________________
અરૂપી દ્રવ્યો અગરૂલઘુ છે અને શેષ અષ્ટસ્પર્શી દ્રવ્યો ગરૂલઘુ છે.
ભાવલઘુતા– અલ્પેચ્છા, અમૂર્છા, અનાશક્તિ અને અપ્રતિબદ્ધતા તેમજ ચારે કષાયથી રહિત થવું વગેરે ગુણોથી ભાવલઘુતા પ્રગટ થાય છે અને તે જ શ્રમણ નિગ્રંથો માટે પ્રશસ્ત છે. કારણ કે તેમાં જ તેનો આધ્યાત્મિક વિકાસ છે.
લાઘવ: શાસ્ત્ર મર્યાદાથી અલ્પ ઉપધિ રાખવી.
અલ્પેચ્છા: આહારાદિની અલ્પ અભિલાષા રાખવી.
અમૂń: પોતાની પાસે રાખેલી ઉપધિમાં મમત્વભાવ [સંરક્ષણાનુબંધ ભાવ] ન રાખવો.
અગૃદ્ધિ: આસક્તિનો અભાવ અર્થાત્ ભોજનાદિના પરિભોગ કાલમાં અનાસક્તિ રાખવી.
અપ્રતિબદ્ધતા: સ્વજનાદિ અથવા દ્રવ્ય-ક્ષેત્રાદિમાં સ્નેહ અથવા રાગનું બંધન ન રાખવું.
કાંક્ષાપ્રદોષ ક્ષયથી મુક્તિ :
જૈન ધર્મ સિવાયના અન્ય મતનો આગ્રહ અથવા આસક્તિને કાંક્ષાપ્રદોષ કહે છે. (ર) કાંક્ષાનો અર્થ રાગ અને પ્રદોષનો અર્થ દ્વેષ થાય છે. તેથી તેનું બીજુ નામ કાંક્ષાપ્રદ્વેષ પણ છે. (3) પોતાના વિચારોથી વિરૂદ્ધ વાતો પર દ્વેષ થવો તે કાંક્ષાપ્રદ્વેષ છે.
મોહનીય કર્મનો ક્રમશઃ નાશ થતાં જ જીવનો આધ્યાત્મિક વિકાસ થાય છે. સાધકની સમગ્ર સાધનાનો સાર કષાય ત્યાગ છે. સાધક વીતરાગદશા પ્રાપ્ત કરે પછી જ કેવળી બને છે અને કેવળી બન્યા પછી જ તે મુક્ત થાય છે. સંક્ષેપમાં, કાંક્ષાપ્રદોષ-રાગદ્વેષાત્મક વૃત્તિ એટલે મોહકર્મનો નાશ થાય પછી જ સર્વ કર્મોનો અંત થાય છે.
પ્રત્યાખ્યાનાદિ શેષ પાંચે પદ આત્મગુણને પ્રગટ કરે છે. તેથી તે
૬૨
