________________
શતક-૭ : ઉદ્દેશક-૩
સ્થાવર
અહીં વનસ્પતિકાયનો મહાહાર, અલ્પાહાર, લેગ્યાની અપેક્ષાએ અલ્પ વેદના મહાવેદના, વૃક્ષની મૂળ, કંદ આદિ દશ અવસ્થા, તેનો આહાર, તેનું પરિણમન; વેદના અને નિર્જરામાં ભિન્નત્વ તથા જીવની શાશ્વતતા-અશાશ્વતતા વગેરે વિષયોનું નિરૂપણ છે.
છ ઋતુઓમાંથી બે ઋતુઓમાં વરસાદ ખૂબ વરસે છે. તેથી જલ-સ્નેહની અધિકતાના કારણે વનસ્પતિને વધુ આહાર મળે છે તેથી તે સમયે વનસ્પતિકાયિક જીવો વધુમાં વધુ આહાર ગ્રહણ કરે છે. ત્યાર પછી ક્રમશઃ શરદ, હેમંત, વસંત અને ગ્રીષ્મ ઋતુમાં તેનો આહાર ઓછો થાય છે.
સિળગળયા : ઉષ્ણ યોનિક જીવ. પ્રજ્ઞાપના સૂત્રમાં જીવોની ઉત્પત્તિની અપેક્ષાએ ત્રણ યોનિ કહી છે- શીત, ઉષ્ણ અને શીતોષ્ણ. પ્રત્યેક વનસ્પતિમાં આ ત્રણે ય યોનિ હોય છે. ઉષ્ણ યોનિક જીવ ઉષ્ણ પુગલોના સંયોગમાં વધુ વિકસિત થાય છે. તેથી કેટલીક વનસ્પતિઓ ગ્રીષ્મ ઋતુમાં અત્યંત શોભાયુક્ત દેખાય છે.
વનંતિ વિનંતિ ચંતિ, 3યંતિ : આ ચાર ક્રિયાઓમાંથી બે ક્રિયાઓ જીવ સંબંધી અને બે ક્રિયાઓ પુદગલ સંબંધી છે.
(૧) વાસફિચત્તા વમંતિ = વનસ્પતિકાયરૂપે જીવ ઉત્પન્ન થાય છે. (ર) વિડમતિ = વિશેષ ઉત્પન્ન થાય છે. (૩) જયંતિ = પુગલોનો ચય-સંગ્રહ થાય છે, વૃદ્ધિ પામે છે. (૪) ઝવેરચું = પુદ્ગલોનો ઉપચય = વિશેષ સંગ્રહ થાય છે, વિશેષરૂપે વૃદ્ધિ
૧૯૩
