________________
કાંક્ષામોહનીયની ઉદીરણા, ઉપશમ આદિ: કર્મોની ઉદીરણા, ગહ, સંવર, ઉપશમ, વેદના અને નિર્જરા - આ સર્વ ક્રિયા જીવ પોતાના ઉત્થાનાદિથી જ કરે છે.
ઉદીરણા : અપરિપક્વ કર્મને સમય પહેલાં, પ્રયત્ન વિશેષથી પરિપક્વ કરવા, તેને ઉદય યોગ્ય બનાવવા તે ઉદીરણા છે. કેવા પ્રકારના કર્મોની ઉદીરણા થાય છે? તે માટે ચાર વિકલ્પ છેઃ (૧) ઉદીર્ણકર્મ: ઉદયમાં આવી ગયેલા કર્મ. તેની ઉદીરણા થતી નથી. (ર) અનુદીર્ણકર્મ: ઉદયમાં નહીં આવેલું કર્મ. તેના બે અર્થ કર્યા છે - (૧) ચિરકાલ પછી જે ઉદયમાં આવવાના છે તેવા કર્મો (ર) ભવિષ્યમાં જેની ઉદીરણા થવાની નથી તેવા કર્મો. તે પણ ઉદીરણાને અયોગ્ય છે.
(૩) અનુદીર્ણ ઉદીરણાભવિક કર્મ: ઉદયમાં નહીં આવેલા પરંતુ ઉદીરણાને યોગ્ય છે તેવા કર્મો અર્થાત જેનો અબાધાકાલ પૂર્ણ થઈ ગયો છે પરંતુ ઉદયાવલિકામાં પ્રવેશ ન થયો હોય તેવા કર્મો ઉદીરણાને યોગ્ય છે અને તેવા કર્મોની ઉદીરણા થાય છે.
(૪) ઉદયાન્તર પશ્ચાત્કૃતઃ ઉદય પછીના સમયે તેને ઉદયાન્તર પશ્ચાતકૃત કહે છે.
ચાર વિકલ્પોમાંથી ઉદીરણાને માટે ત્રીજો વિકલ્પ અર્થાત્ જીવ સ્વયં ઉત્થાનાદિ દ્વારા પોતાના પુરૂષાર્થથી જ અનુદીર્ણ-ઉદીરણાભવિક કર્મોની ઉદીરણા કરે છે. ગર્તા અને સંવર તેના સાધન છે.
ગહ : અતીતકાલીન પાપકર્મોની અને તેના સાધનોની વિચારણા કરીને આત્મનિંદા કરવી, તેમાં પાપ પ્રતિ નિર્વેદભાવ જાગૃત થાય છે. તે પ્રાયશ્ચિત્તની પૂર્વભૂમિકા છે અને ઉદીરણામાં સહાયક છે.
સંવર : વર્તમાનકાલીન પાપાશ્રયોને રોકવા, તેના પ્રત્યાખ્યાન કરવા તે
