________________
શતક-૭ : ઉદ્દેશક-૪
જીવ
(૧) સંસારી જીવોના છ ભેદ– પૃથ્વીકાય, અપકાય, તેઉકાય, વાઉકાય, વનસ્પતિકાય અને ત્રસકાય.
(ર) પૃથ્વીકાયિક જીવોના છ ભેદ- (૧) લક્ષ્યાપૃથ્વી (ર) શુદ્ધ પૃથ્વી (3) વાલુકા પૃથ્વી (1) મનઃશિલા પૃથ્વી (૫) શર્કરા પૃથ્વી (૬) ખર પૃથ્વી.
(૩) સ્થિતિ- તે પૃથ્વીકાયિક સર્વ જીવોની જઘન્ય સ્થિતિ અંતઃમુહૂર્તની અને ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ આ પ્રમાણે છે- (૧) લક્ષ્મી પૃથ્વીની-૧,૦૦૦ વર્ષની (ર) શુદ્ધ પૃથ્વીની-૧૨,૦૦૦ વર્ષની (૩) વાલુકા પૃથ્વીની-૧૪,૦૦૦ વર્ષની (૪) મનઃશિલા પૃથ્વીની-૧૬,000 વર્ષની (૫) શર્કરા પૃથ્વી-૧૮,૦૦૦ વર્ષની (૬) ખર પૃથ્વીની-રર,૦૦૦ વર્ષની.
નારકો અને દેવોની જઘન્ય ૧૦,૦૦૦ વર્ષની, ઉત્કૃષ્ટ ૩૩ સાગરોપમની. મનુષ્યો અને તિર્યંચોની જઘન્ય અંતઃમુહૂર્તની, ઉત્કૃષ્ટ ૩ પલ્યોપમની. આ રીતે અન્ય જીવોની ભવસ્થિતિ પ્રજ્ઞાપના સૂત્રના ચોથા સ્થિતિપદ અનુસાર જાણવી.
(૪) નિર્લેપન - તત્કાલ ઉત્પન્ન થયેલા પૃથ્વીકાયિક જીવોને પ્રતિ સમયે એકએકને બહાર કાઢીએ તો જઘન્ય અસંખ્યાત અવસર્પિણી–ઉત્સર્પિણી કાલમાં અને ઉત્કૃષ્ટ પણ અસંખ્યાત અવસર્પિણી-ઉત્સર્પિણી કાલમાં તે જીવનો નિર્લેપ (ખાલી) થાય છે. તેમાં જઘન્ય કરતાં ઉત્કૃષ્ટ કાલ અસંખ્યાતગુણો હોય છે. આ જ રીતે અપકાય, તેઉકાય અને વાયુકાયનો નિર્લેપન કાલ જાણવો. વનસ્પતિકાયિક જીવો અનંત છે. તેથી તેનું નિર્લેપન થતું નથી. ત્રસકાયનો નિર્લેપન કાલ જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ અનેક સો સાગરોપમ છે. તેમાં જઘન્યથી ઉત્કૃષ્ટ કાલ વિશેષાધિક છે.
૧૯૭
