________________
ઊર્ધ્વગતિ કરે છે.
(ર) નીરાગતા : લેપ્ય પદાર્થ માટીરૂપ મોહ-આસક્તિથી રહિત જીવ ફૂંબડાની જેમ ઊર્ધ્વગતિ કરે છે.
(૩) ગતિ પરિણામ : જલની સપાટી પર તરવાના સ્વભાવવાળું તંબડું સ્વભાવથી જ ઊર્ધ્વગતિ કરી જલની ઉપરની સપાટી પર આવી જાય છે તે જ રીતે ઊર્ધ્વગમનના સ્વભાવથી જ જીવ કર્મરહિત થતાં લોકાગ્રે પહોંચી જાય છે. આ ત્રણ કારણો માટે સૂંબડાનું દ્રષ્ટાંત છે.
(૪) બંધ છેદ : વટાણા આદિની શિંગ અથવા એરંડના બીજની જેમ કર્મનો વિચ્છેદ થતાં જીવની ઊર્ધ્વગતિ થાય છે.
(૫) નિરિબ્ધતા : ઈંધન રહિત ધૂમની ઊર્ધ્વગતિની જેમ કર્મ કે શરીર રહિત જીવની ઊર્ધ્વગતિ થાય છે.
(૬) પૂર્વ પ્રયોગ : અનાદિકાલથી કર્મ અને શરીરના સંયોગથી જીવોના ગમન સ્વભાવના કારણે કર્મ અને શરીરથી મુક્ત થવા છતાં પૂર્વ પ્રયોગથી જીવ ધનુષ્યમાંથી છૂટેલા બાણની જેમ લક્ષ્ય સ્થાને પહોંચી જાય છે, પૂર્વ પ્રયોગ માટે કુંભારના પ્રયોગથી ફરતો ચાકડો વગેરે અનેક દ્રષ્ટાંત છે. સંક્ષેપમાં, કર્મ રહિત જીવને લોકાગે પહોંચવામાં સકર્માવસ્થામાં અનેક વાર કરેલી ગતિજ કારણરૂપ બને છે.
આ રીતે કર્મોથી મુક્ત થયેલો જીવ એક જ સમયમાં લોકારે પહોંચી જાય
દુઃખીને દુઃખનો સ્પર્શ : અહીં દુઃખના કારણભૂત કર્મને દુઃખ અને કર્મયુક્ત જીવને દુઃખી કહ્યા છે. કર્મબંધનું કારણ રાગદ્વેષાદિ છે, તે જ રીતે કર્મવેદન, ઉદીરણા આદિનું કારણ પણ કર્મ અથવા કર્મજન્ય ભાવો જ છે. (૧) સકર્મકકર્મવાન જીવ દુઃખી અને કર્મમુક્ત સિદ્ધ ભગવાન અદુઃખી છે. જે દુઃખી-કર્મયુક્ત
૧૮૧
