHkhIne duHkhano sparza : ahIM duHkhanA kAraNabhUta karmane duHkha ane karmayukta jIvane duHkhI kahyA che. karmabaMdhanuM kAraNa rAgadveSAdi che, te ja rIte karmavedana, udIraNA AdinuM kAraNa paNa karma athavA karmajanya bhAvo ja che. (1) sakarmakakarmavAna jIva duHkhI ane karmamukta siddha bhagavAna aduHkhI che. je duHkhI-karmayukta 181
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, te duHkha eTale karmathI sRSTa-baddha thAya che. (ra) te sakarmaka jIva duHkha-karmane grahaNa (nidhatta) kare che (3) duHkha-karmanI udIraNA kare che (4) udIrNa-udaya prAptanuM vedana kare che (pa) te svayaM svaduHkhanI-karmanI nirjarA kare che. akarmaka (aduHkhI) siddha jIvamAM A duHkha-karmano sparza Adi nathI. A kathanathI jaina darzanano mukhya siddhAMta sUcita thAya che ke siddha thayelA AtmA kadApi duHkha-karmathI spaSTa thatA nathI ane teo A lokamAM punaHavatAra dhAraNa karatA nathI. upayoga rahita aNagArane sAMparAyikI kriyA : sarva sAvadyayoganA tyAgI, nava koTie saMyama ArAdhanAmAM tatpara zramaNane viveka rahita-upayogazUnya bhAve pravRtti karavAnA kAraNe sAMparAyikI kriyA lAgavAnuM sUkSmatama nirUpaNa karyuM che. zramaNanI sAMparAyikI kriyA : sarva sAvadyayoganA tyAgI aNagAra jo anupayogathI-avivekathI gamanAdi kriyA kare to tenuM cAritra mAsutta na hoya tethI tene sAMparAyikI kriyA lAge che ane te aNagAranA saMjvalana krodha Adi kaSAya paNa vidyamAna hoya che, te kAraNe tene kAyikI Adi sAMparAyikI kriyA lAge che. te sivAya upayogapUrvaka gamanAdi pravRtti karanAra aNagArane hiMsAjanya AraMbhikI kriyA lAgatI nathI. paraMtu saMjvalana kaSAya vidyamAna hovAthI tene paNa sUkSma rIte kAyikI Adi sAMparAyikI kriyAo lAge che. A rIte upayogapUrvaka ke anupayogathI gamanAdi kriyA karanAra dazamA guNasthAna sudhInA aNagArone yathAkhyAta cAritra na hovAthI sAMparAyikI kriyA lAge che. voghdhiLA : A zabda 'anudita' ane 'kSINa' A baMne arthamAM prayukta che. 11, 12, 13mA guNasthAne airyApathikI kriyA hoya che. temAM 12mA ane 13mA guNasthAne kaSAyano sarvathA kSaya hoya che ane 11mA guNasthAne kaSAyano 182
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ upazama eTale anudaya hoya che. mahAsutaM sUtrAnusAra. ahIM airyApathikI kriyAnI draSTie vicAra karatAM mahattano artha yathAkhyAta cAritra' thAya che kAraNa ke 11mAM, 1ramA, 13mA guNasthAnavartI yathAkhyAta cAritrIne ja airyApathikI kriyA lAge che. kharekhara yathAkhyAta cAritrI aNagAra ja mahAsutta pravRitta karanAra kahevAya che. 10mAM guNasthAna paryaMtanA aNagAra sakaSAyI hovAthI mahAsutta (yathAkhyAta cAritrAnusAra) pravRtti karatA nathI. tene kaSAya sahitanuM kSAyopathamika cAritra hoya che, temaja tene sAMparAyikI kriyA lAge che. 3+sAmeva rIya ahIM 'usUtrano artha, sUtra viruddha AcaraNa karanAra', tema na karatAM "yathAkhyAta cAritrane anurUpa AcaraNa na karanAra te pramANe karavo joIe. A rIte anupayogathI arthAt avivekathI gamana Adi karanAra aNagArane kaSAyanA sadubhAvamAM sAMparAyikI kriyA lAge che ane kaSAyanA abhAvamAM airyApathikI kriyA lAge che. gaucarInA doSo : ahIM aMgAra, dhUma ane saMyojanA doSayukta AhAranuM spaSTIkaraNa karyuM che ane kSetrAtikrAMta Adi doSono bodha karAvyo che. aMgArAdi doSonuM svarUpaH sAdhu dvArA gaveSaNA ane grahaeSaNAthI lAvelA nirdoSa AhAranuM sevana karavAnA samaye A doSo lAge che, tene grAmaiSaNA (mAMDalA)nA pAMca doSa kahevAya che. te A pramANe che (1) aMgAra doSa : sarasa-svAdiSTa AhAramAM Asakta ane mugdha thaIne AhAranI athavA dAtAnI prazaMsA karIne, AhAra karavo te aMgAra doSa che. yathA- agnimAM prajvalita thavAthI khadira Adi IMdhana aMgAra-kolaso thaI jAya che, te rIte rAgarUpI agnithI cAritrarUpI IMdhana baLIne kolasA samAna thaI jAya che. rAgathI cAritrano nAza thaI jAya che. tethI tene aMgAradoSa kahe che. 183
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ra) dhUma doSa: nIrasa athavA amanojJa AhAra karatAM krodhathI khinna thaIne dAtAnI ke vastunI niMdA karavI te dhUma doSa che. dveSabhAvathI ke viSama pariNAmothI abhibhUta thatAM saMyama sAdhaka AtmAnA jJAna, darzana ane cAritra sadhUmakASThanI jema kaluSita thaI jAya che. tethI tene dhUma doSa kahe che. (3) saMyojanA doSa : AhArane svAdiSTa ane rocaka banAvavA mATe rasa lolupatAvaza be dravyano saMyoga karavo. jema ke svAda vRddhi mATe mIThuM vagere uparathI nAMkhavuM te saMyojanA doSa che. svAda vRtti vinA svAbhAvika rIte zAka roTalI vagere be dravyano saMyoga karIne AhAra karavAnI sahaja mAnava paddhatithI AhAra karavo athavA svAdhya nimitte be padArthano saMyoga karavo, te saMyojanA doSa nathI. (4) apramANa doSa : zAstrokta pramANathI arthAt 3ra kavalathI adhika AhAra karavo tene apramANa doSa kahe che. kavalanA mApa mATe pratomAM guDI maMDaLa zabda prayoga upalabdha che. pratyeka vyaktinuM AhAranuM pramANa bhinna bhinna hoya che; tenuM parimANa koI paNa padArthathI nizcita karavuM yogya na gaNAya. tema chatAM upalabdha A zabdanA vyAkhyAkAroe vaikalpika aneka artha karIne samajAvavAno prayatna karyo che. yathA(1) potAnA pratidina grahaNa karAtAM AhAranA batrIsamA bhAgane eka kavala kahe che. (ra) azucimaya A zarIra ja kukuTI che. te zarIrarUpa kukuTInA avayavarUpa mukhane kukuTI aMDaka kahe che. (3) jeTalo AhArapiMDa mukhamAM mUkatAM mukha vikRta na thAya teTalA AhArapiMDane eka kavala kahe che. tene kuphphaTI aMDaka pramANa AhAra kahevAmAM Ave che. (4) kukaDInA IMDA jevaDo eka kavala hoya; A paNa eka arthavikalpa che. niSkarSa : svastha ane sabhya vyaktino pramANopeta AhAra 3ra kavala pramANa hoya che. tenAthI adhika AhAra karavo apramANa doSa che ane tenAthI nyUna AhAra karavo te UNodarI tapa che. 184
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) akAraNa doSa : sAdhune mATe ja kAraNathI AhAra karavAnuM ane chA kAraNathI AhAra choDavAnuM vidhAna che yathA veyaNa veyAvacce, iriyaTThAe ya saMjamaTThAe | taka pALavattiyANa, chapu ghammaciMtA-II [ uttarAdhyayana-ra6/33] artha- (1) sudhAvedanIyane zAMta karavA (ra) vaiyAvacca karavA (3) IryA samitinuM zodhana karavA () saMyama nirvAhAthe (5) prANane-zarIrane TakAvavA (6) dharma ciMtana karavA. A che kAraNomAMthI koI paNa kAraNe sAdhu AhAra karI zake che. AhAra tyAganA paNa che kAraNa che, yathA AyaMke uvasagge, titikkhayA baMbhaceragutIsu / pALIyA tavaka, sarIra vojIMyA |I[ uttarAdhyayana-ra6/3pa. artha- (1) roga utpanna thAya (ra) devAdino upasarga Ave (3) bahmacaryanI rakSA mATe (4) jIvadayA mATe (5) tapa karavA mATe (6) aMtima samaye zarIrano tyAga karavo. A cha kAraNe sAdhu AhArano tyAga kare che. ukta kAraNo vinA kevala balavIryanI vRddhi mATe AhAra karavo, tene akAraNa doSa kahe che. kSetrAtikrAMta doSa : ahIM kSetrano artha sUrya saMbaMdhI tApa kSetra arthAta divasa che. tenuM atikramaNa karavuM te kSetrAtikrAMta che. sUryodaya pahelAM lAvelo AhAra sUryodaya pachI vAparavo ane sUryAsta pahelAM lAvelo AhAra sUryAsta pachI vAparavo, te kSetrAtikrAMta doSa che. kAlAtikrAMta doSa : prathama praharamAM lAvelA AhAranuM cothA praharamAM sevana karavuM te kAlAtikrAta doSa che. mArgItikrAMta doSa: grahaNa karelA AhAra pANI be gAu = 7 ki. mI. thI AgaLa laI javA, te mArgItikrAMta doSa che. 185
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANAtikrAMta doSa : 3ra kavalathI adhika AhAra karavo, bhUkhathI vadhAre AhAra karavo, ThAMsI ThAMsIne AhAra karavo, te pramANAtikrAMta doSa che. sAdhunI samagra AhAra vidhi : sAdhunA AhAranI samagra vidhi sAdhunA vizeSaNa rUpe pragaTa karI che. zastrAtIta ane zAstrapariNAmita AhAranuM svarUpa darzAvatA ahIM sAdhvAcAra ane pari-bhogeSaNAnI mahattA batAvI, eSita, veSita ane sAmudAnika AhAranuM svarUpa spaSTa karyuM che. pUrvanA sUtromAM AhAranA aneka guNa ane doSanI pRcchA karI, tenA uttaramAM pratyeka guNa-doSanuM svarUpa spaSTa karyuM che. jyAre A sUtramAM AhAranA pAMca guNonA arthanI pRcchA karIne tenA uttaramAM eka eka guNanI vyAkhyA-nirvacana na karatAM vistRta ane mahatvapUrNa spaSTIkaraNa karyuM che. jemAM praznagata pAMceya guNonuM svarUpa spaSTa thaI jAya che. sasthAtIyasa satyAparAmiyara zastrAtIta ane zastrapariNata. bhojya padArtha para zastrano prayoga thayo hoya, jema ke charIthI kAkaDI Adi sudhAravA, agni para bhojya padArtha mUkavA, te zastrAtIta kahevAya ane jyAre te AhAra acitta banI jAya, jIva rahita banI jAya te zAstrapariNata-acitta AhAra kahevAya. sAdhu prAsuka-acitta AhAra ja grahaNa kare che. sUtragata vavagaya varUca varadaM nIvavizvanaa no samAveza zastrAtIta, zastrapariNata vizeSaNamAM karI zakAya. vavI = vyapagata. IyaLa, dhaneDA, maTakA jevA trasa jIvo AhAramAMthI svayaM nIkaLI gayA hoya arthAta trasa jIvothI rahita AhAra. vaya = Tyuta. AyuSya kSaya thavAnA kAraNe svabhAvathI athavA para prayoga (zastra prayoga thI AhArajIva rahita banI gayo hoya. vaca= aivita. agni Adi zastra dvArA jIva cyavI gayA hoya. vattavai6 = tyakta deha. je AhAramAMthI jIva zarIrano tyAga karI nIkaLI gayA hoya tevo. strIviSpagaDha= acitta AhAra, prAsuka AhAra sAdhu grahaNa kare che. 186
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ siyasa gaveSaNA, grahaNeSaNA ane paribhogaiSaNAnA doSa rahita AhArAdi eSita kahevAya che. ahIM akRta, akArita Adi vizeSaNathI sUtra samApti sudhInA samasta vizeSaNono samAveza eSitamAM thAya che. voDIparizuddha nava koTi vizuddha- (1) koI jIvanI hiMsA karavI nahIM (ra) karAvavI nahIM (3) anumodanA ApavI nahIM () svayaM rasoI karavI nahIM (5) rasoI karAvavI nahIM (6) tenI anumodanA karavI nahIM (7) svayaM kharIdavuM nahIM (8) anya pAse kharIdAvavuM nahIM (9) kharIdanArane anumodanA ApavI nahIM. A nava doSathI rahita AhArane nava koTi vizuddha AhAra kahe che. 30 nuSkAyaposaUT: AdhAkarma Adi 16 ugamanA, dhAtrI, dUtI Adi 16 utpAdananA, zaMkita Adi 10 eSaNAnA doSa; A rIte eSaNAnA 4ra doSa kahevAya che. te doSa rahita AhAra grahaNa karavo ugama utpAdana eSaNA parizuddha AhAra kahevAya che. jemAM udgamanA doSa dAtA taraphathI, utpAdananA doSa sAdhuthI ane eSaNAnA doSa baMnethI lAge che. vesiyasa : sAdhuveSa, sAdhunI maryAdA ane sAdhu samAcArIne anurUpa AcaraNapUrvaka je AhAra grahaNa thAya ke bhogavAya te veSita AhAra che. rajoharaNa, muhapatti, zveta vastra vagere dravya sAdhuveSa che. mULa guNa, uttara guNanuM pAlana, anAsakita, AlolupatA vagere bhAva sAdhuveSa che. A rIte dravya ane bhAvathI sAdhuveSathI prApta thayelo AhAra veSita kahevAya che. ahIM prayukta LivikAsa-mune vavAyanIbhAvaUMLa vivo vagere zabdo sAdhvAcArasUcaka hovAthI teno samAveza veSitamAM thAya che. te uparAMta su-su ke capacapa zabda rahita AhAra sAdhunA anAsakita bhAvane eTale bhAva sAdhutAne sUcita kare che. tethI te guNono samAveza paNa 'veSitamAM thAya che. govaMnavApuvanamU gADAnI dharImAM UMjana pUravAnI jema 187
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA ghA para malama lagAvavAnI jema. je rIte UMjana pUravAthI gADu saraLatAthI cAle ane malama lagAvavAthI ghA rUjhAI jAya, te ja rIte A audArika zarIra, saMyama sAdhanAmAM sahAyaka banI zake ane kSudhA vedanIyano ghA rUjhAI jAya; te draSTikoNathI ja sAdhu AhAra kare che paraMtu svAda vRddhi ke zarIra puSTi mATe te AhAra karato nathI. vizamivapaLAmULa: sarpa je rIte AjubAjunA pradezane sparza karyA vinA sIdho daramAM praveza kare che te rIte sAdhu paNa grahita AhArane svAda nimitte eka dADhathI bIjI dADha vacce ke eka galophAthI bIjA galophA vacce pheravyA vinA sIdho ja nIce utAre che. A prakAranuM kathana rasendriya vijaya mATe che. zeSa Indriyone zaktivardhaka AhAranI prApti rasendriya dvArA ja thAya che. tethI rasendriya para vijaya prApta thatAM zeSa Indriyone sahaja rIte jItI zakAya che. saMgamanAyAmAyAvattiyaH saMyama yAtrA mAtrA pratyayika. saMyamayAtrA = saMyama pAlana karavAmAM madadarUpa thAya teTalo ja AhAra sAdhu grahaNa kare ane saMyamamAM vighnarUpa bane tevo AhAra grahaNa na kare arthAt saMyama pAlana ane svAdhyAya arthe AhAra kare. sAmuvALiyaAE: aniyata, aneka gharethI bhikSA dvArA prApta AhAra 'sAmudAnika' kahevAya che. temaja dhanADhya, madhyama ane nimna ema aneka gharomAMthI prApta AhArane sAmudAnika AhAra kahe che. sUtramAM prayukta maLAya vizeSaNane sAmudAnika AhAramAM samAviSTa karI zakAya che. A rIte A zatakamAM AhAranA doSa saMbaMdhI vistRta vivecana thayuM che. tenA parathI spaSTa thAya che ke sAdhu jIvanamAM AhAranI gaveSaNA, grahaNaiSaNA ane grAsaiSaNAnuM atyaMta mahatva che. AhAra, deha nirvAhanuM sAdhana mAtra che. tethI kevaLa deha nirvAha mATe atyaMta anAsaktabhAve sAdhucaryAnI rIte AhAra karavo joIe. 188
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-2 virati ahIM supratyAkhyAna ane duSpatyAkhyAnanuM svarUpa samajAvatAM samyaga jJAnanI anivAryatA pragaTa karI che. samyaga jJAna sahitanA pratyAkhyAna supratyAkhyAna bane che. ajJAnI vyaktinA pratyAkhyAna duSpatyAkhyAna che. zrI dazavaikAlika sUtramAM paNa kahyuM che ke paDhamaM to ya = pahelAM jJAna ane pachI dayA. ahIM paNa cAritranuM ArAdhana jJAnapUrvaka thaI zake te vAtanuM samarthana karyuM che. rUme gIvA manIvAH A jIva che, A ajIva che tevuM saMkSipta, vistRta ke vizleSaNayukta jJAna, jIva hiMsAnA tyAgIne avazya hovuM joIe. jJAna vinA karelo tyAga dIrdhakAla sudhI TakI zakato nathI ane saMpUrNa rIte saphaLa thato nathI. tethI ajJAnInA pratyAkhyAnane duSpatyAkhyAna kahyA che. supaghAyaM: ahIM jIvahiMsAnA tyAga mATe jIva-ajIvanA jJAnanI anivAryatA pragaTa karI che. teja rIte pratyeka pratyAkhyAnamAM tatsaMbaMdhI jJAna hovuM jarUrI che. jema ke- AyaMbilanA pratyAkhyAna karanArane AyaMbilanA AhAranI, tenI vidhinI jANakArI jarUrI che. A rIte samyajJAnapUrvakanA pratyAkhyAna supratyAkhyAna kahevAya che. mULaguNa pratyAkhyAna: cAritrarUpa kalpavRkSane mATe mULaguNa pratyAkhyAna mULa samAna gaNAya che, tethI prANAtipAta viramaNa Adine mULa guNa kahe che. A mUla guNa viSayaka pratyAkhyAna (tyAga-virati) ne mULaguNa pratyAkhyAna kahe che. tenA be bheda che. temAM sarvavirata munionA pAMca mahAvrata sarva mULaguNa pratyAkhyAna che ane dezavirata zrAvakonA pAMca aNuvrata deza mULaguNa pratyAkhyAna kahevAya che. 189
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttaraguNa pratyAkhyAna : vRkSonI zAkhA samAna je pratyAkhyAna-vata anuSThAna vagere mULa guNone suzobhita rAkhe tene uttaraguNa kahe che. te uttaraguNa viSayaka pratyAkhyAnane uttaraguNa pratyAkhyAna kahe che.tenA paNa be bheda che- sarvataH ane dezataH uttaraguNa pratyAkhyAna, sarva uttaraguNa pratyAkhyAnanA dasa prakAra che (1) anAgata pratyAkhyAna : bhaviSyamAM je tapa, niyama athavA pratyAkhyAna karavAnA hoya, tene bhaviSyamAM AvanAra muzkelInA kAraNe pahelAM karI levA. jema ke paryuSaNamAM vaiyAvRtya, pravacana prabhAvanA Adi kAryo hovAthI koI zramaNa paryuSaNa pahelAM te tapasyAnI ArAdhanA karI le to tene anAgata pratyAkhyAna kahe che. (ra) atikrAMta pratyAkhyAna: pahelAM ja tapa, niyama athavA pratyAkhyAna karavAnA hatA, te guru, tapasvI, kuSNanI sevA AdinA kAraNe thaI zakyA na hoya te tapaniyamAdine pachI kare to tene atikrAMta pratyAkhyAna kahe che. (3) koTi sahita pratyAkhyAna : eka pratyAkhyAnanI samApti tathA bIjA pratyAkhyAnanI Adi ekaja divase thAya, jema ke upavAsanA pAraNe AyaMbilAdi tapa karavuM te koTi sahita che. arthAta navA pratyAkhyAnanI Adi ane jUnA pratyAkhyAnanI pUrNAhuti, A baMnenuM joDANa eka divase thAya tene koTi sahita pratyAkhyAna kahe che. (4) niyaMtrita pratyAkhyAna: je divase je pratyAkhyAna karavAno nizcaya karyo che, te divase rogAdi koI paNa prakAranI bAdhAo Ave, tema chatAM tene na choDatAM niyamapUrvaka pUrNa karavA, tene niyaMtrita pratyAkhyAna kahe che. (pa-6) sAgAra-anAgAra pratyAkhyAna : chUTa sahitanA pratyAkhyAna sAgAra pratyAkhyAna ane chUTa rahitanA pratyAkhyAna anAgAra pratyAkhyAna che. sAdhu athavA zrAvaka koI paNa viziSTa pratyAkhyAna AgAra sahita paNa karI zake ane 190
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ draDhatA hoya to AgAra rahita paNa karI zake che. A kAraNe pratyAkhyAnanA sAgAra ane anAgAra tema be bheda thAya che. (7) parimANa kRta pratyAkhyAna : dari, kavala, ghara, bhikSA athavA bhojya dravyonI maryAdA karavI. jema ke pAtramAM eka sAthe jeTalI annAdika vastu paDaze, teTalI vastu huM vAparIza te datti parimANa che. A ja rIte kavala, ghara AdinI paNa maryAdA thaI zake che. (8) niravazeSa pratyAkhyAna : azana-pAna-khAdima ane svAdima, A cAre prakAranA AhAranA samayanI maryAdA sAthe sarvathA pratyAkhyAna karavA. (9) saMketa pratyAkhyAna : muThThI, aMgUThI gAMTha ane namaskAra maMtra Adi pratyAkhyAna pUrNa karavAnA koI paNa saMketapUrvaka pratyAkhyAna karavA. (10) aDhA pratyAkhyAna : aThThA-kAla vizeSane niyata karIne pratyAkhyAna karavA; jema ke porasI, be porasI, mAsakhamaNa, addha mAsakhamaNa Adi. zramaNopAsakanA pAMca aNuvratone puSTa karanArA guNavratane deza uttaraguNa pratyAkhyAna kahe che. tenA sAta prakAra che (1) divrata dizA parimANa vrata pUrvAdi cha e dizAomAM gamananI maryAdA karavI, niyama karelI dizA sivAyanA kSetramAM Azrava-sevanano tyAga karavo. (ra) upabhoga-paribhoga parimANa vrata : upabhogya- ekavAra bhogavavA yogya bhojanAdi ane paribhogya- vAraMvAra bhogavavA yogya vastrAdi vastuo [ ra6 bola] nI maryAdA karavI. (3) anarthadaMDa viramaNa vrata : apadhyAna, pramAda, hiMsAkArI zastra pradAna, pApakarmopadeza Adi nirarthaka niSpayojana hiMsAdi janaka kArya anarthadaMDa che, tenAthI nivRtta thavuM. (4) sAmAyika vrata: sAvadya-pApakArI pravRtti ane Arta-raudra dhyAnano tyAga karI, dharmadhyAnamAM tathA samabhAvamAM sthira thavuM. 191
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) desAvagAsika vataH divratamAM dizAonI je maryAdA karI che, teno ane pahelAM grahaNa karelAM pratyeka vratonI maryAdAno dainika saMkoca karavo; eka divasa mATe te maryAdAo ghaTADI, maryAdA uparAMtanA kSetramAM Azrava sevanano tyAga karavo ane maryAdita kSetramAM jeTalA dravyAdinI maryAdA karI che, te uparAMta padArthonuM sevana na karavuM te. (6) pauSadhopavAsa vrata : eka divasa-rAta (ATha prahara) sudhI cAre AhAra, maithuna, snAna, zRMgAra Adino tathA samasta sAvadya vyApArano tyAga karIne, dharmadhyAnamAM lIna rahevuM. te sarva pauSadha vrata che. samayanI ke AhArAdinA pratyAkhyAnanI hInAdhikatA hoya te deza pauSadha vrata che. pauSadhanA 18 doSo che teno tyAga karavo joIe. (7) atithi saMvibhAga vata : utkRSTa koTinA atithi-mahAvratI sAdhuone kalpanIya azanAdi caturvidha AhAra, vastra, pAtra, kaMbala, pAdaprIMchana, pIDha (bAjoTha), phalaka (pATiyuM), zayyA, saMstAraka, auSadha, bheSaja - A 14 prakAranI vastuo niSkAma buddhipUrvaka AtmakalyANanI bhAvanAthI ApavI. te atithisaMvibhAga che. temaja dAnano saMyoga prApta na thAya tema chatAM sadA dAnanI bhAvanA rAkhavI te paNa atithi-saMvibhAga vrata che. divRta Adi traNa vratone guNavrata ane sAmAyika Adi cAra vratone zikSAvrata kahe che. apazcima mAraNAntika saMkhanA : apazcima arthAta jenI pAchaLa koI kArya zeSa na rahe, evI aMtima mAraNAntika-AyuSya samAptinA aMte-maraNakAle karAtI zarIra ane kaSAya Adine kRza karanAra tapasyA vizeSane apazcimamAraNAntika saMkhanA kahe che. joSaNA-svIkArIne, akhaMDakAla (Ayu samApti) paryata tenI ArAdhanA karavI te apazcima mAraNAntika saMkhanA joSaNAArAdhanA kahevAya che. 192
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-3 sthAvara ahIM vanaspatikAyano mahAhAra, alpAhAra, legyAnI apekSAe alpa vedanA mahAvedanA, vRkSanI mULa, kaMda Adi daza avasthA, teno AhAra, tenuM pariNamana; vedanA ane nirjarAmAM bhinnatva tathA jIvanI zAzvatatA-azAzvatatA vagere viSayonuM nirUpaNa che. cha RtuomAMthI be RtuomAM varasAda khUba varase che. tethI jala-snehanI adhikatAnA kAraNe vanaspatine vadhu AhAra maLe che tethI te samaye vanaspatikAyika jIvo vadhumAM vadhu AhAra grahaNa kare che. tyAra pachI kramazaH zarada, hemaMta, vasaMta ane grISma RtumAM teno AhAra ocho thAya che. siLagaLayA : uSNa yonika jIva. prajJApanA sUtramAM jIvonI utpattinI apekSAe traNa yoni kahI che- zIta, uSNa ane zItoSNa. pratyeka vanaspatimAM A traNe ya yoni hoya che. uSNa yonika jIva uSNa pugalonA saMyogamAM vadhu vikasita thAya che. tethI keTalIka vanaspatio grISma RtumAM atyaMta zobhAyukta dekhAya che. vanaMti vinaMti caMti, 3yaMti : A cAra kriyAomAMthI be kriyAo jIva saMbaMdhI ane be kriyAo pudagala saMbaMdhI che. (1) vAsaphicattA vamaMti = vanaspatikAyarUpe jIva utpanna thAya che. (ra) viDamati = vizeSa utpanna thAya che. (3) jayaMti = pugalono caya-saMgraha thAya che, vRddhi pAme che. (4) jhaveracuM = pudgalono upacaya = vizeSa saMgraha thAya che, vizeSarUpe vRddhi 193
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAme che. tAtparya e che ke ghaNAM jIvo ane pudgalo vanaspatimAM Ave che. tethI te hariyALI ane suzobhita dekhAya che. mULa, kaMda Adino saMbaMdha ane AhAra : vRkSAdinI daze avasthAnuM paraspara saMbaMdha ane tenA AhAra grahaNanI rIta pradarzita karI che. mULa, kaMda, skaMdha, tvacA (chAla), zAkhA, pravAla, patra, puSpa, phaLa ane bIja te vRkSAdinI daza avasthA che. mULa Adi pota-potAnA jIvothI vyApta hovA chatAM paNa paraspara ekabIjA sAthe joDAyelA pratibaddha) hoya che, te kAraNe ekabIjAthI kramazaH AhAra grahaNa kare che. sarva prathama mULanA jIva pRthvInA rasano AhAra kare che, kaMdanA jIva mULa dvArA pariNamita AhAramAMthI AhAra grahaNa kare che, A rIte kramazaH bIja paryata vanaspatinA jIvo AhAra grahaNa karIne pariNamAve che. kaMdamULamAM anaMta ane vibhinna jIva: anaMtakAyika vanaspatino nAmollekha karIne, temAM anaMta jIvonuM ane te jIvonA svataMtra astitvanuM nirUpaNa karyuM mAMta navA vividhatA : baTeTA Adi kaMdamULa sAdhAraNa vanaspati che. temAM eka zarIre anaMtA jIva che. anaMta jIvonuM zarIra eka ja che tethI te jIvonI zarIrajanya pratyeka kriyA paNa eka sAthe ja thAya che, arthAta te jIvono AhAra, zvAsocchavAsa vagere kriyA sAthe thAya che. te anaMta jIvo eka zarIrane Azrita rahelA che. te jIvonuM sthUla zarIra eka che paraMtu te anaMta jIvonA tejasa-kArpaNa rUpa sUkSma zarIra pRthaka pRthaka che. pratyekano AtmA, karma, tenA adhyavasAyo vagere svataMtra che. tethI ja kahyuM che ke vivihatA. te anaMta jIvonI pRthaka sattA 194
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyAnI apekSAe alpa-mahAkarmatva: ra4 daMDakanA jIvomAM lazyAnI apekSAe karmanI tAratamyatAnuM sayuktika kathana che. sApekSa kathanano Azaya : sAmAnyatayA kRSNalezyA anaMta azubha pariNAmarUpa che, tenI apekSAe nIlalezyA kaMIka zubha pariNAmarUpa che. tethI kRSNalezI jIva mahAkarmI ane nIlalezI jIva tenAthI alpakarmI hoya che paraMtu AyuSya-sthitinI alpatAnA kAraNe kRSNalezI jIva alpakarmI ane adhikatAnA kAraNe nIlalezI jIva mahAkarmI paNa hoI zake che. jema ke sAtamI narakamAM utpanna thayelA koI kRSNalezI nairayike potAnA AyuSyanI adhika sthiti bhogavI lIdhI che. tethI tenA adhika karmo kSaya thaI gayA che paraMtu tenI apekSAe koI nIlakezI nairayika dasa sAgaropamanI sthitie pAMcamI narakamAM tatkAla utpanna thayo che. teNe potAnA AyuSyanI sthiti vadhu kSaya karI nathI. tenA karmo paNa vadhAre kSaya thayA nathI, tethI te nIlalezI nairayika ukta kRSNalezI nairayikanI apekSAe mahAkarmI hoya che. A rIte pratyeka sthAnamAM samajI levuM joIe. vedanA ane nirjarA: sAmAnya jIva ane ra4 daMDakanA jIvamAM traNe ya kAlanI apekSAe vedanA ane nirjarAnA samayamAM pRthakatva nirUpita karyuM che. vedanA : udaya prApta karmone bhogavavA te vedanA. nirjarA : karmanA vedana pachI te nokarma banI jAya ane teno nAza thavo arthAt AtmAthI dUra thavA, te nirjarA che. baMnenuM svarUpa jotAM spaSTa thAya che ke vedanA ane nirjarA baMne sarvathA pRthaka che. tethI ja kahyuM che ke vedanA karmanI thAya che ane nirjarA nokarma (karmAbhAva) nI thAya che. tenuM tAtparya e che ke kaSAya ane yoganA nimittathI jIva jyAre 195
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ karma pudgala grahaNa kare ane AtmA sAthe ekameka thAya, baddha thAya tyArathI te 'karma' kahevAya che ane vedananA aMtima samaya sudhI te karmarUpe rahe che. vedanA anubhUyamAna karmarUpa che, vedanA ane karma te baMne samAna kAlabhAvI hovAthI vedanA karmarUpa kahevAya che. jyAre vedana samApta thAya che tyAre te nokarma banI jAya che ane nokarma banelA daliko AtmAthI chUTA paDe tene nirjarA kahe che. A rIte baMnenA svarUpanI bhinnatA sAthe ja tenA samayanI bhinnatA samajAya che. pahelA vedanA ane tyAra pachI nirjarA thAya che. tethI baMnenA samayamAM bhinnatA che. pUrva samayavartI vedanA ane uttara samayavartI nirjarA che. A rIte traNe ya kAlamAM ra4 daMDakanA jIvomAM vedanA ane nirjarAnA svarUpanI ane tenA samayanI bhinnatA spaSTa thAya che. nairayikAdinI zAzvatatA-azAzvatatA : sApekSa draSTikoNathI jIvanI zAzvatatA ane azAzvatatAnuM nirUpaNa che. vyacchedanayathI azAzvatatA : covIsa daMDakanA jIvo bhavasthitinI apekSAe azAzvata che. pratyeka nArakI janme che ane mRtyu pAme che. nArakI jIva vadhAremAM vadhAre tetrIsa sAgaropamathI adhika kAla nAraka paryAyamAM raheto nathI. tethI te azAzvata che. avyavacchedathI zAzvatatA : paraMparAnI apekSAe nairayikAdi daMDakanA jIvo zAzvata che. A jagatamAM eka paNa samaya evo nathI je samaye nAraka jIvo na hoya. jagata nAraka jIvothI kyAre ya zUnya thatuM nathI tethI paraMparA pekSayA (pravAhanI apekSAe) nairayikAdi covIsa daMDakanA jIvo zAzvata che. 196
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-4 jIva (1) saMsArI jIvonA cha bheda- pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya ane trasakAya. (ra) pRthvIkAyika jIvonA cha bheda- (1) lakSyApRthvI (ra) zuddha pRthvI (3) vAlukA pRthvI (1) manaHzilA pRthvI (5) zarkarA pRthvI (6) khara pRthvI. (3) sthiti- te pRthvIkAyika sarva jIvonI jaghanya sthiti aMtaHmuhUrtanI ane utkRSTa sthiti A pramANe che- (1) lakSmI pRthvInI-1,000 varSanI (ra) zuddha pRthvInI-12,000 varSanI (3) vAlukA pRthvInI-14,000 varSanI (4) manaHzilA pRthvInI-16,000 varSanI (5) zarkarA pRthvI-18,000 varSanI (6) khara pRthvInI-rara,000 varSanI. nArako ane devonI jaghanya 10,000 varSanI, utkRSTa 33 sAgaropamanI. manuSyo ane tiryaMconI jaghanya aMtaHmuhUrtanI, utkRSTa 3 palyopamanI. A rIte anya jIvonI bhavasthiti prajJApanA sUtranA cothA sthitipada anusAra jANavI. (4) nirlepana - tatkAla utpanna thayelA pRthvIkAyika jIvone prati samaye ekaekane bahAra kADhIe to jaghanya asaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNI kAlamAM ane utkRSTa paNa asaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNI kAlamAM te jIvano nirlepa (khAlI) thAya che. temAM jaghanya karatAM utkRSTa kAla asaMkhyAtaguNo hoya che. A ja rIte apakAya, teukAya ane vAyukAyano nirlepana kAla jANavo. vanaspatikAyika jIvo anaMta che. tethI tenuM nirlepana thatuM nathI. trasakAyano nirlepana kAla jaghanya ane utkRSTa aneka so sAgaropama che. temAM jaghanyathI utkRSTa kAla vizeSAdhika che. 197
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-5 pakSI yonisaMgraha, leyA, draSTi, jJAna, yoga, upayoga, upapAta, sthiti, samughAta, cyavana ane jAtikulanA prakAra - A agiyAra dvArothI khecarAdi tiryaMconA yoni saMgraha che. khecara paMcendriya jIvonA yoni saMgrahanA prakAra : utpattinA hetune yoni kahe che athavA utpatti sthAnane yoni kahe che. anekanuM kathana eka zabda dvArA karAya tene saMgraha kare che; khecara tiryaMca paMcendriya aneka hovA chatAM paNa traNa prakAranA yoni saMgraha dvArA tenuM kathana karAya che. aMDaja : IMDAthI utpanna thanArA mora, kabUtara, haMsAdi. potaja : jarAya vinA ja carmathI AvRtta kothaLI sahita utpanna thAya tene potaja kahe che. vAgaLuM cAmAciDiyuM Adi. saMmUrchAima: mAtA-pitAnA saMyoga vinA utpanna thanArA jIva. aMDaja, potajamAM traNe veda hoya che. saMmUrchAimamAM eka napuMsaka veda ja hoya che. khecara tiryaMca paMcendriyane lezyA-6, draSTi-3, jJAna-3, ajJAna-3, yoga-3, upayoga-ra prApta thAya che. sAmAnyataH te cAre gatimAMthI Ave che ane cAre gatiomAM jAya che. tenI sthiti jaghanya aMtaHmuhUrta ane utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che. temAM AhAraka ane kevaLI samughAta choDIne pAMca samughAta hoya che. tenI bAra lAkha kulakoTI (jIvonA kularUpa vibhAga) che. te prakaraNanuM aMtima sUtra vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita vimAnanuM che. te cAreya vimAnano vistAra eTalo moTo che ke jo koI deva 8,50,740 - 18/60 (ATha lAkha pacAsa hajAra sAtaso cAlIsa sAdhika) yojanAnuM eka 198
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ DagaluM bharatAM cha mahinA sudhI cAle to paNa koI deva vimAnano aMta prApta kare ane koI deva vimAnano aMta prApta na kare. 199
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-6 AyuSya jIvanA AyuSyabaMdha ane vedananA sthAna ane samayanuM nirUpaNa che. AyuSya baMdha : koI paNa jIva potAnA pariNAma anusAra A bhavamAM ja parabhavanuM AyuSya bAMdhI le che. manuSya ane tiryaMcone vartamAna AyuSyanA be bhAga bhogavAya jAya ane trIjo bhAga zeSa rahe tyAre AyuSya baMdha thAya che. jo tyAre na thAya to zeSa AyuSyano trIjo bhAga rahe tyAre baMdha thAya. jema ke koI manuSyanuM A bhavanuM 99 varSanuM AyuSya hoya to 66 varSa pachI AyuSyano baMdha thAya. jo tyAre na thAya to zeSa rahelA 33 varSanA trIjo bhAga zeSa rahe tyAre arthAta 11 varSa zeSa rahe tyAre thAya. jo tyAre paNa na thAya to zeSa AyuSyano trIjo bhAga zeSa rahe tyAre thAya. A rIte kula AyuSyanA trIjA, navamA, satyAvIsamA Adi bhAge AyuSyano baMdha thAya ane jo tyAre na thayo hoya to aMtima aMtarmuhUrtamAM AyuSyano baMdha avazya thAya che. nArakI ane devo AyuSyanA cha mAsa zeSa rahe tyAre ja AyuSyano baMdha kare che. teone mATe bIjo vikalpa nathI. A rIte AyuSya baMdha karyA pachI ja koI paNa jIva A dehane choDe che arthAta tenuM mRtyu thAya che. jIva parabhavamAM utpanna thatAM ke utpanna thaIne te parabhavanuM AyuSya bAMdhatA nathI. AyuSya vedana : A bhavanuM AyuSya pUrNa thayA pachI jIva parabhavamAM javA mATe prayANa kare che, tenI vATe vahetI avasthAthI ja parabhavanA AyuSyanuM vedana zarU thaI jAya che.tyAM utpanna thaIne mRtyu paryata te jIva te AyuSyanuM vedana kare che. A rIte dareka jIva A bhavamAM baMdhAyelA parabhavanA AyuSyanuM vedana A bhavamAM karatA nathI paraMtu parabhavamAM utpanna thatAM ane utpanna thaIne te 200
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuSyanuM vedana kare che. ra4 daMDakanA jIvo mATe A niyama samAna che. mahAvedanA ane alpavedanA : parabhavamAM utpanna thanArA jIvone alpa vedanA, mahAvedanA kyAre thAya tenuM ahIM spaSTIkaraNa che. ra4 daMDakanA jIvone utpanna thayA pahelAM ke utpanna thatAM tenA pUrvakRta karmAnusAra kyAreka mahAvedanA ane kyAreka alpa vedanA hoya che. utpanna thayA pachI te bhava anusAra vedanA hoya che. nairayiko narakamAM utpanna thaIne avazya bhava pratyaya mahAvedanA rUpa ekAMta duHkha bhogave che paraMtu teo devAdinA saMyoge kyAreka zAtAno anubhava kare che. bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika deva utpanna thayA pachI bhava pratyaya ekAMta sukha-zAtA vedanA bhogave che paraMtu kyAreka anya devanA prahArAdinA kAraNe azAtAno anubhava kare che. pRthvI-kAyathI manuSyo sudhInA dasa daMDakanA jIvo utpanna thayA pachI vimAtrAthI-vividha prakAre vedanA vede che arthAt teone deva ane nArakInI jema zAtA ke azAtAnI koI nizcitatA hotI nathI. anAbhoga nivartita AyuSya baMdha: ra4 daMDakanA jIvomAM Abhoga nivartita AyuSya baMdhano niSedha karIne anAbhoga nirvartita AyuSya baMdhanI prarUpaNA karI che. samasta saMsArI jIva anAbhogapUrvaka arthAta nahIM jANatAM ja AyuSya bAMdhe che. tenuM tAtparya e che ke AyuSya baMdha samaye "mArA AyuSyano baMdha thaI rahyo che," ema koI jIvone jJAna hotuM nathI. jIva je gatimAM javA yogya karma kare che, te gatinA AyuSyano baMdha thAya che. karkaza-akarkaza vedanIya karmabaMdha : samuccaya jIvo ane ra4 daMDakovartI jIvonA karkazavedanIya ane akarkazavedanIya karmabaMdhanA kAraNonuM nirUpaNa karyuM 201
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ karkaza vedanIya karma atyaMta duHkhapUrvaka bhogavavA yogya karmone karkaza vedanIya karma kahe che. te azAtArUpa ja hoya che. yathA skaMdakAcAryanA 500 ziSyone ghANImAM pIlavAmAM AvyA. te samaye karkaza vedanIya karma udayamAM AvyuM tema kahevAya. prANAtipAta Adi 18 prakAranA pApanA sevanathI jIva te prakArano karma baMdha kare che. ra4 daMDakanA jIvo A prakArano karmabaMdha karI zake che. akarkaza vedanIya karma : atyaMta sukhapUrvaka bhogavavA yogya karmone akarkaza vedanIya karma kahe che. te zAtA rUpa ja hoya che. yathA- bharata cakravartInA karmo. 18 prakAranA pApanA tyAgathI arthAta saMyama bhAvathI jIva tevA prakArano karmabaMdha kare che. karmabhUminA manuSyo ja aDhAra pApano pUrNatayA tyAga karI zake che, saMyamano svIkAra karI zake che. tethI covIsadaMDakamAM mAtra manuSyo ja akarkaza vedanIya karmano baMdha kare che. zeSa daMDakanA jIvo akarkaza vedanIya karmano baMdha karI zakatA nathI. zAtA-azAtAvedanIya karmabaMdha: zAtA vedanIya karmabaMdhanA 10 kAraNa ane azAtA vedanIya karmabaMdhanA 1ra kAraNonuM nirUpaNa karyuM che. saMkSepamAM, anya jIvone zAtA pamADavAthI zAtA vedanIya ane azAtA pamADavAthI azAtA vedanIya karmano baMdha thAya che. akarkaza-karkaza vedanIya ane zAtA-azAtA vedanIyano taphAvata: karkaza vedanIya karma azAtArUpa che ane akarkaza vedanIya karma zAtArUpa ja che. tema chatAM baMnemAM taphAvata che kAraNa ke baMnenA karmabaMdhanA kAraNamAM ja taphAvata che. anya jIvone azAtA pahoMcADavAthI azAtAvedanIya karmabaMdha thAya ane 18 pApasthAnanA sevanathI karkaza vedanIya karmano baMdha thAya che. kevaLa anyane azAtA pahoMcADavI, tenAthI 18 pApasthAnanuM sevana vizeSa hAnikAraka che, tethI tajanya karma paNa jIvane vizeSa pIDA pahoMcADe che. karkaza vedanIya karma azAtAvedanIya karmanI parAkASTA che. je atyaMta kaThinAIthI bhogavI zakAya che. 202
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathA- gajasukumAranI aMtima samayanI vedanA. te ja rIte anyane zAtA pamADavAthI zAtAvedanIya karmano baMdha thAya, jyAre 18 pApasthAnanA tyAgathI arthAt saMyamabhAvathI akarkaza vedanIya karmano baMdha thAya che. akarkaza vedanIya zAtA rUpa che. tema chatAM te zAtAvedanIya karmanI parAkASTA che. yathA- saMyamanI ArAdhanAthI prApta anuttara vimAnano bhava. zAtAvedanIya karmano baMdha ra4 daMDakanA jIvo karI zake che jyAre akarkazavedanIya karmano baMdha manuSyo ja karI zake che. A rIte karkaza ane akarkaza vedanIya karma azAtA ane zAtA rUpa hovA chatAM tenI parAkASTA che, tema samajavuM. duSamaduSamA kAlanA manuSya ane tiryaMcanI gati: duSamaduSamA kAlanA svarUpanuM atyaMta vistArathI nirUpaNa che. avasarpiNI kAlamAM manuSyanA Ayu, avagAhanA, utthAna, karma, bala, vIrya, saMghayaNa, saMsthAna, pRthvInA rasa-kasa Adi sarva hIna-hInatara thaze. zubha bhAva ghaTatA jaze, azubha bhAvo vadhatA jaze. temAM paNa avasarpiNI kAlanA chaThThA ArAnA aMtima vibhAgamAM ane utsarpiNI kAlanA prathama ArAnA prAraMbhamAM A hInatama sthiti parAkASTAe pahoMcI jaze. tenuM varNana mULapATha ane bhAvArthamAM vistRta ane spaSTa che. saMkSepamAM, duSamaduSamA kAlamAM bharata kSetranI sthiti atyaMta saMkaTApanna, bhayaMkara, hRdayavidAraka, aneka rogotpAdaka, atyaMta zIta, tApa, varSA AdithI duHsahya haze. AvI bhayaMkara sthitimAM koI mANasa ke jIvo jIvI paNa na zake paraMtu bharata kSetranA adhiSThAyaka deva bIja bhUta keTalAka manuSyo ane tiryaMcone upADI-upADIne vaitADhya parvatanI guphAo pAse AvelA 7ra bilomAM nAnI guphAomAM) rAkhI mUkaze. tenA dvArA saMjJI tiryaMca ane manuSyonI paraMparA cAlatI raheze. kAraNa ke garbhaja jIvo mATe mAtA-pitAnI paraMparA avicchinna 203
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahevI jarUrI che. A rIte deva dvArA saMharita manuSyo ane sthalacara, khecara vagere pazu-pakSIonI paraMparA 21,000 varSa paryaMta cAlatI raheze. tyAra pachI utsarpiNInA pahelA ArAnA 21,000 varSa paNa A ja rIte vyatIta thaze. tyAra pachI suvRSTi AdithI kAla parivartana thaze. 204
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-7 aNagAra ahIM kAma, bhoga, tenA prakAra, ra4 daMDakanA jIvomAM tenuM astitva ane tenA alpa bahutvanuM kathana che. kAma: kAma zabdanA aneka artha thAya che- kAmanA, abhilASA, IcchA vagere. A prasaMgamAM zrotendriya ane cakSurindriyanA viSayabhUta zabda ane rUpane kAma tarIke grahaNa karyA che. je Indriya dvArA grahaNa thatAM pudgalonuM zarIrarUpe pariNamana thatuM nathI paraMtu tenA dvArA kevaLa kAmanAnI (abhilASAnI) pUrti thAya che tene kAma kahe che. jema ke kAna sAthe zabdano sparza mAtra thAya ane zabda saMbhaLAya che, AMkha rUpano sparza karyA vinA ja dUrathI rUpane grahaNa kare che tethI zabda ane rUpanA grahaNa karelA pudu galo zarIrarUpe pariNata thatA nathI, tenAthI mAtra IcchA pUrti thAya che. bhoga: je Indriya dvArA grahaNa thatAM pudagalonuM zarIrarUpe pariNamana thAya tene bhoga kahe che. yathA- dhrANendriya, jihendriya ane sparzendriya dvArA gaMdha, rasa ane sparzanA pugalo grahaNa thAya ane te zarIra dvArA bhogavAya che, zarIrarUpe pariNamana pAme che. tethI tene bhoga kahevAya che. kAma ane bhogarUpa padArtha sacitta ke acitta, rUpI ke arUpI ane jIvarUpaajIvarUpa baMne hoya che. ra4 daMDakamAM pAMca sthAvara, beIndriya ane teIndriya jIvo mAtra bhogI che; teone AMkha ane kAna hotA nathI. zeSa sarva daMDakanA jIvo kAmI ane bhogI bane che. bhogI ane kSINabhogI: devalokamAM janArA chadmastha manuSya ane 205
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhovadhijJAnI tathA te ja bhave mokSa janArA paramAvadhijJAnI ane kevaLa jJAnI - A cAranA bhogI-kSINa bhogIpaNA viSayaka nirUpaNa che. devalokagAmI chadmastha manuSya ane adhovadhijJAnI bhogI che. teo utthAnAdi dvArA vipula bhogo bhogavI zake che. kAraNa ke teo bhoga tyAgI nathI. bhoga tyAgI kare to tyAgI thaI zake che. paramAvadhi jJAnI ane kevaLa jJAnI kSINabhogI che, teo utthAnAdi dvArA bhoga bhogavatA nathI kAraNa ke teo aNagAra che, tadbhava mokSagAmI che, bhoga bhAvanAthI mukta thaI gayA che. saMjJI ane asaMjJI jIvonA sukha ke duHkha rUpa vedanane akAmanikaraNa ane prakAma-nikaraNa vedanAnA mAdhyamathI samajAvyuM che. akAmanikaraNa : anicchApUrvaka athavA ajJAnapUrvaka je vedanAnuM vedana thAya tene akAmanikaraNa kahe che. pAMca sthAvara, traNa vikalendriya ane asaMjJI paMcendriya jIvo mananA abhAvamAM, IcchA zakti ane jJAna- zaktinA abhAvamAM akAmanikaraNa vedanA vede che. saMjJI jIvomAM paNa keTalAka jIvo mUDhatAnA kAraNe upayogazUnya hoya che, tenI pAse IcchA zakti ane jJAna zakti hovA chatAM teno upayoga karatA nathI. jema ke, zakti hovA chatAM aMdhakAramAM upara, nIce, AgaLa, pAchaLa rahelA padArthone joI zakatA nathI. te rIte jJAnazakti hovA chatAM upayogazUnya vyakti akAmanikaraNa vedanA vede che. prakAmanikaraNa: tIvra abhilASA rUpe jenuM vedana thAya tene prakAmanikaraNa vedanA kahe che. saMjJI jIvo A prakAranI vedanAno anubhava kare che. jema koI vyaktimAM samudra pAra karavAnI, devalokamAM rahelA rUpo jovAnI zakti na hoya te jIva tenI tIvra abhilASA ja kare che, temaja jIvomAM IcchA zakti ane jJAna zakti hovA chatAM gamana zaktinA abhAve teomAM pravRtta thavAnuM sAmarthya nathI; te tenI abhilASA mAtra ja kare che. tethI te jIvo prakAmanikaraNa vedanAnuM vedana kare che. 206
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-8 chadmastha hAthI ane kuMthavAmAM jIvatvanI samAnatA hAthInuM zarIra moTuM ane kuMthavAnuM zarIra nAnuM hovA chatAM baMnenA jIva samAna che te viSayane siddha karavA mATe rAjaprazrIya sUtramAM dIpakanuM draSTAMta ApyuM che. jema eka dIpakano prakAza AkhA oraDAmAM phelAyelo hoya che. jo tene koI vAsaNa dvArA DhAMkI daIe to teno prakAza vAsaNa pramANa thaI jAya che. A ja rIte zarIradhArI jIvano svabhAva paNa saMkoca-vistArano hoya che. tene jevuM zarIra maLe te pramANe teno saMkoca ke vistAra thaI jAya che. jyAre jIva hAthInuM zarIra dhAraNa kare che tyAre tenA Atmapradezo vistAra pAmIne te moTA zarIramAM vyApta thaI jAya che ane jyAre kuMthuvAnuM zarIra dhAraNa kare tyAre te Atmapradezo saMkoca pAmIne nAnA zarIramAM vyApta thaI jAya che. A rIte kevaLa nAnA-moTA zarIranuM ja aMtara che, jIvamAM koI aMtara nathI, sarva jIvo asaMkhyAta pradeza che. pApakarmanuM phaLa : du:kha - pApakarma du:kharUpa phaLa Ape che temaja te saMsAra paribhramaNanuM kAraNa hovAthI duHkharUpa che ane pApakarmanI nirjarA mokSanuM kAraNa hovAthI sukharUpa che. sukha ane duHkhanA kAraNane ahIM sukha ane duHkha kahyuM che. saMjJAonA daza prakAra : ra4 daMDakavartI jIvomAM AhArasaMjJA Adi 10 prakAranI saMjJAonuM kathana che. saMjJA : (1) vedanIya ane mohanIya karmanA udayathI tathA jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI utpanna thatI AhArAdi prAptinI IcchA vizeSane saMjJA kahe che. (ra) jIvanuM AhArAdi viSayaka ciMtana athavA mAnasika jJAna saMjJA che. (3) je kriyAthI jIvanI IcchA jANI zakAya te kriyAne saMjJA kahe 207
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. zAstramAM anyatra AhArAdi cAra saMjJAonuM kathana che. ahIM vistAranI apekSAe tenA daza bheda kahyA che. (1) AhAra saMjJA sudhAvedanIyanA udayathI AhAranI IcchA, abhilASA. (ra) bhaya saMjJA : bhaya mohanIyanA udayathI vyAkuLa cittayukta AtmAnuM bhayabhIta thavuM, kaMpavuM, romAMcita thavuM, gabharAvuM vagere. (3) maithuna saMjJA : veda mohanIya karmanA udayathI strIpuruSa Adine paraspara eka bIjAnA aMga sparzanI ane tene jovA AdinI IcchA thAya, te maithuna saMjJA kahevAya athavA jenAthI maithunecchA abhivyakta thAya, tene maithuna saMjJA kahe che. (4) parigraha saMjJA : lobha kaSAya mohanIyanA udayathI sacitta, acitta athavA mizra dravyano Asakti-pUrvaka saMgraha karavAnI IcchA. (5) krodha saMjJA : krodhanA udayathI AvezamAM AvavuM ane netranuM lAla thavuM, kaMpavuM vagere. (6) mAna saMjJA : mAnanA udayathI ahaMkArAdirUpa pariNAma thavA. apamAna thAya to duHkha thavuM. (7) mAyA saMjJA: mAyAnA udayathI durbhAvanAvaze anyane ThagavA, vizvAsaghAta karavo vagere. (8) lobha saMjJA lobhanA udayathI sacitta-acitta padArtha prAptinI lAlasA. (9) ogha saMjJA : aspaSTa IcchA ane dhUnamAM ne dhUnamAM upayoga vinAnI pravRtti karavI. (10) loka saMjJA : loka rUDhi athavA loka draSTi anusAra pravRtti karavAnI IcchA thavI. A dase saMjJAo jUnAdhikarUpe sarva chadmastha saMsArI jIvomAM prApta thAya che. 208
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-9 asaMvRta mahAzilAkaMTaka saMgrAma rAjA zreNikanA putra koNika ane rAjA ceTaka vacceno hato. pitA taraphathI prApta thayelo secanaka hAthI ane aDhArasaro hAra nAnA bhAI vihalla pAse hatA. jene meLavavAnA nimitte koNikane bhAI sAthe vaimanasya thayuM. vihale potAnI salAmatI mATe nAnAjI ceDA rAjAno Azraya lIdho. ceDA rAjAe nyAyane prAdhAnya ApyuM ane yuddha mATe taiyAra thayA. ceDA rAjA ane dohitra koNika vacce mahAyuddha thayuM. koNika rAjAe potAnA kAla Adi daza bhAIone yuddhamAM sAthe rAkhyA, ceDA rAjAe kAzI ane kozala dezanA nava malla jAtinA ane nava licchavI jAtinA 18 gaNarAjAone sAthe rAkhyA hatA. ceDA rAjAnA bANathI kAla Adi daza kumAro mRtyu pAmyA. rAjA koNika potAnI salAmatI mATe ciMtAtura banyA. teNe yuddha sthagita rAkhI, aThThama tapanI ArAdhanA karI, potAnA pUrvabhavanA mitra zakrendra ane tApasa paryAyanA mitra camarendranuM smaraNa karyuM. mitratAnA saMbaMdhe baMne Indro yuddhamAM upasthita thayA. mahAzilAkaMTaka saMgrAmamAM rAjA koNikanA sainiko tRNa, patra, kASTha Adi kAMI paNa pheMke, tenAthI zatru senAne mahAzilA paDavAno anubhava thato. tethI te mahAzilAkaMTaka saMgrAma nAmathI prasiddha thayo che. A saMgrAmamAM 84 lAkha manuSyono saMhAra thayo. temAM zakrendranI sahAyatAthI rAjA koNikano jaya ane ceDA rAjAno parAjaya thayo. rathamusaLa saMgrAmamAM musaLayukta eka ratha ghoDA, sArathI vinA ja arthAt yAMtrika rIte cAlato hato. jenI AgaLa yaMtramAM goThavAyeluM je musaLa-sAMbelu pharatuM hatuM te bhayaMkara janasaMhAra karatuM hatuM. tethI tene rathamusala saMgrAma kahe che. 209
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAM 96 lAkhano janasaMhAra thayo. temAM camarendra ane zakrendra be IndronI sahAyatAthI rAjA koNikano vijaya ane ceDA rAjAno parAjaya thayo. A rIte A ghora saMgrAmamAM eka kroDa eMsI lAkha manuSyo mRtyu pAmyA. yuddhamAM marelA manuSyomAM eka manuSya-varuNanAganagA devalokamAM gayo, teno mitra manuSyagatimAM gayo. zeSa manuSyo prAyaH naraka ane tiryaMca gatine pAmyA. temAMthI daza hajAra jIva to eka sAthe eka mAchalInA udaramAM utpanna thayA. lokavAda: varuNanAganatuAe yuddhabhUmimAM saMlekhanA ane aMtima ArAdhanApUrvaka kAladharma pAmIne devagatine prApta karI. tenA mRtyu samaye gaganamAM thayelo divya dhvanino nAda sAMbhaLI loko paraspara carcA karavA lAgyA ke yuddhamAM mRtyu prApta karanArA jIvo devagatine prApta kare che. A lokavAdane sAMbhaLIne gautama svAmIe prabhune taviSayaka prazna pUchyo. prabhue varuNanAganatuA ane tenA mitranA jIvana prasaMganuM kathana karIne te lokavAdanuM nirAkaraNa karyuM. varuNanAganatuA. te vratadhArI zrAvaka hatA. te cha8nA pAraNe chaThThanI tapasyA karI rahyA hatA. rAjAdinA AdezathI te yuddhamAM gayA. teNe chaThThanA badale aThThama tapa karyo ane sAmI vyakti prahAra kare pachI ja bANa pheMkavuM tevo abhigraha dhAraNa karIne saMgrAmano prAraMbha karyo. yuddhamAM zatru pakSanA yoddhAnA eka bANathI te ghAyala thayA tyAre samarAMgaNamAMthI bahAra nIkaLyA ane potAno mRtyu samaya nikaTa jANIne yAvajIvananuM anazana aMgIkAra karyuM. pUrvakRta pApanI AlocanA, pratikramaNa karIne, samAdhipUrvaka kAladharma pAmIne devagatine prApta karI. tyAMnI cAra palyopamanI sthiti pUrNa karIne, mahAvidehakSetramAM manuSya janma dhAraNa karIne siddha thaze. tenA mitra paNa yuddhamAM ghAyala thatAM ekAMtamAM gayA ane svayaM vrata-niyamane jANatA na hovAthI saraLa ane zuddha bhAve mArA mitre je vrata pratyAkhyAna karyA 210
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ te sarva mane hojo tevI bhAvanA pragaTa karI. bhAva vizuddhinA pariNAme te paNa manuSya gati pAmI, zreSTha kuLamAM utpanna thayA. te paNa manuSya janma pUrNa karIne, mahAvidehakSetramAM janma dhAraNa karIne siddha thaze. varuNanAganajuAnA kAladharma samaye devoe divya vRSTi karI ane divya dhvani karyo. tene joIne aneka lokoe dhAraNA karI ke yuddhamAM mRtyu pAme te devagatine prApta kare che. ahIM tenuM khaMDana karIne spaSTatA karI che ke devagatimAM utpattinuM kAraNa yuddhamAM thayeluM tenuM mRtyu nathI. paraMtu aMta samayanI ArAdhanA che. A mahAsaMgrAmamAM eka kroDa eMsI lAkhano janasaMhAra thayo. temAMthI eka vyaktine devagati ane eka vyaktine manuSya gatinI prApti thaI. zeSa sarva jIvoe prAyaH naraka ane tiryaMcarUpa durgatine prApta karI che. tethI loka saMvAda yathArtha nathI. asaMtRta aNagAranuM vikrvaNA sAmarthya : je pugalone jIve zarIrAdi rUpe pariNata karI lIdhA hoya tene AtyaMtara pudgala kahevAya che ane te sivAyanA pugala bAhya pudgala kahevAya che. koI paNa jIva zarIrAdi rUpe pariNata na thayelA svakSetrAvagADha pugalane grahaNa karIne ja vipharvaNA karI zake che. pramatta aNagArane jyAre vaikriya zarIra banAvavuM hoya tyAre te zarIra banAvavA tene anya pudgalanI jarUra paDe che. te vaikriya zarIra banAvavA sahuthI prathama Atma pradezone daMDAkAre phelAve che. tyAra pachI te Atma pradezAvagADha vaikriya zarIra yogya nUtana pudgalone grahaNa kare che. te pudgalo bAhya pudagala kahevAya che. vaikriya labdhimAna asaMvRta aNagAra ahIM rahelA bAhya pugalone grahaNa karIne eka varNa eka rUpa, eka varNa aneka rUpa, aneka varNa eka rUpa, aneka varNa aneka rUpanI vikRrvaNA karavAmAM samartha che. bahAranA pudgalone grahaNa karyA vinA vikurvaNA karI zakatA nathI. 211
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka-7 : uddezaka-10 anyamUrthika rAjagRha nagaramAM guNazIla udyAnanI samIpe anyatIrthikono Azrama hato. tyAM kAlodAyI Adi aneka saMnyAsI rahetA hatA. ekadA teo paraspara vicAra karI rahyA hatA ke zramaNa bhagavAna mahAvIra paMcAstikAyanuM kathana kare che jemAM dharmAstikAyAdi cAra arUpI ane eka pudgalAstikAya rUpI che. dharmAstikAyAdi cAra ajIva ane eka jIvAstikAya jIvarUpa che. A kathana kaI rIte mAnI zakAya? saMyogavaza gautamasvAmI gaucarI laI nagaramAMthI gaNazIla udyAnamAM AvI rahyA hatA. saMnyAsIoe Azrama pAsethI nIkaLatA gautama svAmIne joyA ane temanI najIka jaIne potAnI zaMkA pragaTa karI. pratyuttaramAM gautama svAmIe kahyuM ke ame astibhAvane ja astirUpa ane nAstibhAvane ja nAstirUpa kahIe chIe. A rIte saMkSipta uttara ApIne gautamasvAmI svasthAne gayA. tyAra pachI vizeSa samAdhAna meLavavA kAlodAyI saMnyAsI prabhu pAse gayA. prabhue tene paMcAstikAyanuM svarUpa samajAvyuM. vizeSamAM te paNa spaSTa karyuM ke dharmAstikAyAdi cAra arUpI dravyapara sUvA, besavAnI Adi koI paNa kriyA thatI nathI. kevaLa pudagalAstikAya para ja A sarva kriyAo thAya che, kAraNa ke te rUpI che. tyAra pachI kAlodAyIne bodha prApta thayo. teNe prabhu samIpe saMyama svIkAra karyo. teNe prabhune puNya-pApa karma viSayaka prazno pUchyA. prabhue draSTAMta sahita tenuM svarUpa samajAvyuM. hiMsAdi aDhAra pApasthAnarUpa pApa karma viSa mizrita bhojananI jema pApa 212
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ vipAkarUpa-azubha phaLa Ape che ane pApa sthAnanA tyAgarUpa puNya karma auSadha mizrita bhojananI jema kalyANa vipAkarUpa-zubha phaLa Ape che. puNya ane pApa karma jIvane ja thAya che, ajIvane nahIM. agnine prajvalita karanAra mahAkarma bAMdhe che. tenI apekSAe agni bujhAvanAra alpakarma bAMdhe che kAraNa ke agni pragaTAvanAra puruSa pRthvIkAyikAdi aneka jIvono virAdhaka bane che ane alpatara agnikAyanA jIvono paNa virAdhaka bane che. tyAre agni bujhAvanAra puruSa pRthvI, pANI, vAyu vanaspatinA jIvono alpAraMbha kare che ane mAtra agninA jIvono mahAraMbha kare che, tethI te alpatara virAdhaka che. tejolabdhivAna sAdhunA tejolabdhinA acitta pudgala paNa agnikAyanA jIvanI jema prakAzaka, tApayukta, dAhaka ane caLakATa yukta hoya che. - uparokta praznottaranA samAdhAnathI kAlodAyI aNagAranI zraddhA draDhatama banI. teNe aneka prakAranA tapanI ArAdhanA karIne aMtima lakSyane siddha karyuM. zrI bhagavatI sUtra - bhAga 2 saMpUrNa zrI guruprANa Agama batrIsI para AdhArIta 213