________________
પ્રમાદ: આત્માને જે અત્યંત વિમોહિત કરે છે તે પ્રમાદ છે અથવા આત્મભાવનું વિસ્મરણ તે પ્રમાદ છે. વ્યાખ્યા ગ્રંથોમાં તેના પાંચ અને આઠ પ્રકાર કહ્યા છે, તે આ પ્રમાણે છે- (૧) મદ્ય, (ર) વિષય, (૩) કષાય, (૪) નિદ્રા (૫) વિકથા. અથવા (૧) અજ્ઞાન, (ર) સંશય, (૩) મિથ્યાજ્ઞાન, (૪) રાગ, (૫) દ્વેષ, (૬) મતિભ્રંશ, (૭) ધર્મ પ્રત્યે અનાદર, (૮) યોગોનું દુષ્પણિધાન-દુષ્ટપ્રવૃત્તિ.
યોગ: મન, વચન અને કાયાનો વ્યાપાર વિશેષ પ્રમાદ અને યોગના નિમિત્તથી કર્મબંધ થાય છે.
શરીરનો કર્તા કોણ?: શરીરનો કર્તા જીવ કહ્યો છે. તેમાં નામકર્મયુક્ત જીવનું ગ્રહણ કર્યું છે. તેથી સિદ્ધ, ઈશ્વર કે નિયતિ આદિના કર્તુત્વનું નિરાકરણ થઈ જાય
ઉત્થાનાદિનું સ્વરૂપઃ (૧) ઉત્થાન- ઉર્વીભવન-ઊભા થવા રૂપ ક્રિયા ઉત્થાન છે. (ર) કર્મ- જીવની ચેષ્ટા વિશેષ કર્મ છે અથવા ઉલ્લંપણ ઉપર ફેંકવું, પ્રક્ષેપણ-ચારે બાજુ ફેંકવું તથા ભ્રમણરૂપ ક્રિયા તે કર્મ છે. બલ- શારીરિક સામર્થ્ય બલ છે. વીર્ય- જીવના ઉત્સાહ અથવા જીવથી ઉત્પન્ન થતી શક્તિને વીર્ય કહે છે. વીર્ય બે પ્રકારનું છે - કરણવીર્ય અને અકરણવીર્ય.
સકરણવીર્ય: લેયાયુક્ત તથા મન, વચન, કાયારૂપ યોગવાળા જીવનો પરિસ્પંદાત્મક- (ચેષ્ટા યુક્ત) જે વ્યાપાર તે સકરણવીર્ય છે.
અકરણવીર્ય: લેશ્યા રહિત સર્વજ્ઞ અયોગી કેવળી ભગવાનનો જે અપરિસ્પંદાત્મક, અસ્મલિત, આત્મ પરિણામ તે અકરણવીર્ય છે. પ્રસ્તુતમાં શરીરનું જનક અકરણવીર્ય નથી પરંતુ સકરણવીર્ય જ છે.
પુરૂષાકાર પરાક્રમ: પુરૂષત્વનું જે અભિમાન તે પુરૂષાકાર અને ઈષ્ટફલ સાધક પુરૂષાર્થ તે પરાક્રમ છે અથવા પુરૂષના પ્રયત્નને પુરૂષાકાર અને શત્રુને પરાજિત કરવા તે પરાક્રમ છે.
૨૬
