________________
શતક – ૧: ઉદ્દેશક – ૯
ગુરુત્વ
(૧) પાપસેવનથી ચાર પ્રકારનું અપ્રશસ્ત ફળ : (૧) જીવ ભારેકર્મી બને છે. (ર) સંસાર વધારે છે. (૩) કર્મોની સ્થિતિ વધારે છે. (૪) સંસારમાં ભ્રમણ કરે છે.
(ર) પાપ ત્યાગથી ચાર પ્રકારનું પ્રશસ્ત ફળ : (૧) જીવ હળુકર્મી બને છે. (ર) સંસાર સીમિત કરે છે. (૩) કર્મોની સ્થિતિ ઘટાડે છે (૪) સંસારને પાર કરે છે, મુક્ત થાય છે.
પદાર્થોની ગુરુતા લઘુતા : પુદ્ગલ દ્રવ્ય સિવાયના સર્વ દ્રવ્ય અગરૂલઘુ જ છે. પુદ્ગલ દ્રવ્ય ગુરૂ પણ છે અને લઘુ પણ છે. અહીં વ્યવહાર- નયની અપેક્ષાએ ગરૂ, લઘુ, ગરૂલઘુ અને અગુરુલઘુ તે ચાર વિકલ્પથી પ્રશ્નો પૂક્યા છે. પરંતુ તેના ઉત્તર બે વિકલ્પથી આપ્યા છે. કોઈ પણ પદાર્થ એકાંતે ગુરૂ કે એકાંતે લઘુ નથી તેથી અંતિમ બે જ વિકલ્પ માન્ય છે અર્થાત પદાર્થ ગુરૂલઘુ અથવા અગુરુલઘુ હોય છે.
ગુરૂ લઘુ આદિ શબ્દોની વ્યાખ્યા : (૧) ગુરૂ = જે વસ્તુ ભારે હોય, જે પાણીમાં ડૂબી જાય તે ગુરૂ. જેમ કે પથ્થર. (ર) લઘુ = હળવું. જે વસ્તુ હળવી હોય, પાણીમાં ડૂબે નહીં પણ તરે છે તે લધુ. જેમ કે લાકડી. (3) ગુરૂલઘુ = અષ્ટ સ્પર્શવાળા રૂપી પદાર્થ ગુરુલઘુ કહેવાય છે. જેમ કે બાદર દેખાતા સચિત્ત-અચિત્ત પદાર્થ. (૪) અગુરુલઘુ = જે ગુરૂ પણ નથી અને લઘુ પણ નથી તે. સર્વ અરૂપી દ્રવ્યો અગુરુલઘુ છે. જેમ કે આકાશ. તેમજ કાર્મણ વર્ગણાના પુદગલાદિ તથા જે પુદ્ગલો ચતુઃસ્પર્શી છે, તે અગુરુલઘુ છે. નિશ્ચયનયથી એકાંત ગુરૂ અથવા એકાંત લઘુ દ્રવ્ય નથી. વ્યવહારનયથી બાદર સ્કંધોમાં ભારેપણું કે હળવાપણું છે, અન્ય સ્કંધમાં નથી. ચતુઃસ્પર્શી અને
