________________
ક્ષેત્રને વૈક્રિયકૃત રૂપો દ્વારા ભરી શકે છે.
સહસ્ત્રારેન્દ્ર : ૩૦,૦૦૦ વિમાનાવાસ, ૩૦,૦૦૦ સામાનિક દેવો અને ૧,૨૦,૦૦૦ આત્મરક્ષક દેવો પર આધિપત્ય ભોગવે છે. તે સાધિક સોળ જંબૂદ્વીપ જેટલા ક્ષેત્રને વૈક્રિયકૃત રૂપ દ્વારા ભરી શકે છે.
પ્રાણતેન્દ્ર : ૪૦૦ વિમાનાવાસ, ર૦,૦૦૦ સામાનિક દેવો અને ૮૦,૦૦૦ આત્મરક્ષક દેવો પર આધિપત્ય ભોગવે છે. તે બત્રીસ જંબુદ્વીપ જેટલા ક્ષેત્રોને વૈક્રિયકૃત રૂપ દ્વારા વ્યાપ્ત કરી શકે છે.
અચ્યતેન્દ્ર : ૩૦૦ વિમાનાવાસ, ૧૦,૦૦૦ સામાનિક દેવો અને ૪૦,૦૦૦ આત્મરક્ષક દેવો પર આધિપત્ય ભોગવે છે. તે સાધિક બત્રીસ જંબૂદ્વીપ જેટલા ક્ષેત્રને વૈક્રિયકૃત રૂપ દ્વારા વ્યાપ્ત કરી શકે છે.
પ્રત્યેક ઈન્દ્રના સામાનિક દેવ અને ત્રાયસ્વિંશક દેવોની વૈક્રિયશક્તિ ઈન્દ્રની સમાન જ છે. અગમહિષી અને લોકપાલની શક્તિ બે જંબુદ્વીપ જેટલા ક્ષેત્રને વ્યાપ્ત કરવાની છે.
આ રીતે જોતાં સ્પષ્ટ થાય છે કે ઉપર ઉપરના દેવલોકના ઈન્દ્રોની વૈક્રિયશકિત, આત્મસામ ક્રમશઃ વધતું જાય છે અને વિમાનાવાસ આદિ બાહ્ય
દ્વિ ઘટતી જાય છે. શકેન્દ્રના વિમાનથી ઈશાનેન્દ્રના વિમાન કંઈક ઊંચા છે, જેમ હથેળીનો કેટલોક ભાગ ઊંચો અને કેટલોક ભાગ કંઈક નીચો પ્રતીત થાય છે, તે જ રીતે સમભૂમિ પર હોવા છતાં બંનેના વિમાનમાં કંઈક તરતમતા છે.
બે ઈન્દ્રનો શિષ્ટાચાર : શકેન્દ્ર કરતાં ઈશાનેન્દ્ર મોટા છે. તે બંને વચ્ચે મિત્ર જેવો વ્યવહાર હોય છે. તેથી પરસ્પર એકબીજાના સ્થાનમાં ગમનાગમન, આલાપ-સંલાપ કરી શકે છે. કોઈ પ્રયોજન હોય ત્યારે "હે દક્ષિણાર્ધ લોકાધિપતિ દેવેન્દ્ર દેવરાજ શક્રા" અથવા "હે ઉત્તરાદ્ધ લોકાધિપતિ દેવેન્દ્ર દેવરાજ ઈશાના” આ પ્રકારનું સંબોધન કરીને જાય છે. કર્માધીન બંને ઈન્દ્રો વચ્ચે ક્યારેક વિવાદ
૯૯
