________________
શતક – ૪: ઉદ્દેશક – ૧૦
લેયા
લેશ્યાઓનું પરિવર્તન : એક લશ્યાને બીજી લેયાનો સંયોગ પ્રાપ્ત થાય ત્યારે તે ઉક્ત લેયાના વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શરૂપમાં પરિણત થાય કે નહીં? અહીં લેયાપદના ૧૫ દ્વારોની પ્રરૂપણા કરવામાં આવી છે.
અતિદેશનો સારાંશ : કૃષ્ણલેશી જીવ, જો નીલ લશ્યાના યોગ્ય દ્રવ્યોને ગ્રહણ કરીને મૃત્યુ પ્રાપ્ત કરે તો તે જે ગતિ-યોનિમાં ઉત્પન્ન થાય છે, ત્યાં નીલલેશીપણે ઉત્પન્ન થાય છે કારણ કે નસારું હવાડું રિચાત્તાપ રે, તમેડવવજ્ઞg અર્થાત્ જે લેગ્યાના દ્રવ્યોને ગ્રહણ કરીને જીવ મૃત્યુ પામે છે, તે જ લેયામાં ઉત્પન્ન થાય છે, જે કારણ હોય છે તે જ સંયોગવશ કાર્ય બની જાય છે, જેમ કારણરૂપ માટી સાધનના સંયોગથી ઘટાદિ કાર્યરૂપ પરિણત થઈ જાય છે તે જ રીતે કૃષ્ણલેશ્યા પણ કાલાન્તરમાં સાધન-સંયોગને પ્રાપ્ત કરીને નીલલેશયાના રૂપમાં પરિણત થઈ જાય છે. આ સ્થિતિમાં કૃષ્ણ અને નીલ લેગ્યામાં કેવલ ઔપચારિક ભેદ રહે છે, મૌલિક ભેદ નથી.
જેવી રીતે દહીંનો સંયોગ થવાથી દૂધ પોતાના મધુરાદિ ગુણોને છોડી દહીંના વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શરૂપમાં પરિણત થઈ જાય છે, તે જ રીતે કૃષ્ણલેશ્યા પણ નીલલેશ્યાનો સંયોગ પ્રાપ્ત કરીને તદ્રુપ, તગંઘ, તદ્રસ અને તસ્પર્શરૂપે પરિણત થઈ જાય છે. જેમ કૃષ્ણલેયા, નીલલેયા રૂપ પરિણત થાય છે, તે જ રીતે નીલલેશ્યા કાપોત લેગ્યામાં, કાપોત લેશ્યા તેજોલેશ્યામાં, તેજોલેશ્યા પાલેશ્યામાં અને પદ્મવેશ્યા શુક્લલશ્યામાં પરિણત થાય છે અર્થાત તેના વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શરૂપમાં પરિણમન પામે છે.
૧૧૯
