________________
પયાર્ય ને પરિવર્તિત કરાય, શસ્ત્રપરિણત- પ્રતિકૂળ સ્વભાવી દ્રવ્યોના પ્રયોગથી પરિણામાંતરને પ્રાપ્ત થાય, અગ્નિધ્યામિત – અગ્નિ દ્વારા સેકાય તે, અગ્નિઝૂષિત – અગ્નિ દ્વારા રંધાય, ઉકળતા પાણીમાં બફાય, અગ્નિસેવિત – અગ્નિ દ્વારા વરાળથી બફાય, અગ્નિ પરિણામિત - અગ્નિરૂપ થઈ જાય તેટલા પ્રમાણમાં અત્યંત ઉષ્ણ કરાય તો તે અગ્નિકાયના શરીર કહી શકાય છે. અર્થાત્ આ સર્વ ક્રિયાઓ દ્વારા પદાર્થ અત્કૃષ્ણ થાય ત્યારે જ તે અગ્નિકાયના શરીર કહેવાય. જ્યાં સુધી અગ્નિ પરિણામિત ન થાય, અપક્વ કે અર્ધપક્વ અવસ્થામાં રહે ત્યાં સુધી તે પદાર્થ અગ્નિકાયના શરીર કહેવાતાં નથી. તે પૂર્વ પર્યાયવાળા જીવના શરીર કહેવાય છે, તેમ સમજવું.
લવણ સમુદ્રનું સંક્ષિપ્ત વર્ણન : જંબૂદીપને ફરતો લવણ સમુદ્ર છે. લવણ સમુદ્રનું સંસ્થાન, ગોતીર્થ-જળાશયમાં ગાયને ઉતરવાનો માર્ગ અથવા ક્રમશઃ નીચે જતો માર્ગ, નૌકા, છીપ, સંપુટ, અશ્વસ્કંધ અને વલભી જેવો ગોળ વલયાકારનો છે. તેનો ચક્રવાલ વિઝંભ–ગોળાકારે પહોળાઈ બે લાખ યોજન છે તથા તેનો પરિક્ષેપ-પરિધિ ૧૫,૮૧,૧૩૯ યોજનથી કંઈક અધિક છે. તેની ઊંડાઈ એક હજાર યોજન અને ઊંચાઈ ૧૬,000 યોજન છે. તે સર્વે મળીને ૧૭000 યોજન થાય છે.
આટલો વિસ્તૃત અને વિશાળ લવણ સમુદ્ર હોવા છતાં આજ સુધી જંબૂદ્વીપને તે ડૂબાડી શક્યો નથી; તેનું કારણ એ છે કે ભારત અને ઐરાવત ક્ષેત્રોમાં સ્વભાવથી ભદ્ર, વિનીત, ઉપશાંત, મંદ કષાયી, સરળ, કોમળ, જિતેન્દ્રિય અને નમ્ર પુરુષો હોય છે. યથા- અરિહંત, ચક્રવર્તી, બલદેવ,ચારણ, વિદ્યાધર, શ્રમણ, શ્રમણી, શ્રાવક, શ્રાવિકા અને ધર્માત્મા મનુષ્ય. તેના પુણ્ય પ્રભાવથી લવણ સમુદ્ર જંબુદ્વીપને ડૂબાડતો નથી, જલમય કરતો નથી અને આ પ્રકારનો લોકનો સ્વભાવ પણ છે.
૧૨૫
