________________
શતક-૫ : ઉદ્દેશક-૪
શબ્દ
છદ્મસ્થની શબ્દ શ્રવણ શક્તિ : જે શબ્દનો કાન સાથે સ્પર્શ થાય તેને જ છદ્મસ્થ મનુષ્ય સાંભળી શકે છે. જેમ કે – પુ સુગેડુ સર્વ નિંદીસૂત્ર. કાનથી સ્પષ્ટ થયેલા શબ્દ જ સંભળાય છે. છદ્મસ્થ વ્યક્તિ શ્રોત્રેન્દ્રિય (કાન)થી સાંભળે છે, તેની ઇન્દ્રિયની શક્તિ સીમિત છે. તેથી છદ્મસ્થ મનુષ્ય ઈન્દ્રિયની સીમામાં રહેલા, કાન સાથે સ્પષ્ટ થયેલા શબ્દોને સાંભળી શકે છે, અન્ય શબ્દોને સાંભળી શકતા નથી.
કેવળીની શબ્દ શ્રવણ શક્તિ : કેવળી પાસે અતીન્દ્રિય, અનંત, નિરાવરણ કેવળજ્ઞાન છે. તેનાજ્ઞાનની કોઈ સીમા કે મર્યાદા નથી. તેથી તે ઈન્દ્રિયના વિષય ક્ષેત્રમાં રહેલા કે ઈન્દ્રિયના વિષય ક્ષેત્રથી દૂર રહેલા મિત, અમિત, સર્વ શબ્દોને જાણે છે અને દેખે છે.
સુખે; નાગ પાસઃ છાસ્થને માટે સુગેડુ ક્રિયાપદનો પ્રયોગ કર્યો છે, જ્યારે કેવળીને માટે નાગ પાસ ક્રિયાપદનો પ્રયોગ કર્યો છે. આ ભેદનું કારણ એ છે કે છદ્મસ્થ જીવ કાનથી શબ્દ સાંભળે છે પરંતુ કેવલી ભગવાનને કાનથી શબ્દો સાંભળવાપણું નથી. તેઓ કેવળજ્ઞાન-કેવળદર્શનથી જ જાણે-દેખે છે.
પ્રભુ મહાવીર અને દેવનો મનોગત વાર્તાલાપ દેવલોકના દેવો પણ પરસ્પર માનવલોકની જેમ ધર્મ સંબંધી કે અન્ય ચર્ચાઓ કરતા જ હોય છે.
પ્રભુ મહાવીરના ચૌદ હજાર શ્રમણ છે તેમાંથી કેટલા શ્રમણ તદ્ભવ મોક્ષગામી છે. આ વિષયમાં બે દેવોને દેવલોકમાં પરસ્પર જ્ઞાન ચર્ચા થતાં તેનું સમાધાન મેળવવા બંને દેવો સાથે મળી પ્રભુની સેવામાં આવ્યા હોય તેમ જણાય છે. તેઓ મનમાં પ્રશ્ન લઈને આવ્યા ત્યારે ભગવાને કેવળજ્ઞાન દ્વારા
૧૨૬
