________________
ઉપશમ એટલે અનુદય હોય છે.
મહાસુતં સૂત્રાનુસાર. અહીં ઐર્યાપથિકી ક્રિયાની દ્રષ્ટિએ વિચાર કરતાં મહત્તનો અર્થ યથાખ્યાત ચારિત્ર' થાય છે કારણ કે ૧૧માં, ૧રમા, ૧૩મા ગુણસ્થાનવર્તી યથાખ્યાત ચારિત્રીને જ ઐર્યાપથિકી ક્રિયા લાગે છે. ખરેખર યથાખ્યાત ચારિત્રી અણગાર જ મહાસુત્ત પ્રવૃિત્ત કરનાર કહેવાય છે.
૧૦માં ગુણસ્થાન પર્યંતના અણગાર સકષાયી હોવાથી મહાસુત્ત (યથાખ્યાત ચારિત્રાનુસાર) પ્રવૃત્તિ કરતા નથી. તેને કષાય સહિતનું ક્ષાયોપથમિક ચારિત્ર હોય છે, તેમજ તેને સાંપરાયિકી ક્રિયા લાગે છે.
3+સામેવ રીય અહીં 'ઉસૂત્રનો અર્થ, સૂત્ર વિરુદ્ધ આચરણ કરનાર', તેમ ન કરતાં “યથાખ્યાત ચારિત્રને અનુરૂપ આચરણ ન કરનાર તે પ્રમાણે કરવો જોઈએ. આ રીતે અનુપયોગથી અર્થાત્ અવિવેકથી ગમન આદિ કરનાર અણગારને કષાયના સદુભાવમાં સાંપરાયિકી ક્રિયા લાગે છે અને કષાયના અભાવમાં ઐર્યાપથિકી ક્રિયા લાગે છે.
ગૌચરીના દોષો : અહીં અંગાર, ધૂમ અને સંયોજના દોષયુક્ત આહારનું સ્પષ્ટીકરણ કર્યું છે અને ક્ષેત્રાતિક્રાંત આદિ દોષોનો બોધ કરાવ્યો છે.
અંગારાદિ દોષોનું સ્વરૂપઃ સાધુ દ્વારા ગવેષણા અને ગ્રહëષણાથી લાવેલા નિર્દોષ આહારનું સેવન કરવાના સમયે આ દોષો લાગે છે, તેને ગ્રામૈષણા (માંડલા)ના પાંચ દોષ કહેવાય છે. તે આ પ્રમાણે છે
(૧) અંગાર દોષ : સરસ-સ્વાદિષ્ટ આહારમાં આસક્ત અને મુગ્ધ થઈને આહારની અથવા દાતાની પ્રશંસા કરીને, આહાર કરવો તે અંગાર દોષ છે. યથા– અગ્નિમાં પ્રજ્વલિત થવાથી ખદિર આદિ ઈંધન અંગાર-કોલસો થઈ જાય છે, તે રીતે રાગરૂપી અગ્નિથી ચારિત્રરૂપી ઈંધન બળીને કોલસા સમાન થઈ જાય છે. રાગથી ચારિત્રનો નાશ થઈ જાય છે. તેથી તેને અંગારદોષ કહે છે.
૧૮૩
