________________
શતક-૭ : ઉદ્દેશક-૧૦
અન્યમૂર્થિક
રાજગૃહ નગરમાં ગુણશીલ ઉદ્યાનની સમીપે અન્યતીર્થિકોનો આશ્રમ હતો. ત્યાં કાલોદાયી આદિ અનેક સંન્યાસી રહેતા હતા. એકદા તેઓ પરસ્પર વિચાર કરી રહ્યા હતા કે શ્રમણ ભગવાન મહાવીર પંચાસ્તિકાયનું કથન કરે છે જેમાં ધર્માસ્તિકાયાદિ ચાર અરૂપી અને એક પુદ્ગલાસ્તિકાય રૂપી છે. ધર્માસ્તિકાયાદિ ચાર અજીવ અને એક જીવાસ્તિકાય જીવરૂપ છે. આ કથન કઈ રીતે માની શકાય?
સંયોગવશ ગૌતમસ્વામી ગૌચરી લઈ નગરમાંથી ગણશીલ ઉદ્યાનમાં આવી રહ્યા હતા. સંન્યાસીઓએ આશ્રમ પાસેથી નીકળતા ગૌતમ સ્વામીને જોયા અને તેમની નજીક જઈને પોતાની શંકા પ્રગટ કરી. પ્રત્યુત્તરમાં ગૌતમ સ્વામીએ કહ્યું કે અમે અસ્તિભાવને જ અસ્તિરૂપ અને નાસ્તિભાવને જ નાસ્તિરૂપ કહીએ છીએ. આ રીતે સંક્ષિપ્ત ઉત્તર આપીને ગૌતમસ્વામી સ્વસ્થાને ગયા.
ત્યાર પછી વિશેષ સમાધાન મેળવવા કાલોદાયી સંન્યાસી પ્રભુ પાસે ગયા. પ્રભુએ તેને પંચાસ્તિકાયનું સ્વરૂપ સમજાવ્યું. વિશેષમાં તે પણ સ્પષ્ટ કર્યું કે ધર્માસ્તિકાયાદિ ચાર અરૂપી દ્રવ્યપર સૂવા, બેસવાની આદિ કોઈ પણ ક્રિયા થતી નથી. કેવળ પુદગલાસ્તિકાય પર જ આ સર્વ ક્રિયાઓ થાય છે, કારણ કે તે રૂપી છે.
ત્યાર પછી કાલોદાયીને બોધ પ્રાપ્ત થયો. તેણે પ્રભુ સમીપે સંયમ સ્વીકાર કર્યો. તેણે પ્રભુને પુણ્ય-પાપ કર્મ વિષયક પ્રશ્નો પૂછ્યા. પ્રભુએ દ્રષ્ટાંત સહિત તેનું સ્વરૂપ સમજાવ્યું. હિંસાદિ અઢાર પાપસ્થાનરૂપ પાપ કર્મ વિષ મિશ્રિત ભોજનની જેમ પાપ
૨૧૨
