________________
પ્રમાણાતિક્રાંત દોષ : ૩ર કવલથી અધિક આહાર કરવો, ભૂખથી વધારે આહાર કરવો, ઠાંસી ઠાંસીને આહાર કરવો, તે પ્રમાણાતિક્રાંત દોષ છે.
સાધુની સમગ્ર આહાર વિધિ : સાધુના આહારની સમગ્ર વિધિ સાધુના વિશેષણ રૂપે પ્રગટ કરી છે. શસ્ત્રાતીત અને શાસ્ત્રપરિણામિત આહારનું સ્વરૂપ દર્શાવતા અહીં સાધ્વાચાર અને પરિ-ભોગેષણાની મહત્તા બતાવી, એષિત, વેષિત અને સામુદાનિક આહારનું સ્વરૂપ સ્પષ્ટ કર્યું છે. પૂર્વના સૂત્રોમાં આહારના અનેક ગુણ અને દોષની પૃચ્છા કરી, તેના ઉત્તરમાં પ્રત્યેક ગુણ-દોષનું સ્વરૂપ સ્પષ્ટ કર્યું છે. જ્યારે આ સૂત્રમાં આહારના પાંચ ગુણોના અર્થની પૃચ્છા કરીને તેના ઉત્તરમાં એક એક ગુણની વ્યાખ્યા-નિર્વચન ન કરતાં વિસ્તૃત અને મહત્વપૂર્ણ સ્પષ્ટીકરણ કર્યું છે. જેમાં પ્રશ્નગત પાંચેય ગુણોનું સ્વરૂપ સ્પષ્ટ થઈ જાય છે.
સસ્થાતીયસ સત્યાપરામિયર શસ્ત્રાતીત અને શસ્ત્રપરિણત. ભોજ્ય પદાર્થ પર શસ્ત્રનો પ્રયોગ થયો હોય, જેમ કે છરીથી કાકડી આદિ સુધારવા, અગ્નિ પર ભોજ્ય પદાર્થ મૂકવા, તે શસ્ત્રાતીત કહેવાય અને જ્યારે તે આહાર અચિત્ત બની જાય, જીવ રહિત બની જાય તે શાસ્ત્રપરિણત-અચિત્ત આહાર કહેવાય. સાધુ પ્રાસુક-અચિત્ત આહાર જ ગ્રહણ કરે છે.
સૂત્રગત વવગય વરૂચ વરદં નીવવિશ્વનä નો સમાવેશ શસ્ત્રાતીત, શસ્ત્રપરિણત વિશેષણમાં કરી શકાય. વવી = વ્યપગત. ઈયળ, ધનેડા, મટકા જેવા ત્રસ જીવો આહારમાંથી સ્વયં નીકળી ગયા હોય અર્થાત ત્રસ જીવોથી રહિત આહાર. વય = ટ્યુત. આયુષ્ય ક્ષય થવાના કારણે સ્વભાવથી અથવા પર પ્રયોગ (શસ્ત્ર પ્રયોગ થી આહારજીવ રહિત બની ગયો હોય. વચ= ઐવિત. અગ્નિ આદિ શસ્ત્ર દ્વારા જીવ ચ્યવી ગયા હોય. વત્તવૈ૬ = ત્યક્ત દેહ. જે આહારમાંથી જીવ શરીરનો ત્યાગ કરી નીકળી ગયા હોય તેવો. સ્ત્રીવિષ્પગઢ= અચિત્ત આહાર, પ્રાસુક આહાર સાધુ ગ્રહણ કરે છે.
૧૮૬
